Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:76

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài "Giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang" nhằm nghiên cứu các vấn đề lý luận và pháp lý của hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh; nghiên cứu, đánh giá thực trạng giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang, Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang và các nguồn lực, lộ trình thực hiện các giải pháp đó.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TẠ VĂN TOÀN GIÁM SÁT CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC GIANG ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Bắc Giang, tháng 9 năm 2024
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TẠ VĂN TOÀN GIÁM SÁT CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC GIANG ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH MÃ SỐ: 838 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. TRẦN THUÝ VÂN Bắc Giang, tháng 9 năm 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, các số liệu được nêu ra trong Đề án này là trung thực, khách quan. Các giải pháp, đề xuất, kiến nghị của Đề án là xuất phát từ sự nghiên cứu thực tế của bản thân tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực tiễn công tác cũng như trong quá trình thực hiện Đề án của mình. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính chính xác và sự trung thực của Đề án này. TÁC GIẢ ĐỀ ÁN Tạ Văn Toàn
LỜI CẢM ƠN Sau 02 năm học tập và nghiên cứu tại Học viện Hành chính Quốc gia, được sự quan tâm, tận tình hướng dẫn của các thầy, các cô giảng viên Học viện Hành chính đã giúp tôi hoàn thành chương trình đào tạo và hoàn thành Đề án tốt nghiệp với với nội dung “Giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang”. Lời đầu tiên cho tôi gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giảng viên của Học viện Hành chính, các thầy cô trong khoa Nhà nước và pháp luật Đặc biệt tôi xin cảm ơn chân thành TS. Trần Thuý Vân, giảng viên hướng dẫn Đề án đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành Đề án này. Tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn tới lãnh đạo Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Bắc Giang luôn quan tâm, tạo điều kiện cùng các đồng chí, đồng nghiệp đã động viên, khích lệ, giúp đỡ tôi, cung cấp thông tin, tài liệu, tham gia đóng góp giúp tôi hoàn thành Đề án. Xin chân thành gửi lời cảm ơn tới người thân, bạn bè, các bạn học viên đã luôn đồng hành chia sẻ, động viên, giúp đỡ để tôi để hoàn thành Đề án. Đến nay tôi đã hoàn thành Đề án thạc sĩ Luật chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính với nội dung "giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang". Xin trân trọng cảm ơn !
DANH MỤC VIẾT TẮT - MTTQ: Mặt trận Tổ quốc. - HĐND: Hội đồng nhân dân. - UBND: Uỷ ban nhân dân. - Ban TTND: Ban Thanh tra Nhân dân. - Ban GSĐTCCĐ: Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng.
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 1 1. Lý do xây dựng Đề án........................................................................................ 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ..................................................................... 2 3. Mục đích, đối tượng, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu của Đề án ........... 6 5. Giá trị ứng dụng của Đề án trong thực tiễn .................................................. 9 6. Kết cấu của Đề án ............................................................................................... 9 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ GIÁM SÁT CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH.................................. 10 1.1. Khái niệm, đặc điểm, mục đích, nguyên tắc và vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh ............................................... 10 1.2. Các yếu tố cấu thành giám sát của Mặt trận Tổ quốc trên địa bàn tỉnh ................................................................................................................................... 19 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh ................................................................................. 24 Chương 2: THỰC TRẠNG GIÁM SÁT CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC GIANG ......................................... 28 2.1. Kết quả thực hiện hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang ................................................................... 28 2.2. Đánh giá chung về giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang ............................................................................................ 34 Chương 3: GIẢI PHÁP VÀ LỘ TRÌNH THỰC HIỆN HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC GIANG ............................................................................................................................. 44 3.1. Quan điểm về giám sát ............................................................................. 44 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả giám sát .................................................. 46 3.3. Lộ trình thực hiện hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang ................................................................... 52 KẾT LUẬN .................................................................................................................... 58
MỞ ĐẦU 1. Lý do xây dựng Đề án Trong hệ thống chính trị nước ta Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam có một vị trí hết sức quan trọng cùng với Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thì MTTQ Việt Nam cùng các tổ chức chính trị - xã hội là một bộ phận cấu thành không thể tách rời. Từ khi thành lập tới nay MTTQ luôn có chức năng, nhiệm vụ ngày càng quan trọng, trong đó giám sát của MTTQ là một nhiệm vụ mới góp phần thực hiện có hiệu quả chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật Nhà nước. Giám sát là một trong những hoạt động không thể thiếu của bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, góp phần đảm bảo cho các chính sách được thực hiện có hiệu quả. Tuỳ theo thể chế chính trị mà hoạt động giám sát được tổ chức khác nhau, tuy vậy mục đích cuối cùng là kiểm soát đảm bảo các chính sách được thực thi theo ý trí giai cấp cầm quyền. Đối với nước ta hiện nay hoạt động giám sát của MTTQ nói riêng, của cơ quan, đơn vị khác nói chung ngày càng quan trọng nhất là trong thời kỳ xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, xây dựng một Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về Nhân dân. Bất kỳ quốc gia nào trên thế giới cũng không thể thiếu hoạt động giám sát. Đối với nước ta cũng vậy, giám sát góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; đảm bảo các chủ trương, đường lối, chính sách pháp luật của Đảng, Nhà nước được thực hiện có hiệu quả; giám sát là một trong những biện pháp hữu hiệu để phát hiện và đề ra giải pháp khắc phục, góp phần quan trọng trong việc thực hiện hiệu quả các chính sách, pháp luật. Nước ta hiện nay, hoạt động giám sát được các chủ thể khác nhau thực hiện, tại Đại hội Đảng lần thứ X (năm 2006) đã đề cập một chủ thể giám sát đó là MTTQ Việt Nam. Thực hiện các quy định về giám sát, thời gian qua MTTQ 1
tỉnh Bắc Giang đã tổ chức giám sát và đạt được nhiều kết quả thiết thực, không ngừng nâng cao vai trò, vị thế của MTTQ đối với Nhân dân, đối với Đảng. Qua giám sát kịp thời phát hiện, ngăn chặn, răn đe những hành vi vi phạm pháp luật; kịp thời kiến nghị giải pháp nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật. Bên cạnh đó hoạt động giám sát của MTTQ tỉnh Bắc Giang trong thời gian qua vẫn còn một số hạn chế nhất định. Do đó cần có những giải pháp phù hợp để nâng cao hơn chất lượng, hiệu quả giám sát, đó cũng chính là phát huy tốt hơn vai trò đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân. Với mục tiêu thực hành dân chủ rộng rãi, mở rộng dân chủ trực tiếp làm cho hoạt động giám sát của MTTQ trở thành nhiệm vụ quan trọng, một biện pháp cần thiết để thực hiện dân chủ. Một hệ thống chính trị dân chủ phải luôn phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, với nước ta quyền lực Nhà nước thuộc về Nhân dân, Nhân dân làm chủ bằng nhiều hình thức, trong đó giám sát của MTTQ là một hình thức. Kế thừa những kết quả đã đạt được, khắc phục những hạn chế để tìm ra những giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của MTTQ là lý do lựa chọn nội dung "Giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang" làm Đề án tốt nghiệp thạc sĩ chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. Với mong muốn nâng cao hiệu quả giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu 2.1. Tổng quan nghiên cứu Giám sát của MTTQ có một ý nghĩa rất lớn, qua qua tìm hiểu đến nay nhiều công trình nghiên cứu, sách chuyên khảo về giám sát của MTTQ đã được nghiên cứu, công bố. Trong quá trình thực hiện Đề án, để tiếp thu kinh nghiệm, cách làm mới cũng như tìm hiểu hoạt động giám sát ở các địa phương, tác giả đã tìm hiểu một số công trình nghiên cứu của một số tác giả như: 2
Luận án tiến sĩ luật học "Hoàn thiện pháp luật về giám sát và phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam" [13] của tác giả Phạm Thu Hương đã nêu bật vai trò, vị trí của pháp luật liên quan giám sát MTTQ làm cơ sở cho hoạt động giám sát của MTTQ. Bên cạnh những hạn chế, nguyên nhân, tác giả cũng đã đưa ra những giải pháp để khắc phục những hạn chế đó. Trên góc độ lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động giám sát của MTTQ Việt Nam, tác giả Từ Lương với đề tài “Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo MTTQ Việt Nam thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội hiện nay” [11]. Đề tài nghiên cứu đã xác định vai trò giám sát MTTQ có ý nghĩa quan trọng, đồng thời khẳng định những năm qua công tác lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động giám sát của MTTQ luôn được quan tâm bằng việc làm cụ thể. Tác giả cũng đã đưa ra những thuận lợi, khó khăn và phương hướng tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động giám sát MTTQ Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Đối với cấp xã, đây là địa bàn đưa các chủ trương đi vào cuộc sống người dân. Xác định được tầm quan trọng của địa bàn này, tác giả Bùi Thị Nguyệt Thu với đề tài "giám sát của MTTQ Việt Nam đối với hoạt động của chính quyền cấp xã" [33] đã hệ thống toàn diện về giám sát của MTTQ Việt Nam đối với hoạt động của chính quyền cấp xã. Những vấn đề về mặt lý luận, cũng như thực trạng và giải pháp được tác giả đưa ra nhằm nâng cao chất lượng giám sát của MTTQ Việt Nam đối với hoạt động của chính quyền cấp xã. Tác giả Nguyễn Văn Thanh với đề tài nghiên cứu trên phạm cấp huyện với đề tài "giám sát, phản biện xã hội của Uỷ ban MTTQ Việt Nam cấp huyện nhìn từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi" [34]. Tác giả đã phản ánh những vấn đề về mặt lý luận, thực trạng giám sát tại cấp huyện, quan điểm, giải pháp nâng cao chất lượng giám sát cấp huyện trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. 3
Cùng chung phạm vi nghiên cứu với tác giả Nguyễn Văn Thanh, tác giả Lê Thị Mỹ đã hoàn thành công trình nghiên cứu với đề tài "giám sát của Uỷ ban MTTQ nhìn từ thực tiễn huyện An Lão, tỉnh Bình Định: [31]. Ngoài các vấn đề về mặt lý luận và pháp lý về giám sát của MTTQ, tác giả cũng đã đánh giá được những kết quả, hạn chế và đưa ra các giải pháp để nâng cao chất lượng giám sát trên địa bàn huyện An Lão, tỉnh Bình Định. Tiếp cận ở phạm vi rộng hơn, tác giả Lê Bá Cảnh với với đề tài "giám sát của MTTQ Việt Nam từ thực tiễn tỉnh ĐắK Lắk" [4]. Tác giả đã chỉ ra và luận giải những vấn đề về mặt lý luận, pháp lý về giám sát, những mặt hạn chế, tồn tại và giải pháp để nâng cao hơn chất lượng giám sát của MTTQ. Tiếp cận với địa bàn phức tạp hơn tác giả Trần Thị Phương Huyên với đề tài "giám sát của MTTQ nhìn từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh" [14]. Các tác giả một lần nữa khẳng định về mặt pháp lý về giám sát của MTTQ là việc cần thiết và là chủ trương đúng đắn của Đảng. Công trình nghiên cứu cũng đã đánh giá được những kết đã đạt được trong những năm, đồng thời chỉ ra những hạn chế, bất cập và giải pháp để thực hiện những tồn tại, hạn chế đó. Tiếp cận vấn đề trên phạm vi toàn quốc, tác giả Phạm Thu Hương với bài viết "thực trạng và một số giải pháp tiếp tục nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam" [15] một lần nữa tác giả tiếp cận về mặt pháp lý và đánh giá thực trạng công tác giám sát của MTTQ Việt Nam. Đặc biệt tác giả đã đã đề xuất 07 giải pháp để nâng cao chất lượng giám sát và phản biện trên địa bàn toàn quốc. Đối với tỉnh Bắc Giang, hoạt động giám sát của MTTQ luôn nhận được sự quan tâm của cấp uỷ, sự phối hợp và tạo điều kiện của chính quyền, cơ quan có liên quan qua đó đạt được nhiều kết quả. Qua tìm hiểu và tra cứu các nguồn tài liệu cho thấy hiện nay đã có một số bài viết, bài nghiên cứu về hoạt động giám sát của MTTQ nhưng số lượng còn ít, chưa nghiên cứu sâu, chưa có giải pháp phù hợp. Đặc biệt đến nay trên địa bàn chưa có đề án nghiên cứu chuyên 4
sâu về hoạt động giám sát của MTTQ Việt Nam trên phạm vi địa bàn tỉnh Bắc Giang của cán bộ MTTQ cấp tỉnh, chỉ có một số bài viết, đề tài khoa học về hoạt động giám sát của MTTQ trên địa bàn tỉnh. 2.2. Đánh giá tình hình nghiên cứu liên quan đến Đề án Qua nghiên cứu và tìm hiểu các công trình trên của các tác giả có thể khẳng định rằng các các công trình nghiên cứu đã có đóng góp quan trọng, các công trình đã luận giải về mặt lý luận và thực tiễn đối với hoạt động giám sát của MTTQ, qua đó đưa ra những phương án giải quyết vấn đề từ mặt chủ quan của các tác giả trên cơ sở nghiên cứu vấn đề. Trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc những công trình nghiên cứu, những bài viết của các tác giả về vấn đề giám sát của MTTQ trên phạm vi toàn quốc, tác giả nhận thấy: Một là, các công trình nghiên cứu, bài viết của các tác giả đã khẳng định vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ của MTTQ trong hệ thống chính trị; đồng thời các tác giả khẳng định sự cần thiết phải có hoạt động giám sát của MTTQ đối với các hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quá trình tổ chức thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, qua đó góp phần đảm bảo chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước thực hiện có hiệu quả. Hai là, thông qua các công trình nghiên cứu của các tác giả đều khẳng định giám sát của MTTQ là giám sát mang tính xã hội. Ba là, các công trình nghiên cứu đã khẳng định giám sát là một nhiệm vụ quan trọng của MTTQ, được khẳng định trong nhiều văn bản pháp lý của Đảng, Nhà nước và của MTTQ. Bốn là, thông qua các công trình nghiên cứu, các bài viết các tác giả đã đề cập tới những vấn đề về mặt lý luận về hoạt động giám sát của MTTQ bao gồm chủ thể, đối tượng, hình thức, nội dung giám sát. Năm là, các công trình nghiên cứu, các bài viết cũng đã chỉ ra những hạn chế, bất cập và đề xuất một số giải pháp để MTTQ thực hiện tốt hơn nhiệm vụ giám sát. 5
Tuy nhiên các công trình nghiên cứu vẫn còn những hạn chế nhất định đó là các công trình nghiên cứu mới dừng lại ở những nội dung mang tính phổ quát áp dụng cho một cấp, một địa bàn nhất định, chưa phù hợp với đặc điểm, tình hình địa bàn tỉnh Bắc Giang. 2.3. Những vấn đề đặt ra của Đề án Kế thừa những thành tựu từ các công trình nghiên cứu của các tác giả, đồng thời rút kinh nghiệm về mặt lý luận và thực tiễn trên cơ sở đánh giá sự khác biệt về các yếu tố vùng miền, trình độ văn hoá... Qua đó các công trình nghiên cứu đã gợi mở cho tác giả, cung cấp những thông tin cần thiết để tác giả tiếp cận và triển khai thực hiện Đề án. Tuy vậy, các công trình, bài viết liên quan đến giám sát của MTTQ chưa phù hợp với đặc điểm, điều kiện, bênh cạnh đó một số bài viết, công trình nghiên cứu chưa hoàn toàn phù hợp về hoàn cảnh và sự thay đổi thực tiễn nhất là về mặt thời gian. Kế thừa những thành tựu đạt của các công trình nghiên cứu, bài viết của các tác giả, Đề án tiếp tục nghiên cứu những nội dung sau: Về lý luận: Đề án tiếp tục đi sâu vào nghiên cứu và giải quyết các vấn đề về thực hiện quy định của pháp luật về hoạt động giám sát của MTTQ trên địa bàn tỉnh, những thuận lợi, khó khăn, những yếu tố tác động, ảnh hưởng tới hoạt động giám sát của MTTQ. Về thực tiễn: Đề án tiếp tục phân tích, đánh giá việc thực hiện các quy định của pháp luật về giám sát của MTTQ, đồng thời đưa ra những kết quả, chỉ ra được hạn chế, nguyên nhân, giải pháp để nâng cao hiệu quả giám sát của MTTQ trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. 3. Mục đích, đối tượng, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu của Đề án 3.1. Mục đích nghiên cứu của Đề án Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề lý luận và pháp lý của hoạt động giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh; nghiên cứu, đánh giá thực trạng 6
giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang, Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang và các nguồn lực, lộ trình thực hiện các giải pháp đó. 3.2. Đối tượng nghiên cứu của Đề án Đối tượng nghiên cứu của Đề án là việc triển khai thực hiện các quy định của pháp luật về hoạt động giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang, bao gồm chủ thể, đối tượng, nội dung, hình thức giám sát. 3.3. Nhiệm vụ nghiên cứu Đề án Thứ nhất, Đề án của tác giả tiếp tục tiến hành nghiên cứu về mặt cơ sở lý luận cũng như pháp lý và thực tiễn về hoạt động giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh. Thứ hai, Đề án tiếp tục nghiên cứu, đánh giá được thực trạng, xác định các hạn chế, nguyên nhân của các hạn chế trong hoạt động giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. Thứ ba, trên cơ sở những hạn chế và nguyên nhân, Đề án nghiên cứu để đưa ra các giải pháp để hoàn thiện và nâng cao chất lượng giám sát của MTTQ trên địa bàn tỉnh Bắc Giang và lộ trình thực hiện các giải pháp. 3.4. Phạm vi nghiên cứu của Đề án Phạm vi nội dung: Đề án nghiên cứu giám sát của MTTQ trên địa bàn tỉnh Bắc Giang, bao gồm giám sát của MTTQ cả ba cấp: Tỉnh, huyện và xã. Phạm vi không gian: Đề án nghiên cứu tìm hiểu hoạt động giám sát của MTTQ triển khai và thực hiện trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. Phạm vi thời gian: Đề án nghiên cứu hoạt động giám sát của MTTQ tỉnh Bắc Giang từ tháng 01/2018 đến tháng 12/2023. 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp luận Đề án của tác giả tiếp tục được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp 7
luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng. Phạm trù nội dung và hình thức được sử dụng để phân tích, đánh giá, làm sáng tỏ mối quan hệ giữa nội dung giám sát và các hình thức giám sát, giữa các quy định pháp lý và thực tế áp dụng; phạm trù khả năng và hiện thực được sử dụng để phân tích, đánh giá mối quan hệ giữa các điều kiện thực tế về giám sát và yêu cầu của công tác giám sát. Đồng thời nghiên cứu, đánh giá những vấn đề phát sinh trong quá trình giám sát giữa yếu tố chính sách, thể chế, con người, cơ sở vật chất. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong Đề án là: Một là, phương pháp thống kê: Dùng để thống kê, hệ thống hoá các số liệu về kết quả giám sát của MTTQ qua các năm, các công trình nghiên cứu của các tác giả, các bài viết, báo cáo, văn bản của Trung ương, của tỉnh để tổng hợp đưa ra những số liệu cụ thể để minh chứng cho các nhận định trong đề án. Hai là, phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh: Dùng thu thập tổng hợp các số liệu về kết quả giám sát qua các năm dùng cho việc phân tích và đánh giá thực trạng giám sát trên địa bàn. Ngoài ra tổng hợp từ các công trình nghiên cứu, đề tài liên quan, tham luận tại các hội thảo có liên quan đến nội dung nghiên cứu để phân tích, so sánh để có những đánh giá chung phục vụ cho nghiên cứu và xây dựng đề án. Ba là, phương pháp khái quát: Đề án được nghiên cứu trên cơ sở tìm hiểu, nghiên cứu, tổng hợp, đánh giá khái quát sự phù hợp giữa nội dung và các hình thức phù hợp với điều kiện thực tế và yêu cầu của công tác giám sát trên địa bàn tỉnh. Đồng thời tiến hành nghiên cứu, xem xét, đánh giá các vấn đề phát sinh trong quá trình giám sát giữa yếu tố về thể chế, con người, cơ sở vật chất.... Năm là, phương pháp thực tiễn: Trên cơ sở tổng hợp kết quả hội thảo, tọa đàm khoa học, phân tích, so sánh các thông tin, số liệu thực tế, tham gia giám sát... 8
5. Giá trị ứng dụng của Đề án trong thực tiễn Đề án góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận về thực hiện các quy định của pháp luật về giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh, đồng thời đánh giá được thực trạng giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang đồng thời đề xuất giải pháp để nâng cao chất lượng giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. Đề án có thể dùng làm tài liệu tham khảo, nghiên cứu, phục vụ giảng dạy trong hệ thống MTTQ trên địa bàn tỉnh Bắc Giang, làm tài liệu tham khảo cho đơn vị MTTQ các tỉnh có điều kiện tương đồng. Đề án là công trình nghiên cứu toàn diện cơ sở lý luận về giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh, nghiên cứu đầy đủ thực trạng giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang từ đó đưa ra luận giải về sự cần thiết phải có sự giám sát của MTTQ Việt Nam. Các giải pháp của Đề án có thể áp dụng vào thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. 6. Kết cấu của Đề án Đề án của tác giả ngoài Phần mở đầu, phần Kết luận, Danh mục các tài liệu tham khảo và Phụ lục của Đề án, nội dung của Đề án gồm 3 Chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và pháp lý của giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh. Chương 2. Thực trạng giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. Chương 3. Giải pháp và lộ trình thực hiện hoạt động giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. 9
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ GIÁM SÁT CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH 1.1. Khái niệm, đặc điểm, mục đích, nguyên tắc và vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh 1.1.1. Khái quát chung về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam 1.1.1.1. Khái niệm, vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Trong hệ thống chính trị nước ta được hợp thành bởi Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, MTTQ cùng các tổ chức chính trị - xã hội. Trong Hiến pháp năm 2013 đã nêu rõ: “MTTQ Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị- xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, tôn giáo và người Việt Nam định cư ở nước ngoài” [16, tr.11]. Ví trí của MTTQ Việt Nam là hết sức quan trọng được khẳng định trong suốt chiều dài lịch sử từ khi thành lập cho đến nay, MTTQ luôn là một bộ phận cấu thành của hệ thống chính trị. Xuất phát từ thể chế chính trị nước ta là nước dân chủ, tất cả mọi quyền lực Nhà nước thuộc về Nhân dân, từ khi MTTQ ra đời cho tới nay dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, MTTQ luôn đại diện và bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp chính đáng cho Nhân dân. Tuy thuộc vào yêu cầu từng thời kỳ thực tế của lịch sử mà vị trí MTTQ được thể hiện khác nhau, nhưng tất cả nhằm một mục đích chung là phấn đấu xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, độc lập, thống nhất, dân chủ và giàu mạnh. Vai trò của MTTQ chính là cơ sở chính trị của chính quyền Nhân dân, đại diện cho Nhân dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân, tập hợp và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội, thực hiện giám sát, phản biện xã hội, 10
tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, thực hiện nhiệm vụ đối ngoại nhân dân. Qua đó không ngừng củng cố, tăng cường và tạo sự thống nhất về mặt chính trị và tinh thần trong Nhân dân, là cầu nối mật thiết giữa Nhân dân với Đảng và Nhà nước. Trong công cuộc xây dựng và tiến lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta là một quá trình lâu dài, trong đó còn tồn tại nhiều thành phần, giai tầng xã hội, do đó còn có sự mâu thuẫn và đấu tranh giữa các thành phần, giai cấp, các dân tộc, tôn giáo, các tầng lớp xã hội. Vì vậy vai trò MTTQ trong việc đoàn kết, tập hợp các giai cấp, tầng lớp để thực hiện thắng lợi các mục tiêu đặt ra của Đảng một nhiệm vụ thường xuyên, cách cấp bách. Mặt khác hiện nay các thế lực phản động thù địch trong nước và quốc tế đang tìm mọi biện pháp để thực hiện chiến lược "diễn biến hoà bình" với âm mưu chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phá hoại sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta. Trong hoàn cảnh đất nước còn gặp nhiều khó khăn, thách thức, sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước tiếp tục đòi sự sự chung tay, đoàn kết của toàn dân tộc. Do đó, MTTQ phải thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn của mình để góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Không chỉ vậy, MTTQ còn có vai trò thúc đẩy hoạt động đối ngoại nhân dân, theo phương châm độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa. Như vậy hoạt động đối ngoại của MTTQ trở thành một trong ba hình thức đối ngoại đó là đối ngoại của Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân của MTTQ. 1.1.1.2. Quyền và trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Ngày nay MTTQ không ngừng khẳng định vị trí, vai trò của mình, do đó quyền và trách nhiệm của MTTQ Việt Nam ngày càng nặng, đó là: Một là, tập hợp, xây dựng và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận trong xã hội. Hai là, thực hiện tuyên truyền, vận động Nhân dân thực hiện quyền làm chủ, thực hiện các quy định của Đảng, Nhà nước. 11
Ba là, đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp và chính đáng của Nhân dân. Bốn là, tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước. Năm là, thực hiện giám sát và phản biện xã hội. Sáu là, tập hợp và tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và của Nhân dân để phản ánh, kiến nghị với Đảng, Nhà nước. Bảy là, thực hiện hoạt động đối ngoại Nhân dân. 1.1.1.3. Nhiệm vụ, quyền hạn của Uỷ ban MTTQ trên địa bàn tỉnh Tham gia thảo luận và đóng góp ý kiến về tình hình thực hiện và kết quả thực hiện chương trình phối hợp và thống nhất chương trình thống nhất hành động của cấp mình thời gian tới. Hiệp thương dân chủ cử, cử bổ sung, thay thế hoặc cho thôi các chức danh trong Ủy ban MTTQ cùng cấp (chủ tịch, các phó chủ tịch, các ủy viên thường trực). Công nhận hoặc cho thôi làm tổ chức thành viên của Uỷ ban MTTQ cùng cấp. Tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, thực hiện giám sát và phản biện xã hội. Lựa chọn, giới thiệu và hiệp thương người tham gia ứng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND cùng cấp. Hưởng ứng chủ trương của Đảng, Nhà nước, MTTQ ra lời kêu gọi Nhân dân tại địa phương đối với sự kiện quan trọng khi cần thiết. Tổ chức Đại hội đại biểu MTTQ cấp mình theo hướng dẫn của Ủy ban MTTQ cấp trên trực tiếp. Xem xét, quyết định các hình thức kỷ luật thành viên của Uỷ ban MMTTQ ở cấp mình khi có vi phạm vi phạm pháp luật. Đối với Ủy ban MTTQ cấp xã không có nhiệm vụ và quyền hạn lựa chọn, giới thiệu và hiệp thương người ứng cử đại biểu Quốc hội, nhưng có nhiệm vụ, quyền hạn là ra nghị quyết thành lập hoặc giải thể, hợp nhất ban công tác Mặt trận ở khu dân cư, công nhận Ban TTND [35]. 12
1.1.2. Khái quát chung về hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam 1.1.2.1. Khái niệm giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam “Giám sát” là thuật ngữ được dùng nhiều trong hoạt động của cơ quan nhà nước, “Giám sát” được xem xét, tiếp cận ở nhiều góc độ khoa học khác nhau. Theo Từ điển tiếng Việt thì “giám sát là việc theo dõi, kiểm tra việc thực hiện đúng những điều quy định” [32, tr.530]. Trong Từ điển Bách khoa Việt Nam thì “giám sát là một hình thức hoạt động của cơ quan nhà nước hoặc tổ chức xã hội nhằm bảo đảm pháp chế hoặc sự chấp hành những quy định chung nào đó” [17, tr.112]. Tiếp cận dưới góc độ Từ điển Luật học thì giám sát “là sự theo dõi, quan sát mang tính chủ động thường xuyên của cơ quan, tổ chức hoặc nhân dân đối với hoạt động của các đối tượng chịu sự giám sát và sự tác động bằng các biện pháp tích cực để buộc và hướng các hoạt động đó đi đúng quỹ đạo, quy chế nhằm đạt được mục đích, hiệu quả đã được xác định từ trước, bảo đảm cho Hiến pháp và pháp luật được tuân thủ nghiêm chỉnh” [1, tr.292]. Trong khoa học hành chính giám sát dùng “để chỉ hoạt động của các cơ quan quyền lực nhà nước, toà án, các tổ chức xã hội và công dân nhằm bảo đảm sự tuân thủ nghiêm chỉnh pháp luật trong quản lý xã hội” [18, tr.217]. Mặc dù có sự khác nhau về cách diễn đạt, nhưng theo nghĩa chung nhất “giám sát” là quá trình theo dõi, xem xét quá trình thực hiện của đối tượng nhằm phòng ngừa, phát hiện, điều chỉnh những sai phạm có thể xảy. Như vậy giữa khoa học hành chính và khoa học pháp lý hiểu về giám sát cơ bản là giống nhau, chỉ rõ chủ thể giám sát gồm Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, Nhân dân. Căn cứ vào chủ thể giám sát gồm có giám sát nhà nước và giám sát sát xã hội, hai loại giám sát này được phân biệt bằng tiêu chí về chủ thể, tính chất, thẩm quyền, hình thức, phương pháp tiến hành. Theo Quyết định số 217-QĐ/TW năm 2013 của Bộ Chính trị về ban hành Quy chế giám sát và phản biện xã hội thì giám sát được hiểu "là việc theo dõi, 13
phát hiện, xem xét; đánh giá, kiến nghị nhằm tác động đối với cơ quan, tổ chức và cán bộ, đảng viên, đại biểu dân cử, công chức, viên chức nhà nước về việc thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước" [2]. Thể chế hoá Quyết định số 217-QĐ/TW của Bộ Chính trị, năm 2015 Quốc hội ban hành Luật MTTQ Việt Nam. Theo Luật này, Giám sát của MTTQ Việt Nam là việc Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp trực tiếp hoặc đề nghị các tổ chức thành viên của MTTQ Việt Nam theo dõi, xem xét, đánh giá và kiến nghị đối với hoạt động của các cơ quan, tổ chức, đại biểu dân cử, cán bộ, công chức, viên chức trong thực hiện chính sách, pháp luật [21, tr.24]. 1.1.2.2. Đặc điểm giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Giám sát của MTTQ Việt Nam mang tính xã hội [22, tr.24], bản chất giám sát của MTTQ là có sự tham gia rộng rãi của xã hội, nòng cốt là một số tổ chức của Nhân dân, cá nhân tiêu biểu. Như vậy giám sát của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh mang đầy đủ đặc điểm chung của giám sát xã hội, cụ thể: Một là, sự khác biệt cơ bản giữa giám sát xã hội với giám sát của Nhà nước đó là giám sát xã hội không mang tính quyền lực Nhà nước. Đối với giám sát Nhà nước là hoạt động mang tính quyền lực Nhà nước, mang tính bắt buộc của chủ thể giám sát với đối tượng giám sát, sau giám sát có thể ra quyết định có hiệu lực ngay để điều chỉnh đối tượng giám sát. Đối với giám sát xã hội không mang tính bắt buộc như giám sát Nhà nước mà được thể hiện dưới góc độ theo dõi, phát hiện, đánh giá, kiến nghị. Nhưng có tác dụng rất lớn với những kiến nghị sau giám sát cho thấy những tồn tại, hạn chế đòi hỏi các cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử phải thay đổi, điều chỉnh cho phù hợp. Hai là, phạm vi của giám sát của MTTQ rộng hơn so với giám sát trong bộ máy nhà nước. Đối với giám sát trong bộ máy nhà nước được xác định trong 14