Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn: Tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

202
lượt xem 32
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn: Tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh gồm có 3 chương, trình bày về khái quát về tiểu thuyết lịch sử Việt Nam từ sau 1975 đến nay và tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh, nội dung cơ bản trong tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh, đặc điểm nghệ thuật trong tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn: Tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Ngô Thị Tuyết Nhung TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ CỦA NGUYỂN XUÂN KHÁNH LUẬN VĂN THẠC SĨ NGỮ VĂN Thành phố Hồ Chí Minh - 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Ngô Thị Tuyết Nhung TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ CỦA NGUYỄN XUÂN KHÁNH Chuyên ngành: Lí luận văn học Mã số: 60 22 32 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGỮ VĂN NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. PHÙNG QUÝ NHÂM Thành phố Hồ Chí Minh – 2011
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Phùng Quý Nhâm, người đã tận tình hướng dẫn tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn nhà văn Nguyễn Xuân Khánh, cô Phạm Thị Hòa, những người đã giúp đỡ tôi trong việc tim tài liệu luận văn. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các thầy giáo, cô giáo, phòng sau đại học của trường Đại học sư phạm thành phố HCM đã dạy giỗ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập nghiên cứu. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn tất cả người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn quan tâm, động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 8 năm 2011 Ngô Thị Tuyết Nhung
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... 3 T 0 T 0 MỤC LỤC ................................................................................................................ 4 T 0 T 0 MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 6 T 0 T 0 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................ 6 T 0 T 0 2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................................. 7 T 0 T 0 3. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 17 T 0 T 0 4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 18 T 0 T 0 5. Đóng góp của luận văn ............................................................................................. 18 T 0 T 0 6. Cấu trúc của luận văn .............................................................................................. 19 T 0 T 0 CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ SAU T 0 1975 ĐẾN NAY VÀ TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ CỦA NGUYỄN XUÂN KHÁNH. ................................................................................................................. 20 T 0 1.1. Bàn về tiểu thuyết lịch sử ...................................................................................... 20 T 0 T 0 1.2. Giới thiệu diện mạo chung của tiểu thuyết lịch sử Việt Nam từ sau 1975 đến nay. T 0 T 0 ....................................................................................................................................... 24 1.3. Giới thiệu tiểu thuyết lịch sử của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh ........................ 32 T 0 T 0 CHƯƠNG 2: NỘI DUNG CƠ BẢN TRONG TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ CỦA T 0 NGUYỄN XUÂN KHÁNH .................................................................................... 36 T 0 2.1. Bão táp lịch sử và sự lựa chọn con đường đi của mỗi nhân vật trong tiểu thuyết T 0 lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh ................................................................................. 36 T 0 2.1.1. Bão táp lịch sử và con đường đi của nhân vật trong tiểu thuyết Hồ Quý Ly ...... 36 T 0 T 0 2.1.2. Làng Cổ Đình và hành trình trở về đạo Mẫu trong tiểu thuyết Mẫu Thượng Ngàn T 0 T 0 ................................................................................................................................... 50 2.2. Mạch nguồn văn hóa Việt trong tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh .. 62 T 0 T 0 2.3. Vấn đề tình yêu trong tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh ................... 71 T 0 T 0 CHƯƠNG 3: ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ T 0 CỦA NGUYỄN XUÂN KHÁNH ........................................................................... 81 T 0 3.1. Mối quan hệ giữa tính chân thực lịch sử và hư cấu nghệ thuật trong tiểu thuyết T 0 lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh ................................................................................. 81 T 0 3.2. Nghệ thuật trần thuật trong tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh......... 84 T 0 T 0 3.2.1. Điểm nhìn trần thuật ......................................................................................... 84 T 0 T 0 3.2.2. Giọng điệu trần thuật ........................................................................................ 87 T 0 T 0 3.2.3. Kết cấu ............................................................................................................. 93 T 0 T 0 3.3. Thời gian – Không gian trong tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh ...... 98 T 0 T 0
3.3.1. Thời gian nghệ thuật trong tiểu thuyết lịch sử Nguyễn Xuân Khánh ................. 98 T 0 T 0 3.3.2. Không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết lịch sử Nguyễn Xuân Khánh ............ 101 T 0 T 0 KẾT LUẬN........................................................................................................... 106 T 0 T 0 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 109 T 0 T 0
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Lịch sử dân tộc ta là lịch sử đấu tranh dựng và giữ nước. Biết bao chiến công chói lọi của ông cha ta đã đi vào sử sách muôn đời. Thế nhưng, thế hệ trẻ ngày nay lại hờ hững, kém hiểu biết về lịch sử dân tộc. Trong nhà trường, học sinh không “mặn mà” với môn lịch sử. Ngoài cuộc sống, nhiều người thông thạo sử Tàu, sử Tây mà không biết lịch sử Việt. Rất nhiều bài thi Đại học điểm “0” môn lịch sử, thậm chí nhiều học sinh còn xuyên tạc lịch sử một cách trắng trợn. Thực tế đau lòng đó buộc chúng ta phải suy nghĩ về cách dạy lịch sử trong nhà trường cũng như cách “quảng bá” lịch sử qua văn chương nghệ thuật hiện nay. Nhà văn Hoàng Quốc Hải đã từng băn khoăn: “Dân tộc ta có một quá khứ dựng nước và giữ nước đầy nhọc nhằn và kiêu dũng không thua kém một dân tộc nào, nhưng sao thế giới biết đến ta quá ít. Cũng bởi bộ môn tiểu thuyết lịch sử của chúng ta chậm phát triển. Đến nổi thanh thiếu niên của nước ta rất thông thạo sử Tàu, sử Ấn, sử Hy – La, sử Anh, Pháp…”. Dường như sáng tác về đề tài lịch sử không phải chỉ là niềm say mê của người nghệ sĩ mà còn là một yêu cầu bức thiết trong tình hình hiện nay. Tuy nhiên, sáng tác về đề tài này không phải dễ. Nhà văn không chỉ có tài năng mà còn có vốn kiến thức uyên thâm về nhiều lĩnh vực như: lịch sử, địa lý, văn hóa… Phải là những nhà văn dày dặn trong nghề mới làm được. Để đáp lại “cơn khát” lịch sử hiện nay, những năm đầu thế kỷ XXI đã xuất hiện một loạt tiểu thuyết lịch sử dày dặn, công phu, có nhiều đổi mới trong nghệ thuật như: hai bộ tiểu thuyết lịch sử về nhà Trần, nhà Lý của Hoàng Quốc Hải (Bão táp triều Trần, Tám đời vua Lý); Hồ Quý Ly, Mẫu Thượng Ngàn, Đội gạo lên chùa của Nguyễn Xuân Khánh; Giàn thiêu của Võ Thị Hảo, Hội thề của Nguyễn Quang Thân… Tiểu thuyết lịch sử đã gặt hái được những thành công rất to lớn và có ý nghĩa. Thực tế sáng tác đòi hỏi yêu cầu lý luận, nghiên cứu phê bình phải đi cùng với nó. Thế nhưng, những công trình nghiên cứu tiểu thuyết lịch sử ở nước ta còn ít, chưa bao quát cũng như đi sâu vào mảng này, đặc biệt là tiểu thuyết lịch sử giai đoạn từ sau 1975 đến nay. Nguyễn Xuân Khánh là một trong những nhà tiểu thuyết lịch sử lớn của nước ta trong giai đoạn hiện nay. Ông sáng tác từ những năm kháng chiến chống Mỹ nhưng thực sự gây tiếng văn trên văn đàn phải kể đến Hồ Quý Ly, Mẫu Thượng Ngàn, Đội gạo lên chùa. Đây là những tác phẩm gây xôn xao dư luận, nhận được nhiều ý kiến đánh giá của giới phê
bình và đông đảo bạn đọc. Tuy nhiên, phần lớn các bài viết đánh giá, nhận định tác phẩm là những bài báo, bài phỏng vấn viết khi nhà văn nhận được giải thưởng, chưa có nhiều những công trình nghiên cứu chuyên sâu. Đây chính là mảnh đất trống thôi thúc người viết thực hiện đề tài, nhằm đi sâu tìm hiểu những giá trị nội dung, nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm, góp một tiếng nói khẳng định sự thành công của các cuốn tiểu thuyết này. 2. Lịch sử vấn đề Sau 1975, Miền Nam được giải phóng, đất nước thống nhất, văn học bước sang thời kỳ mới: thời kỳ sáng tác văn học trong điều kiện đất nước hòa bình. Công tác lí luận phê bình cũng được quan tâm hơn, trong đó có nghiên cứu về tiểu thuyết lịch sử. Hà Ân trong bài Vài ý kiến về sự thật lịch sử và hư cấu nghệ thuật trong tiểu thuyết lịch sử phục vụ các em (Tạp chí Văn học số 3/1979) đã đặt ra câu hỏi: “Gia giảm, chế biến thêm nếu cần, cách đó có nên có trong hư cấu nghệ thuật chăng?”. Tác giả cũng khẳng định: “Mặt hư cấu về một nhân vật là cuộc sống đời thường của nhân vật đó. Xưa nay sử chép về một nhân vật qua các sự kiện lịch sử chính yếu. Nhưng trong một sáng tác văn học, một nhà văn phải gần gũi người đời hơn. Có ăn uống, chơi bời, khôi hài, buồn bã, có vợ con, có sở thích, cá tính, có tật, có tài… Càng xây dựng nhân vật văn học cách xa “siêu nhân” bao nhiêu càng có sức thuyết phục người đọc bấy nhiêu.” Nguyễn Huệ Chi – Vũ Thanh với bài viết Những đóng góp của Nguyễn Tử Siêu cho loại hình tiểu thuyết lịch sử giai đoạn đầu thế kỷ đăng trên TCVH số 5/1996 đã khẳng định thành công về nhiều mặt của Nguyễn Tử Siêu cho thể loại tiểu thuyết lịch sử những năm đầu TK XX. Đóng góp từ kết cấu, văn phong đến việc phát huy năng lực tưởng tượng trong tiểu thuyết lịch sử. Nguyễn Tử Siêu cũng hướng tới đời sống nội tâm nhân vật, miêu tả sự bộn bề, phức tạp của cuộc sống… Trương Đăng Dung trong cuốn sách Từ văn bản đến tác phẩm văn học (NXBKHXH, 1998) có bài Tiểu thuyết lịch sử trong quan niệm mỹ học của G.Lukacs. Bài viết đã trình bày một cách khúc chiết, sáng rõ các luận điểm của Lukacs khi nghiên cứu về tiểu thuyết lịch sử. Lukacs cho rằng: tiểu thuyết lịch sử như một thể loại văn học đích thực mới chỉ ra đời vào TK XX mà đại diện lớn nhất là Walter Scott. Các nhân vật của tiểu thuyết lịch sử phải sinh động hơn các nhân vật lịch sử vì các nhân vật của tiểu thuyết lịch sử được trao cho sự sống còn các nhân vật lịch sử thì đã sống.
Trong TCVH số 9/1999, Bùi Văn Lợi có bài viết Mối quan hệ giữa tính chân thực lịch sử và hư cấu nghệ thuật trong tiểu thuyết lịch sử Việt Nam nửa đầu TK XX. Tác giả bài viết cho rằng: “Việc nghiên cứu lịch sử là rất cần thiết đối với người nghệ sĩ vì anh ta có nhiệm vụ phải phản ánh trung thành một hiện thực lịch sử và làm sống lại những nhân vật lịch sử vừa sinh động vừa có tác dụng lôi cuốn người đọc. Thế nhưng, sự nghiên cứu ấy không thay thế sự tưởng tượng, hư cấu và sáng tạo của các nhà văn. Bởi vì “có khi nhà nghệ sĩ chỉ cần vài khoảng khắc trong đời sống của nhân vật lịch sử, có khi nghệ sĩ đưa vào tác phẩm những điều phi lịch sử không quan trọng, thậm chí trong một chừng mực nào đó, có quyền vi phạm sự đúng đắn về mặt sự kiện lịch sử bởi vì tác giả chỉ cần đúng đắn lí tưởng mà thôi”. Bùi Văn Lợi đánh giá: Hư cấu, tưởng tượng chính là một yêu cầu không thể thiếu đối với sáng tác tiểu thuyết lịch sử. Nhà văn có thể hư cấu từ những sự kiện lịch sử và nhân vật lịch sử, thậm chí có những nhân vật và sự kiện hoàn toàn do trí tưởng tượng của nhà văn tạo nên. Cùng có chung mối quan tâm giữa tính chân thực lịch sử và hư cấu nghệ thuật, Phan Trọng Thưởng có bài Rừng trúc của Nguyễn Đình Thi và một số vấn đề lí luận sáng tác về đề tài lịch sử (TCVH số 11/1999). Tác giả khẳng định: “Trở lại vấn đề thực chất của sáng tạo nghệ thuật về đề tài lịch sử, theo tôi, không phải là minh họa lại lịch sử, không phải là truyền đạt lại tri thức lịch sử, cũng không phải là bài học luân lí đạo đức cũ (vì những cái đó, môn lịch sử và môn giáo dục công dân đã làm rồi, nghệ thuật không đặt cho mình nhiệm vụ minh họa lại). Thực chất của sáng tạo nghệ thuật về đề tài lịch sử là khai thác lịch sử theo một cách thức tiếp cận mới, một cảm hứng lịch sử - công dân mới trên nguyên tắc vừa tôn trọng sự thật lịch sử vừa tôn trọng sự thật nghệ thuật”. Phan Trọng Thưởng cũng đề cao sự sáng tạo trong sáng tác về đề tài lịch sử nhưng đặt ra nguyên tắc là sáng tạo nhưng không được làm sai lệch, méo mó, biến dạng lịch sử. Sáng tạo phải có chừng mực, tôn trọng sự thật lịch sử. Trong bài viết Tiểu thuyết lịch sử của Hella S.Haasse (TCVH số 3/2002), Phan Cự Đệ đã đánh giá những thành công trong các tiểu thuyết lịch sử của bà Hella S.Haasse đồng thời cũng nêu những quan niệm của nhà văn về cách xử lí chất liệu lịch sử trong tiểu thuyết lịch sử. Bà Hella S.Haasse luôn cố gắng trung thành với lịch sử nhưng bà luôn nhắc nhở với bạn đọc rằng: “Sự chân thực tuyệt đối là không thể có được vì những nhân vật lịch sử TK XIV và XV mà bà đang sáng tạo ra ít nhiều đều là những sản phẩm của sự hiểu biết và trí tưởng tượng mang màu sắc cá nhân và chủ quan của một con người sống giữa TKXX”.
Trong Tạp chí Nhà văn tháng 1/2003, Phan Cự Đệ đã có một bài viết chuyên sâu về tiểu thuyết lịch sử với tựa đề Tiểu thuyết lịch sử. Tác giả đã đặt ra những vấn đề có ý nghĩa mấu chốt đối với những nhà tiểu thuyết lịch sử: “Sự phát triển của tiểu thuyết lịch sử ở Việt Nam và ở Châu Âu đã đặt ra nhiều vấn đề lí luận: sự khác nhau trong nhiệm vụ của nhà sử học và nhà viết tiểu thuyết lịch sử, mối quan hệ giữa sự kiện lịch sử và vai trò của hư cấu nghệ thuật, tiểu thuyết lịch sử và nhiệm vụ soi sáng những vấn đề của cuộc sống hiện tại, sự đồng cảm của nhà văn với các nhân vật lịch sử và thời đại lịch sử, các kiểu tiểu thuyết lịch sử trong kinh nghiệm sáng tác của nhà văn, đặc trưng của tiểu thuyết lịch sử hiện đại…”. Phan Cự Đệ khẳng định: tiểu thuyết lịch sử cần có sự hư cấu, sáng tạo của nhà văn, lịch sử chỉ là phương tiện chứ không phải cứu cánh. Các nhân vật của tiểu thuyết lịch sử phải sinh động hơn các nhân vật lịch sử vì họ hiện lên trong nhiều mối quan hệ, được miêu tả đời sống nội tâm, quan hệ riêng tư. Trong tiểu thuyết lịch sử, sự kiện lịch sử, sự kiện hư cấu, nhân vật có thật, nhân vật hư cấu trộn lẫn vào nhau. Tiểu thuyết lịch sử sẽ không có một sự thật lịch sử tuyệt đối. Các nhà tiểu thuyết lịch sử sử dụng quá khứ như một khí cụ để vẽ lên một điểm tương đồng giữa quá khứ và hiện tại do đó làm sáng rõ hiện tại. Đây cũng chính là cách xử lí chất liệu lịch sử của các nhà tiểu thuyết lịch sử hiện nay. Trong cuốn Tiểu thuyết hiện đại của Dorothy Brewster và John Burrell, dịch giả Dương Thanh Bình, xuất bản năm 2003, tác giả đã dành một chương viết về tiểu thuyết lịch sử. Hai tác giả này đồng tình với quan điểm: nhà tiểu thuyết lịch sử sử dụng quá khứ như một khí cụ để vẽ lên những điểm tương đồng giữa quá khứ và hiện tại, từ đó soi sáng hiện tại. Cách làm này được đông đảo các nhà tiểu thuyết lịch sử lựa chọn. Nguyễn Tý trên báo Văn nghệ số 39/2003 có bài phỏng vấn nhà văn Thái Vũ: Nhà văn Thái Vũ – Người trung thành viết tiểu thuyết lịch sử. Thái Vũ đã nói rõ quan điểm của mình khi viết tiểu thuyết lịch sử: “Tôi không viết tiểu thuyết mà tôi viết lịch sử. Mà đã viết lịch sử là phải trung thực, tôn trọng sự thật không bịa. Tôi viết là tuyệt đối không bịa, dù là một sự kiện lịch sử hay một nhân vật lịch sử. Hư cấu nhưng không bịa. Tôi viết tiểu thuyết lịch sử nhưng tôi không viết tiểu thuyết mà qua cách hư cấu của tôi: tôn trọng tính chân xác của lịch sử cho nên tôi tôn trọng lịch sử là chính, chứ tôi không hư cấu theo kiểu tiểu thuyết như “miếng giẻ rách vào tấm áo lịch sử””. Tác giả Đỗ Hải Ninh trong luận văn thạc sĩ Tiểu thuyết Hồ Quý Ly trong sự vận động của tiểu thuyết lịch sử nửa sau TKXX (năm 2003) đã có những nhận xét, đánh giá khá sắc sảo về những tác phẩm tiểu thuyết lịch sử của nước nhà trước Hồ Quý Ly và những đóng
góp của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh trong sự vận động tiểu thuyết lịch sử của nước nhà. Đỗ Hải Ninh viết: “Đại thể, tiểu thuyết lịch sử chặng đường này có khả năng bao quát hiện thực khá tốt kết hợp với khả năng hư cấu linh hoạt hơn nhưng chưa thực sự có sức hấp dẫn rộng rãi đối với công chúng. Cách viết còn thiếu mới mẻ, đa dạng. Các cuốn tiểu thuyết lịch sử thường vẫn nặng về sự kiện, tính cách nhân vật bị chi tiết che lấp và chủ yếu vẫn trông vào sự hấp dẫn của cốt truyện” và “Cuốn sách khép lại tiểu thuyết lịch sử thế kỷ XX là tiểu thuyết Hồ Quý Ly của Nguyễn Xuân Khánh. Tác phẩm này ra đời khi công cuộc đổi mới văn học của nước ta đi qua thời kỳ sôi nổi, ồn ào ban đầu (thậm chí có người còn cho là chững lại) đã đạt được những thành tựu đáng kể và vẫn đang tiếp tục tìm tòi nhưng trầm tĩnh hơn. Một điểm đáng ghi nhận là kinh nghiệm đọc những tác phẩm văn học viết về đề tài lịch sử ngày càng đa dạng, dân chủ hơn. Từ lúc ra đời cho đến lúc nhận giải thưởng của Hội Nhà văn, Hồ Quý Ly đã gây được chú ý rỗng rãi trong dư luận”. Bài viết Nguyễn Huy Tưởng – nhà chép sử bằng văn chương (TCVH số 9/2007), tác giả Bích Thu đánh giá những tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Huy Tưởng là tiểu thuyết hóa lịch sử: “Ông không nệ không kể lại lịch sử, không “lịch sử hóa” tiểu thuyết mà đã hư cấu, tưởng tượng, “tiểu thuyết hóa” lịch sử, phát huy khả năng sáng tạo của mình, phục lại một thời đại đã lùi sâu trong kí ức dân tộc. Tiểu thuyết của Nguyễn Huy Tưởng vừa tạo sự sát gần lại vừa tạo khoảng cách với lịch sử”. Trong cuộc phỏng vấn nhà văn Hà Ân do Hoài Hương thực hiện (Nhà văn Hà Ân, đề tài lịch sử không bao giờ xưa. Báo Văn nghệ Trẻ số 44 ra ngày 26/10/2008), nhà văn đã tâm sự: “Tiểu thuyết lịch sử đòi hỏi người viết phải có kiến thức sâu, rộng, chính xác của sử gia và trí tưởng tượng sáng tạo vô cùng phong phú của nhà tiểu thuyết”. Tác phẩm sẽ thành công nếu kết hợp nhuần nhuyễn hai yếu tố đó. Nhà văn Hà Ân cũng nêu lên giới hạn của sự sáng tạo tưởng tượng và những yếu tố không thể sai lệch sự thật lịch sử: “Nhà văn có thể cho họ những suy nghĩ, những hành vi, cử chỉ, cách nói năng giao tiếp sinh hoạt… theo trí tưởng tượng của mình. Nhưng tưởng tượng gì thì cũng phải tuân thủ theo nguyên tắc như không thể đổi tên, tước vị, nhân thân và thời gian tồn tại của nhân vật lịch sử”. Hoài Nam có bài Bàn về tiểu thuyết lịch sử đăng trên báo văn nghệ số 45 ra ngày 8/11/2008 đã chỉ ra những hạn chế của tiểu thuyết lịch sử nước ta trong suốt thời gian qua, đó là: Các tác phẩm tiểu thuyết lịch sử chủ yếu phản ánh cuộc đấu tranh chống ngoại xâm bảo vệ tồn tại của vương triều và nền độc lập của quốc gia vì vậy đã bỏ qua một mảng lịch sử rất lớn: cuộc sống nhân quần đã diễn ra trong quá khứ; cảm hứng chủ đạo của các nhà
tiểu thuyết lịch sử là ca ngợi, tôn vinh, kính cẩn đã tạo ra “khoảng cách sử thi” không thể san lấp. Khi ấy tiểu thuyết lịch sử Việt Nam trở nên đậm chất truyện kể mà lại nhạt đi rất nhiều chất tiểu thuyết. Nguyễn Thị Tuyết Minh có bài Khuynh hướng tiểu thuyết hóa lịch sử Việt Nam sau 1975 (Tạp chí Nghiên cứu Văn học số 4/2009) đã chia tiểu thuyết lịch sử Việt Nam sau 1975 thành hai khuynh hướng: khuynh hướng lịch sử hóa tiểu thuyết và khuynh hướng tiểu thuyết hóa lịch sử. Trong đó, khuynh hướng tiểu thuyết hóa lịch sử là khuynh hướng chủ đạo trong tiểu thuyết lịch sử Việt Nam sau 1975, đặc biệt là những năm đầu TK XXI. Nhà phê bình Nguyễn Văn Dân có bài Mấy xu hướng chủ yếu trong tiểu thuyết lịch sử Việt Nam đương đại (Báo Văn nghệ số 11 ra ngày 12/03/2011) đã khẳng định: “Tiểu thuyết lịch sử đang lên ngôi”, ông chứng minh điều đó bằng những bộ tiểu thuyết lịch sử đồ sộ, có chất lượng ra đời liên tiếp trong những năm gần đây và đạt được những giải thưởng danh giá dành cho thể loại tiểu thuyết. Theo đó, ông chia tiểu thuyết lịch sử Việt Nam đương đại thành ba loại: 1) Tiểu thuyết chương hồi khách quan (tiêu biểu là Ngô Văn Phú, Ngô Đình Danh…); 2) Tiểu thuyết lịch sử giáo huấn (Hoàng Quốc Hải); 3) Tiểu thuyết lịch sử luận giải (Nguyễn Xuân Khánh). Gần đây, sau một loạt bài viết của các tác giả phê phán tác phẩm Hội thề và không đồng ý với việc Hội Nhà văn Việt Nam trao giải A trong cuộc thi tiểu thuyết năm 2008 - 2010, nhà văn Nguyễn Quang Thân đã có bài viết Tiểu thuyết lịch sử nơi luôn có những nhìn nhận trái chiều đăng trên báo Văn nghệ tháng 5/2011. Nhà văn Nguyễn Quang Thân thổ lộ: “Viết tiểu thuyết lịch sử, nhà văn phải đối mặt và vượt qua bao nguy hiểm khi muốn thay đổi dù một chút những cái nhìn, những đánh giá tưởng như là muôn năm, bất di bất dịch” và “nhà văn viết tiểu thuyết lịch sử là sáng tạo, nhào nặn và tái hiện một bức tranh 3D trên nền chính sử với tham vọng muốn nó phong phú, đa dạng hơn đã đành mà còn mang được cái nhìn riêng của mình đối với bức tường chính sử treo trong miếu thờ ngàn năm. Nó hướng tới độc giả thời nay, nó lôi đọc giả thời nay vào cùng suy nghĩ, hành động với nhân vật lịch sử được nhà văn sáng tạo ra”. Như vậy, từ sau 1975 đến nay, tiểu thuyết lịch sử đã nhận được nhiều sự quan tâm, tìm hiểu của các nghiên cứu, nhà lí luận. Đặc biệt, trong những năm đầu TK XXI, với những tác phẩm tiểu thuyết lịch sử ra đời đã tạo ra những tranh luận sôi nổi trên văn đàn. Ngoài những bài viết đăng trên các báo, tạp chí còn có nhiều ý kiến tranh luận, trao đổi,
phóng vấn trên các báo điện tử, các trang web cá nhân. Đây chính là một thuận lợi để người viết thực hiện chương 1 của luận văn. Những ý kiến xung quanh tác phẩm Hồ Quý Ly, Mẫu Thượng Ngàn của Nguyễn Xuân Khánh * Hồ Quý Ly Ngay từ khi ra đời, Hồ Quý Ly đã gây được một tiếng vang lớn trên văn đàn. Tác phẩm đã giành được số phiếu bình chọn tuyệt đối của Hội đồng ban giám khảo cuộc thi viết tiểu thuyết năm 1998 – 2000 do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức. Sau đó, tác phẩm còn nhận được giải thưởng của Hội Nhà văn Hà Nội và Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội. Tác phẩm có ảnh hưởng lớn trong tiến trình vận động của tiểu thuyết lịch sử Việt Nam. Trên Tạp chí Sách (số 11/2000), Hoàng Cát có bài Tiểu thuyết “Hồ Quý Ly” – thưởng thức và cảm nhận. Hoàng Cát đánh giá đây là một tác phẩm văn học “bề thế, sâu sắc, hấp dẫn”. Nó hấp dẫn, lôi cuốn người đọc bởi rất nhiều yếu tố: “hấp dẫn bởi lời văn trang nhã, đẹp, sâu sắc”, “tính hữu ích lắng đọng mà nó hàm chứa, với một tính khái quát tương đối cao, nghiêm túc”. Ở Hồ Quý Ly “giữa sự thật lịch sử và sự sáng tạo, hư cấu của nhà văn tương đồng, tương hỗ và logic đến mức nhuần nhị, hấp dẫn như thể câu chuyện đang xảy ra ngay trước mắt chúng ta”. Trong hội thảo về tiểu thuyết Hồ Quý Ly (Trên báo Văn nghệ số 41 tháng 10/2000) đã có rất nhiều ý kiến của các chuyên gia văn học. Tác phẩm được nhìn nhận dưới nhiều góc cạnh, nhiều phương diện. Nhà văn Hoàng Quốc Hải nhận xét: “Đây là cuốn tiểu thuyết lịch sử viết rất nghiêm túc, bám sát chính sử. Văn chương mượt mà, có sức lôi cuốn, đọc hết hơn 800 trang sách, vẫn muốn đọc lại”. Nhà văn Hoàng Tiến quan tâm đến vấn đề kẻ sĩ: “Với tôi, góc độ tiếp xúc là ở đề tài: thân phận kẻ sĩ: Hồ Nguyên Trừng , Nguyễn Cẩn, Sử Văn Hoa, Phạm Sinh, cụ lang Phạm Công, sư Vô Trụ, cụ Lang Điền, đạo sĩ Thanh Hư, đạo sĩ Bạch Hạc, cụ Sư Hiền, Đoàn Xuân Lôi (Trợ lí quốc tử giám)…”. Trần Thị Thường lại chú ý đến hình tượng Những nhân vật nữ trong tiểu thuyết Hồ Quý Ly: “Tôi nhớ được mười bốn người phụ nữ trong cuốn sách này, mười bốn số phận, mười bốn tính cách và mười bốn lối ứng xử. Có lẽ Nguyễn Xuân Khánh đã dành một phần đáng kể tri thức và tình cảm của mình cho những trang viết về người phụ nữ”. Còn nhà văn Hồ Anh Thái nhận xét: “Cuốn sách đã làm tốt cả hai yếu tố thể loại: Tiểu thuyết và lịch sử”. Vũ Bão trên báo Tiền phong cuối tháng (năm 2000) có bài Đọc Hồ Quý Ly – Tiểu thuyết lịch sử: Mười năm “mài kiếm dưới trăng”. Nguyễn Xuân Khánh âm thầm, lặng lẽ
làm việc rồi cuối cùng “nhả kén” cho đời bằng tác phẩm Hồ Quý Ly. Tác giả bài báo viết: “Ông không đi cùng luồng với các nhà tiểu thuyết lịch sử khác dong con thuyền trôi theo dòng sông đục ngầu phù sa thời xa xưa, ông chỉ chèo chống con đò ngang của mình gối sóng xuyên chếch đôi bờ”. Hồ Quý Ly là một bước ngoặt trong tiến trình tiểu thuyết lịch sử nước nhà. Phạm Toàn viết bài Đọc tiểu thuyết Hồ Quý Ly của Nguyễn Xuân Khánh đăng trên Tạp chí Xưa và nay số 10/2000. Phạm Toàn đã nhận xét: “Nguyễn Xuân Khánh không vì viết truyện lịch sử mà lệ thuộc vào sự việc, không rơi vào việc dùng “tiểu thuyết” chỉ để viết lại thông sử nước nhà theo một cách khác. Đây là một cuốn tiểu thuyết đích thực”. Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên có bài Đọc “Hồ Quý Ly” đăng trên Tạp chí Tia sáng số 1/2001. Phạm Xuân Nguyên đã chứng minh chất tiểu thuyết ưu trội của tác phẩm, khác với những tiểu thuyết lịch sử trước đó, bởi những tác phẩm trước “phần sử nặng hơn, át hơn phần tiểu thuyết”. Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh rất tôn trọng sự thật lịch sử nhưng với tư cách là một nhà văn, Nguyễn Xuân Khánh đi sâu vào đời sống bên trong nhân vật để phân tích, lí giải: “Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh không dám vi phạm gì lịch sử, ông theo đúng biên niên sử quan các đời đã biên chép, nhưng là nhà tiểu thuyết ông nhìn vào bên trong con người, cố hình dung và diễn tả những vận động tinh thần của những nhân vật lịch sử có thật mấy trăm năm trước. Ông đã làm được điều này; nhân vật lịch sử của ông là những cá nhân mâu thuẫn giằng xé, một bên là thúc bách (tất yếu) lịch sử, một bên là đòi hỏi (tất yếu) con người, trước thử thách vận mạng của đất nước, chúng dân”. Trung Trung Đỉnh coi Hồ Quý Ly là “giải pháp mới” cho tiểu thuyết lịch sử nước nhà (Tiểu thuyết Hồ Quý Ly và “giải pháp mới” cho tiểu thuyết lịch sử nước nhà, Văn nghệ quân đội số 10/2001). Tác giả Hồ Quý Ly đã: “tự lựa chọn được cho mình một thế đứng vững chắc và một thế đứng với tư thế của một nhà tiểu thuyết trước những vấn đề hôm qua và hôm nay”. Trong luận văn thạc sĩ Tiểu thuyết Hồ Quý Ly trong sự vận động của tiểu thuyết lịch sử nửa sau TK XX (Trường ĐHSP HN 2003), Đỗ Hải Ninh đã đặt tác phẩm Hồ Quý Ly trong quá trình vận động của tiểu thuyết lịch sử nửa sau TK XX để thấy được những đóng góp của nó cho thể loại tiểu thuyết lịch sử. Qua đó, tác giả luận văn cũng đi vào phân tích các phương diện nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
Ngoài ra còn khá nhiều các bài viết, bài phỏng vấn xoay quanh các vấn đề của tác phẩm. Nhìn chung, các ý kiến đều thống nhất khẳng định sự thành công của cuốn tiểu thuyết này trên nhiều phương diện. * Mẫu Thượng Ngàn Ngay từ khi ra đời, Mẫu Thượng Ngàn đã nhận được sự quan tâm của giới nghiên cứu và đông đảo bạn đọc. Một loạt những bài viết trên các báo đã xoay quanh nhiều vấn đề trong tác phẩm. Linh Lê đã ghi lại cuộc trao đổi của nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên và nhà văn Châu Diên (Báo Thể thao và văn hóa ra ngày 14/7/2006) trong bài Văn hóa tại Mẫu. Trong cuộc trao đổi này, cả Phạm Xuân Nguyên và Châu Diên đều công nhận sự thành công của Mẫu Thượng Ngàn từ việc tác giả chọn thời gian, địa điểm, nhân vật, biểu tượng… để làm rõ vấn đề bao trùm tác phẩm là: văn hóa Việt trong cuộc đụng độ với văn hóa phương Tây. Họ cũng nhận ra một chút “sạn” trong tác phẩm: “chất tiểu thuyết đã hơi bị ông giảm nhẹ liều lượng để tô đậm chất văn hóa” nhưng đó chỉ là “chuyện nhỏ trong cái công trình đồ sộ và chắc chắn này của nhà tiểu thuyết Nguyễn Xuân Khánh”. Nhà văn Châu Diên tiếp tục có bài: Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh và cuộc giành lại bản sắc đăng trên báo Tuổi trẻ chủ nhật ra ngày 16/7/2006. Mẫu Thượng Ngàn lấy ý tưởng từ cuốn Làng nghèo được nhà văn viết trong thời kỳ chiến tranh nhưng không được xuất bản. Nhà văn Châu Diên khẳng định: “Nếu Nguyễn Xuân Khánh in bản Làng nghèo, anh sẽ có một cuốn tiểu thuyết bậc trung, hiện thực tàm tạm. Đẩy lên thành Mẫu Thượng Ngàn, anh có một cuốn tiểu thuyết mang tầm khái quát văn hóa, nhân vật không còn là những thân phận riêng lẻ mà là cả một cộng đồng”. Nhà văn Nguyên Ngọc rất tâm đắc với tác phẩm này, ông đã bày tỏ điều đó qua bài Một cuốn tiểu thuyết thật hay về văn hóa Việt (Tuoitre online ngày 12/07/2006). Nguyên Ngọc viết: “Và ta bỗng hiểu ra: một nhân dân tiềm chứa trong mình sức sống ẩn sâu trong một thứ tín ngưỡng tuyệt diệu như vậy thì không bao giờ có thể chết, có thể cạn. Vĩnh cửu như Đất, như Rừng, như Mẹ, như người Đàn bà. Bằng cuốn tiểu thuyết này, bằng khám phá này – tôi muốn nói vậy – Nguyễn Xuân Khánh một lần nữa khiến ta kinh ngạc vì bút lực còn dồi dào và đến tràn trề và đắm say của anh. Tác giả đã ngót 75 tuổi. Gừng già thật cay!”. Hoài Nam trong bài Sức hấp dẫn của cái được viết (Báo Văn nghệ số 29 ra ngày 22/7/2006) đã lí giải nguyên lí văn hóa Việt được nhà văn lí giải trong Mẫu Thượng Ngàn là “nguyên lí tính nữ” “được tượng hình qua người đàn bà và những phẩm chất riêng có của
người đàn bà: khả năng sinh sản, sự mềm dẻo uyển chuyển, sự nhẫn nhịn và năng lực hóa giải những mâu thuẫn căng thẳng…”. Những người đàn bà trong Mẫu Thượng Ngàn đều đẹp và đều truân chuyên. Nhà báo Thu Huyền đã có cuộc phỏng vấn với nhà văn Nguyễn Xuân Khánh qua bài: Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh: Với nhà văn trải nghiệm không có gì là phí (Báo Văn nghệ trẻ số 30 ra ngày 23/7/2006). Nhà văn đã tâm sự chuyện đời, chuyện nghề cùng bạn đọc. Đồng thời bày tỏ quan niệm của mình về tiểu thuyết lịch sử: “Theo tôi, tiểu thuyết lịch sử có hai loại. Một là viết về những nhân vật nổi tiếng trong lịch sử. Và người viết không được phép bịa đặt một cách trắng trợn chỉ có thể hư cấu về tâm lí hoặc thêm những nhân vật hư cấu để soi sáng nhân vật có thực. Còn một loại khác là nhà văn xây dựng không khí xưa nhưng nhân vật là nhân vật hư cấu. Có một vài nhân vật nhưng chỉ làm bối cảnh cho nhân vật hư cấu. Và lịch sử chỉ là cái đinh treo. Tôi quan niệm rằng tiểu thuyết lịch sử không phải là kể lại lịch sử, minh họa lịch sử, mà là phản ánh những vấn đề của con người hiện tại vì chúng ta đang viết cho những người đang sống đọc vì vậy cần phải đề cập những điều mà họ quan tâm”. Bài phỏng vấn: Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh: Đề cập đến nhục cảm không có gì là xấu do Chu Minh Vũ thực hiện, đăng trên báo Thanh niên số 203 ra ngày 22/7/2006, nhà văn Nguyễn Xuân Khánh đã bày tỏ: “Trong tiểu thuyết này, sự phồn thực được đề cập đến để thể hiện cuộc đấu tranh văn hóa giữa người Việt và người Pháp, thậm chí ngay cả trên giường ngủ. Đề cập đến nhục cảm không có gì là xấu, sự giao hòa đàn ông và đàn bà là đẹp nhất và người nhất, không thể lảng tránh. Nó thể hiện sức sống Việt và làm nên sức mạnh Việt Nam cứu rỗi dân tộc và nhân bản”. Nhà văn cũng thể hiện quan điểm của mình khi viết tiểu thuyết lịch sử: “Tiểu thuyết lịch sử là một mảng lớn vì lịch sử hàm chứa cái vô thức tập thể của dân tộc. Tiểu thuyết lịch sử có nhiệm vụ phát hiện những cội nghiệp chung để cho người đọc cùng suy nghĩ”. Nguyễn Sĩ Đại trên báo Nhân dân có bài Mẫu Thượng Ngàn và những câu chuyện tình yêu (số 31 ra ngày 30/7/2006). Tình yêu ở đây được Nguyễn Sĩ Đại nhìn nhận ở nhiều mặt, không chỉ là tình yêu trai gái mà còn là tình yêu đối với quê hương đất nước, con người…: “Đó là những cặp vú giỏ ấm tích, những đêm trăng ngà ngọc dâng hiến, những chờ đợi câm lặng cả một đời người, những trái tim rạo rực đập về cuộc sống như Nhụ, như Hoa, như bà Váy, cô Ngơ, chị ba Pháo… Không chỉ tình yêu nam nữ, tình yêu đối với đất
đai, mùa màng, với những ngày hội… Tất cả đều nói lên sức sống bất diệt của dân tộc, bất chấp chiến tranh, thù oán. Trên báo Sức khỏe và Đời sống (số thứ 5, từ ngày 1 – 3/8/2006), tác giả Đỗ Ngọc Yên có bài Có một nền văn hóa – Mẫu như thế. Tác giả bài báo đã bày tỏ những thích thú và tâm đắc của mình đối với tác phẩm Mẫu Thượng Ngàn. Đặc biệt là kiểu kết cấu của tác phẩm và hình tượng những nhân vật nữ. Đỗ Ngọc Yên viết: “Với một tiểu thuyết có cốt truyện và nhân vật trung tâm ẩn như Mẫu Thượng Ngàn, nhà văn Nguyễn Xuân Khánh đã tạo lập được một kiểu kết cấu mới, chặt chẽ và hoàn chỉnh xoay quanh việc miêu tả sự đối thoại và quá trình tiếp biến giữa các nền văn hóa để tìm ra đâu là mã (hay còn gọi là bản sắc) văn hóa Việt”. Về hình tượng các nhân vật nữ, tác giả bài báo nhận thấy: “Người nào cũng đáng yêu, đáng mến. Tác giả miêu tả tình cảm, dục vọng tự nhiên của con người một cách thật tài tình. Ông đã mô tả những cái bình thường trong đời sống và sinh hoạt của những người phụ nữ Việt Nam, ngay cả những sinh hoạt phòng the, chăn gối hay những cuộc tình vụng trộm trên quan điểm của cái Đẹp nên người đọc không hề cảm thấy thô tục như trong một số truyện ngắn và tiểu thuyết của các bạn trẻ hiện nay, trái lại người đọc càng cảm thấy người phụ nữ Việt Nam trong tác phẩm của ông thật sự thánh thiện, rất đáng yêu và đáng trân trọng”. Quỳnh Châu có bài viết Nguyễn Xuân Khánh: Tuổi 74 và cuốn tiểu thuyết mới trên báo Văn nghệ công an số 37 (137) ra ngày 7/8/2006. Tác giả bài báo khẳng định việc “xây dựng tâm lí Việt, cách sống và phong tục Việt trong xã hội con người qua từng thời kỳ, điều đó đem lại không ít sự thú vị cho những người đọc ở một giai tầng nhất định”. Quỳnh Châu cũng giới thiệu vài nét về cuộc đời, sự nghiệp của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh. Báo Phụ nữ Việt Nam ra ngày 13/8/2006 có bài Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh: Tính nữ trong Mẫu Thượng Ngàn rất mạnh do Thụy Thảo thực hiện. Nhà văn đã bày tỏ ý định của mình khi viết về những người phụ nữ: “Nhiều người nói với tôi: Tính nữ trong cuốn sách này quá mạnh, nó sẽ làm cho nhiều người đàn ông cảm thấy… mệt. Tôi chủ đích làm chuyện đó. Từ bà tổ cô quý tộc, bà ba Váy đa tình, cô Mùi bí ẩn, cô bé Nhụ tinh khiết… đều toát lên sự phì nhiêu, sinh sôi, nảy nở. Và khi viết về người phụ nữ, bắt buộc phải động chạm đến chuyện trai gái. Khi viết những đoạn miêu tả tình dục, tôi phải suy nghĩ rất nhiều. Mỗi hành vi tình dục, theo tôi, nó phải nói lên được cá tính nhân vật, hoặc mang tính chất xã hội. Có yêu thương ở đấy, có hy sinh ở đấy, có thù hận ở đấy, thậm chí có cả sự xả thân ở đấy””.
Trên báo Người Hà Nội số 37 ra ngày 15/9/2006, Thanh Tâm đã có cuộc phỏng vấn với nhà văn Nguyễn Xuân Khánh và được ông tiết lộ: Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh: Tiểu thuyết Mẫu Thượng Ngàn có thể được viết lại lần thứ 3! Mặc dù tác phẩm đã được ông nghiềm ngẫm rất lâu, viết đi viết lại nhiều lần, khi ra đời đã được đông đảo bạn đọc đón nhận nhưng nhà văn vẫn chưa thật hài lòng. Theo nhà văn Nguyễn Xuân Khánh: “nên cắt gọt đi 150 trang rồi nối khấc lại…”. Trong bài Sức ám ảnh của tín ngưỡng dân gian trong tiểu thuyết Mẫu Thượng Ngàn trên Tạp chí Nghiên cứu Văn học số 6/2007, tác giả Trần Thị An có những cách lí giải thú vị về văn hóa dân gian, tín ngưỡng dân gian trong tác phẩm. Tác giả bài viết khai triển các nội dung sau: 1) Tín ngưỡng dân gian với tư cách là một nội lực cố kết cộng đồng; 2) tín ngưỡng dân gian với tư cách là phản lực tự vệ của một dân tộc; 3) Tín ngưỡng dân gian với tư cách là vô thức cộng đồng cần khai phóng. Tuy có khá nhiều bài viết về Mẫu Thượng Ngàn nhưng phần lớn là những bài cảm nhận chung hay các cuộc phóng vấn tác giả ngay khi tác phẩm vừa ra đời. Vẫn chưa có những công trình lớn, chuyên sâu tìm hiểu một cách toàn diện về tác phẩm. 3. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của đề tài chủ yếu nằm trong hai cuốn tiểu thuyết lịch sử của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh: Hồ Quý Ly và Mẫu Thượng Ngàn. Cuốn tiểu thuyết Đội gạo lên chùa của nhà văn vừa mới được xuất bản (tháng 7/2011) nên chúng tôi chưa có điều kiện đưa vào luận văn này. Ngoài ra, chúng tôi khảo sát thêm một số tiểu thuyết lịch sử trong giai đoạn từ sau 1975 đến nay nhằm khái quát một cách sơ lược bức tranh vận động, phát triển của tiểu thuyết lịch sử nước nhà, đồng thời thấy được đóng góp của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh cho sự phát triển của tiểu thuyết lịch sử Việt Nam. Cụ thể, chúng tôi khảo sát những tác phẩm sau: 1) Thủ độ - Ngôi vua và những cuộc tình (1988); Gươm thần Vạn Kiếp (Trần Quốc Tuấn) (1998); Cái ngai vàng (2003) của Ngô Văn Phú 2) Ức Trai – Tâm thượng quang khuê tảo (2002) của Bùi Anh Tấn 3) Sông Côn mùa lũ (1981) của Nguyễn Mộng Giác 4) Vạn Xuân (xuất bản lần đầu tiên ở Pháp năm 1989) của Yveline Feray 5) Hồ Quý Ly (2000); Mẫu Thượng Ngàn (2006) của Nguyễn Xuân Khánh
6) Bão táp triều Trần, Tám triều vua Lý (2010) của Hoàng Quốc Hải 7) Giàn thiêu (2004) của Võ Thị Hảo 8) Hội thề (2010) của Nguyễn Quang Thân 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp lịch sử Viết về đề tài lịch sử, chúng tôi chú ý tìm hiểu lịch sử để nắm vững bối cảnh lịch sử của từng giai đoạn, đồng thời thấy được tính chân thực lịch sử và sự sáng tạo, hư cấu trong các tiểu thuyết lịch sử. 4.2. Phương pháp so sánh Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi so sánh tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh với một số tiểu thuyết lịch sử của các nhà văn khác cùng thời và khác thời để làm nổi bật những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của tiểu thuyết lịch sử Nguyễn Xuân Khánh. 4.3. Phương pháp phân tích Với phương pháp này, chúng tôi tiến hành phân tích, cắt nghĩa những nét đặc sắc trong tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh nhằm giúp người đọc có cái nhìn sâu sắc và toàn diện hơn về các tác phẩm này. 4.4. Phương pháp hệ thống, chỉnh thể Chúng tôi đặt các tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh trong hệ thống tiểu thuyết lịch sử Việt Nam từ sau 1975 đến nay để thấy được quá trình vận động của tiểu thuyết lịch sử nước nhà và làm nổi bật những cách tân trong nghệ thuật viết tiểu thuyết lịch sử của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh. 5. Đóng góp của luận văn Luận văn nghiên cứu một cách kĩ lưỡng, hệ thống tất cả những điểm nổi bật về nội dung, nghệ thuật trong tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh. Giúp người đọc có một cái nhìn toàn diện về tiểu thuyết lịch sử của ông. Luận văn còn so sánh đối chiếu giữa tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh và những nhà viết tiểu thuyết lịch sử khác để thấy được sự đóng góp của tác giả trong tiến trình phát triển của tiểu thuyết lịch sử, qua đó phác thảo một vài nét sơ lược về tiến trình phát triển của tiểu thuyết lịch sử giai đoạn từ sau 1975 đến nay.
6. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Khái quát về tiểu thuyết lịch sử Việt Nam từ sau 1975 đến nay và tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh Chương 2: Nội dung cơ bản trong tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh Chương 3: Đặc điểm nghệ thuật trong tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Xuân Khánh
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ SAU 1975 ĐẾN NAY VÀ TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ CỦA NGUYỄN XUÂN KHÁNH. 1.1. Bàn về tiểu thuyết lịch sử Tiểu thuyết lịch sử từ khi ra đời đến nay vẫn là một dòng chảy dào dạt trong nền văn học dân tộc. Theo cách hiểu thông thường nhất: tiểu thuyết lịch sử là những tác phẩm tiểu thuyết viết về đề tài lịch sử. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra ở đây là lịch sử trong tiểu thuyết lịch sử được được nhà văn xử lí như thế nào, mức độ ra sao? Đã có rất nhiều quan niệm xoay quanh vấn đề này, tựu trung lại có thể chia thành hai nhóm. Nhóm thứ nhất coi việc tái hiện chính xác sự kiện lịch sử, không khí lịch sử là chính. Nhà văn trở thành người văn chương hóa lịch sử, nghĩa là thể hiện lịch sử một cách sinh động, hấp dẫn, lấp đầy chỗ trống trong các trang chính sử ngắn gọn, khô khan. Cái nhìn của nhà văn đối với lịch sử là cái nhìn kính cẩn, coi những điều được chép trong chính sử là sự thật hiển nhiên, không cần bàn cãi. Những cuốn tiểu thuyết như thế không có nhiều ý nghĩa văn chương và chưa phải là những cuốn tiểu thuyết đích thực. Tiểu thuyết lịch sử thì trước hết nó phải là tiểu thuyết và phải mang đầy đủ đặc điểm của thể loại. M.Bakhtin đã nói: “tiểu thuyết là thể loại văn chương duy nhất đang biến chuyển và còn chưa định hình”, tiểu thuyết đưa người đọc vào một cuộc đối thoại lớn mà ở đó mỗi quan điểm đều độc lập và có tiếng nói ngang bằng nhau. Tiểu thuyết luôn có thái độ hoài nghi, lật đi lật lại vấn đề, không chấp nhận cách giải quyết một hướng, hoàn tất, xong xuôi [4, 21]. Trong Nghệ thuật tiểu thuyết, M.Kundera cũng khẳng định: “tiểu thuyết vốn là sự hiền minh của “lưỡng lự”, là thời gian của cái ở thì hiện tại tiếp diễn, cái dang dở, cái không hoàn tất. Tiểu thuyết mang sứ mệnh nghi ngờ cái tưởng như đã ổn định, tra vấn đến cùng những chân lí có sẵn”. Tiêu biểu cho quan điểm này là các nhà văn: Thái Vũ, Chu Thiên, Nguyễn Tử Siêu, Ngô Văn Phú…Tuy nhiên cách xử lí của các nhà văn cũng có sự khác nhau. Theo Thái Vũ: “Tôi không viết tiểu thuyết mà tôi viết lịch sử. Mà đã viết lịch sử thì phải trung thực, tôn trọng sự thật không bịa. Tôi viết là tuyệt đối không bịa, dù là một sự kiện lịch sử hay một nhân vật lịch sử” [71, 5]. Nhà văn đặt sự trung thành lịch sử lên trên hết và dùng văn để chép sử. Quan tâm đến văn chương nhiều hơn, Ngô Văn Phú cho rằng: “Ở đây tôi muốn nói