Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn "Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh" nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật và giải pháp mang tính thực tiễn trong hoạt động thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại Ủy ban nhân dân huyện Bình Chánh, xã, thị trấn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THANH HẬU THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BÌNH CHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH MÃ SỐ 8 38 01 02 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THANH HẬU THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BÌNH CHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS NGUYỄN HUY HOÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin được khẳng định rằng dưới sự hướng dẫn khoa học của Tiến sĩ Nguyễn Huy Hoàng, luận văn Thạc sĩ “Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh” do tôi thực hiện dựa trên những nội dung nghiên cứu cùng với những số liệu tổng hợp được thống kê, hệ thống, đút kết từ kết quả nghiên cứu hoạt động thực tiễn tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh và kế thừa, vận dụng các kết quả nghiên cứu từ các tài liệu chính thống đã được công bố, nghiệm thu, hoàn toàn đảm bảo được yêu cầu về tính khách quan, trung thực, chính xác. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 7 năm 2024 Tác giả luận văn Nguyễn Thanh Hậu
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các bảng, hình vẽ, đồ thị MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TẠI HUYỆN ................ 10 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ..................................................................................... 10 1.1.1. Khái niệm thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ...... 10 1.1.2. Đặc điểm thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ....... 12 1.1.3. Vai trò của thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ..... 16 1.2. Chủ thể, nội dung, phương thức thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại huyện.................................................................... 20 1.2.1. Trong công tác quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại hành chính tại huyện ................................................................................................ 20 1.2.2. Trong công tác giải quyết khiếu nại hành chính tại huyện ................... 21 1.2.3. Trong công tác phối hợp giải quyết khiếu nại hành chính tại huyện .... 23 1.2.4. Trong công tác tổ chức thực hiện Quyết định giải quyết khiếu nại hành chính có hiệu lực pháp luật tại huyện ............................................................. 24 1.2.5. Trong hoạt động giám sát việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại huyện ................................................................................. 26 1.2.6. Trong công tác xử lý vi phạm pháp luật trong hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính tại huyện ................................................................................. 27 1.3. Những yếu tố tác động đến công tác thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại huyện.................................................................... 28
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1.................................................................................. 35 Chương 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BÌNH CHÁNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .................................................................... 37 2.1. Khái quát về tình hình khiếu nại hành chính tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh .............................................................................. 37 2.1.1. Đặc trưng về điều kiện kinh tế - xã hội của huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh ............................................................................................ 37 2.1.2. Tình hình khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh ............................................................................................ 39 2.2. Kết quả thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại trên địa bàn huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh ......................................................... 45 2.2.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 45 2.2.2. Những hạn chế trong thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh ................... 49 2.2.3. Nguyên nhân của những kết quả đạt được và hạn chế.......................... 63 2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh ......................................................................................................................... 66 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2.................................................................................. 71 Chương 3. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BÌNH CHÁNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ........................ 72 3.1. Quan điểm đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh ........... 72 3.2. Giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh ........... 74
3.2.1. Hoàn thiện các quy định của pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính và nâng cao chất lượng công tác thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh .......... 74 3.2.2. Tăng cường công tác giải quyết khiếu nại hành chính của Thủ trưởng các cơ quan quản lý nhà nước trong giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh. ................................................ 78 3.2.3. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức phục vụ Nhân dân của huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh. ................................................ 80 3.2.4. Tăng cường thanh tra, kiểm tra trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước trong việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính. ......................................................................................................................... 82 3.2.5. Thực hiện tốt cơ chế phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị, cá nhân trong giải quyết khiếu nại hành chính tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh. ......................................................................................................................... 84 3.2.6. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính cho nhân dân. ................................................................ 86 3.2.7. Thực hiện hiệu quả chuyển đổi số trong công tác thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính. ..................................................................... 88 3.2.8. Tăng cường kinh phí, cơ sở vật chất cần thiết phục vụ cho thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính......................................................... 90 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3................................................................................ 94 KẾT LUẬN .................................................................................................. 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO. ......................................................................... 98
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ Bảng 2.1. Tình hình khiếu nại trên địa bàn huyện Bình Chánh giai đoạn từ năm 2016 - 2023...................................................................................................... 39 Biểu đồ 2.2. Kết quả giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh từ năm 2016 đến năm 2023 ................................................................. 47
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Kể từ khi quyền khiếu nại của công dân, cơ quan, tổ chức được Hiến pháp ghi nhận và được quy định cụ thể tại Luật Khiếu nại năm 2011 cho đến nay, quyền khiếu nại của công dân, cơ quan, tổ chức ngày càng được phát huy và đóng góp đáng kể vào quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, thể hiện vai trò là chủ và làm chủ của Nhân dân đối với đất nước. Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại từ đó đã trở thành trách nhiệm, nghĩa vụ của các cơ quan nhà nước trong quá trình thực thi nhiệm vụ của mình. Tuy có vai trò quan trọng, nhưng sau hơn mười năm tổ chức thực hiện Luật Khiếu nại năm 2011 cho đến nay, có thể thấy số lượng các văn bản, quy định pháp luật về khiếu nại vẫn còn hạn chế. Mặc dù vào năm 2020, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 124/2020/NĐ-CP ngày 19 tháng 10 năm 2020 quy định chi tiết một số Điều và biện pháp thi hành Luật Khiếu nại, thay thế cho Nghị định số 75/2012/NĐ-CP, nhưng vẫn chưa đủ cơ chế, hành lang pháp lý cần thiết để có thể đảm bảo tốt nhất, hiệu quả nhất công tác thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại nói chung, thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính nói riêng. Thời gian qua, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về khiếu nại, giải quyết khiếu nại, thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại đã hệ thống, đút kết những vấn đề cơ bản, cốt lõi của khiếu nại và công tác giải quyết khiếu nại, trong đó, nhiều công trình nghiên cứu thực tiễn tại một số địa phương cụ thể như huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk, quận Tân Bình, Thành phố Hồ Chí Minh, … cũng đã cho thấy những bất cập, vướng mắc trong quy định của pháp luật về khiếu nại. Điểm mới nổi bật của Nghị định số 124/2020/NĐ-CP có thể nói là đã bổ sung quy định về thừa kế quyền khiếu nại. Những thay đổi còn lại của Nghị định số 124/2020/NĐ-CP nhìn chung chỉ tập trung vào các quy định về
2 hình thức như hướng dẫn về các biểu mẫu (mẫu đơn khiếu nại, mẫu giấy ủy quyền khiếu nại, đại diện khiếu nại), trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại mà chưa thực sự có những quy định giải quyết các vướng mắc, bất cập của thực tiễn trong thời gian qua mà các nhà nghiên cứu đã đánh giá và đề xuất hoàn thiện pháp luật. Trong giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2023, Ủy ban nhân dân huyện Bình Chánh và Ủy ban nhân dân cấp xã thuộc huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh đã tiếp nhận 2.369 đơn khiếu nại, trung bình mỗi năm nhận 296 đơn, nội dung khiếu nại tập trung phần lớn trong lĩnh vực đất đai, xây dựng, công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng; xử lý vi phạm hành chính, ... xuất phát từ yêu cầu phát triển hạ tầng cơ sở theo hướng đô thị hóa và công tác chấn chỉnh trật tự xây dựng tại huyện Bình Chánh. Đây là địa phương có thực tiễn giải quyết khiếu nại phong phú, chưa được các tác giả nào nghiên cứu, là một dữ liệu thực tế có giá trị tin cậy cao để nghiên cứu, đánh giá và tiếp tục đóng góp những đề xuất góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật của nước ta. Vì vậy, luận văn “Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh” sẽ đóng góp, làm rõ thêm và có những đánh giá, phân tích đầy đủ hơn từ lý luận đến thực tiễn để đề xuất các giải pháp nhằm đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới. 2. Tình hình nghiên cứu Những vấn đề về thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại trong thời gian vừa qua được nhiều tác giả, nhà nghiên cứu quan tâm, với nhiều nội dung, phương diện đa dạng, được nghiên cứu ở nhiều địa phương, đơn vị; qua đó đã đề xuất nhiều giải pháp dưới góc độ quản lý nhà nước trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại tại từng địa phương cụ thể. Có thể nhắc đến những công trình nghiên cứu khoa học về lĩnh vực giải quyết khiếu nại hành chính nổi bật sau đây:
3 - Đề tài khoa học cấp Nhà nước của Thanh tra Chính phủ (2011) “Khiếu nại, tố cáo hành chính - cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp”. Công trình nghiên cứu này đã làm rõ cơ sở lý luận về khiếu nại, tố cáo hành chính và giải quyết khiếu nại, tố cáo hành chính; đánh giá tình hình khiếu nại, tố cáo hành chính và thực trạng giải quyết; làm rõ những nguyên nhân phát sinh khiếu nại, tố cáo và những tồn tại, hạn chế trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo hành chính giai đoạn hiện nay và đề xuất định hướng, nguyên tắc và hệ thống các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo và nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo. - Vũ Duy Duẩn (2014), “Giải quyết khiếu nại, tố cáo - phương thức đảm bảo pháp chế và kỷ luật trong quản lý hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay”, Luận án Tiến sĩ Quản lý hành chính công. Đề tài đã tập trung phân tích các quan điểm về khiếu nại, tố cáo, giải quyết khiếu nại, tố cáo; pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo ở Việt Nam và chỉ ra việc giải quyết khiếu nại, tố cáo là một trong những phương thức nhằm đảm bảo pháp chế và kỷ luật trong quản lý hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay. - Nguyễn Xuân Trường (2016), “Giải quyết khiếu nại về đất đai ở đô thị từ thực tiễn Quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội”, Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. Công trình nghiên cứu đã nêu ra những vấn đề chung về khiếu nại, giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị, đánh giá thực trạng khiếu nại và giải quyết khiếu nại về đất đai đô thị trên địa bàn quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm giúp cho hệ thống pháp luật về đất đai đô thị, pháp luật về khiếu nại đất đai đô thị và phương pháp thẩm tra, xác minh được hoàn thiện hơn. - Lê Phước Toàn (2017), “Pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai - Từ thực tiễn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk”, Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. Đề tài đã khái quát về cơ sở lý luận,
4 pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo từ thực tiễn từ đó đưa ra các giải pháp để hoàn thiện và đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai. - Ung Thị Minh Trang (2017), “Giải quyết khiếu nại hành chính của Chủ tịch Ủy ban nhân dân quận Tân Bình, Thành phố Hồ Chí Minh”, Luận văn Thạc sĩ Quản lý công. Đề tài đã phân tích, đánh giá tổng quan thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn quận Tân Bình, Thành phố Hồ Chí Minh; qua đó đề xuất phương hướng, giải pháp góp phần thực hiện hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại hành chính của Chủ tịch Ủy ban nhân dân quận Tân Bình, Thành phố Hồ Chí Minh. - Nguyễn Quyết Chiến (2020), “Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính - từ thực tiễn hoạt động của Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh”, Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. Đề tài đã nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính, đánh giá thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính của Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đưa ra các đề xuất về hoàn thiện pháp luật về khiếu nại và thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính; các giải pháp nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động của Thanh tra cấp tỉnh trong hoạt động thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính. - Thái Đức Hùng (2021), “Giải quyết khiếu nại của Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh”, Luận văn Thạc sĩ Quản lý công. Đề tài đã nghiên cứu vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại, thực tiễn giải quyết khiếu nại của Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, đề xuất một số giải pháp hoàn thiện việc giải quyết khiếu nại của Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh trong tình hình mới.
5 Bên cạnh đó, còn nhiều công trình nghiên cứu ở chuyên ngành Quản lý công, Luật học về vấn đề giải quyết khiếu nại tại những địa phương khác nhau, tuy nhiên hiện chưa có công trình nghiên cứu khoa học về vấn đề thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại các cơ quan hành chính nhà nước trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh. Đề tài “Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh” được thực hiện trên cơ sở tiếp thu, kế thừa những kết quả nghiên cứu các vấn đề lý luận và pháp lý về giải quyết khiếu nại và công tác thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tham khảo những đề xuất về giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật. Ngoài ra, luận văn bổ sung một số kết quả nghiên cứu của bản thân từ thực tiễn tại các cơ quan hành chính nhà nước trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu - Tổng hợp, phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh, xác định nguyên nhân của thực trạng đó. - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật và giải pháp mang tính thực tiễn trong hoạt động thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại Ủy ban nhân dân huyện Bình Chánh, xã, thị trấn 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Nhằm đạt được mục đích đề ra, tác giả tập trung thực hiện các nhiệm vụ: - Xác định và phân tích cụ thể, tường tận những vấn đề lý luận trong việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính. - Nhận diện và phát hiện được những vấn đề khó khăn, những vướng mắc, bất cập của đơn vị, địa phương trong thực tiễn công tác thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính.
6 - Đề xuất một số các giải pháp nhằm hoàn thiện những quy định của pháp luật trong việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính. - Khuyến nghị một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác giải quyết khiếu nại của Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Bình Chánh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã thuộc huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh. 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính của các cơ quan hành chính nhà nước tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh - Những giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Thời gian nghiên cứu: từ năm 2016 đến năm 2023. - Không gian nghiên cứu: Ủy ban nhân dân huyện Bình Chánh, Ủy ban nhân dân cấp xã thuộc huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh. - Nội dung: Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Để định hướng, hệ thống, đánh giá, nhận định và kết luận vấn đề, tác giả dựa vào hệ thống các nguyên lý, quan điểm của triết học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các văn bản, chủ trương của Đảng, pháp luật của nước ta hiện hành để làm cơ sở hoạch định cho việc nghiên cứu và giải quyết vấn đề. 5.2. Các phương pháp nghiên cứu Để giải quyết hiệu quả những vấn đề mà luận văn đã đặt ra, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây:
7 5.2.1. Phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp Phương pháp này được dùng để phân tích các tài liệu nghiên cứu liên quan đến hoạt động thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính. Tài liệu nghiên cứu chủ yếu: - Các bài báo, bài viết khoa học. - Các báo cáo của Ủy ban nhân dân huyện Bình Chánh, Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, Thanh tra Chính phủ. Kết quả tổng hợp, phân tích những quan điểm, vấn đề từ các nguồn tài liệu này sẽ cung cấp những số liệu, những đánh giá cụ thể, quan điểm chung của xã hội, xu hướng phát triển để phục vụ cho việc nghiên cứu luận văn, cung cấp những luận cứ, luận điểm cả về mặt lý luận và thực tiễn. 5.2.2. Các phương pháp khác Ngoài việc phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp, luận văn còn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu khác cũng có ý nghĩa quan trọng như thống kê, tổng hợp, so sánh, phân tích, kế thừa. Dựa trên kết quả chọn lọc thông tin hữu ích từ các tài liệu thứ cấp và kết quả tổng hợp hoạt động thực tiễn, các phương pháp này là công cụ hữu hiệu dùng để nhận diện vấn đề, chỉ rõ mối tương quan, khác biệt giữa lý luận và thực tiễn, từ đó có cơ sở khách quan để đánh giá vấn đề, đối chiếu lại với những công trình nghiên cứu trước đây để kế thừa và phát triển những lý luận, giải pháp mới cho công tác thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận Đề tài giúp hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp lý của hoạt động thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại Ủy ban nhân dân cấp huyện, Ủy ban nhân dân cấp xã.
8 6.2. Ý nghĩa về mặt thực tiễn Thứ nhất, phát hiện và chỉ ra được những hạn chế, thiếu sót, bất cập, sự lạc hậu của pháp luật trong việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính hiện nay làm cơ sở để tác giả đề xuất một số giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về hoạt động thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại Ủy ban nhân dân cấp huyện, Ủy ban nhân dân cấp xã. Thứ hai, phát hiện những hạn chế, thiếu sót, bất cập trong thực tiễn hoạt động thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính của Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Bình Chánh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã thuộc huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó, tác giả gợi mở một số biện pháp giúp cho các cơ quan hành chính nhà nước tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh có thể nghiên cứu, thử nghiệm áp dụng tại địa phương để nhằm cải thiện và nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính, việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trong cơ quan, đơn vị. Thứ ba, mặc dù những khuyến nghị gợi mở cho các cơ quan trong phạm vi của huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh xuất phát từ không gian nghiên cứu có hạn, nhưng ở những đơn vị, địa phương có những đặc điểm tương đồng về tình hình xã hội, dân số, xu hướng phát triển, … cũng có thể vận dụng và có thể đạt được hiệu quả tích cực, giúp nâng cao hơn nữa hiệu lực, hiệu quả của hoạt động thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại địa phương, đơn vị mình. Thứ tư, Luận văn là nguồn tài liệu cung cấp cho việc nghiên cứu về hoạt động thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện và cấp xã trong thời gian tới.
9 7. Kết cấu của luận văn Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại huyện Chương 2: Thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh Chương 3: Quan điểm, giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh Bên cạnh đó, các phần mở đầu, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục cũng được trình bày theo bố cục, trật tự sắp xếp đảm bảo theo quy định.
10 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TẠI HUYỆN 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính 1.1.1. Khái niệm thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính Trong lịch sử hình thành nhà nước và pháp luật, mỗi quốc gia đều xây dựng cho mình một hệ thống pháp luật riêng biệt để quản lý xã hội. Đây là công cụ hữu hiệu nhất và có vai trò quan trọng bảo đảm cho sự tồn tại, vận hành bình thường của xã hội. Để pháp luật thực sự phát huy được giá trị của nó đòi hỏi việc thực hiện pháp luật của các chủ thể. Theo Từ điển Luật học, “thực hiện pháp luật là hành vi của chủ thể (hành động hoặc không hành động) được tiến hành phù hợp với quy định, với yêu cầu của pháp luật, tức là không trái, không vượt quá khuôn khổ mà pháp luật đã quy định. Thực hiện pháp luật có thể là một xử sự có tính chủ động, được tiến hành bằng một thao tác nhất định nhưng cũng có thể là một xử sự có tính thụ động, tức là không tiến hành vượt xử sự bị pháp luật cấm” [24]. Theo các nghiên cứu khoa học pháp lý, thực hiện pháp luật là thuật ngữ dùng để khái quát bốn hình thức biểu hiện, gồm tuân thủ pháp luật, thi hành pháp luật, sử dụng pháp luật và áp dụng pháp luật mà tương ứng với từng hình thức thực hiện pháp luật cụ thể sẽ có các chủ thể tham gia vào quan hệ pháp luật khác nhau và với mục tiêu, nội hàm, đặc trưng rất khác nhau. Quyền khiếu nại là quyền cơ bản của công dân, có tính chất chính trị và pháp lý, là một hình thức biểu hiện của dân chủ, liên quan chặt chẽ và có vai trò quan trọng trong hệ thống các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, luôn được Nhà nước tôn trọng và đảm bảo thực hiện. Quyền khiếu nại chính thức
11 được hiến định kể từ Hiến pháp năm 1959. Các Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp năm 1992 (được sửa đổi bổ sung năm 2001) và Hiến pháp năm 2013 cũng đều ghi nhận quyền khiếu nại của công dân, cơ quan, tổ chức và được cụ thể hóa tại Pháp lệnh về khiếu nại, tố cáo năm 1991, Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998, đến nay là Luật Khiếu nại năm 2011. Cá nhân, cơ quan, tổ chức có thể sử dụng quyền này để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Mặt khác, quyền khiếu nại cũng là một công cụ hữu hiệu để ngăn ngừa sự vi phạm của các cơ quan nhà nước và cán bộ, công chức. Bên cạnh đó, khiếu nại còn được coi là phương tiện rất quan trọng để Nhân dân giám sát các hoạt động của bộ máy nhà nước, đảm bảo tính pháp chế trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức nhà nước và người có thẩm quyền. Tại Điều 2 Luật Khiếu nại năm 2011 có quy định “Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỉ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.” [12]. Như vậy khiếu nại quy định trong Luật Khiếu nại năm 2011 được hiểu là khiếu nại hành chính, là những khiếu nại trong lĩnh vực quản lý của các cơ quan hành chính nhà nước. Tại Khoản 11 Điều 2 Luật Khiếu nại năm 2011 quy định giải quyết khiếu nại là “việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại.” [12]. Giải quyết khiếu nại hành chính là một công việc, nhiệm vụ phát sinh đối với thủ trưởng cơ quan quản lý hành chính nhà nước phát sinh khi có khiếu nại của công dân, cơ quan, tổ chức nhằm mục đích xem xét lại tính hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính do cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước thực hiện.
12 Có quan điểm cho rằng, thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính là việc làm cho các quy phạm pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính đi vào cuộc sống hằng ngày, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể pháp luật nhằm phát huy tính tích cực, chủ động trong thực hiện pháp luật, phòng ngừa và xử lý nghiêm minh các vi phạm pháp luật để đảm bảo quyền khiếu nại của công dân, phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, góp phần đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, tiêu cực trong các cơ quan nhà nước, ổn định tình hình chính trị - xã hội, thúc đẩy kinh tế phát triển [4]. Khái niệm thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính cũng dựa trên những lý luận pháp lý cơ bản về thực hiện pháp luật nói chung, đồng thời dựa trên mục đích của việc khiếu nại. Có thể khái quát như sau: Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính là quá trình hoạt động có mục đích để những quy định pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính đi vào cuộc sống, nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức dưới sự quản lý của cơ quan hành chính nhà nước, phát huy dân chủ và kiểm soát quyền lực nhà nước. 1.1.2. Đặc điểm thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính - Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính là hành vi, xử sự của các chủ thể được thể hiện dưới dạng hành động Khi có cơ sở cho rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính là trái pháp luật, xâm phạm trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình, người khiếu nại gửi đơn khiếu nại đến người đã ra quyết định hành chính hoặc cơ quan của người có hành vi hành chính. Như vậy, hành vi khiếu nại thông qua việc khiếu nại bằng đơn hoặc khiếu nại trực tiếp đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền làm phát sinh quan hệ pháp luật giữa người khiếu nại, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại và các cá nhân, tổ chức có liên quan. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại không thể
13 tiến hành các hoạt động giải quyết khiếu nại nếu như không có hành vi khiếu nại của chủ thể có quyền. - Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính chủ yếu được biểu hiện dưới hình thức sử dụng pháp luật và áp dụng pháp luật Như đã phân tích trên, thực hiện pháp luật nói chung bao gồm các hoạt động tuân thủ pháp luật, chấp hành pháp luật, sử dụng pháp luật và áp dụng pháp luật. Riêng trong việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính, các hình thức thực hiện pháp luật phổ biến là việc sử dụng pháp luật và áp dụng pháp luật của các chủ thể trong quan hệ pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính. Người khiếu nại sử dụng pháp luật để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình thông qua việc thực hiện quyền khiếu nại đến cá nhân, cơ quan nhà nước có thẩm quyền; thực hiện các quyền của người khiếu nại như nhờ chuyên gia về pháp luật hoặc những cơ quan tổ chức tư vấn pháp luật hỗ trợ họ về pháp luật hay ủy quyền cho luật sư khiếu nại để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình, tham gia đối thoại hoặc ủy quyền cho người đại diện hợp pháp tham gia đối thoại; đọc, sao chụp, tài liệu, chứng cứ do người giải quyết khiếu nại thu thập để giải quyết khiếu nại, trừ thông tin, tài liệu thuộc bí mật nhà nước; yêu cầu cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan đang lưu giữ, quản lý thông tin, tài liệu liên quan tới nội dung khiếu nại cung cấp thông tin, tài liệu đó cho mình, yêu cầu người giải quyết khiếu nại áp dụng các biện pháp khẩn cấp để ngăn chặn hậu quả có thể xảy ra do việc thi hành quyết định hành chính bị khiếu nại; đưa ra chứng cứ về việc khiếu nại và giải trình ý kiến của mình về chứng cứ đó, rút khiếu nại;…. Áp dụng pháp luật là hoạt động mang yếu tố quyền lực nhà nước, do đó được thực hiện bởi các cơ quan nhà nước, mà trong thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính thì việc áp dụng pháp luật là việc các cá nhân, cơ