Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn là đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm góp phần tăng cường quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên và từ đó có thể có được sự đổi mới trong công tác thi đua, khen thưởng tại địa phương trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………../………….. ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN THÚY HẰNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƯỞNG TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG ĐĂK LĂK, NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN THÚY HẰNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƯỞNG TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRƯƠNG QUỐC CHÍNH ĐĂK LĂK, NĂM 2020
LỜI CAM ĐOAN Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý công với đề tài “Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên” được tác giả viết với sự hướng dẫn của PGS.TS. Trương Quốc Chính. Khi thực hiện luận văn này, tác giả có tham khảo và kế thừa một số lý luận chung trong công tác thi đua, khen thưởng và sử dụng những thông tin, số liệu từ các cơ quan quản lý nhà nước cùng các tài liệu, sách báo, mạng internet... Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của chính bản thân tôi. Các số liệu trong luận văn được sử dụng trung thực; các tài liệu tham khảo có nguồn trích dẫn; kết quả trong luận văn là trung thực và chưa từng công bố trong các công trình nghiên cứu khác, nếu có gì sai trái, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Đăk Lăk, ngày 11 tháng 6 năm 2020 Tác giả luận văn Trần Thúy Hằng
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo, các giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành sâu sắc tới PGS.TS. Trương Quốc Chính vì sự tận tình hướng dẫn, giúp đỡ trong quá trình thực hiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Ban Thi đua - Khen thưởng, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Yên, đồng nghiệp và gia đình đã quan tâm, động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi hoàn thành chương trình học tập và bản luận văn này. Mặc dù có nhiều nỗ lực, cố gắng, song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế, tôi rất mong nhận được sự chia sẻ và những ý kiến đóng góp quý báu của quý Thầy, Cô và các anh, chị đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Phú Yên, ngày tháng năm 2020 Tác giả luận văn Trần Thúy Hằng
MỤC LỤC MỞ ĐẦU …………………………………………………………………… 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƯỞNG…………………………………………………….8 1.1. Lý luận chung về thi đua, khen thưởng………...……………………...8 1.2. Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng...…………...…………....15 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng………………………………………………………….…………….31 Tiểu kết chương 1……………………………...……………………….…36 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƯỞNG TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ YÊN………………………………………………………...….37 2.1. Khái quát về công tác thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên…………………..……...………………………...37 2.2.Thực tiễn quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên……..…………………..…….................50 2.3. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên……………………….………..68 Tiểu kết chương 2………………………………………………………..….78 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƯỞNG TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ YÊN…………………………...…….79 3.1. Phương hướng ……………………………………………………....79
3.2. Giải pháp………………………………………………………...…..83 Tiểu kết chương 3…………………………………………………….….....100 KẾT LUẬN………………………………………………………………..102
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Thi đua yêu nước là tư tưởng nổi bật của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhằm động viên, phát huy tinh thần yêu nước nồng nàn của toàn dân tộc thành những hành động cụ thể, thiết thực, đưa cách mạng Việt Nam vượt qua khó khăn, thách thức, giành những thắng lợi quan trọng trong các giai đoạn cách mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm tới phong trào thi đua yêu nước và luôn nhắc nhở các cấp, các ngành phải coi trọng công tác thi đua. Trong suố t tiế n trình cách ma ̣ng Viêṭ Nam, nhiều phong trào thi đua yêu nước đã được phát động và trở thành cao trào cách mạng của quần chúng nhân dân. Các phong trào như "Bình dân học vụ", "Hũ gạo kháng chiến, "Mỗi người làm việc bằng hai vì miền Nam ruột thịt", "Thanh niên Ba sẵn sàng", "Phụ nữ Ba đảm đang", “Đền ơn đáp nghĩa”, "Tuổi trẻ giữ nước", "Ngày vì người nghèo" v.v. đã mang lại những hiệu quả to lớn, góp phần quan trọng vào thắng lợi của sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua”, “Công việc hàng ngày chính là nền tảng thi đua”. Thi đua phải được tổ chức trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội và phải thực hiện thường xuyên, lâu dài, rộng khắp. Đảng, chính quyền, đoàn thể các cấp phải tuyên truyền, giải thích, động viên cho mọi người tự nguyện, tự giác tham gia phong trào thi đua với kế hoạch, mục tiêu cụ thể, rõ ràng; đồng thời, phải có trách nhiệm đôn đốc, kiểm tra, đánh giá, tổng kết phong trào thi đua. Cán bộ, đảng viên phải tích cực vận động quần chúng, đi đầu làm gương cho mọi người. Phải kết hợp chặt chẽ thi đua với khen thưởng, “Thi đua là gieo trồng, khen thưởng là thu hoạch”. Khen thưởng đúng người, đúng việc, kịp thời sẽ động viên, giáo dục và thúc đẩy phong trào thi đua phát triển liên tục. 1
Ở từng thời kỳ lịch sử, công tác thi đua, khen thưởng luôn là chủ trương và chính sách lớn của Đảng và Nhà nước, luôn là nhiệm vụ chính trị của đất nước và góp phần to lớn vào thắng lợi vĩ đại của dân tộc. Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước vẫn còn nguyên giá trị và có sức sống mãnh liệt. Ngày 21/5/2004, Bộ Chính trị đã ra Chỉ thị 39/CT-TW về việc “tiếp tục đổi mới, đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước, phát hiện, bồi dưỡng, tổng kết và nhân điển hình tiên tiến”. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI tiếp tục nhấn mạnh: “Tổ chức các phong trào thi đua yêu nước, vận động các tầng lớp nhân dân thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại”; Bô ̣ Chính tri ̣ ban hành Chỉ thị số 34-CT/TW ngày 7/4/2014 về “Tiếp tục đổi mới công tác thi đua, khen thưởng”… Ngày nay, trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trước những thời cơ và thách thức, công tác thi đua, khen thưởng là một nhiệm vụ quan trọng nhằm phát huy nội lực về tinh thần để động viên, khuyến khích mọi tổ chức, mọi cá nhân phát huy truyền thống yêu nước, năng động, sáng tạo hăng hái thi đua lập thành tích xuất sắc trên mọi lĩnh vực, góp phần vào sự nghiệp đổi mới đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong những năm qua, đặc biệt từ năm học 2013- 2014 đến năm học 2017-2018 phong trào thi đua yêu nước và công tác thi đua, khen thưởng của ngành giáo dục của tỉnh Phú Yên đã dần đi vào nề nếp, các phong trào thi đua đã thực sự góp phần vào thực hiện có kết quả các mục tiêu, nhiệm vụ chính trị của ngành góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Bên cạnh những mặt đạt được công tác thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục tỉnh Phú Yên vẫn còn bộc lộ một số mặt hạn chế như: công tác thi đua, khen thưởng thiếu cụ thể, phong trào thi đua chưa thật sự tạo được 2
động lực mạnh mẽ, công tác tuyên truyền, giới thiệu, nêu gương điển hình tiên tiến, nhân rộng chưa tạo sự lan tỏa trong phong trào thi đua của ngành giáo dục tỉnh Phú Yên trong thời gian qua. Một trong những nguyên nhân cơ bản của tình trạng trên là do công tác quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng còn nhiều bất cập, hạn chế; coi nhẹ công tác tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn và tổ chức thực hiện các quy định của pháp luật về thi đua, khen thưởng. Công tác tổng kết, bình bầu còn tình trạng nể nang chạy theo thành tích. Tổ chức bộ máy và cán bộ làm công tác thi đua, khen thưởng còn hạn chế về chuyên môn. Vì những lý do như vậy, tôi chọn vấn đề “Quản lý Nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên” làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý công . 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Công tác thi đua, khen thưởng ngày càng có vị trí, vai trò quan trọng và được mọi cấp, ngành quan tâm. Đã có rất nhiều đề tài khoa học nghiên cứu về công tác thi đua, khen thưởng ở các lĩnh vực, địa bàn khác nhau được công bố trên sách báo, tạp chí và các báo cáo tổng kết Hội thảo, đề tài khoa học tiêu biểu như: - Nguyễn Viết Vượng (2006), Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Nhà xuất bản Lao động. Cuốn sách trình bày, phân tích khá kỹ về nguồn gốc quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua, phân tích nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua; nêu định hướng và các giải pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua; - Trần Thị Hà (2013), Cơ sở lý luận và thực tiễn đổi mới thi đua, khen thưởng trong giai đoạn hiện nay, Đề tài cấp nhà nước, Mã số đề tài: 02/2010, 3
đề tài đã tập trung nghiên cứu, làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn về thi đua, khen thưởng trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp nhằm đổi mới hoạt động thi đua, khen thưởng và quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng. Thông qua đó làm căn cứ để kiến nghị sửa đổi, bổ sung Luật Thi đua, Khen thưởng. - Bên cạnh đó cũng có nhiều luận án, luận văn nghiên cứu về thi đua, khen thưởng, tiêu biểu như: + Phạm Thị Xuyến (2018), Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, luận văn thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn nêu lên thực trạng công tác thi đua, khen thưởng của tỉnh Đắk Lắk, bên cạnh những mặt đã đạt được còn có nhiều hạn chế và đề ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng tại địa phương trong thời gian tới; + Nguyễn Thị Kim Hằng (2018), Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng của UBND Quận 12, TP Hồ Chí Minh, luận văn thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn đã phân tích thực trạng của công tác thi đua, khen thưởng của UBND Quận 12, đồng thời đánh giá lại những mặt làm được, chưa làm được, tìm ra nguyên nhân khách quan, chủ quan để từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng của Ủy ban nhân dân Quận; + Nguyễn Thị Hạnh (2017), Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay, luận văn thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn nêu lên thực trạng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng ở tỉnh Bắc Ninh tuy có những bước chuyển biến rõ rệt, đồng bộ và nề nếp hơn tuy nhiên phong trào thi đua yêu nước và công tác khen thưởng còn nhiều hạn chế, yếu kém… Qua đó tác giả đã đề ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Bắc 4
Ninh; + Nguyễn Vũ Lộc (2017), Quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Phú Yên, luận văn thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia; Luận văn phân tích thực trạng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Phú Yên, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn những hạn chế bất cập cần khắc phục. Từ đó tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng tại tỉnh Phú Yên; + Đào Thị Thùy Dung (2015), “Đổi mới hoạt động quản lý nhà nước về thi đua khen thưởng tỉnh Bắc Giang trong giai đoạn hiện nay”, luận văn thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn đã phân tích thực trạng công tác thi đua, khen thưởng trên địa bàn tỉnh Bắc Giang, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm đổi mới quản lý nhà nước trong công tác này tại địa phương; + Trần Thị Thanh Loan (2014) “Quản lý nhà nước về thi đua khen thưởng trên địa bàn thành phố Hải Phòng”, luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn đề cập đến những vấn đề về quản lý nhà nước đối với công tác thi đua, khen thưởng tại thành phố Hải Phòng trong giai đoạn 2009 – 2014, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm tăng cường công tác này tại địa phương; Tuy nhiên, hiện nay chưa có tài liệu nghiên cứu đầy đủ và chính thức về thực trạng quản lý nhà nước đối với thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên. Vì vậy, trong luận văn này tác giả nêu rõ thực trạng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên từ năm học 2013-2014 đến năm học 2017-2018 và đề 5
xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục của tỉnh Phú Yên trong thời gian tới. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm góp phần tăng cường quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên và từ đó có thể có được sự đổi mới trong công tác thi đua, khen thưởng tại địa phương trong thời gian tới. - Nhiệm vụ: + Nghiên cứu, hệ thống lại những vấn đề lý luận cơ bản về thi đua, khen thưởng; hệ thống lại một số vấn đề lý luận chung về quản lý nhà nước đối với công tác thi đua, khen thưởng. + Phân tích đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên trong thời gian qua. + Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên trong những năm tiếp theo. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Lý luận và thực tiễn hoạt động quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục theo quy định pháp luật hiện hành về thi đua, khen thưởng. Phạm vi nghiên cứu: - Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu các nội dung quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục theo quy định của Luật Thi đua, Khen thưởng hiện hành. - Về không gian: trên địa bàn tỉnh Phú Yên. - Về thời gian: từ năm học 2013-2014 đến năm học 2017-2018. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 6
- Phương pháp luận: Luận văn được thực hiện dựa trên phương pháp luận biện chứng duy vật. - Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng những phương pháp như: phân tích tài liệu; phương pháp thống kê, so sánh, đối chiếu; phương pháp phân tích, tổng hợp. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Về lý luận: Góp phần hệ thống lại những cơ sở lý luận của quản lý nhà nước đối với thi đua, khen thưởng nói chung và thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục nói riêng. - Về thực tiễn: Nội dung của những giải pháp mà luận văn đưa ra có thể có ý nghĩa khuyến nghị bổ ích đối với những cơ quan, cán bộ làm công tác thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm có 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng. Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên. Chương 3: Giải pháp nâng cao chất lượng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Yên. 7
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ THI ĐUA, KHEN THƯỞNG 1.1. Lý luận chung về thi đua, khen thưởng 1.1.1. Khái niệm thi đua Thi đua là một công cụ quản lý quan trọng của Nhà nước nhưng đã có những lúc, những nơi nhận thức chưa đầy đủ về vấn đề này. Có lúc người ta tưởng thi đua ra đời là có thể hoàn toàn thay thế cạnh tranh. Lại có lúc có người cho rằng trong cơ chế thị trường chỉ cần cạnh tranh, không cần thi đua. Hoặc có người tưởng rằng thi đua chỉ là công việc có tính nhất thời, là công việc có tính phong trào, hình thức trong các dịp kỷ niệm, chưa coi trọng đúng mức tầm quan trọng của thi đua. Khái niệm thi đua được hiểu theo nhiều khía cạnh khác nhau: Theo C. Mác: "Thi đua nảy nở trong quá trình hợp tác lao động, trong hoạt động chung và kế hoạch của con người. Sự tiếp xúc xã hội tạo nên thi đua và sự nâng cao theo lối đặc biệt nghị lực sinh động tăng thêm nghị lực cho riêng từng người". [12, tr.274]. Theo Đại từ điển Tiếng Việt, “Thi đua là việc cùng nhau đưa hết khả năng ra làm nhằm thúc đẩy lẫn nhau, đạt được thành tích tốt nhất trong một hoạt động nào đó” [20, tr.1599]. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, thi đua là công việc diễn ra hàng ngày, trên tất cả các mặt hoạt động trong một tập thể, do những cá nhân tiến hành, nhằm đạt kết quả tốt hơn. Người viết: “Tưởng lầm rằng thi đua là một việc khác với những việc hàng ngày. Thật ra công việc hàng ngày chính là nền tảng thi đua. Ví dụ: từ trước đến nay ta vẫn ăn, vẫn mặc, vẫn ở. Nay ta thi đua ăn, ở, mặc sao cho sạch, cho hợp vệ sinh, khỏi đau ốm. Xưa nay ta vẫn làm ruộng nay ta 8
thi đua làm cho ruộng tốt hơn, sản xuất nhiều hơn, mọi việc đều thi đua như vậy” [16, tr. 656]. Thi đua là một hoạt động có tổ chức và có định hướng. Hoạt động thi đua phải xác định được kế hoạch, mục tiêu, hình thức, đối tượng, tổ chức phát động, ký kết giao ước, đăng ký, kiểm tra, đôn đốc, bình chọn, sơ kết, tổng kết, tôn vinh, biểu dương, tri ân, nhân rộng điển hình tiên tiến,...có sự tham gia của tổ chức Đảng; tổ chức Công đoàn, Phụ nữ, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và cá nhân. Người phát động thi đua là người có thẩm quyền được quy định của Luật Thi đua, Khen thưởng. Nội dung thi đua được thực hiện trên cơ sở nguyên tắc theo quy định và khi tặng danh hiệu phải dựa trên căn cứ, tiêu chuẩn cụ thể theo quy định. Thi đua là một hoạt động dựa trên nguyên tắc tự nguyện, có mục đích, có định hướng. Thi đua là nhằm thúc đẩy sản suất lao động, phấn đấu để đạt được kết quả đã đề ra của tổ chức, cá nhân. Đồng thời, làm cơ sở cho việc xem xét, đánh giá toàn bộ quá trình công tác, cống hiến cũng như lao động sản xuất và học tập của cá nhân và tập thể. Để thực hiện được mục tiêu trên đòi hỏi các tổ chức, cá nhân phải lấy phong trào thi đua làm đòn bẩy để thúc đẩy hoàn thành nhiệm vụ trong từng lĩnh vực; coi công tác thi đua là một nhiệm vụ quan trọng trong công tác quản lý nhà nước ở từng địa phương và từng đơn vị. Tại Khoản 1, Điều 3 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thi đua, khen thưởng năm 2013 có định nghĩa khái niệm thi đua như sau: “Thi đua là hoạt động có tổ chức với sự tham gia tự nguyện của cá nhân, tập thể nhằm phấn đấu đạt được thành tích tốt nhất trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” . [22, tr.1]. Như vậy theo nội dung khái niệm trên thì thi đua phải bao gồm 3 yếu tố là: 9
Thứ nhất: Thi đua là hoạt động có tổ chức vì các phong trào thi đua là do người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương phát động để thực hiện nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị, địa phương. Hoạt động có tổ chức của thi đua được thể hiện từ khi lập kế hoạch, xác định mục tiêu, hình thức, đối tượng, tổ chức phát động, ký giao ước thi đua, kiểm tra, sơ kết, tổng kết phong trào thi đua, biểu dương, nhân rộng điển hình tiên tiến,… Thứ hai: Thi đua là hoạt động tự nguyện, có tự nguyện thì mới khơi dậy được sự sáng tạo của con người. Chỉ khi có tập thể cùng nhau hoạt động trên tinh thần tự nguyện thì thi đua mới có ý nghĩa. Thứ ba: Thi đua là hoạt động có mục tiêu và hướng đích rõ rệt, mục đích để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; thi đua sẽ giúp cho hiệu quả, chất lượng và năng suất lao động, học tập và công tác không ngừng được nâng lên, từ đó thúc đẩy xã hội phát triển về mọi mặt. 1.1.2. Khái niệm khen thưởng Khen thưởng là một trong những công cụ quản lý quan trọng của nhà nước và là một trong những biện pháp quản lý của cơ quan, tổ chức. Khen thưởng là một trong những lĩnh vực quan trọng trong quá trình thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Đồng thời là biện pháp cơ bản, là cơ sở căn cứ để đánh giá kết quả công việc, hoàn thành nhiệm vụ kế hoạch đề ra của tập thể, cá nhân trong quá trình thực hiện. Khen thưởng là hình thức ghi nhận công lao, thành tích của Nhà nước bằng quyết định của cơ quan đơn vị có thẩm quyền theo luật định, nhằm ghi nhận, tôn vinh, biểu dương thành tích và nhân rộng điển hình tiên tiến những tập thể và cá nhân có thành tích xuất sắc trong lao động sản xuất, chiến đấu, học tập; giáo dục động viên và đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước; tạo 10
động lực cách mạng lôi cuốn, động viên khuyến khích mọi người phát huy truyền thống yêu nước, tính năng động sáng tạo, vươn lên lập thành tích xuất sắc trên tất cả mọi lĩnh vực, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày càng giàu mạnh. Đồng thời, đấu tranh chống các biểu hiện tiêu cực, đẩy lùi cái ác, cái xấu và xây dựng con người mới. Ở nước ta, khen thưởng đã được thực hiện từ các triều đại phong kiến trước đây. Trong sách Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên đã ghi rõ những hình thức khen thưởng như: Khen thưởng người có công trong việc đi sứ; Khen thưởng người phò tá có công lao tài đức; Khen thưởng người tiến cử,người hiền tài; Khen thưởng người có lời tâu đúng; Khen thưởng người cấp dưới giữ đúng phép công, không vị nể người quyền quý cấp trên; Khen thưởng người có công làm thủy lợi; Khen thưởng người có tài văn chương;Khen thưởng người cao tuổi; … Theo Nguyễn Trãi: Một Nhà nước mà thưởng phạt nghiêm minh, kịp thời là Nhà nước vững mạnh. Nhà nước nào phạt nhiều hơn thưởng là Nhà nước đang suy tàn. Nhà nước nào thưởng nhiều hơn phạt là Nhà nước phồn vinh.[34, tr. 21]. Qua đó ta có thể thấy được các triều đại phong kiến đã chú trọng tới việc khen thưởng để khuyến khích, khích lệ động viên mọi người hăng hái lập công. Đó chính là tinh thần yêu nước sâu sắc của dân tộc. Bác Hồ luôn quan tâm đến việc biểu dương, khích lệ động viên người tốt, việc tốt. Mỗi khi đọc báo, nghe đài, thấy có nghĩa cử đẹp là Bác cho đi kiểm tra ngay để Bác khen thưởng. Bác thường nhắc nhở khen thưởng phải chính xác và kịp thời để động viên, phát huy mặt ưu điểm, tích cực, khắc phục và đẩy lùi mặt khuyết điểm, tiêu cực nhằm xây dựng con người mới vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. 11
Như vậy, ta có thể hiểu Khen là việc nhận xét, đánh giá tốt về một tổ chức hoặc cá nhân nào đó, về cái gì, việc gì đó với ý nghĩa hài lòng. Thưởng là tặng cho bằng hiện vật hoặc bằng tiền. Khen thưởng là hình thức ghi nhận công lao, thành tích của Nhà nước bằng quyết định của cơ quan có thẩm quyền do luật định. Khen thưởng là một vấn đề thuộc phạm trù khoa học xã hội. Khen thưởng tồn tại cùng với sự tồn tại của Nhà nước, còn Nhà nước là còn khen thưởng. Khen thưởng vừa có ý nghĩa động viên tinh thần, vừa có ý nghĩa khích lệ bằng vật chất. Hiện nay, khen thưởng vẫn có vai trò quan trọng, là động lực thúc đẩy xã hội phát triển ổn định và bền vững; là biện pháp của người quản lý thực hiện nhiệm vụ trọng tâm chính trị của cơ quan, đơn vị, địa phương mình nhằm khuyến khích, động viên các tầng lớp nhân dân trong xã hội tích cực lao động, sản xuất và công tác. Tại Khoản 2, Điều 3 Luật Thi đua, Khen thưởng năm 2003 (đã sửa đổi, bổ sung năm 2005, 2013): Khen thưởng là việc ghi nhận, biểu dương, tôn vinh công trạng và khuyến khích bằng lợi ích vật chất đối với cá nhân, tập thể có thành tích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. [22, tr. 1]. 1.1.3. Mối quan hệ giữa thi đua và khen thưởng Thi đua và khen thưởng là hai hoạt động có mối quan hệ chặt chẽ, tác động biện chứng lẫn nhau. Mối quan hệ đó được biểu hiện: Thi đua là động lực thúc đẩy cá nhân, tập thể thực hiện và hoàn thành nhiệm vụ, trên cơ sở đó để thực hiện việc khen thưởng. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Thi đua là gieo trồng, khen thưởng là thu hoạch” [4, tr.14], việc lấy hình ảnh gieo trồng, khen thưởng là thu hoạch tại thời điểm đó là một sự vận dụng vô cùng sáng tạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi nói về thi đua yêu nước. 12
Thi đua là cơ sở của việc khen thưởng. Chính nền tảng của phong trào thi đua yêu nước sôi nổi mới có thể lựa chọn những cá nhân, tập thể tiêu biểu nhất, xứng đáng nhất, đầy đủ và kịp thời nhất cho việc khen thưởng. Khen thưởng đúng người, đúng việc, kịp thời lại có tác dụng động viên, giáo dục, nêu gương và thúc đẩy phong trào thi đua phát triển liên tục.Thi đua là cơ sở của việc khen thưởng. Thi đua tốt thì có nhiều thành tích để khen thưởng. Bình bầu thi đua đúng, công khai, chặt chẽ giúp cho việc khen thưởng được chính xác. Bình bầu thi đua rộng, nể nang thì dẫn đến việc khen thưởng tràn lan, khen không đúng sẽ phản tác dụng. Muốn làm tốt công tác khen thưởng thì phải lãnh đạo tốt công tác thi đua, khen thưởng phải phản ánh đúng phong trào thi đua. Nơi nào có phong trào thi đua mạnh mẽ, đều khắp thì khen thưởng nhiều và khen cao. Nếu thi đua là cơ sở để khen thưởng thì khen thưởng được xem là đòn bẩy để khuyến khích các phong trào thi đua phát triển. Tuy nhiên không nên hiểu rẳng thi đua chỉ vì mục đích khen thưởng, nếu thi đua chỉ vì khen thưởng thì mục đích của thi đua sẽ bị hạn chế, mà cần hiểu rằng khen thưởng chỉ là sự khuyến khích, động viên tinh thần đối với những thành tích của cá nhân, tập thể qua quá trình phấn đấu lao động và sáng tạo. Đó là sự công bằng của tổ chức trong việc quản lý con người, đối với những cá nhân có nhiều đóng góp cho xã hội. Đồng thời, muốn thi đua và khen thưởng trở thành động lực tích cực trong quá trình phát triển thì thi đua phải có sự lãnh đạo đúng. Thi đua mà không có sự lãnh đạo, tổ chức, thì thường nảy sinh chia rẽ, ganh tỵ, ghét bỏ nhau, có thể làm những người tham gia thi đua nản lòng. Tránh hiện tượng các cá nhân, tập thể tham gia thi đua mà chia rẽ, chỉ biết đến lợi ích của cá nhân mình mà không quan tâm đến lợi ích của người khác, lợi ích của tập thể. Tránh tư tưởng anh hùng cá nhân, vì thành tích cá nhân. 13
Như vậy, thi đua và khen thưởng là hai hoạt động có quan hệ song hành nhưng không độc lập, hoạt động này bổ trợ cho hoạt động kia. Thi đua, khen thưởng được coi là động lực để nâng cao hiệu quả chất lượng trên mọi lĩnh vực chính trị - kinh tế - văn hóa và xã hội. Có thể khẳng định rằng, trong giai đoạn hiện nay, thi đua là một biện pháp hữu hiệu xây dựng con người mới và khen thưởng là biện pháp quản lý Nhà nước, quản lý con người. 1.1.4. Nguyên tắc về thi đua, khen thưởng Nguyên tắc thi đua gồm: - Tự nguyện, tự giác công khai, đoàn kết, hợp tác và cùng phát triển. - Việc xét tặng các danh hiệu thi đua phải căn cứ vào phong trào thi đua và có đăng ký thi đua. - Thủ trưởng các cơ quan, đơn vị, địa phương là Chủ tịch Hội đồng Thi đua – Khen cấp mình. Nguyên tắc khen thưởng gồm: - Chính xác, công khai, công bằng, kịp thời. - Hình thức khen thưởng phải phù hợp với đối tượng, chức năng, nhiệm vụ được giao của tập thể. - Khen thưởng phải căn cứ vào điều kiện, tiêu chuẩn và thành tích đạt được, không nhất thiết phải có hình thức khen thưởng mức thấp mới được khen thưởng mức cao hơn. Chú trọng khen thưởng tập thể nhỏ và cá nhân là người trực tiếp lao động, sản xuất, học tập, công tác hoặc chiến đấu, phục vụ chiến đấu. - Không tặng nhiều hình thức cho một thành tích đạt được. Hình thức khen thưởng theo đợt, theo chuyên đề không tính làm điều kiện, tiêu chuẩn khen thưởng cấp Nhà nước. 14