Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

77
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận văn là Thông qua việc nghiên cứu, tìm hiểu, phân tích cơ sở lý luận xử phạt vi phạm hành chính về trật tự xây dựng; đánh giá thực trạng, các thành công việc tổ chức thực hiện áp dụng trong thực tiễn từ đó đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện công tác xử lý vi phạm trật tự về xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………………./……………… ……../……. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐẶNG NHƯ PHÚ TÂN XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ TRẬT TỰ XÂY DỰNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CƯ KUIN, TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH ĐẮK LẮK, NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………………./……………… ……../……. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐẶNG NHƯ PHÚ TÂN XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ TRẬT TỰ XÂY DỰNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CƯ KUIN, TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 60 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN HẢI NINH ĐẮK LẮK - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Sau đại học Học Viện Hành chính Quốc gia. Vậy, tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Sau đại học xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Đặng Như Phú Tân
MỤC LỤC Trang phụ bìa trang Lời cam đoan Mục lục Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt Danh mục các bảng biểu MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ TRẬT TỰ XÂY DỰNG ......................................................................... 7 1.1. Quan niệm vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính .............. 7 1.2. Các hình thức vi phạm hành chính về trật tự xây dựng và biện pháp khắc phục..................................................................................................... 13 1.3. Nguyên tắc xử lý vi phạm trật tự về xây dựng ..................................... 18 1.4. Đối tượng bị xử phạt vi phạm hành chính ........................................... 20 1.5. Thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính. ............................................... 21 1.6. Thẩm quyền của các cơ quan trong quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ......................................................................................... 21 1.7. Quy trình xử lý vi phạm TTXD ........................................................... 30 1.8. Thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính ........................................... 33 Tiểu kết Chương 1....................................................................................... 34 Chương 2: THỰC TRẠNG XỬ LÝ VPHC VỀ TRẬT TỰ XÂY DỰNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CƯ KUIN, TỈNH ĐẮK LẮK ......................... 36 2.1. Tổng quan về huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk ....................................... 36 2.2. Thực trạng tình hình vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk .............................................................. 44 2.3. Thực trạng trong áp dụng pháp luật xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk ................................. 50 2.4. Nhận xét chung về tình hình xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk ........................................ 53 Tiểu kết Chương 2 ....................................................................................... 59 Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ TRẬT TỰ XÂY DỰNG TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN CƯ KUIN .................................................................................... 60 3.1. Quan điểm xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng................... 60 3.2. Giải pháp đảm bảo xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin................................................................................ 60 Tiểu kết Chương 3....................................................................................... 77 KẾT LUẬN ................................................................................................. 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................... 81
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT GPXD : Giấy phép xây dựng TTXD : Trật tự xây dựng QLNN : Quản lý nhà nước UBND : Uỷ ban nhân dân VPHC : Vi phạm hành chính
DANH MỤC HÌNH VẼ Bản đồ Sử dụng đất huyện Cư Kuin ........................................................... 38
DANH MỤC CÁC BẢNG Biểu 2.1. Hiện trạng sử dụng đất 2016 ........................................................... 38 Biểu 2.2. Diện tích sử dụng đất của các doanh nghiệp trên địa bàn huyện .... 40 Biểu 2.3. Kết quả kiểm tra xử lý vi phạm hành chính trật tự xây dựng năm 2015 ......................................................................................................... 47 Biểu 2.4. Kết quả kiểm tra xử lý vi phạm hành chính trật tự xây dựng năm 2016 ......................................................................................................... 48 Biểu 2.5. Số liệu các trường hợp xây dựng trái phép trên đất của các Doanh nghiệp quản lý, sử dụng năm 2010 ................................................................. 49
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Quản lý xây dựng là một lĩnh vực rất rộng, liên quan tới nhiều ngành, lĩnh vực pháp luật không chỉ pháp luật về xây dựng mà còn có Luật Hành chính, Luật Hình sự, Luật Nhà ở, Luật Đất đai... Vì vậy, vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng đã phong phú, đa dạng và phức tạp, mà công tác xử lý đối với các hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực này cũng còn nhiều vấn đề nảy sinh tính phức tạp. Do đó, phạm vi nghiên cứu tại luận văn tập trung chủ yếu vào các qui định của Luật Xây dựng, Luật Nhà ở, Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012; Nghị định 180/2007/NĐ-CP, quy định chi tiết về hướng dẫn thi hành một sổ điều của Luật Xây dựng và xử lý vi phạm trật tự xây; Nghị định sổ 121/2012/NĐ-CP ngày 10/10/2013 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động xây dựng; kinh doanh bất động sản; khai thác, sản xuất, kinh doanh vật liệu xây dựng; quản lý công trình hạ tầng kỳ thuật; quản lý phát triển nhà và công sở. Mặt khác, pháp luật về xử phạt hành chính gồm rất nhiều qui định: về hành vi vi phạm hành chính, hình thức xử phạt, thẩm quyền xử phạt, thủ tục xử phạt, thời hiệu xử phạt, trong phạm vi khuôn khổ luận văn này, chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu pháp luật xử phạt vi phạm hành chính dưới góc độ nội dung chứ không đi sâu nghiên cứu pháp luật dưới góc độ trình tự, thủ tục. Cụ thể đó là những qui định về: Hành vi vi phạm hành chính, hình thức xử phạt và thẩm quyền xử phạt. Trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước thì định hướng và chiến lược phát triển đô thị có vai trò ngày càng quan trọng, nhưng để đô thị phát triển một cách có kiểm soát, theo quy hoạch, thì Đảng và Nhà nước ta đã có chủ trương là: “Cần phải phát triển đô thị một cách vững chắc, có trật tự, nhằm xây dựng một đô thị hiện đại hơn, to đẹp hơn”. 1
Thực tế đã cho thấy rằng một trong những công cụ quản lý đô thị có hiệu quả đó là xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng. Nếu các nguyên tắc, quy trình, xử lý vi phạm trật tự xây dựng được tuân thủ một cách nghiêm minh thì công tác quản lý trật tự đô thị sẽ có hiệu quả hơn, còn ngược lại thì công tác quản lý trật tự đô thị sẽ gặp nhiều khó khăn, hạn chế. Trong những năm qua, cùng với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, tốc độ phát triển đô thị diễn ra khá nhanh. Đô thị hoá nhanh đồng nghĩa với việc các hạng mục công trình nhanh chóng được xây dựng nhằm đáp ứng kịp thời các nhu cầu về nhà ở, thương mại dịch vụ, sản xuất phát triển của cộng đồng dân cư đô thị. Tình hình vi phạm hành chính về trật tự xây dựng đô thị đã và đang là một vấn đề nóng bỏng trong thực tế các đô thị ở nước ta hiện nay. Hiện tượng xây dựng không phép, sai phép, xây dựng trên đất không được phép xây dựng xảy ra ở nhiều nơi trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, Hà Nội, Hải Phòng, TP Hồ Chí Minh… Có thể nhận thấy các công trình vi phạm trật tự xây dựng và phát triển đô thị ngày càng nhiều và đa dạng hơn. Mức độ vi phạm trật tự xây dựng ngày càng tăng và diễn biến phức tạp (sử dụng đất không đúng mục đích, xây dựng trên đất không được phép xây dựng, xây dựng không có giấy phép xây dựng, xây dựng sai giấy phép xây dựng…). Cho đến nay, sau gần 10 năm hình thành và phát triển, huyện Cư Kuin đã đi lên và phát triển mạnh về nhiều mặt. Không nằm ngoài xu thế chung của tỉnh nói riêng và cả nước nói chung, quá trình đô thị hóa cũng đang diễn ra khá mạnh mẽ trên địa bàn huyện. Tốc độ đô thị hóa tăng nhanh, nhu cầu xây dựng các công trình, nhà ở của người dân ngày một tăng cao; dẫn đến tình hình vi phạm về trật tự xây dựng ngày càng nhiều, các công trình xây dựng không phép, sai phép, xây dựng trên đất không được phép xây dựng, xây 2
dựng trên đất doanh nghiệp diễn ra ngày càng nhiều. Việc quản lý, xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện vì thế mà được đặt ra một cách cấp thiết hơn bao giờ hết. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác xử lý, quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin nói riêng, đồng thời qua tìm hiểu và xem xét về công tác xử phạt vi phạm trật tự xây dựng của huyện Cư Kuin em quyết định lựa chọn đề tài: “Xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk” làm luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Thời gian qua, trong lĩnh vực xử phạt vi phạm hành chính đã có một số công trình khoa học nghiên cứu về pháp luật xử phạt vi phạm hành chính như: "Chế tài hành chính - Lý luận và thực tiễn" của Tiến sĩ Vũ Thư, Nxb Chính trị quốc gia, 2000; Luận văn cao học "Hoàn thiện qui định pháp luật về các hình thức xử phạt vi plạm hành chỉnh", của Nguyễn Trọng Bình, Trường Đại học Luật Hà Nội, 2000; Luận văn cao học "Vi phạm hành chính và tội phạm - Những vấn đề lý luận và thực tiễn", của Trần Thu Hạnh, Khoa Luật Trường Đại học tổng hợp Hà Nội, 1998; Luận văn cao học "Hoàn thiện pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng, liên hệ qua thực tiễn ở thành phố Hà Nội" của Quân Ngọc Anh, khoa Luật Trường Đại học Quốc gia Hà Nội, 2009 và một số bài viết nghiên cứu về lĩnh vực này. Ở các công trình nghiên cứu này, các tác giả trên cơ sở lý luận và thực tiễn chỉ giới thiệu, phân tích, đánh giá về hoạt động xử phạt vi phạm hành chính nói chung chứ không chuyên sâu đề cập cụ thể tới vấn đề xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng. Tuy nhiên, các công trình đó chưa đề cập cụ thể đến những vấn đề của hoạt động xử phạt chuyên ngành trong lĩnh vực xây dựng vốn được xem là 3
một trong những vấn đề bức xúc của công tác quản lý nhà nước hiện nay. Chính vì vậy, trên cơ sở kế thừa các kết quả của các công trình nghiên cứu liên quan, luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề pháp luật và thực tiễn của pháp luật xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng ở huyện Cư Kuin hiện nay để từ đó đưa ra các giải pháp góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn huyện. Do đó, việc nghiên cứu của luận văn chỉ tập trung nghiên cứu về vấn đề xử lý vi phạm hành chính về trật tự vực xây dựng. Mặc dù vậy, những công trình khoa học đã được công bố nêu trên là tài liệu tham khảo có giá trị cho việc nghiên cứu và hoàn thiện đề tài của luận văn. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: Thông qua việc nghiên cứu, tìm hiểu, phân tích cơ sở lý luận xử phạt vi phạm hành chính về trật tự xây dựng; đánh giá thực trạng, các thành công việc tổ chức thực hiện áp dụng trong thực tiễn từ đó đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện công tác xử lý vi phạm trật tự về xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin. - Nhiệm vụ: Để thực hiện mục đích đề ra, luận văn có những nhiệm vụ sau: + Làm rõ cơ sở lý luận xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng. + Đánh giá tổ chức thực hiện pháp luật xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng, làm rõ những vướng mắc, bất cập và nguyên nhân trong tổ chức thực hiện pháp luật xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin. 4
+ Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị cụ thể để nhằm hoàn thiện xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu những vấn đề liên quan đến công tác tổ chức thực hiện xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin. - Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề pháp luật, áp dụng pháp luật liên quan đến khái niệm, bản chất, đặc trưng của xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng; khái niệm, đặc điểm pháp luật xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng. Đánh giá thực tiễn tổ chức thực hiện xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin (từ năm 2010 đến nay). 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Vận dụng cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin,tư tưởng Hồ Chí Minh và các chủ trương, quan điểm của Đảng, pháp luật của nhà nước xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng. - Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Các kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần kiến nghị hoàn thiện pháp luật xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng. 5
- Luận văn là tài liệu tham khảo cho các cơ quan hoạch định cơ chế chính sách ở địa phương liên quan đến công tác xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng ở huyện Cư Kuin. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm có 03 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận của xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng. Chương 2. Thực trạng tổ chức thực hiện pháp luật xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin. Chương 3. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tổ chức thực hiện pháp luật xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ TRẬT TỰ XÂY DỰNG 1.1. Quan niệm vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính 1.1.1. Định nghĩa vi phạm hành chính Khi đề cập đến pháp luật xử phạt vi phạm hành chính thì một trong những vấn đề cần được quan tâm hàng đầu là cơ sở của việc xử phạt vi phạm hành chính. Cơ sở của việc xử phạt vi phạm hành chính là có hành vi vi phạm hành chính được pháp luật quy định. Việc nghiên cứu về khái niệm hành vi vi phạm hành chính vừa có ý nghĩa lý luận quan trọng vừa mang tính thực tiễn sâu sắc, bởi lẽ, chỉ khi định nghĩa được đúng về hành vi vi phạm hành chính mới có thể xác định được các vi phạm hành chính cụ thể trong từng lĩnh vực quản lý nhà nước. Xác định được đúng hành vi vi phạm hành chính, tức là xác định đúng cơ sở xử phạt, thì việc thực hiện xử phạt hành chính mới bảo đảm chính xác, bảo đảm được quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, của tổ chức và cá nhân, phát huy được hiệu quả và mục đích của việc xử phạt hành chính là nhằm lập lại trật tự quản lý nhà nước bị xâm hại, góp phần giáo dục người vi phạm và răn đe, phòng ngừa vi phạm trong tương lai, tránh được sự tuỳ tiện trong xử phạt hành chính. Trong thực tiễn thi hành và áp dụng pháp luật hiện nay, vi phạm hành chính thường được hiểu một cách chung nhất là hành vi vi phạm các quy tắc quản lý của Nhà nước nhưng không phải là tội phạm và bị xử lý theo thủ tục hành chính do những người có thẩm quyền trong các cơ quan hành chính nhà nước tiến hành mà không phải là cơ quan Tòa án với các thủ tục tư pháp. Trước khi Luật Xử phạt vi phạm hành chính năm 2012 được Uỷ ban thường vụ Quốc hội ban hành thì các văn bản pháp luật chỉ đề cập đến khái niệm “vi 7
cảnh”. Khái niệm này chính thức được sử dụng trong “Điều lệ xử phạt vi cảnh” ban hành kèm theo Nghị định số 143/CP của Hội đồng Chính phủ ngày 27/5/1977. Theo quy định của Điều lệ xử phạt vi cảnh thì tất cả những hành vi xâm phạm đến trật tự an toàn xã hội mà có tính chất đơn giản, rõ ràng và hậu quả không nghiêm trọng, chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc áp dụng các biện pháp hành chính khác là phạm pháp vi cảnh. Cũng theo quy định của Điều lệ xử phạt vi cảnh thì có 04 hình thức xử phạt vi cảnh, đó là: cảnh cáo, phạt tiền từ 01 đến 10 đồng, phạt lao động công ích từ 01 đến 03 ngày, phạt giam từ 01 đến 03 ngày. Bên cạnh đó, Điều lệ xử phạt vi cảnh cũng quy định tịch thu phương tiện dùng vào việc vi phạm tuỳ theo tính chất, mức độ của vi phạm; quy định thẩm quyền xử phạt với hình thức phạt cảnh cáo, phạt tiền cho cán bộ có thẩm quyền của các ngành Kiểm lâm, Thuỷ sản, Thương nghiệp, Y tế, Giao thông vận tải... trong khi thừa hành công vụ ngoài lực lượng cán bộ, chiến sĩ Công an là lực lượng có thẩm quyền áp dụng tất cả các hình thức xử phạt mà Điều lệ xử phạt vi cảnh quy định. Về sau, trong các văn bản pháp luật do Nhà nước ta ban hành, khái niệm “vi cảnh” được hiểu rộng hơn, không chỉ là những vi phạm luật lệ sinh hoạt nơi công cộng mà được hiểu là những vi phạm nhỏ chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Điều 2 của Điều lệ về phạt vi cảnh nói trên định nghĩa: “những hành vi xâm phạm đến trật tự an toàn xã hội mà có tính chất đơn giản, rõ ràng và hậu quả không nghiêm trọng, chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc chưa đến mức xử phạt bằng các biện pháp hành chính khác là phạm pháp vi cảnh”[31]. Ở một số nước trên thế giới, vi phạm hành chính thường được hiểu chung là các hành vi vi phạm pháp luật mà không phải là tội phạm, bị xử phạt bằng các chế tài hành chính. Ví dụ: Pháp lệnh của Hội đồng bang Milaca, Minnesota[2] định nghĩa VPHC là hành vi vi phạm quy định của Pháp lệnh 8
này và phải chịu các hình thức xử phạt hành chính theo quy định…”. Luật về xử phạt hành chính của Cộng hòa nhân dân Trung Hoa năm 1996 (Điều 3) định nghĩa vi phạm hành chính là “hành vi vi phạm trật tự hành chính của công dân và pháp nhân hoặc các tổ chức khác, bị áp dụng các hình thức phạt hành chính được quy định bởi pháp luật theo quy định của Luật này và các hình thức xử phạt này được giao cho các cơ quan hành chính áp dụng theo thủ tục do Luật này quy định”. Trong khi đó, theo quy định của Bộ Luật xử phạt vi phạm hành chính của Cộng hòa liên bang Nga[3] thì vi phạm hành chính được định nghĩa là “hành động (không hành động) của thể nhân hoặc pháp nhân, trái pháp luật, có lỗi và bị Bộ luật này hoặc các luật của Cộng hòa liên bang Nga quy định phải chịu trách nhiệm hành chính”. Trong pháp luật Việt Nam, định nghĩa “vi phạm hành chính” lần đầu tiên được định nghĩa một cách chính thức tại Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính ngày 30/11/1989, Điều 1 của Pháp lệnh này quy định “vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm quy tắc quản lý Nhà nước mà không phải là tội phạm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”. Định nghĩa này sau đó đã được áp dụng rộng rãi trong thực tiễn thi hành pháp luật và đưa vào các giáo trình giảng dạy về pháp luật. Theo Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 1995, sau đó là Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002 (sửa đổi, bổ sung năm 2007 và 2008) và Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 thì khái niệm vi phạm hành chính không được định nghĩa riêng biệt nữa mà được đưa “lẩn” vào trong khái niệm “xử lý vi phạm hành chính”, nếu trích dẫn từ định nghĩa về “vi phạm hành chính” được quy định tại Khoản 2, Điều 2 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012[23] thì vi phạm hành chính được hiểu là “Vi phạm hành chính là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và 9
theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính”. Về ngôn ngữ thể hiện, có thể thấy có đôi chút khác nhau giữa định nghĩa về vi phạm hành chính được quy định trong các Pháp lệnh về xử phạt/xử lý vi phạm hành chính 1989, 1995, 2002 và 2012. Tuy nhiên, về bản chất hành vi vi phạm hành chính thì các định nghĩa trong các văn bản pháp luật này, về cơ bản, không có gì khác nhau. Theo chúng tôi, định nghĩa “vi phạm hành chính” có 04 dấu hiệu cơ bản sau đây: Thứ nhất, vi phạm hành chính là hành vi trái pháp luật, vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước; tác hại (tính nguy hiểm) do hành vi gây ra ở mức độ thấp, chưa hoặc không cấu thành tội phạm hình sự và hành vi đó được quy định trong các văn bản pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính. Đây chính là dấu hiệu “pháp định” của vi phạm. Thứ hai, hành vi đó phải là một hành vi khách quan đã được thực hiện (hành động hoặc không hành động), phải là một việc thực, chứ không phải chỉ tồn tại trong ý thức hoặc mới chỉ là dự định, đây có thể coi là dấu hiệu “vật chất” (material) của vi phạm. Thứ ba, hành vi đó do một cá nhân hoặc pháp nhân (tổ chức) thực hiện, đây là dấu hiệu xác định “chủ thể” của vi phạm. Thứ tư, hành vi đó là một hành vi có lỗi, tức là người vi phạm nhận thức được vi phạm của mình, hình thức lỗi có thể là cố ý, nếu người vi phạm nhận thức được tính chất trái pháp luật trong hành vi của mình, thấy trước hậu quả của vi phạm và mong muốn hậu quả đó xảy ra hoặc ý thức được hậu quả và để mặc cho hậu quả xảy ra; hình thức lỗi là vô ý trong trường hợp người vi phạm thấy trước được hậu quả của hành vi nhưng chủ quan cho rằng mình có thể ngăn chặn được hậu quả hoặc không thấy trước hậu quả sẽ xảy ra dù phải 10
thấy trước và có thể thấy trước được hậu quả của vi phạm. Đây có thể coi là dấu hiệu “tinh thần” của vi phạm. Tại Khoản 1, Điều 2 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 định nghĩa Vi phạm hành chính như sau: Vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện với lỗi cố ý hoặc vô ý, vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính. 1.1.2. Khái niệm “xử lý vi phạm hành chính” Vi phạm hành chính là hành vi cố ý hoặc vô ý vi phạm các qui định của pháp luật về quản lý nhà nứớc mà không phải phạm tội và theo qui định của pháp luật phải bị xử lý hành chính. Xử lý vi phạm trật tự xây dựng bao gồm xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lý hành chính khác trong hoạt động quản lý nhà nước về trật tự xây dựng. Xử phạt vi phạm hành chính là việc người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính. Xử lý vi phạm hành chính là việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế của Nhà nước (các chế tài hành chính) đối với cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm hành chính. Theo Luật Xử lý vi phạm hành chính hiện hành thì xử lý vi phạm hành chính bao gồm xử phạt vi phạm hành chính và áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác. Xử phạt vi phạm hành chính bao gồm các chế tài chủ yếu đánh vào lợi ích kinh tế, tinh thần của người vi phạm. Các chế tài xử phạt hành chính bao 11
gồm hình thức xử phạt chính, hình thức phạt bổ sung, biện pháp khắc phục hậu quả. 1.1.3. Hình thức phạt chính Hình thức phạt chính bao gồm phạt cảnh cáo và phạt tiền (đối với người nước ngoài vi phạm hành chính còn có thể bị áp dụng hình phạt trục xuất). 1.1.4. Hình thức phạt bổ sung - Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc không thời hạn, tuỳ thuộc vào tính chất, mức độ vi phạm (ví dụ tước giấy phép lái xe, tước chứng chỉ hành nghề y dược tư nhân, tước giấy phép sử dụng súng săn, tước giấy phép kinh doanh...). - Tịch thu tang vật, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính. Ví dụ: Một người sử dụng cuốc, xẻng, cưa máy… để chặt phá rừng thì ngoài việc bị phạt tiền còn bị tịch thu các phương tiện, vật dụng (cuốc, xẻng, cưa...) đã dùng để thực hiện hành vi vi phạm. - Trục xuất (đối với người nước ngoài) khi không áp dụng là hình phạt chính. 1.1.5. Các biện pháp khắc phục hậu quả - Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu đã bị thay đổi do vi phạm hành chính gây ra hoặc buộc tháo dỡ công trình xây dựng trái phép (ví dụ: Buộc trồng lại khoảng rừng đã bị đốt, bị chặt phá; buộc tháo dỡ nhà xây lấn chiếm đất công). - Buộc đưa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam hoặc buộc tái xuất các hàng hóa, vật phẩm, phương tiện. Biện pháp này được áp dụng chủ yếu trong quá trình xử phạt các vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan hoặc các lĩnh vực có liên quan đến việc xuất nhập khẩu hoặc có hàng hoá, vật phẩm, phương tiện 12