Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với Ủy ban nhân dân phường trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị - nghiên cứu tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:106

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với Ủy ban nhân dân phường trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị - nghiên cứu tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh" nghiên cứu những vấn đề về lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về giám sát của MTTQVN đối với hoạt động của Ủy ban nhân dân phường tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh, từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về giám sát của MTTQVN trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị hiện nay tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với Ủy ban nhân dân phường trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị - nghiên cứu tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ------------/------------ -----/----- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VÕ UYÊN LINH GIÁM SÁT CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG TRONG ĐIỀU KIỆN TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN ĐÔ THỊ - NGHIÊN CỨU TẠI QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ------------/------------ -----/----- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VÕ UYÊN LINH GIÁM SÁT CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG TRONG ĐIỀU KIỆN TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN ĐÔ THỊ - NGHIÊN CỨU TẠI QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: : 8 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ THỊ HẰNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2024
LỜI CẢM ƠN Qua quá trình nghiên cứu, thực hiện và hoàn thành luận văn, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia cùng các Giảng viên Khoa Sau đại học, các Phòng, đơn vị thuộc Học viện Hành chính Quốc gia đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình tôi được tham gia học tập, nghiên cứu tại Học viện. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ts. Lê Thị Hằng đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Nguyễn Võ Uyên Linh
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với Ủy ban nhân dân phường trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị - nghiên cứu tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn của TS. Lê Thị Hằng. Tất cả các số liệu tự nghiên cứu cũng như việc sử dụng nội dung tham khảo từ các công trình nghiên cứu của tác giả khác đều có trích dẫn nguồn gốc chính xác, rõ ràng. Tôi xin cam đoan những vấn đề nêu trên và xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về tính trung thực trong công trình nghiên cứu của mình. Tác giả luận văn Nguyễn Võ Uyên Linh
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1.Tính cấp thiết của đề tài luận văn.............................................................................1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ...............................................3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn.....................................................7 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn .....................................................8 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn ................................9 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ...............................................................9 7. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................9 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ GIÁM SÁT CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG TRONG ĐIỀU KIỆN TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN ĐÔ THỊ 11 1.1.Cơ sở lý luận ......................................................................................................11 1.1.1. Khái niệm ........................................................................................................11 1.1.2.Đặc điểm ..........................................................................................................11 1.1.3.Vai trò...............................................................................................................17 1.1.4. Nội dung giám sát ...........................................................................................19 1.1.5. Hình thức giám sát ..........................................................................................24 1.2.Cơ sở pháp lý .....................................................................................................25 1.3. Các yếu tố tác động ..........................................................................................29 1.3.1. Nhận thức của các cấp ủy đảng, cán bộ, đảng viên ........................................29 1.3.2. Cơ chế và các quy định pháp lý ......................................................................30 1.3.3. Trình độ và năng lực của đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ..........32
1.3.4. Điều kiện cơ sở vật chất, hệ thống cung cấp thông tin ...................................33 Tiểu kết Chương 1 ......................................................................................... 34 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIÁM SÁT CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG TẠI QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 36 2.1. Khái quát chung ...............................................................................................36 2.2. Thực trạng ........................................................................................................39 2.2.1. Giám sát việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật .....................................39 2.2.2. Giám sát việc Ủy ban nhân dân phường tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật 43 2.2.3. Giám sát thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở...................................................47 2.2.4. Giám sát việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo ...............................51 2.2.5. Giám sát theo chủ đề, chuyên đề từ thực tiễn .................................................55 2.2.6. Giám sát đối với đại biểu dân cử và cán bộ, công chức nhà nước ..................58 2.3. Đánh giá chung .................................................................................................61 2.3.1. Những kết quả đạt được, nguyên nhân ...........................................................61 2.3.2. Tồn tại, hạn chế và nguyên nhân .....................................................................63 Tiểu kết Chương 2 ......................................................................................... 74 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIÁM SÁT CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG TRONG ĐIỀU KIỆN TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN ĐÔ THỊ TẠI QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .............................................................................................. 76 3.1. Phương hướng ..................................................................................................76
3.1.1. Quán triệt quan điểm của Đảng và Nhà nước về kiểm soát việc thực thi quyền lực nhà nước, tăng cường hoạt động giám sát xã hội của MTTQ đối với chính quyền địa phương .................................................................................................................76 3.1.2. Hoàn thiện pháp luật về giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phải gắn liền với nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh ..................................77 3.1.3. Hoàn thiện pháp luật về giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với chính quyền địa phương đảm bảo tính toàn diện, đồng bộ, cụ thể, có tính khả thi cao ......77 3.1.4. Hoàn thiện pháp luật về giám sát và đảm bảo thực hiện pháp luật về giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với chính quyền địa phương phải gắn liền với tăng cường tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động của chính quyền địa phương ............................................................................................78 3.2. Giải pháp ............................................................................................................79 3.2.1. Nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm của hệ thống chính trị địa phương về vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với hoạt động của Ủy ban nhân dân phường trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh ..........................................................................................................................79 3.2.2. Pháp luật cần quy định về mô hình hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam bảo đảm sự độc lập trong hoạt động giám sát nhất là sự độc lập về ngân sách, về biên chế .......................................................................................................81 3.2.3. Pháp luật cần bổ sung đầy đủ các quy định về chính sách đãi ngộ, đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn phù hợp đối với nhân sự phục vụ cho hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ..........................................................................................................82 3.2.4. Pháp luật cần quy định cụ thể về điều kiện bảo đảm cho hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với Uỷ ban nhân dân phường và bảo đảm thực hiện các điều kiện này khi tổ chức chính quyền đô thị .....................................................83 3.2.5. Pháp luật cần quy định rõ trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước trong quá trình giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ..................................................84
3.2.6. Pháp luật cần bổ sung quy định về trách nhiệm giải quyết kiến nghị sau giám sát của Ủy ban nhân dân phường ..............................................................................84 3.2.7. Pháp luật cần bổ sung các quy định đồng bộ để tạo điều kiện cho Mặt trận Tổ quốc Việt Nam sử dụng và khai thác hết hiệu quả của hình thức giám sát nghiên cứu, xem xét văn bản, giám sát văn bản của Ủy ban nhân dân phường liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân ..........................................................85 3.2.8. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các quy định pháp luật về giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với chính quyền .........................................86 Tiểu kết Chương 3 ......................................................................................... 89 KẾT LUẬN .................................................................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 94
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Giải nghĩa 1 MTTQVN Mặt trận Tổ quốc Việt Nam 2 UBMTTQVN Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam 3 UBND Uỷ ban nhân dân 4 HĐND Hội đồng nhân dân
DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Tên bảng số liệu Trang Bảng 2.1: Số liệu thu ngân sách của Quận 1 giai đoạn từ 1 36 năm 2019 đến năm 2023 Bảng 2.2: Thống kê cơ cấu, thành phần tham gia 2 37 UBMTTQVN quận và 10 phường Bảng 2.3: Thống kê cơ cấu thành phần Ban Công tác Mặt 3 39 trận khu phố Bảng 2.4: Thống kê văn bản phát hành của UBND 10 4 40 phường giai đoạn từ năm 2019 đến năm 2023 Bảng 2.5: Số liệu tổ chức Hội nghị Nhân dân của UBND 5 48 10 phường giai đoạn từ năm 2019 đến năm 2023 Bảng 2.6: Tỷ lệ kiến nghị sau giám sát của Ban Thanh tra 6 50 nhân dân được giải quyết Bảng 2.7: Số liệu tiếp công dân, giải quyết phản ảnh, kiến 7 nghị, khiếu nại, tố cáo tại UBND 10 phường từ năm 2019 52 đến 2023 Bảng 2.8: So sánh số cuộc giám sát so với số lượng đơn 8 thư, cuộc tiếp công dân phát sinh tại phường từ năm 2019 54 đến năm 2023 Bảng 2.9: So sánh phân bổ chi ngân sách cho hoạt động của 9 MTTQ phường và HĐND phường từ năm 2019 đến năm 63 2023
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Bộ máy hành chính nhà nước có vai trò quan trọng trong việc hoạch định, thực thi chính sách công, cung ứng các dịch vụ công. Gắn với những chức năng này, bộ máy hành chính nhà nước có những quyền năng rất lớn, nếu không kiểm soát tốt sẽ dễ dẫn đến tệ tham nhũng, quan liêu, lạm quyền làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu lực, hiệu quả quản lý hành chính cũng như gây xáo trộn đời sống xã hội. Chính vì vậy, hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước đòi hỏi phải được kiểm soát chặt chẽ bởi nhiều thể chế, cơ chế phức tạp. Ở Việt Nam, hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước không chỉ chịu sự giám sát của Đảng, của các chủ thể mang tính quyền lực nhà nước như Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp mà các hoạt động giám sát xã hội đối với bộ máy hành chính nhà nước được tiến hành bởi các chủ thể không mang tính quyền lực nhà nước như Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và cá nhân công dân cũng đóng vai trò rất quan trọng trong cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước. Khoản 4 Điều 61 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 quy định Hội đồng nhân dân phường có nhiệm vụ, quyền hạn giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương, việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân phường; giám sát hoạt động của Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cùng cấp, Ban của Hội đồng nhân dân cấp mình; giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân cùng cấp. Tuy nhiên, ngày 01 tháng 7 năm 2021, Nghị quyết số 131/2020/QH14 ngày 16 tháng 11 năm 2020 của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh có hiệu lực, tại Khoản 3 Điều 1 Nghị quyết này quy định: “Chính quyền địa phương ở phường tại Thành phố là Ủy ban nhân dân phường”. Theo quy định này, kể từ ngày 01 tháng 7 năm 2021, tại Thành phố Hồ Chí Minh không tổ chức Hội đồng nhân dân phường. [13] Nghĩa là về bộ
2 máy kiểm soát mang tính quyền lực nhà nước đối với hoạt động của Ủy ban nhân dân phường đã giảm một chủ thể rất quan trọng. Vì lẽ đó, để bảo đảm hiệu quả kiểm soát quyền lực đối với hoạt động của Ủy ban nhân dân phường, yêu cầu nâng cao vai trò giám sát xã hội của Mặt trận Tổ quốc càng được quan tâm, chú trọng hơn. Cơ sở bảo đảm cho hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc đối với Ủy ban nhân dân phường là hệ thống các quy định pháp luật có liên quan. Tuy nhiên trên thực tế, có những quy định pháp luật chưa được phát huy hết giá trị; Mặt trận Tổ quốc chưa phát huy được hết chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của mình khi tham gia giám sát xã hội; nhiều hoạt động giám sát còn mang tính hình thức chưa mang lại hiệu quả thiết thực. Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh có vị trí trung tâm về kinh tế - chính trị - xã hội của Thành phố, là nơi hội tụ, thu hút đầu tư và diễn ra nhiều hoạt động sôi nổi trên tất cả các lĩnh vực. Vị thế này tạo cho Quận 1 nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng kèm theo không ít những thách thức đối với hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước. Đặc biệt, trong điều kiện Thành phố Hồ Chí Minh triển khai thực hiện mô hình chính quyền đô thị từ năm 2021, việc tổ chức thực hiện pháp luật về giám sát của Mặt trận Tổ quốc đối với hoạt động của Ủy ban nhân dân phường cũng đặt ra những vấn đề cần được quan tâm nghiên cứu để trên cơ sở đó có những đề xuất, kiến nghị nhằm bảo đảm hiệu quả hoạt động giám sát xã hội, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý hành chính nhà nước tại Ủy ban nhân dân phường thuộc Quận 1 nói riêng, Thành phố Hồ Chí Minh và cả nước nói chung. Xuất phát từ những lý do đã phân tích nêu trên, trong quá trình học tập, tác giả đã tìm hiểu, nghiên cứu và lựa chọn nội dung: “Giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với Ủy ban nhân dân phường trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị - nghiên cứu tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh” làm
3 đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Trong quá trình nghiên cứu đề tài luận văn, tác giả đã tham khảo, học tập một số tài liệu bao gồm, sách, bài báo, tạp chí đã được xuất bản, các đề tài nghiên cứu khoa học trước đây, cùng với một số đề tài luận văn của các khóa học trước viết về vấn đề kiểm soát quyền lực nhà nước và giám sát xã hội của Mặt trận Tổ quốc. Cụ thể như sau: Trương Hồ Hải (2021), Cơ chế pháp lý kiểm soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam, Giáo trình Nhà nước và pháp luật Việt Nam – Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Nxb. Lý luận chính trị, năm 2021, tác giả phân tích cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước từ bên trong và bên ngoài bộ máy nhà nước, đồng thời đặc biệt nhấn mạnh vai trò giám sát xã hội của Mặt trận Tổ quốc trong cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước từ bên ngoài ở nước ta hiện nay; Nguyễn Đăng Dung (2022), Kiểm soát quyền lực nhà nước, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, kinh nghiệm nghiên cứu về kiểm soát quyền lực nhà nước ở các nước trên thế giới và tại Việt Nam từ lịch sử cho đến hiện đại đã giúp tác giả đưa ra những quan điểm quan trọng về hoạt động kiểm soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam, đặc biệt là cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước từ bên trong, từ bên ngoài bộ máy nhà nước, trong đó, vai trò kiểm soát quyền lực nhà nước của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và Nhân dân là điều kiện quan trọng để phát huy dân chủ cơ sở; Nguyễn Thị Tuyết Mai (2021), Kiểm soát quyền lực trong hệ thống chính trị ở Việt Nam hiện nay, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, nghiên cứu những vấn đề lý luận về kiểm soát quyền lực trong hệ thống chính trị giúp nâng cao nhận thức về tính cấp thiết của kiểm soát quyền lực, khẳng định vai trò quan trọng của kiểm soát quyền lực đối với sự tồn vong của chế độ.
4 Lê Thị Huyền (2022), Giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Thành phố Hồ Chí Minh trong lĩnh vực quản lý nhà nước về trật tự đô thị, Luận văn thạc sĩ quản lý công, tác giả đã phân tích những vấn đề lý luận và pháp luật về giám sát của MTTQ đối với UBND thành phố trực thuộc trung ương; thực trạng hoạt động giám sát của MTTQ thành phố; yêu cầu và giải pháp nâng cao hiệu lực giám sát của MTTQ thành phố đối với UBND thành phố trong lĩnh vực quản lý nhà nước về trật tự đô thị. Đặng Hữu Thiên (2020), Hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với Ủy ban nhân dân trên địa bàn Thành phố Huế, Luận văn Thạc sĩ quản lý công, qua nghiên cứu thực tiễn hoạt động giám sát của MTTQVN đối với Ủy ban nhân dân tại địa phương, tác giả đã đề xuất những giải pháp quan trọng nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý cho hoạt động giám sát của MTTQVN. Đỗ Thị Nhung (2018), Pháp luật về giám sát cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương – từ thực tiễn tỉnh Thái Bình, Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, tác giả đã tập trung nghiên cứu những kết quả đạt được, những hạn chế, bất cập trong thực hiện pháp luật giám sát cơ quan hành chính nhà nước tại tỉnh Thái Bình; qua phân tích nguyên nhân, tác giả đã chỉ ra những hạn chế xuất phát từ pháp luật về hoạt động giám sát, đây là cơ sở quan trọng cho những đề xuất và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giám sát tại địa phương. Trần Thị Vân Anh (2018), Hoạt động giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội tỉnh Phú Yên, Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật hành chính, tác giả đã đưa ra nhiều quan điểm, góc nhìn khác nhau về những thành tựu và hạn chế của công tác giám sát tại tỉnh Phú Yên, trong đó, tác giả đặc biệt nhấn mạnh những hạn chế xuất phát từ tác động của các yếu tố bên ngoài lẫn nội tại chủ thể tiến hành giám sát.
5 Trần Thị Diệu Oanh (2022), Thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại Thành phố Hà Nội, Tạp chí Cộng sản, từ thực tế thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị ở thành phố Hà Nội theo Hiến pháp năm 2013 và nghị quyết của Quốc hội, tác giả đã phân tích những vấn đề đặt ra về thí điểm tổ chức xây dựng chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội, về ưu điểm của mô hình và một số vấn đề cần tháo gỡ, trong đó nhấn mạnh dù không có sự giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân do không tổ chức Hội đồng nhân dân phường theo quy định của pháp luật, nhưng vẫn còn các hình thức giám sát khác, với cách thức triển khai thực hiện cần phải có hướng dẫn cụ thể để hoạt động giám sát đạt hiệu quả; Đỗ Thị Hiện (2022), Mô hình chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh, Tạp chí điện tử Lý luận chính trị, từ nhận định xây dựng chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh vừa là yêu cầu, là cơ hội và cũng là thách thức để xây dựng Thành phố phát triển đúng với tiềm năng, tác giả đã phân tích những thành tựu trong xây dựng chính quyền đô thị, đồng thời phân tích những mặt hạn chế và những yêu cầu thực tiễn đặt ra trong xây dựng chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh, trong đó, vấn đề xây dựng và hoàn thiện thể chế về chính quyền đô thị là yêu cầu cấp thiết; Lê Thị Hạnh và Lê Lan Anh (2022), Hoàn thiện tổ chức chính quyền đô thị ở Việt Nam hiện nay, Tạp chí Quản lý nhà nước, mô hình chính quyền đô thị ở Việt Nam đang trong quá trình vận hành và ngày càng hoàn thiện, một trong những yếu tố quan trọng giúp chính quyền đô thị hoạt động hiệu quả chính là kiểm soát tốt quyền lực nhà nước, với đặc thù của mô hình này, trong trường hợp không tổ chức Hội đồng nhân dân ở phường, xã thì cơ chế giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị – xã hội và người dân là yếu tố quan trọng thể hiện bản chất dân chủ và tính ưu việt của mô hình.
6 Nguyễn Thị Thanh Nhàn (2022), Nâng cao chất lượng hoạt động giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã, Tạp chí Quản lý nhà nước số 320 (9/2022), với vị trí là đơn vị hành chính nhà nước cấp thấp nhất ở địa phương, cấp xã có những đặc điểm, tính chất đặc thù gắn liền với địa vị pháp lý của mình, theo đó, hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã đối với chính quyền địa phương cũng mang những nét độc lập riêng biệt. Nguyễn Thị Vy (2020), Vai trò của kiểm soát xã hội trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng ở nước ta hiện nay, Tạp chí Cộng sản, từ tầm quan trọng của giám sát xã hội trong kiểm soát quyền lực nhà nước, tác giả đã phân tích những mặt trái của lạm quyền, tham nhũng, lãng phí để nêu lên sự cần thiết của việc từng bước hoàn thiện khung pháp lý và những biện pháp bảo đảm cho hoạt động giám sát xã hội ngày càng thực chất và hiệu quả. Lưu Văn Quảng (2020), Bàn về cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam hiện nay, Tạp chí Cộng sản, qua nghiên cứu cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước trên thế giới và ở Việt Nam hiện nay, tác giả đã nêu lên sự cần thiết phải kiểm soát quyền lực nhà nước, những vấn đề đặt ra cho giai đoạn hiện nay và đề xuất các giải pháp nhằm xây dựng, hoàn thiện các cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước ở nước ta trong thời gian tới, trong đó, tác giả nhấn mạnh tiếp tục huy động sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc vào quá trình giám sát quyền lực nhà nước; Trần Thanh Mẫn (2019), Nâng cao hiệu quả giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị xã hội, Tạp chí Cộng sản, xuất phát từ vai trò quan trọng của hoạt động giám sát của MTTQVN, tác giả đã phân tích những hạn chế ở nhiều góc độ khác nhau, trong đó, hạn chế xuất phát từ nhận thức của toàn hệ thống chính trị là vấn đề cần nhận thức toàn diện và có giải pháp thiết thực nhằm cải thiện hiệu quả.
7 Hoàng Minh Hội (2018), Thể chế pháp lý giám sát của Nhân dân đối với cơ quan hành chính nhà nước hiện nay, thực trạng và giải pháp, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp. Tác giả đã đề cập đến những hạn chế trong thể chế pháp lý nhân dân giám sát các cơ quan hành chính nhà nước, trong các giải pháp nhằm khắc phục hạn chế mà tác giả đã đề cập, đáng chú ý là giải pháp nhằm nâng cao vị thế, tính độc lập của chủ thể giám sát đối với đối tượng giám sát. Nguyễn Quang Anh (2015), Cơ chế nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước ở một số nước và những giá trị tham khảo cho Việt Nam, Tạp chí Tổ chức nhà nước, nghiên cứu mô hình, cách thức vận hành, ưu điểm và hạn chế của cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước ở một số quốc gia trên thế giới thuộc nhiều châu lục, nhiều nền chính trị khác nhau giúp tác giả có những đề xuất quan trọng trong việc nghiên cứu, vận dụng tại Việt Nam. Các nội dung trên được các nhà khoa học, người làm công tác chuyên môn, các nghiên cứu sinh dành rất nhiều sự quan tâm cho việc nghiên cứu về hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc đối với hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước. Các đề tài nghiên cứu đã có nhiều góc nhìn từ lý luận và thực tiễn khác nhau đối với hoạt động giám sát xã hội. Tuy nhiên, chưa có công trình độc lập nào nghiên cứu về hoạt động giám sát xã hội đối với hoạt động của Ủy ban nhân dân phường tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh, đặc biệt là trong bối cảnh Thành phố Hồ Chí Minh đã và đang áp dụng mô hình chính quyền đô thị từ năm 2021 đến nay, với nhiều thay đổi trong thực hiện pháp luật liên quan chủ thể, nội dung, phương thức giám sát xã hội cần được tập trung nghiên cứu, từ đó có những giải pháp, kiến nghị, đề xuất để hoàn thiện pháp luật cũng như các giải pháp tổ chức thực hiện hiệu quả hoạt động giám sát xã hội trên địa bàn Thành phố. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 3.1. Mục đích
8 Luận văn nghiên cứu những vấn đề về lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về giám sát của MTTQVN đối với hoạt động của Ủy ban nhân dân phường tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh, từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về giám sát của MTTQVN trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị hiện nay tại Thành phố Hồ Chí Minh. 3.2. Nhiệm vụ Để thực hiện mục đích nêu trên, luận văn tập trung vào ba nhiệm vụ chính sau: Thứ nhất, làm rõ những vấn đề lý luận, pháp lý về khái niệm, đặc điểm, vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc đối với Ủy ban nhân dân trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị. Thứ hai, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về giám sát của Mặt trận Tổ quốc đối với hoạt động của Ủy ban nhân dân phường tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh. Thứ ba, đưa ra phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với Ủy ban nhân dân phường trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với Ủy ban nhân dân phường trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian nghiên cứu: Tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh Phạm vi thời gian nghiên cứu: Từ năm 2019 đến năm 2023 Phạm vi nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phường đối với hoạt động của Ủy ban nhân dân phường trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị.
9 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để xem xét các vấn đề liên quan một cách khách quan, toàn diện. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: Phương pháp phân tích – tổng hợp chủ yếu được sử dụng tại Chương I, phương pháp so sánh được sử dụng chủ yếu tại Chương II, phương pháp quy nạp – diễn giải được sử dụng chủ yếu tại Chương III, đồng thời, Luận văn cũng kết hợp sử dụng các phương pháp nghiên cứu nêu trên tại các chương để làm sáng tỏ các vấn đề mà đề tài luận văn hướng đến. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1.Ý nghĩa lý luận Luận văn tổng hợp, làm rõ hơn một số vấn đề có tính lý luận về hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với UBND phường trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị. 6.2.Ý nghĩa thực tiễn: Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với Ủy ban nhân dân phường trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị từ thực tiễn tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh. 7. Kết cấu của luận văn Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về giám sát của Mặt trận Tổ quốc với hoạt động của Ủy ban nhân dân phường trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị
10 Chương 2: Thực trạng thực hiện pháp luật về giám sát của Mặt trận Tổ quốc đối với hoạt động của Ủy ban nhân dân phường tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh Chương 3: Phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật về giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với hoạt động của Ủy ban nhân dân phường trong điều kiện tổ chức chính quyền đô thị tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh.