Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

67
lượt xem 21
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là làm rõ lý luận về quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch nói chung và ở cấp xã, huyện Krông Pắc nói riêng. Từ đó đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc trong thời gian qua, phân tích nguyên nhân của những ưu điểm cũng như những hạn chế, đồng thời đề xuất một số giải pháp đảm bảo hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk

Ƣ Ề Ă K , K K K Ă K L K – ăm 2018
Ƣ Ề Ă K , K K K Ă u : Qu c s : 8 34 04 03 ƣ ƣ d k oa ọc: TS. u K K – ăm 2018
Ờ Ơ Luận văn “Quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk” đã được hoàn thành thể hiện kết quả tổng hợp, cô đọng của hai năm học Cao học tại Học viện Hành chính Quốc gia. Tôi xin được trân trọng bày tỏ lòng biết ơn các thầy, cô là các giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ đã tham gia giảng dạy lớp HC12 -TN12 (2016 - 2018), xin được bày tỏ lòng cảm ơn chân thành đến toàn thể cán bộ, công chức, viên chức của Phân viện khu vực Tây Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành tốt luận văn. Đặc biệt xin cảm ơn Tiến sĩ Nguyễn Hải Ninh – công tác tại Ủy ban nhân dân tỉnh ĐăkLăk là người thầy giáo đã nhiệt tình, nghiêm túc, trực tiếp hướng dẫn, chỉ đạo tôi hoàn thành luận văn. Xin được gửi lời cảm ơn chân thành đến lãnh đạo UBND huyện, Phòng Tư pháp huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk, nơi em đã đến khảo sát, lấy số liệu phục vụ cho việc hoàn thành luận văn. Nhân dịp này tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo trong hội đồng phản biện, chấm luận văn; cảm ơn Khoa sau đại học - Học viện hành chính Quốc gia đã giúp đỡ em hoàn thành luận văn. ƣ v ết uậ vă Lê Anh Hùng
Ờ Tác giả xin cam đoan Luận văn chuyên ngành Quản lý công về đề tài: "Quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tác giả. Các số liệu, thông tin được sử dụng trong luận văn có xuất xứ rõ ràng, kết quả nghiên cứu là do quá trình lao động trung thực của bản thân tác giả. Tác giả luận văn xin chịu hoàn toàn trách nhiệm trước pháp luật và lãnh đạo Học viện Hành chính Quốc gia về nội dung của luận văn. ác Lê Anh Hùng
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 1.Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 1 2.Tình hình nghiên cứu của đề tài ................................................................. 3 3. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài ...................................................................... 6 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu .............................................. 6 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ................................................... 7 6.Ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn của đề tài ........................................ 8 7.Đóng góp mới về khoa học của đề tài........................................................ 8 8. Kết cấu của đề tài .......................................................................................... 9 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐĂNG KÝ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ .................................................................................................................................10 1.1.Quan điểm hộ tịch, đăng ký hộ hịch ......................................................... 10 1.1.1. Khái niệm về hộ tịch .............................................................................. 10 1.1.2. Đặc điểm của hộ tịch............................................................................. 13 1.1.3.Khái niệm về đăng ký hộ tịch ................................................................. 14 1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch .......................................... 16 1.2.2. Nội dung quản lý nhà nước về đăng ký hộ tich ở cấp xã ...................... 22 1.2.3. Vai trò của quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã ................... 24 1.2.4. Chủ thể thực hiện quản lý, đăng ký hộ tịch ở cấp xã ............................ 29 1.2.5. Nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã ........................................................................................................... 29 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ ĐĂNG KÝ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ, HUYỆN KRÔNG PẮC, TỈNH ĐẮK LẮK. .....................39 2.1. Khái quát tổng quan về huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk ........................ 39 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ................................................................................. 39
2.1.2. Đặc điểm về kinh tế ............................................................................... 40 2.1.3. Đặc điểm về xã hội ................................................................................ 41 2.2.Tình hình quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk. ..................................................................... 43 2.2.1.Ban hành văn bản quản lý nhà nước đối với công tác hộ tịch .............. 43 2.2.2.Công tác tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật về đăng ký hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn huyện ............................................................................... 44 2.2.3.Công tác đăng ký và quản lý hộ tịch trên địa bàn cấp xã, huyện Krông Pắc ................................................................................................................... 49 2.2.4. Tổ chức bộ máy quản lý hoạt động đăng ký hộ tịch ở cấp xã trên địa huyện Krông Pắc ............................................................................................. 53 2.3. Đánh giá việc thực hiện quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lăk .................................................. 54 2.3.1.Về ưu điểm .............................................................................................. 54 2.3.2. Về hạn chế và nguyên nhân ................................................................... 59 2.3.2.1.Về hạn chế ........................................................................................... 59 2.3.2.2. Về nguyên nhân của hạn chế.............................................................. 65 Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ ĐĂNG KÝ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN KRÔNG PẮC, TỈNH ĐẮK LẮK ..........................71 3.1. Phương hướng đảm bảo hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk ....................... 71 3.2. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã trên địa huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk .......................................... 74 3.2.1. Hoàn thiện pháp luật về quản lý nhà nước đối với hộ tịch ở cấp xã .......... 74 3.2.2.Nâng cao năng lực bộ máy đăng ký, quản lý hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn huyện Krông Pắc. ..................................................................................... 77
3.2.3. Tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật về hộ tịch trên địa bàn các xã, thị trấn thuộc huyện Krông Pắc .................................................. 82 3.2.4. Xây dựng đội ngũ công chức Tư pháp - hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn huyện Krông Pắc theo hướng chuyên nghiệp ................................................. 85 3.2.5. Đẩy mạnh cải cách các thủ tục hành chính trong công tác quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch tại cấp xã .................................................................. 87 3.2.6. Tăng cường phối hợp các cơ quan, tổ chức trong quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ................................................................................................ 90 3.2.7. Đẩy mạnh công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra việc thực hiện quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã ............................................................. 92 KẾT LUẬN .................................................................................................................96 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................98
Ầ 1.Tính cấp t ết của đề t Đăng ký và quản lý hộ tịch là nhiệm vụ quan trọng luôn được các quốc gia quan tâm thực hiện. Thông qua hoạt động này là cơ sở để Nhà nước công nhận và bảo hộ quyền con người, quyền, nghĩa vụ công dân, đồng thời có biện pháp quản lý dân cư một cách khoa học, phục vụ thiết thực cho việc xây dựng, hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh của đất nước. Hầu hết các nước, sự kiện hộ tịch của con người từ khi sinh ra đến khi chết như: khai sinh, kết hôn, ly hôn, nuôi con nuôi, giám hộ, thay đổi, cải chính hộ tịch, khai tử… đều được đăng ký. Ở nước ta, vấn đề đăng ký và quản lý hộ tịch có lịch sử từ lâu (thời nhà Trần). Trải qua các thời kỳ phong kiến, thực dân, hộ tịch luôn gắn với vấn đề quản lý con người (“đinh”), bên cạnh vấn đề quản lý đất đai (“điền”) - là hai vấn đề đã từng được thực hiện một cách bài bản, có hệ thống. Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, công tác đăng ký và quản lý hộ tịch được Nhà nước ta tiếp tục duy trì và phát triển. Theo tinh thần Sắc lệnh số 47/SL ngày 10/10/1945 của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các thể lệ đăng ký hộ tịch đã được quy định trong Bộ Dân luật giản yếu được áp dụng ở Nam kỳ, Hoàng Việt hộ luật được áp dụng ở Trung kỳ và Dân luật Bắc kỳ, tiếp tục được áp dụng ở Việt Nam. Điều đó cho thấy công tác hộ tịch đóng vai trò quan trọng và luôn được duy trì trong bất cứ hoàn cảnh nào. Ngày 08/5/1956, Chính phủ ban hành Nghị định số 764/TTg kèm theo Bản Điều lệ hộ tịch; ngày 16/01/1961, Hội đồng Chính phủ ban hành Nghị định số 04/CP, kèm theo Bản Điều lệ đăng ký hộ tịch mới thay thế. Trong thời kỳ đổi mới, căn cứ vào quy định của Bộ luật Dân sự, Luật Hôn nhân và Gia đình và các luật liên quan khác, Chính phủ đã ban hành tổng cộng 8 Nghị định điều chỉnh lĩnh vực hộ tịch. [42] 1
Đặc biệt ngày 20 tháng 11 năm 2014, tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII đã thông qua Luật hộ tịch. Luật hộ tịch có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2016 đánh dấu một bước phát triển mới trong lịch sử pháp luật quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở nước ta. Thực tiễn cho thấy, thời gian qua công tác đăng ký và quản lý hộ tịch ở nước ta đã có những bước phát triển ổn định, đạt được những kết quả quan trọng. Công tác xây dựng thể chế được tăng cường; việc phổ biến, giáo dục pháp luật về hộ tịch ngày càng được coi trọng. Trình tự, thủ tục đăng ký hộ tịch từng bước được đơn giản hóa, ngày càng tạo thuận lợi cho người dân... Với những kết quả đạt được, công tác hộ tịch ngày càng khẳng định vị trí, vai trò và tầm quan trọng đối với quản lý nhà nước, góp phần bảo đảm ngày càng tốt quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Là một huyện miền núi thuộc tỉnh Đắk Lắk, trong những năm qua, huyện Krông Pắc đã có nhiều cố gắng, nỗ lực trong quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện.Với sự quan tâm, chỉ đạo của Cấp uỷ, chính quyền (huyện, xã) quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở huyện Krông Pắc từng bước được thực hiện nghiêm túc đầy đủ, chính xác. Song thực tế cho thấy, cũng như nhiều địa phương khác trên cả nước, quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở huyện Krông Pắc vẫn còn một số tồn tại, bất cập chưa đáp ứng được yêu cầu cải cách hành chính và cải cải cách tư pháp trong giai đoạn mới. Tình trạng cơ quan, tổ chức, đoàn thể chưa xác định đúng giá trị pháp lý của giấy tờ hộ tịch, về thẩm quyền giải quyết các yêu cầu về hộ tịch, còn gây nhiều khó khăn cho công dân. Thực trạng trên có nguyên nhân xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ quy định của pháp luật về đăng ký và quản lý hộ tịch của một bộ phận cán bộ, công chức và nhân dân; sự phối hợp thiếu nhịp nhàng giữa các cơ quan hữu quan trong việc giải quyết những sai sót trong hồ sơ, giấy tờ cá nhân; công tác tuyên truyền, phổ biến, 2
giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý về đăng ký và quản lý hộ tịch chưa thực sự sâu rộng; năng lực của một số công chức còn hạn chế... Đây là lý do thứ nhất để đề tài “Quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh ĐắkLắk” được lựa chọn để nghiên cứu. 2. ì ì cứu của đề t Đã có nhiều đề tài khoa học cấp nhà nước, cấp bộ, sách chuyên khảo, bài viết trên các tạp chí, các luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ đề cập đến hộ tịch và các chính sách thực hiện hộ tịch. Những vấn đề lý luận chung, thực tiễn, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả đăng ký và quản lý hộ tịch trong thời kỳ hội nhập chưa được nghiên cứu chuyên sâu. Đặc biệt đối với huyện Krông Pắc việc nghiên cứu quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã chưa có một công trình nào được thực hiện. Có thể nhận thấy trong thời gian qua có một số công trình khoa học, bài viết tiêu biểu có liên quan đến quản lý nhà nước về hộ tịch của cá nhân, tập thể được công bố như: - Nguyễn Lan Hương, Nguyễn Hữu Lạc: Tập bài giảng Quản lý nhà nước về trật tự xã hội, Khoa Luật Đại học Cần Thơ, 2007 - Ths. Phạm Trọng Cường: Từ quản lý đinh đến quản lý hộ tịch, NXB, Tư pháp, Hà Nội, 2007; - Ths. Phạm Trọng Cường: Về quản lý hộ tịch, NXB. Chính trị quốc gia, 2004; - Giáo trình“ Hành chính công” – dùng cho nghiên cứu học tập và giảng dạy sau đại học” của Học viện hành chính quốc gia (2006), Nxb Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội; - Giáo trình “Quản lý hành chính – Tư pháp” của Học viện hành chính, nhà xuất bản khoa học kỹ thuật năm 2008; 3
- Viện nghiên cứu khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp: Bảo vệ quyền trẻ em trong pháp luật về quốc tịch và đăng ký hộ tịch ở Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000; - Quy định mới về đăng ký và quản lý hộ tịch, NXB, Chính trị Quốc gia, 2006; tác giả đã nêu và phân tích các quy định mới trong công tác đăng ký và quản lý hộ tịch căn cứ theo Nghị định 158/2005/NĐ-CP. - Nguyễn Quốc Cường, Lương Thị Lanh, Trần Thị Thu Hằng, Trần Thị Lệ Hoa; Tìm hiểu các quy định của pháp luật về đăng ký hộ tịch, NXB Tư pháp, 2006; tác giả đã nêu lên thủ tục và các bước cần thiết khi đăng ký hộ tịch như đăng ký khai sinh, khai tử, kết hôn, nhận cha mẹ con, nhận con nuôi, giám hộ... - Bộ Tư pháp (2010) “Tài liệu Hướng dẫn nghiệp vụ Tư pháp xã, phường, thị trấn”, NXB Tư pháp; - Đề tài nghiên cứu cấp cơ sở “Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác đăng ký và quản lý hộ tịch ở tỉnh Hòa Bình – Thực trạng và giải pháp” của Sở Tư pháp tỉnh Hòa Bình, tác giả Trần Việt Hồng chủ nhiệm đề tài, Viện Khoa học Pháp lý, Bộ Tư pháp, 2010; - Bài “Thực trạng đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch và yêu cầu chuẩn hóa” của tác giả Trần Thị Lệ Hoa, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật số chuyên đề pháp luật Hộ tịch, 2013; - Trương Thị Vân Anh: Quản lý nước về hộ tịch ở cấp xã, thực tiễn ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sĩ luật học, Khoa luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015; - Phạm Hồng Hoàn: Quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã, huyện Đan Phượng, Thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sĩ hành chính công, Học viện hành chính Quốc gia, 2011; tác giả phân tích thực trạng quản lý nhà nước về 4
hộ tịch và đưa ra giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về hộ tịch ở huyện Đan Phượng. - Nguyễn Thị Hạnh: Pháp luật quản lý về hộ tịch - Từ thực tiễn quận Hai Bà Trưng, Thành Phố Hà Nội, Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, Học viện hành chính Quốc gia, 2016. - Trần Thị Kim Phụng: Quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn huyện Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang, Luận văn thạc sĩ quản lý công, Học viện hành chính Quốc gia, 2017. - Bài “Kỳ vọng về một nề nếp mới trong công tác hộ tịch”, tác giả Phạm Trọng Cường, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, tháng 6 năm 2006; - Bài “Nâng cao năng lực đội ngũ công chức tư pháp – hộ tịch trong giai đoạn hiện nay ”, Tác giả Trần Văn Quảng, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật tháng 9 năm 2006; - Số chuyên đề về “Công chứng, hộ tịch và quốc tịch, phần 2 hộ tịch và quốc tịch”, Bộ Tư pháp, Hà Nội, 2007; - Chuyên đề “ Quản lý hành chính - Tư pháp” trong chương trình bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà nước ngạch chuyên viên chính của Học viện Hành chính Quốc gia... Các công trình khoa học nói trên đã đề cập từng khía cạnh của quản lý nhà nước về hộ tịch; Bên cạnh đó còn có rất nhiều bài báo, tạp chí, sách tham khảo nói về công tác đăng ký và quản lý hộ tịch được đăng tải trên các phương tiện thông tin đại chúng. Tuy nhiên, Quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk thì hiện nay chưa có tác giả nào viết. Cũng có những đề tài đề cập đến vấn đề về công tác đăng ký hộ tịch cấp xã những ở nhiều cấp độ, phạm vi khác nhau. Tiếp thu có chọn lọc kết quả nghiên cứu của các công trình nói trên, đề tài đi sâu nghiên cứu làm sáng tỏ vấn đề : “Quản lý nhà 5
nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk”, Đây là lý do thứ hai để đề tài này được lựa chọn nghiên cứu. 3. ục đíc ệm vụ của đề t 3.1 Mục đích Mục đích nghiên cứu của đề tài là làm rõ lý luận về quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch nói chung và ở cấp xã, huyện Krông Pắc nói riêng. Từ đó đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc trong thời gian qua, phân tích nguyên nhân của những ưu điểm cũng như những hạn chế, đồng thời đề xuất một số giải pháp đảm bảo hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk. 3.2.Nhiệm vụ Để đạt được mục đích đề tài hướng tới thực hiện 3 nhiệm vụ nghiên cứu: Thứ nhất: Hệ thống hóa kiến thức lý luận về quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã thông qua việc xác định các khái niệm có liên quan như: Khái niệm hộ tịch, đăng ký hộ tịch; xác định đặc điểm, nội dung, vai trò và các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch... Thứ hai: Phân tích đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lăk, đưa ra những đánh giá về kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong thực hiện quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lăk. Thứ ba: Đề xuất phương hướng và giải pháp đảm bảo hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk. 4. tƣợ cứu v p ạm v cứu 6
4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề lý luận thực tiễn của quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk từ năm 2010 đến tháng 12 năm 2017. - Về mặt không gian: Nghiên cứu được giới hạn ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk. 5. ƣơ p áp uậ v p ƣơ p áp cứu 5.1.Phương pháp luận Cơ sở lý luận của việc nghiên cứu đề tài là những luận điểm trong học thuyết Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về quản lý nhà nước; các quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về quản lý hộ tịch; những chủ trương, chính sách của huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk và các vấn đề liên quan đến quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch nói chung và ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk nói riêng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về quản lý hành chính nhà nước; các quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về quản lý hộ tịch. Đồng thời, tác giả có tham khảo và kế thừa, chọn lọc kết quả các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học. Các phương pháp được tác giả sử dụng trong luận văn đó là: kết hợp chặt chẽ lý luận và thực tiễn, sử dụng đúng đắn, phù hợp các phương pháp phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp, phương pháp lịch sử, phương pháp hệ thống, phương pháp so sánh và coi trọng phương pháp tổng kết thực tiễn. Trong chương 1, để làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về quản lý hành chính nhà nước về hộ tịch, luận văn sử dụng phương pháp hệ thống, so sánh, 7
phân tích nhằm làm rõ thêm quan niệm, nội dung của quản lý hành chính nhà nước về hộ tịch. Bằng việc sử dụng phương pháp thống kê, so sánh, phân tích..., Chương 2 của luận văn đã đánh giá những ưu điểm, hạn chế của thực trạng quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn huyện Krông Pắc trong những năm qua. Ở chương 3, phương pháp phân tích tổng hợp được sử dụng để đưa ra giải pháp tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả của quản lý hành chính nhà nước về hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn huyện Krông Pắc hiện nay. 6.Ý ĩa uậ v ĩa t ực t của đề t 6.1 Ý nghĩa lý luận Ở những mức độ nhất định những kết quả nghiên cứu của đề tài có thể sử dụng làm cơ sở để các cấp chính quyền ở huyện Krông Pắc nghiên cứu, vận dụng vào thực tế quản lý hộ tịch. Luận văn cũng có thể là tài liệu nghiên cứu về quản lý hộ tịch cho các học viên, sinh viên của học viện hành chính... 6.2 Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo của các xã, phường, thị trấn trong tổ chức chỉ đạo thực hiện về công tác quản lý hộ tịch ở cấp xã. 7. ó óp m về k oa ọc của đề t - Đề tài góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác đăng ký và quản lý hộ tịch ở cấp xã. Đặc biệt làm rõ đặc điểm của công tác quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk. - Trên cơ sở đánh giá thực trạng về quản lý hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk trong thời gian qua, từ đó nêu lên những giải pháp để góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả của quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đăk Lắk, đáp ứng nhiệm vụ cách mạng hiện nay. 8
- Đề tài có thể làm tư liệu tham khảo cho những ai quan tâm đến vấn đề nay 8. Kết cấu của đề t Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận về đăng ký hộ tịch ở cấp xã Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk. Chương 3: Phương hướng và giải pháp đảm bảo hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch ở cấp xã, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk. \ 9
C ƣơ 1 Ữ Ề Ề Ă K 1.1.Quan đ ểm ộ tịc đă k ộ ịch 1.1.1. Khái niệm về hộ tịch “Hộ tịch” là thuật ngữ quen thuộc trong đời sống xã hội, từ trước đến nay, vẫn tồn tại khá nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm “Hộ tịch”. Dưới góc độ ngôn ngữ, khái niệm “Hộ tịch” được giải thích trong nhiều từ điển Hán - Việt của nhiều tác giả khác nhau dưới đây là một số cách giải nghĩa: Theo tác giả Đào Duy Anh trong cuốn Giản yếu Hán - Việt từ điển, quyển thượng, Nxb, khoa học xã hội, 1992:“Hộ tịch: Quyển sổ của Chính phủ biên chép số người, chức nghiệp và tịch quán của từng người” [tr.384]. Tác giả Nguyễn Văn Khôn trong cuốn Hán - Việt từ điển, Nhà sách Khai trí, Sài Gòn, 1960, lại cho rằng: “Hộ tịch: Sổ biên dân số có ghi rõ tên họ, quê quán và chức nghiệp của từng người” [tr.404]. Tác giả Hoàng Thúc Trâm trong cuốn Hán - Việt tân từ điển, Tân sanh ấn quán, Sài Gòn, 1974, viết “Hộ tịch: Sổ biên nhận số một địa phương hoặc cả toàn quốc, trong có ghi rõ tên họ, quê quán và chức nghiệp của từng người” [ tr.296]. Tác giả Bửu Kế trong cuốn Từ điển Hán - Việt từ nguyên, Nxb,Thuận Hóa, Thành phố Hồ Chí Minh, 1999, giải thích “Hộ tịch: Sổ sách ghi chép tên, họ, nghề nghiệp dân cư ngụ trong xã phường” [tr 814]. Theo từ điển từ và ngữ Hán Việt của Nguyễn Lân (chủ biên), Nxb, Thành phố Hồ Chí Minh, 1989, viết: "Hộ tịch: Quyển sổ ghi chép tên tuổi, quê quán, nghề nghiệp của mọi người trong một địa phương” [tr.321]. Như vậy, xét về góc độ ngôn ngữ nghĩa của từ "Hộ tịch" còn tồn tại nhiều cách hiểu khác nhau, thậm chí, có cuốn từ điển giải nghĩa còn thể hiện sự nhầm lẫn cơ bản giữa hai khái niệm hộ tịch và hộ khẩu. Điều này phản ánh 10
một thực tế là sự nhầm lẫn giữa hai khái niệm “Hộ tịch” và “Hộ khẩu” trong nhận thức xã hội là khá phổ biến. - Về khía cạnh pháp lý: Thuật ngữ “Hộ tịch” lần đầu tiên được định nghĩa trong các giáo trình giảng dạy của Đại học Luật khoa Sài Gòn dưới chế độ Việt Nam Cộng hoà, trong đó một số tác giả có quan điểm như sau: Tác giả Phan Văn Thiết có thể coi là người đầu tiên trình bày khái niệm “hộ tịch” trong cuốn tài liệu chuyên khảo xuất bản năm 1958 như sau: “Hộ tịch - còn gọi là nhân thế bộ - là cách sinh hợp pháp của một công dân trong gia đình và trong xã hội. Hộ tịch căn cứ vào ba hiện tượng quan trọng nhất của con người: sinh, giá thú và tử” [ tr.7]. Các tác giả Vũ Văn Mẫu - Lê Đình Chân: Danh từ và tài liệu Dân luật và Hiến luật, Tủ sách ĐH Sài Gòn, 1968, lại trình bày một định nghĩa khác về khái niệm “Hộ tịch”: "Hộ tịch là sổ biên chép các việc liên hệ đến các người trong nhà. Hộ tịch gồm ba sổ để ghi chép các sự khai giá thú, khai sinh vàkhai tử" [tr.111]. Tác giả Trần Thúc Linh, trong cuốn: Danh từ pháp luật lược giải, Nhà sách Khai trí, Sài Gòn, 1965, vốn được đánh giá là một trong những từ điển chuyên ngành pháp lý đầu tiên - không đưa ra định nghĩa về khái niệm “Hộ tịch” mà chỉ định nghĩa khái niệm “Chứng thư Hộ tịch”: “Chứng thư Hộ tịch là những giấy tờ công chứng dùng để chứng minh một cách chính xác thân trạng người ta như ngày tháng sanh, tử, giá thú, họ tên, con trai con gái, con chính thức hay con tư sanh, tư cách vợ chồng... tóm lại tình trạng xã hội của con người từ lúc sinh ra đến khi chết. Các sổ sách hộ tịch ghi lại mọi việc sanh, tử, giá thú và các việc thay đổi về thân trạng người ta nhìn nhận con ngoại hôn, chính thức hoá con tư sinh, khước từ phụ hệ, ly thân...”[tr.42]. 11
- Khái niệm “hộ tịch” trong hệ thống pháp luật hiện hành: Khái niệm “Hộ tịch” cũng là một trường hợp đặc biệt trong hệ thống khái niệm pháp lý tiếng Việt. Bản thân khái niệm này hoàn toàn không dễ định nghĩa một cách minh bạch. Trên thực tế, đã từng có những cuộc thảo luận trong giới chuyên môn về việc thay thế khái niệm này bằng một khái niệm khác thông dụng hơn, dễ hiểu hơn. Tuy nhiên, do khái niệm này, trải qua một quá trình lịch sử đã dần trở thành ngôn ngữ phổ thông, ăn sâu trong nhận thức nhân dân nên các nhà xây dựng pháp luật đã sử dụng khái niệm này với tư cách là một thuật ngữ chuyên môn và định nghĩa trong văn bản. Tại Điều 1 Điều lệ đăng ký hộ tịch ban hành kèm theo Nghị định số 764/TTG ngày 08/5/1956 của Thủ tướng Chính phủ quy định “Bản điều lệ này quy định những nguyên tắc và thủ tục đăng ký các việc sinh, tử, kết hôn, sửa chữa các điều đã đăng ký; ghi chú các việc thay đổi về hộ tịch cấp phát giấy chứng nhận các việc ấy”. Điều lệ đăng ký hộ tịch ban hành kèm theo Nghị định số 04/CP ngày 16/01/1961 của Hội đồng Chính phủ năm 1961 cũng quy định “đăng ký hộ tịch là ghi vào sổ của Ủy ban hành chính cơ sở những việc sinh, tử, kết hôn và những việc có liên quan như nuôi con nuôi, nhận con ngoài giá thú, nhận cha mẹ đẻ, thay đổi quốc tịch, thay đổi họ, tên, chữ đệm, cải chính ngày, tháng, năm sinh...”. Tiếp đó, Nghị định số 83/1998/NĐ - CP và Nghị định số 158/2005/NĐ – CP cũng quy định hộ tịch là những sự kiện cơ bản xác định tình trạng nhân thân của một người từ khi sinh ra đến khi chết. Cách định nghĩa này, thực chất chỉ là một sự ước định. Về giá trị biểu đạt, với cách định nghĩa như vậy, sẽ chính xác hơn nếu coi đây là định nghĩa cho thuật ngữ “sự kiện hộ tịch” chứ không phải thuật ngữ “Hộ tịch”. Bên cạnh đó, bản thân cách định nghĩa này cũng chưa xác định được rõ ràng nội hàm của khái niệm nên cùng với khái niệm “Hộ tịch”. 12
Kế thừa khái niệm về hộ tịch trong các văn bản trước đó, Luật hộ tịch năm 2014 ra đời quy định: “Hộ tịch là những sự kiện được quy định tại Điều 3 của Luật này, xác định tình trạng nhân thân của cá nhân từ khi sinh ra đến khi chết”. Điều 3 của Luật hộ tịch 2014 quy định: Xác nhận vào Sổ hộ tịch các sự kiện hộ tịch gồm: Khai sinh; kết hôn; giám hộ; nhận cha, mẹ, con; thay đổi, cải chính hộ tịch, xác định lại dân tộc, bổ sung thông tin hộ tịch; khai tử. Ghi vào Sổ hộ tịch việc thay đổi hộ tịch của cá nhân theo bản án, quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền: thay đổi quốc tịch; xác định cha, mẹ, con; xác định lại giới tính; nuôi con nuôi, chấm dứt việc nuôi con nuôi; ly hôn, hủy việc kết hôn trái pháp luật, công nhận việc kết hôn; công nhận giám hộ; tuyên bố hoặc huỷ tuyên bố một người mất tích, đã chết, bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự. Ghi vào Sổ hộ tịch sự kiện khai sinh; kết hôn; ly hôn; hủy việc kết hôn; giám hộ; nhận cha, mẹ, con; xác định cha, mẹ, con; nuôi con nuôi; thay đổi hộ tịch; khai tử của công dân Việt Nam đã được giải quyết tại cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài. Xác nhận hoặc ghi vào Sổ hộ tịch các việc hộ tịch khác theo quy định của pháp luật. Như vậy, Luật hộ tịch đã quy định cụ thể hơn về khái niệm hộ tịch so với Nghị định 158/2005/NĐ-CP. Điều này là cần thiết bởi cần phải có sự thống nhất trong cách hiểu và áp dụng pháp luật. 1.1.2. Đặc điểm của hộ tịch Từ quan niệm trên về hộ tịch có thể thấy hộ tịch có những đặc điểm chủ yếu sau: Thứ nhất, hộ tịch là một giá trị nhân thân, gắn chặt với cá nhân con người, bởi vì, mỗi người chỉ có một thời điểm sinh, một thời điểm chết. Các dấu hiệu về cha đẻ, mẹ đẻ, dân tộc, giới tính là những dấu hiệu giúp người ta 13