Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Pháp luật về tổ chức và hoạt động thanh tra - Từ thực tiễn thanh tra huyện Đình Lập tỉnh Lạng Sơn

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu có hệ thống về tổ chức và hoạt động thanh tra huyện từ thực tiễn thanh tra huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn. Luận văn đề xuất những phương hướng, giải pháp phù hợp góp phần làm hoàn thiện hệ thống pháp luật về thanh tra, pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo, pháp luật về phòng chống tham nhũng. Đặc biệt là tổ chức và hoạt động thanh tra huyện.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Pháp luật về tổ chức và hoạt động thanh tra - Từ thực tiễn thanh tra huyện Đình Lập tỉnh Lạng Sơn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VI THỊ ĐƢƠNG PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA TỪ THỰC TIỄN THANH TRA HUYỆN ĐÌNH LẬP, TỈNH LẠNG SƠN LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VI THỊ ĐƢƠNG PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA TỪ THỰC TIỄN THANH TRA HUYỆN ĐÌNH LẬP, TỈNH LẠNG SƠN LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8380102 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS: ĐINH VĂN MINH HÀ NỘI - NĂM 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Pháp luật về tổ chức và hoạt động thanh tra – Từ thực tiễn thanh tra huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn” là công trình nghiên cứu thực sự của bản thân tôi, không trùng lặp với các công trình nghiên cứu có liên quan đã được công bố. Số liệu và các kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, hoàn toàn dựa theo số liệu thu thập và điều tra. Các thông tin trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn tài liệu tham khảo. Hà Nội, ngày 15 tháng 02 năm 2020 Tác giả luận văn Vi Th ị Đƣơng
LỜI CẢM ƠN Sau quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn với đề tài: “Pháp luật về tổ chức và hoạt động thanh tra - từ thực tiễn thanh tra huyện Đình Lập tỉnh Lạng Sơn” , em đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ tận tình của các thầy giáo, cô giáo, các anh chị, và các bạn. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, em xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới: Ban Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia, Khoa Sau đại học Học viện Hành chính Quốc gia, tập thể đội ngũ cán bộ, giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ em trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Em xin chân thành cảm ơn TS. Đinh Văn Minh đã nhiệt tình chỉ bảo, giúp đỡ và tạo điều kiên thuận lợi cho em trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Xin cảm ơn đến Thanh tra huyện Đình Lập - tỉnh Lạng Sơn đã tạo điều kiện thuận lợi, cung cấp số liệu khách quan trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài. Xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, các anh chị đã động viên, giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Tác giả luận văn Vi Th ị Đƣơng
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA ................................................................................... 10 1.1. Khái quát về Thanh tra ............................................................................. 10 1.2. Nội dung pháp luật về tổ chức và hoạt động thanh tra huyện ................. 22 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến pháp luật về tổ chức và hoạt động thanh tra huyện................. .............................................................................................. 30 Kết luận chương 1 ........................................................................................... 34 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG Ở THANH TRA HUYỆN ĐÌNH LẬP TỈNH LẠNG SƠN ................................................................................................................. 35 2.1. Khái quát chung về huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn .............................. 35 2.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về tổ chức ở Thanh tra huyện huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn từ 2017 đến năm 2019 ..................................................... 37 2.3. Thực trạng thực hiện pháp luật về hoạt động ở Thanh tra huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn từ 2017 đến 2019.....................................................................39 2.4.Nhận xét, đánh giá.....................................................................................48 Kết luận chương 2 ........................................................................................... 63 Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA TỪ THỰC TIỄN HUYỆN ĐÌNH LẬP, TỈNH LẠNG SƠN ......................................... 64 3.1. Phương hướng hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của thanh tra huyện..... .......................................................................................................... 64 3.2.Giải pháp hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của thanh tra huyện ..............................................................................................................68 3.3. Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động của Thanh tra huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn .................................................................................................. 85 Kết luận chương 3 ........................................................................................... 95 KẾT LUẬN .................................................................................................... 96
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Kết quả thanh tra kinh tế - xã hội từ năm 2017 đến năm 2019 Bảng 2.2. Báo cáo kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo và kiến nghị hàng năm của UBND huyện Đình Lập từ năm 2017 đến năm 2019 Bảng 2.3. Kết quả tham mưu giải quyết khiếu nại, tố cáo của Thanh tra huyện Đình Lập từ năm 2017 đến năm 2019
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT UBND Uỷ ban nhân dân QLNN Quản lý nhà nước PCTN Phòng chống tham nhũng TQ Thẩm quyền
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Công tác thanh tra là một trong những nội dung cơ bản của hoạt động quản lý nhà nước, là một chức năng quản lý thiết yếu của quản lý nhà nước, là công cụ phục vụ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý nhà nước. Ngay từ những ngày đầu lập nước chủ tịch Hồ Chí Minh đã chú ý tới việc sử dụng, phát huy vai trò của công tác thanh tra. Ngày 23/11/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh kí sắc lệnh 64/SL thành lập Ban Thanh tra đặc biệt tiền thân của các tổ chức Thanh tra ngày nay. Tuy nhiên bên cạnh những mặt tích cực thì tổ chức và hoạt động thanh tra vẫn còn bộc lộ những bất cập như: Tổ chức các bộ máy cơ quan thanh tra chưa đáp ứng được yêu cầu của quản lý nhà nước. Bên cạnh đó quyền hạn thanh tra còn hạn chế các kết luận, kiến nghị thanh tra chưa được thực hiện một cách nghiêm chỉnh và còn thiếu nhiều biện pháp cứng rắn, chế tài đủ mạnh. Một số cán bộ thanh tra chưa đáp ứng được yêu cầu về trình độ, kĩ năng nghề nghiệp, phẩm chất đạo đức và bản lĩnh chính trị trong thực hiện nhiệm vụ được giao. Luật thanh tra đã được Quốc hội thông qua ngày 15/11/2020 và có hiệu lực kể từ ngày 01/07/2011. Qua hơn sáu năm triển khai thực hiện, Luật thanh tra đã tạo hành lang pháp lý quan tọng trong việc hoàn thiện tổ chức và nâng cao hoạt động thanh tra. Luật thanh tra năm 2010 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã quy định tương đối cụ thể, rõ ràng cơ cấu tổ chức nhiệm vụ quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước, cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên nghành, mối quan hệ giữa cơ quan thanh tra nhà nước và cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên nghành. Luật thanh tra đã quy định đầy đủ vị trí, vai trò và chức năng của cơ quan thanh tra nhà nước. Tuy nhiên, hiện nay là sự phụ thuộc quá lớn của cơ 1
quan thanh tra nhà nước vào cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp về tổ chức, nhân sự, kinh phí, trong việc xây dựng chương trình, kế hoạch thanh tra, trong quá trình tiến hành thanh tra cũng như giai đoạn kết thúc, kết luận, kiến nghị xử lý. Các cơ quan thanh tra phụ thuộc gần như toàn bộ vào cơ quan và thủ trưởng cơ quan quản lý cùng cấp. Sự phụ thuộc quá nhiều vào thủ trưởng cơ quan quản lý cùng cấp đã ảnh hưởng đến sự chủ động, tính độc lập cần thiết trong hoạt động thanh tra. Vị trí vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong bộ máy hành chính nhà nước chưa được xác định tương xứng với nhiệm vụ được giao. Theo luật thanh tra , các cơ quan thanh tra nhà nước được giao nhiệm vụ thanh tra các cơ quan, tổ chức cá nhân trực thuộc quyền quản lý của Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp trong việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn được giao. Tuy nhiên, Luật Thanh tra quy định, các cơ quan thanh tra nhà nước là cơ quan hoặc cơ quan chuyên môn của cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp có vị trí tương đương với cơ quan , tổ chức là đối tượng thanh tra. Thủ trưởng cơ quan thanh tra cũng chỉ tương đương với Thủ trưởng cơ quan tổ chức là đối tượng thanh tra, thậm chí trong một số trường hợp còn kém vị thế hơn( như trường hợp thanh tra Bộ thanh tra đối với Tổng cục thuộc bộ). Do đó, cũng gây ra những khó khăn trong quá trình thanh tra và kết luận, kiến nghị xử lý về thanh tra. Khái niệm thanh tra hành chính và thanh tra chuyên nghành chưa rõ ràng dẫn đến một số lĩnh vực hiểu thanh tra hành chính và thanh tra chuyên nghành giống nhau, chưa phân định rõ thẩm quyền hành chính( quản lý, điều hành hoạt động của cơ quan thanh tra) với thẩm quyền thực thi pháp luật (tiến hành thanh tra và ra kết luận thanh tra). Về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức cá nhân là đối tượng thanh tra và cơ quan, tổ chức cá nhân khác có liên quan trong hoạt động thanh tra đã được 2
Luật thanh tra và các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành quy định tương đối đầy đủ, cụ thể. Tuy nhiên, các biện pháp chế tài xử lý các trường hợp không chấp hành quyết định thanh tra, có thái độ không hợp tác, không cung cấp đầy đủ, cố tình kéo thời gian cung cấp…chưa được quy định, hướng dẫn cụ thể, nên có khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn thi hành. Tuy nhiên pháp luật về thanh tra còn nhiều hạn chế, bất cập. Quy định về vị trí, vai trò địa vị pháp lý, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra còn chưa thật sự rõ ràng, còn có sự chồng chéo, trùng lắp trong việc xác định đối tượng thanh tra giữa thanh tra hành chính và thanh tra chuyên nghành. Quyền hạn của cơ quan thanh tra nhà nước chưa tương xứng với nhiệm vụ được giao, việc đảm bảo thực hiện quyền cũng còn nhiều hạn chế. Qua hoạt động thanh tra, các cơ quan thanh tra phát hiện sai phạm , vi phạm pháp luật nhưng hầu như không có quyền quyết định xử lý mà chủ yếu kiến nghị, đề xuất nên gặp khó khăn trong thực hiện nhiệm vụ, làm giảm hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước. Phạm vi, nội dung, trình tự, thủ tục, tiến hành các cuộc thanh tra còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn. Riêng quy định về thanh tra huyện chưa phát huy được vai trò của thanh tra huyện trong tình hình hiện nay. Tình hình trên đặt ra đòi hỏi phải nghiên cứu một cách tổng thể cả về lý luận và thực tiễn về tổ chức và hoạt động thanh tra nói chung và thanh tra huyện nói riêng. Cần phải hoàn thiện quy định của pháp luật về thanh tra. Hiện Thanh tra chính phủ cũng đang nghiên cứu , sửa đổi luật thanh tra năm 2010. từ đó, đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Xuất phát từ những lý do trên, em đã chọn đề tài: “Pháp luật về tổ chức và hoạt động thanh tra - Từ thực tiễn thanh tra huyện Đình Lập tỉnh Lạng Sơn” làm đề tài luận văn tốt nghiệp trương trình sau đại học chuyên 3
nghành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính tại Học viện Hành chính Quốc gia. 1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Trong những năm qua đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học, nhiều bài viết chuyên khảo trên các Báo thanh tra, tạp chí thanh tra và các Báo, Tạp chí chuyên ngành khác đề cập đến pháp luật về tổ chức và hoạt động của thanh tra nhà nước ở những khía cạnh và mức độ khác nhau, trong đó có đưa ra những đánh giá nhận xét về thực trạng tổ chức và hoạt động của thanh tra nhà nước trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước. Thứ nhất, về các đề tài nghiên cứu khoa học: “Hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra nhằm nâng cao hiệu lực quản lí nhà nước”, đề tài khoa học cấp nhà nước độc lập do tiến sĩ Trần Đức Lượng làm chủ nhiệm. Đề tài đã nghiên cứu những vấn đề cơ bản, chung nhất về các thiết chế, khái niệm, đặc điểm, vai trò, mối quan hệ giữa các thiết chế thanh tra, kiểm tra, giám sát ở Việt Nam. Từ đó đề xuất các giải pháp trước mắt cũng như lâu dài nhằm hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát ở Việt Nam phù hợp với yêu cầu đổi mới cơ chế quản lí kinh tế xã hội và tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam [31]. “Đổi mới hệ thống tổ chức và hoạt động của ngành Thanh tra trong cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa – Luận cứ khoa học phục vụ sửa đổi luật Thanh tra và hoàn thiện pháp luật về Thanh tra”, đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ, năm 2007 do đồng chí Trần Văn Truyền – Tổng Thanh tra Chính phủ, làm chủ nhiệm. Đề tài đã tập trung làm rõ cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn của việc đổi mới tổ chức và hoạt động của ngành Thanh tra trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Trên cơ sở phân tích thực trạng và những hạn chế trong tổ chức và hoạt động của 4
nghành thanh tra, đề tài đã đề xuất những định hướng và giải pháp nhằm đổi mới tổ chức và hoạt động của Ngành trong cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mang tính toàn diện, khả thi, trong đó các kiến nghị về sửa đổi và bổ sung Luật thanh tra [32]. “Cơ sở xác định trách nhiệm của Chủ tịch Uỷ ban nhân dân các cấp trong công tác Thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng chống tham nhũng” đề tài nghiên cứu cấp Bộ, năm 2010 do đồng chí Nguyễn Tuấn Khanh – trưởng phòng nghiên cứu và đào tạo, viện khoa học thanh tra làm chủ nhiệm. Đề tài nêu lên một số cơ sở lí luận của vấn đề trách nhiệm pháp lí của chủ tịch Uỷ ban nhân dân các cấp trong công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng chống tham nhũng; đánh giá thực trạng thực hiện nhiệm vụ quyền hạn của chủ tịch ủy ban nhân dân các cấp, thực trạng thanh tra trách nhiệm, đưa ra định hướng giải quyết, hệ thống giải pháp và một số kiến nghị cụ thể [14]. Thứ hai, về các đề tài luận án, luận văn đã bảo vệ: Luận án tiến sỹ “Tổ chức và hoạt động của các tổ chức Thanh tra ở nước ta trong giai đoạn hiện nay – thực trạng và giải pháp” của nghiên cứu sinh Trịnh Xuân Thiện; Luận án tiến sĩ “Hoàn thiện pháp luật thanh tra trong giai đoạn hiện nay” của Nguyễn Thị Thương Huyền …Các luận án đã đề cập những vấn đề bất cập trong tổ chức và hoạt động của các tổ chức thanh tra, phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật thanh tra. Luận văn thạc sỹ “Nâng cao hiệu quả hoạt động của thanh tra chuyên ngành” của Nguyễn Thị Kim Ngọc; “Vai trò của Thanh tra Nhà nước trong quản lý việc thực hiện dự án ở nước ta hiện nay” của Nguyễn Thanh Hải; “Đối mới tổ chức và hoạt động của thanh tra chuyên ngành giáo dục” của Bùi Ngọc Âu; … Các đề tài này chỉ tập trung phân tích thực trạng về hoạt động thanh tra chuyên ngành hoặc vai trò của thanh tra nhà nước trong lĩnh vực cụ thể. 5
Hầu hết các công trình chỉ nghiên cứu về tổ chức và hoạt động nói chung của các tổ chức Thanh tra, chưa có công trình nào nghiên cứu một cách cơ bản và hệ thống chuyên sâu pháp luật về tổ chức và hoạt động thanh tra các huyện nói chung và thanh tra huyện Đình Lập nói riêng. Vì vậy, đề tài của luận văn không trùng với các công trình đã công bố trước đây. Trên cơ sở kết quả các nghiên cứu trước đây và các quy định của pháp luật hiện hành quy định về tổ chức và hoạt động thanh tra, tác giả cho rằng việc chọn nghiên cứu đề tài này sẽ góp phần làm phong phú và sâu sắc thêm những luận cứ khoa học, cũng như cơ sở thực tiễn cho việc đổi mới tổ chức, hoạt động thanh tra huyện mà nhu cầu thực tiễn đang đặt ra. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu các quy định của pháp luật hiện hành về tổ chức và hoạt động thanh tra, trong đó tập trung nghiên cứu, phân tích đánh giá hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật quy định về tổ chức và hoạt động thanh tra nói chung và thực trạng thanh tra huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn nói riêng. Từ đó đưa ra những phương hướng, giải pháp sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về thanh tra và các văn bản có liên quan để phù hợp với tình hình thực tế, nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra huyện. Đồng thời kiến nghị các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng đội ngũ cán bộ công chức thanh tra huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn. - Nhiệm vụ nghiên cứu Phân tích, đi từ cơ sở lý luận về thanh tra, thanhh tra huyện. Luận văn có nhiệm vụ làm rõ khái niệm, đặc điểm, vai trò thanh tra nói chung và vị trí, chức năng nhiệm vụ, quyền hạn thanh tra huyện. Đánh giá quy định của pháp luật về tổ chức và hoạt động thanh tra huyện. Thực trạng thực hiện pháp luật về tổ chức và hoạt động thanh tra từ 6
thực tiễn huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn từ đó chỉ ra những kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân trong việc thực hiện pháp luật về thanh tra . Trên cơ cơ đó kiến nghị các phướng hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật về thanh tra và các giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động của thanh tra huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề lý luận và thực tiễn về tổ chức và hoạt động thanh tra nói chung và Thanh tra huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn nói riêng. - Phạm vi nghiên cứu về mặt không gian được giới hạn trên địa bàn huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn. - Phạm vi nghiên cứu về mặt thời gian là 3 năm , được giới hạn từ năm 2017 đến năm 2019. - Về nội dung, nghiên cứu về tổ chức và hoạt động thanh tra nhà nước nói chung là vấn đề rất rộng và phức tạp, có tầm bao quát lớn. Trong khuôn khổ của luận văn này tập trung nghiên cứu một số vấn đề chính là thực hiện pháp luật về thanh tra huyện trên địa bàn huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn. Nghiên cứu pháp luật quy định về tổ chức và hoạt động thanh tra nói chung và thanh tra huyện nói riêng. Nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về tổ chức và hoạt động thanh tra huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn từ năm 2017 đến năm 2019. Trên cơ sở nhận xét những ưu điểm và hạn chế, bất cập của những quy định hiện hành từ đó đề xuất một số giải pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả tổ chức và hoạt động thanh tra huyện. 7
5. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp luận Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước, pháp luật nói chung và công tác thanh tra nói riêng. Quan điểm của Đảng, pháp luật của nhà nước về công tác thanh tra, đồng thời có tham khảo, kế thừa có chọn lọc một số thành tựu của khoa học quản lý, khoa học chính trị, pháp luật. - Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu của luận văn tác giả sử dụng một số phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp thống kê, phương pháp hệ thống hóa … và một số phương pháp khác để làm sáng tỏ bản chất của vấn đề. 6. Ý nghĩa nghiên cứu của luận văn - Ý nghĩa lý luận Luận văn nghiên cứu có hệ thống về tổ chức và hoạt động thanh tra huyện từ thực tiễn thanh tra huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn. Luận văn đề xuất những phương hướng, giải pháp phù hợp góp phần làm hoàn thiện hệ thống pháp luật về thanh tra, pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo, pháp luật về phòng chống tham nhũng. Đặc biệt là tổ chức và hoạt động thanh tra huyện. - Ý nghĩa thực tiễn Luận văn góp phần làm rõ tính đặc thù về tổ chức và hoạt động thanh huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động và chất lượng đội ngũ cán bộ cán bộ công chức cơ quan thanh tra huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn. Các giải pháp mà luận văn nêu ra có thể vận dụng để nâng cao chất lượng, hiệu quả về tổ chức và hoạt động thanh tra huyện. 8
Luận văn có thể là tài liệu có giá trị tham khảo, nghiên cứu và vận dụng trong tổ chức và hoạt động thanh tra huyện. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo luận văn được chia gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận về tổ chức và hoạt động của thanh tra. Chương 2: Thực trạng thực hiện pháp luật về tổ chức và hoạt động ở thanh tra huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn. Chương 3: Phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động thanh tra – Từ thực tiễn thanh tra huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn. 9
Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA 1.1. Khái quát về Thanh tra 1.1.1. Khái niệm thanh tra Theo từ điển tiếng việt của viện ngôn ngữ học năm 2016 thì thanh tra có nghĩa là “kiểm soát, xem xét lại chỗ việc làm của địa phương, cơ quan, xí nghiệp” [41, tr.1556]. Với nghĩa này thì thanh tra bao hàm cả nghĩa kiểm soát. Ở nước ta thuật ngữ “Thanh tra” lần đầu xuất hiện tại Sắc lệnh 64/Sl ngày 23/11/1945 do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký thành lập Ban thanh tra đặc biệt. Sắc lệnh nêu rõ: “Chính phủ sẽ lập ngay một ban thanh tra đặc biệt, có ủy nghiệm là đi giám sát tất cả có công việc và các nhân viên của ủy ban nhanh dân và các cơ quan chính phủ” [6, tr.1]. Từ sắc lệnh này, quyền thanh tra được xác lập và được giao cho chính phủ thực hiện. Sau đó khái niệm “thanh tra” được đề cập trong các bản Hiến pháp của nước ta và các văn bản pháp luật khác, khẳng định thanh tra là một hoạt động đặc biệt không thể thiếu trong quản lí nhà nước. Trong bài nói chuyện là Hội nghị cán bộ thanh tra toàn miền Bắc năm 1961, chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định thanh tra là hoạt động “theo dõi, xem xét việc chấp hành đúng đắn đường lối, chính sách, nghị quyết. chỉ thị của Đảng và Chính phủ” [9, tr.275]. Văn bản pháp lí đầu tiên xác lập một cách đầy đủ và toàn diện về tổ chức và hoạt động thanh tra là pháp lệnh thanh tra năm 1990. Pháp lệnh đã cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp và khẳng định thanh tra là một chức năng thiết yếu của cơ quan quản lí nhà nước. Điều 1 pháp lệnh thanh tra quy định: “thanh tra là một chức năng thiết yếu của cơ quan quản lí nhà nước: là phương thức bảo đảm pháp chế, tăng cường kỷ luật quản lý nhà nước, thực hiện quyền dân chủ xã hội chủ nghĩa” [10, tr.1]. 10
Khái niệm thanh tra lần đầu tiên được định nghĩa trong luật thanh tra năm 2004 dưới khái niệm thanh tra nhà nước. Theo đó “Thanh tra nhà nước là việc xem xét đánh giá, xử lý của cơ quan quản lý nhà nước đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ của cơ quan tổ chức cá nhân chịu sự quản lý theo thẩm quyền, trình tự, thủ tục được quy định trong luật này và các quy định khác của pháp luật. Thanh tra nhà nước bao gồm thanh thanh tra hành chính và thanh tra chuyên nghành” [22, tr1] Luật thanh tra năm 2010 ra đời thay thế luật thanh tra năm 2004 cũng đưa ra định nghĩa về thanh tra tại khoản 1 điều 3 luật thanh tra 2010: “Thanh tra nhà nước là hoạt động xem xét, đánh giá, xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Thanh tra nhà nước bao gồm thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành” [23, tr.8]. Thanh tra hành chính là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trực thuộc trong việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn được giao. Thanh tra chuyên ngành là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo ngành, lĩnh vực đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn – kỹ thuật, quy tắc quản lý thuộc ngành, lĩnh vực đó. 1.1.2. Đặc điểm của thanh tra Thứ nhất, hoạt động thanh tra luôn gắn liền với quản lý nhà nước Với tư cách là một chức năng, là một giai đoạn của chu trình quản lý nhà nước, thanh tra gắn liền với quản lý nhà nước. Thanh tra là một phạm trù lịch sử, thanh tra gắn liền với vai trò của Nhà nước trong kiểm soát nhà nước, kiểm soát xã hội. Chính bản chất của quá trình lao động xã hội đã đòi hỏi tất 11
yếu phải có sự quản lý của Nhà nước để điều hoà những hoạt động đơn lẻ và thực hiện những chức năng chung. Như vậy, việc xem xét, định hướng đánh giá kết quả quản lý là một phương diện của quản lý xã hội. Quản lý nhà nước là một bộ phận quản lý xã hội và ở đâu có quản lý nhà nước ở đó có thanh tra. Trong mối quan hệ giữa quản lý và thanh tra thì quản lý nhà nước giữ vai trò chủ đạo, chi phối hoạt động của thanh tra (quy định thẩm quyền của các cơ quan thanh tra, quy định về tổ chức, quyết định và kết luận thanh tra, sử dụng các kết quả, các thông tin từ phía các cơ quan thanh tra). Mặt khác, hoạt động chấp hành của quản lý nhà nước thường bao hàm cả sự điều hành, cho nên trong quá trình thực hiện các văn bản pháp luật đòi hỏi phải có sự kiểm tra nghiêm ngặt của các cơ quan có thẩm quyền. Quản lý nhà nước và thanh tra có điểm chung là nhân danh quyền lực nhà nước thực hiện sự tác động lên các đối tượng bị quản lý. Song xem xét theo cơ cấu, chức năng của quản lý thì thanh tra chỉ là chức năng, là công cụ, phương tiện để quản lý nhà nước. Về mối quan hệ giữa thanh tra và công tác quản lý nhà nước sẽ được phân tích kỹ hơn trong mục III của chuyên đề này. Thứ hai, thanh tra là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước Tính quyền lực nhà nước của hoạt động thanh tra có mối liên hệ chặt chẽ với tính quyền uy - phục tùng của quản lý nhà nước. Là một chức năng của quản lý nhà nước, thanh tra phải thể hiện như một tác động tích cực nhằm thực hiện quyền lực của chủ thể quản lý đối với đối tượng quản lý. Nói về quyền lực nhà nước trong quá trình thanh tra cũng có nghĩa là xác định về mặt pháp lý tính chất nhà nước của tổ chức thanh tra. Vì vậy, thanh tra phải được Nhà nước sử dụng như một công cụ có hiệu quả trong quá trình quản lý. Có thể nói, thanh tra là một hoạt động luôn luôn mang tính quyền lực nhà nước. Chủ thể tiến hành thanh tra luôn luôn là cơ quan nhà nước. Thanh 12
tra (ở đây được dùng với tính chất là một danh từ chỉ cơ quan có chức năng này) luôn luôn áp dụng quyền năng của Nhà nước trong quá trình tiến hành hoạt động của mình và nó nhân danh Nhà nước khi áp dụng quyền năng đó. Thanh tra chỉ xuất hiện từ khi Nhà nước ra đời trong lịch sử và nó cũng sẽ tiêu vong cùng với sự tiêu vong của Nhà nước. Tóm lại, chủ thể duy nhất tiến hành thanh tra là Nhà nước, thanh tra xuất hiện, tồn tại và tiêu vong cùng với Nhà nước. Ở các nước trên thế giới, dù mô hình tổ chức hoạt động thanh tra có khác nhau nhưng đều có chung đặc điểm này. Ở nước ta, Điều 1 Pháp lệnh Thanh tra 1990 quy định: “thanh tra là một chức năng thiết yếu của cơ quan quản lý nhà nước; là phương thức bảo đảm pháp chế, tăng cường kỷ luật trong quản lý nhà nước, thực hiện quyền dân chủ xã hội chủ nghĩa” [10]. Luật Thanh tra năm 2010 quy định: cơ quan thanh tra nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình thực hiện và giúp cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; tiến hành thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng theo quy định của pháp luật [23]. Tính quyền lực nhà nước của hoạt động thanh tra thể hiện ở chỗ, các cơ quan thanh tra nhà nước có quyền hạn được xác định và khả năng thực hiện những quyền hạn đó: - Quyết định tổ chức các cuộc thanh tra theo chương trình, kế hoạch được phê duyệt. - Trình thủ trưởng cơ quan quản lý hành chính phê duyệt hoặc quyết định thanh tra đột xuất khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật. - Yêu cầu đối tượng thanh tra, các cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp thông tin, tài liệu có liên quan. 13