Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Tự chủ tài chính tại trường đại học Hùng Vương - Phú Thọ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bố cục của luận văn gồm phần mở đầu và kết luận, bài luận văn có 4 chương: Chương 1 - Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về tự chủ tài chính ở trường Đại học công lập; Chương 2 - Phương pháp nghiên cứu; Chương 3 - Thực trạng tự chủ tài chính tại Trường Đại học Hùng Vương; Chương 4 - Bối cảnh chung, định hướng và giải pháp tăng cường tự chủ tài chính tại Trường Đại học Hùng Vương. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Tự chủ tài chính tại trường đại học Hùng Vương - Phú Thọ

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ LÊ QUANG NHÂN TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƢƠNG - PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội - 2017
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ LÊ QUANG NHÂN TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƢƠNG - PHÚ THỌ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHẠM XUÂN HOAN Hà Nội - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tôi. Những nội dung trong luận văn này là do tôi thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn trực tiếp của PGS.TS. Phạm Xuân Hoan và ý kiến của Hội đồng đánh giá kết quả sơ bộ luận văn. Các số liệu tham khảo, kết quả nêu trong luận văn đều đƣợc trích dẫn rõ ràng nguồn tài liệu. Mọi sao chép không hợp lệ, vi phạm quy chế đào tạo tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Tác giả Lê Quang Nhân
LỜI CẢM ƠN Trƣớc hết, em xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, ban lãnh đạo Khoa Kinh tế chính trị trƣờng Đại học Kinh tế và các thầy cô đã tận tình giảng dạy tạo điều kiện cho em trong quá trình học tập tại trƣờng. Em xin bày tỏ lòng biết ơn đến PGS.TS. Phạm Xuân Hoan ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp và các thầy cô trong Hội đồng đánh giá sơ bộ kết quả luận văn đã giúp em bổ sung hoàn thành kết quả nghiên cứu. Em trân thành cảm ơn Ban giám hiệu Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng, ban lãnh đạo Phòng kế hoạch - Tài chính của Trƣờng đã tạo điều kiện về thời gian, công việc cho em đƣợc đi học và các đơn vị đã giúp em về tài liệu nghiên cứu. Cuối cùng em xin kính chúc quý Thầy Cô luôn mạnh khỏe, hạnh phúc./. Hà Nội, tháng 10 năm 2017 Tác giả Lê Quang Nhân
TÓM TẮT Nội dung chính của luận văn của mình gồm 4 chƣơng, trong đó đã giải quyết các vấn đề căn bản sau: Nêu lên xu hƣớng và sự cần thiết phải tự chủ tài chính tại các trƣờng đại học công lập Việt nam chung và Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng nói riêng; Hệ thống một số cơ cở lý luận về tự chủ tài chính trong Trƣờng Đại học công lập, những điểm mới về tự chủ tài chính theo Nghị định 16/2015/NĐ- CP; Khái quát đƣợc tình hình thực hiện tự chủ tài chính của một số trƣờng đại học trong nƣớc và xu hƣớng của thế giới, từ đó nêu đƣợc bài học kinh nghiệm về tự chủ tài chính trong các cơ sở giáo dục đại học công lập Việt Nam. Phân tích đƣợc tình hình tự chủ tài chính của Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng và đề xuất giải pháp tăng cƣờng tự chủ tài chính tại Trƣờng.
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................................... iii DANH MỤC BẢNG .................................................................................................................iv DANH MỤC HÌNH .................................................................................................................... v 1. PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................................... 1 1.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................... 3 1.2.1. Mục đích ........................................................................................................................... 3 1.2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................................ 3 1.3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 3 1.3.1. Đối tƣợng nghiên cứu ....................................................................................................... 3 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................................... 3 2. Kết cấu của luận văn ............................................................................................................... 3 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỀN VỀ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP…………….................................….5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về tự chủ tài chính ở trƣờng Đại học công lập ................ 5 1.2. Cơ sở lý luận về tự chủ tài chính ở trƣờng Đại học công lập .............................................. 8 1.2.1. Khái niệm, phân loại và vai trò của tự chủ tài chính ........................................................ 8 1.2.2. Nội dung tự chủ tài chính ở Trƣờng Đại học công lập ...................................................14 1.2.3. Yếu tố ảnh hƣởng............................................................................................................23 1.2.4. Tiêu chí đánh giá tự chủ tài chính ở Trƣờng Đại học công lập ......................................31 1.3. Kinh nghiệm và bài học .....................................................................................................32 1.3.1. Kinh nghiệm của các Trƣờng Đại học trong nƣớc .........................................................32 1.3.2. Kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới ...................................................................40 1.3.3. Bài học kinh nghiệm .......................................................................................................42 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..........................................................................44 2.1. Nguồn tài liệu và dữ liệu....................................................................................................44 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................................................44 2.2.1. Nghiên cứu tài liệu ..........................................................................................................45 2.2.2. Phân tích tổng hợp ..........................................................................................................45 2.2.3. Thống kê mô tả ...............................................................................................................46 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƢƠNG. ...................................................................................................................................48 3.1. Khái quát về Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng ......................................................................48 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ..................................................................................48 3.1.2. Chức năng và nhiệm vụ ..................................................................................................48 3.1.3. Cơ cấu tổ chức ................................................................................................................49 i
3.1.4. Công tác tài chính ...........................................................................................................49 3.1.5. Quá trình triển khai và thực hiện tự chủ tài chính ..........................................................51 3.2. Phân tích tình hình tự chủ tài chính tại Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng..............................52 3.2.1. Tự chủ về nguồn kinh phí, sử dụng và phân phối kết quả tài chính ...............................52 3.2.3. Tự chủ trong giao dịch tài chính .....................................................................................76 3.2.4. Nghĩa vụ tài chính, quản lý tài sản Nhà nƣớc và quy chế chi tiêu nội bộ ......................77 3.2.5. Tự kiểm tra, giám sát hoạt động tài chính ......................................................................79 3.3. Đánh giá về tự chủ chính ở Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng ...............................................80 3.3.1. Kết quả đạt đƣợc trong việc thực hiện tự chủ tài chính ..................................................80 3.3.2. Hạn chế ...........................................................................................................................83 3.3.3. Nguyên nhân ...................................................................................................................86 Chƣơng 4: BỐI CẢNH CHUNG, ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNGTỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƢƠNG .......................................................89 4.1. Bối cảnh chung và định hƣớng phát triển của trƣờng Đại học Hùng Vƣơng ....................89 4.1.1. Bối cảnh chung về tự chủ tài chính của các trƣờng Đại học công lập ở Việt Nam ........89 4.1.2. Định hƣớng phát triển trƣờng Đại học Hùng Vƣơng ......................................................91 4.2. Một số giải pháp tăng cƣờng tự chủ tài chính ở trƣờng Đại học Hùng Vƣơng .................92 4.2.1. Thay đổi nhận thức của cán bộ viên chức về tự chủ tài chính ........................................92 4.2.2. Củng cố bền vững nguồn thu hiện có và đa dạng và tăng nguồn thu của đơn vị ...........92 4.2.3. Xây dựng dự toán và sử dụng nguồn kinh phí ................................................................95 4.2.4. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ và hệ thống kiểm soát nội bộ ..................................97 4.3. Một số kiến nghị ................................................................................................................98 Kết luận ...................................................................................................................................101 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................................102 ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 ĐHHV Đại học Hùng Vƣơng 2 NĐ Nghị định 3 CP Chính phủ 4 NQ Nghị quyết 5 HĐND Hội đồng nhân dân 6 UBND Ủy ban nhân dân iii
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 3.1 Tình hình nguồn thu của Trƣờng ĐHHV 2 Bảng 3.2 Định mức phân bổ chi sự nghiệp đào tạo và dạy nghề giai đoạn 2011-2015 3 Bảng 3.3 Định mức phân bổ chi sự nghiệp đào tạo và dạy nghề giai đoạn 2017-2020 4 Bảng 3.4 Tình hình kinh phí Ngân sách nhà nƣớc cấp 5 Bảng 3.5 Mức thu học phí theo NĐ 49/2010/NĐ-CP giai đoạn 2011-2015 6 Bảng 3.6 Mức thu học phí của Trƣờng ĐHHV 7 Bảng 3.7 Tổng hợp nguồn thu học phí 8 Bảng 3.8 Tổng hợp nguồn thu sự nghiệp 9 Bảng 3.9 Tổng hợp nguồn thu khác 10 Bảng 3.10 Tổng hợp nguồn kinh phí 11 Bảng 3.11 Bảng phân loại theo nguồn kinh phí 12 Bảng 3.12 Tổng hợp tình hình kinh phí chi thƣờng xuyên đã quyết toán 13 Bảng 3.13 Tỷ lệ đảm bảo chi thƣờng xuyên 14 Bảng 3.14 Tổng hợp tình tình kinh phí không thƣờng xuyên đã quyết toán 15 Bảng 3.15 Tình hình sử dụng các quỹ và chi thu nhập tăng thêm 16 Bảng 3.16 Hệ số chi thu nhập tăng thêm iv
DANH MỤC HÌNH STT Hình Nội dung Trang 1 Sơ đồ 3.1 Cơ cấu tổ chức của Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng 2 Biểu đồ 3.2 Tình hình ngân sách nhà nƣớc cấp 3 Biểu đồ 3.3 Tổng hợp nguồn kinh phí của Trƣờng ĐHHV 4 Biểu đồ 3.4 Phân loại nguồn kinh phí v
1. PHẦN MỞ ĐẦU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Tự chủ đại học là một xu thế của phát triển, là điều kiện cần thiết để thực hiện các phƣơng thức quản trị đại học tiên tiến nhằm cải tiến và nâng cao chất lƣợng đào tạo. Việt Nam đã có nhiều cải cách trong giáo dục đại học, Đảng và Nhà nƣớc đã ban hành nhiều chính sách phát triển giáo dục đại học theo hƣớng nâng cao chất lƣợng, trao quyền tự chủ, giảm áp lực cho ngân sách nhà nƣớc nhƣ Nghị quyết 77/NQ-CP ngày 24/10/2014 về thí điểm đổi mới cơ chế hoạt động đối với một số cơ sở giáo dục Đại học công lập; Nghị định 16/2015/NĐ-CP quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập, thay thế Nghị định 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006. Việc ban hành một số chính sách tạo điều kiện thuận lợi, tăng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học bƣớc đầu đã mang lại nhiều kết quả thiết thực. Trong đó, các đơn vị đánh giá cao về các cơ chế đối với tự chủ tài chính, bởi đây là yếu tố quyết định đến việc phát triển, nâng cao chất lƣợng đào tạo cho đơn vị. Nguồn tài chính của các trƣờng Đại học công lập cơ bản là từ ngân sách nhà nƣớc và thu từ học phí, đề tài khoa học, thu khác. Trong đó, ngân sách nhà nƣớc chiếm từ 30% - 40%, nguồn thu từ học phí, thu khác chiếm 60% - 70% tổng nguồn thu của các trƣờng. Bình quân các trƣờng đại học tự đảm bảo cân đối chi thƣờng xuyên đƣợc khoảng 75% từ nguồn thu sự nghiệp. Tỷ lệ đảm bảo chi thƣờng xuyên bình quân của các trƣờng Đại học công lập hiện nay chƣa thể đảm bảo đủ nguồn lực để tăng cƣờng đầu tƣ cơ sở vật chất và đảm bảo thu nhâp tăng thêm cho cán bộ, giảng viên hàng năm. Trƣớc thực trạng này, các trƣờng phải tự cân đối bù đắp chi thƣờng xuyên đối với khối đào tạo chính quy tập trung từ các khoản thu của các hệ đào tạo liên kết 1
trong và ngoài nƣớc, đào tạo bằng đại học thứ 2, đào tạo thƣờng xuyên… và các khoản thu khác do nhà trƣờng tự quy định nhƣ: Phí thi lại, phí bảo vệ luận văn, kiểm tra ngoại ngữ, liên kết, liên doanh. Việc cải cách, đổi mới chính sách học phí, lộ trình tăng học phí của các trƣờng đại học trong thời gian qua đã đƣợc thực hiện theo Nghị định số 49/2010/NĐ-CP ngày 15/5/2010 của Chính phủ cho giai đoạn 2010-2015 và Nghị định số 86/2015/NĐ-CP từ năm học 2015 - 2016 đến năm học 2020 - 2021. Tuy nhiên, việc thực hiện cải cách này vẫn còn nhiều hạn chế về việc phân loại nhóm ngành, mức học phí vẫn còn thấp, chƣa phù hợp với chi phí đào tạo thực tế của các nhóm ngành và các loại hình đào tạo bậc đại học. Hiện nay Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng đƣợc UBND tỉnh Phú Thọ xác định là đơn vị đủ điều kiện giao vốn cho đơn vị quản lý theo cơ chế giao vốn cho doanh nghiệp và thực hiện lộ trình tự chủ tài chính, từ đó yêu cầu thời gian tới Nhà trƣờng phải thay đổi cơ chế quản lý tài chính. Tình hình hiện tại của Trƣờng nguồn thu đang dần thu hẹp, phân bổ kinh phí chƣa khuyến khích nâng cao chất lƣợng đào tạo và nghiên cứu khoa học, cơ cấu chi chƣa thật hợp lý, nhận thức về công tác tài chính của một số đơn vị và cá nhân còn hạn chế; trong quá trình hoạt động, đơn vị phát sinh các hoạt động liên doanh, liên kết, mở rộng cung ứng dịch vụ công chƣa đƣợc điều chỉnh trong các văn bản pháp luật; nguồn thu của Trƣờng chỉ đáp ứng đƣợc gần 47% đến 52% tổng chi thƣờng xuyên. Những khó khăn trên có nhiều nguyên nhân, cả chủ quan và khách quan đã và đang ảnh hƣởng trực tiếp đến các hoạt động đào tạo và nghiên cứu cũng nhƣ mục tiêu và chiến lƣợc phát triển của Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng trong giai đoạn tới. Trƣớc bối cảnh chung và tình hình của Nhà trƣờng,tác giả đặt câu hỏi nghiên cứu: Ban giám hiệu Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng cần làm gì để tăng cƣờng tự chủ tài chính, nâng cao chất lƣợng giảng dạy nghiên cứu khoa học và tăng thu nhập cho ngƣời lao động. 2
Xuất phát từ những nhận định trên, tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu:Tự chủ tài chính tại Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng - Phú Thọ, với chủ thể quản lý là Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng. Đây là vấn đề cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn góp phần phát triển Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng, nâng cao chất lƣợng đào tạo và nghiên cứu khoa học của Nhà trƣờng. 1.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 1.2.1. Mục đích Phân tích, đánh giá tình hình tự chủ tài chính tại Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng (Phú Thọ) và từ đó đề xuất giải tăng cƣờng tự chủ tài chính cho đơn vị. 1.2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về tự chủ tài chính trong trƣờng Đại học công lập; - Phân tích và đánh giá tình hình tự chủ tài chính ở Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng; - Đề xuất các giải pháp nhằm tăng cƣờng tự chủ tài chính tại trƣờng Đại học Hùng Vƣơng trong thời gian tới. 1.3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu Tự chủ tài chính tại trƣờng Đại học Hùng Vƣơng (Phú Thọ). 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu về tình hình tự chủ tài chính của Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng. - Về không gian: Tại Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng, tỉnh Phú Thọ. - Về thời gian: Nghiên cứu đánh giá trong giai đoạn từ năm 2014-2016 và đề xuất giải pháp thực hiện trong giai đoạn 2017-2020. 2. Kết cấu của luận văn 3
Ngoài phần mở đầu và kết luận, bài luận văn bao gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu,cơ sở lý luận và thực tiễn về tự chủ tài chính ở trƣờng Đại học công lập. Chƣơng 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. Chƣơng 3. Thực trạng tự chủ tài chính tại Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng. Chƣơng 4. Bối cảnh chung, định hƣớng và giải pháp tăng cƣờng tự chủ tài chính tại Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng. 4
Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀTHỰC TIỀN VỀ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về tự chủ tài chính ở trƣờng Đại học công lập Tự chủ tài chính tại các cơ sở giáo dục Đại học công lập đã và đang thu hút đƣợc sự quan tâm của nhiều các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý trong lĩnh vực giáo dục cũng nhƣ trong lĩnh vực quản lý tài chính, đƣợc trao đổi nhiều thông qua các Hội thảo, Hội nghị thể hiện tầm quan trọng của vấn đề và sự cần thiết phải tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính đối với đơn vị sự nghiệp giáo dục và đào tạo nói chung và đối với các trƣờng Đại học nói riêng, trong đó phải kể đến các công trình tiêu biểu nhƣ: 1. Trần Đức Cân, 2012. Hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính các trường Đại học công lập ở Việt nam. Luận án tiến sỹ.Trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân. Luận án đã làm rõ thêm về cơ sở lý luận và thực trạng về cơ chế tự chủ tài chính của trƣờng Đại học công lập. Đƣa ra giải pháp hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính 2. Vũ Đức Đam, 2016. Phân tích về tự chủ Đại học - Cơ hội và thách thức. Hội thảo quốc gia: Tự chủ đại học - cơ hội và thách. Trƣờng Đại học Công nghiệp Hà Nội, tháng 9 năm 2016. Phát biểu tại hội thảo, Phó Thủ tƣớng Vũ Đức Đam nhấn mạnh ý nghĩa và sự cần thiết của tự chủ đại học.Tự chủ đại học không có nghĩa là chỉ là tự chủ về tài chính. Quyền tự chủ của trƣờng đại học càng lớn thì đi kèm trách nhiệm xã hội càng cao. Trách nhiệm không chỉ trong chất lƣợng đào tạo mà còn với cả sinh viên, ngƣời sử dụng lao động mà còn với công chúng, với Nhà nƣớc. Tự chủ đại học, thì quyền tự chủ của nhà trƣờng sẽ đƣợc trao cho một “Hội đồng trƣờng” chứ không chỉ là của riêng một cá nhân nào khác. Tự chủ về tài chính không có nghĩa là Nhà 5
nƣớc cắt kinh phí hoạt động, không có nghĩa là Trƣờng đại học phái tự lo kinh phí 3. Nguyễn Thị Hƣơng và Tạ Ngọc Cƣờng, năm 2016. Tự chủ tài chính - cơ hội nâng cao chất lƣợng cho các trƣờng Đại học công lập ở Việt Nam.Tạp chí Khoa học ĐHQGHN,số 3.Tác giả khẳng định Giáo dục đại học đƣợc xem là dịch vụ công, đƣợc Nhà nƣớc cung cấp nguồn lực tài chính để phục vụ lợi ích chung, nhằm thực hiện chính sách công bằng xã hội. Để thúc đẩy sự phát triển của giáo dục, trong đó có giáo dục đại học, tài chính là một nguồn lực rất quan trọng, đóng vai trò nền tảng để phát triển các nguồn lực khác nhƣ con ngƣời, cơ sở vật chất,... những yếu tố quyết định đến chất lƣợng giáo dục nói chung và chất lƣợng giáo đại học nói riêng. Chính vì vậy, tự chủ tài chính đƣợc coi là yếu tố quan trọng để đảm bảo cho yêu cầu phát triển giáo dục đại học trong điều kiện mới. Trên cơ sở nhận diện những lợi ích cũng nhƣ các rào cản đối với các trƣờng Đại học công lập khi thực hiện tự chủ tài chính, bài viết đề xuất một số giải pháp và khuyến nghị nhằm thúc đẩy hơn nữa cơ chế tự chủ tài chính ở các trƣờng Đại học công lập. 4. Nguyễn Thị Ngọc Loan, 2016. Tự chủ tài chính đối với Đại học công lập: Lý luận và giải pháp. Tạp chí tài chính,kỳ II. Theo tác giả việc trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính đối với các cơ sở giáo dục Đại học công lập đã mở ra cơ hội cho các cơ sở giáo dục Đại học công lập trong việc nâng cao tính chủ động, sáng tạo trong quản lý tài chính và tài sản của đơn vị, sử dụng ngân sách nhà nƣớc đƣợc giao tiết kiệm, hiệu quả hơn... Tuy nhiên, hoạt động này hiện vẫn còn tồn tại nhiều vƣớng mắc về cơ chế chính sách. 5. Hoàng Thị Cẩm Thƣơng, 2017. Giải pháp tăng cƣờng tự chủ đại học ở Việt Nam. Tạp chí tài chính, kỳ I. Bài viết khẳng định Đổi mới cơ chế quản lý theo hƣớng trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị giáo dục Đại học công lập là hoàn toàn đúng đắn, phù hợp với chủ trƣơng, đƣờng lối 6
mở cửa hội nhập của Đảng và Nhà nƣớc ta. Thời gian qua, việc thực hiện cơ chế tự chủ tại các trƣờng Đại học công lập ở Việt Nam đã đƣợc triển khai thí điểm và có những kết quả ban đầu, tuy nhiên để phát huy cơ chế này cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn nữa…Bài viết đƣa ra một số nội dung chính về tự chủ đại học bao gồm: Tự chủ về tổ chức, tự chủ về tài chính, tự chủ về nhân lực, đồng thời đƣa ra thực trạng tự chủ đại học ở Việt Nam hiện nay và đề xuất giải pháp tăng quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm của các trƣờng đại học Ngoài ra còn có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề Tự chủ tài chính tại Trƣờng Đại học công lập ; các bài tham luận , bàn luận của các c huyên gia tài chính đều khẳng định tầm quan trọng của tự chủ tài chính cũng nhƣ những vƣớng mắc cần tháo gỡ cho trƣờng Đa ̣i ho ̣c ở Viê ̣t Nam trong giai đoa ̣n hiê ̣n nay. Qua tìm hiểu các công trình nghiên cứu nêu trên, có thể khái quát các vấn đề mà các công trình nghiên cứu đã đề cập nhƣ sau: - Nêu lên xu thế và các ảnh hƣởng của quá trình toàn cầu hóa đến phát triển GDĐH - Kinh nghiệm của một số nƣớc và một số mô hình tự chủ tài chính đại học của các nƣớc có nền GDĐH phát triển, kinh nghiệm của một số trƣờng đại học Việt nam. - Đƣa ra cơ sở lý luận về tự chủ, đánh giá sơ bộ thực trạng tự chủ nói chung và tự chủ tài chính nói riêng; đánh giá những tác động của chính sách đối với vấn đề tự chủ của các đại học ở Việt nam hiện nay. - Nêu những vƣớng mắc liên quan đến việc thực thi quyền tự chủ - Nêu một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính đối với cáctrƣờng Đại học công lập. 7
Hầu hết các công trình nghiên cứu và các bài viết đều đánh giá thực trạngvà giải pháp chung của vấn đề tự chủ nói chung và tự chủ tài chính nói riêng trên toàn hệ thống, một vài bài báo đánh giá thực trạng của một đơn vị cụ thể nhƣ Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Sƣ phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Ngoại thƣơng, đại học Tôn Đức Thắng, Đại học Thƣơng Mại,… tuy nhiên chƣa có công trình nghiên cứu hay bài báo khoa học nào nghiên cứu về tự chủ tài chính đối với Trƣờng Đại học Địa phƣơng cũng nhƣ những tác động của chính sách mới đối với trƣờng đại học địa phƣơng nói chung và Đại học Hùng Vƣơng - Phú Thọ nói riêng, không đƣa ra giải pháp cụ thể nhằm tăng cƣờng năng lực tự chủ tài chính của Trƣờng. Vì vậy, trong nghiên cứu của mình, tác giả chỉ nghiên cứu cụ thể về vấn đề tự chủ tài chính tại trƣờng Đại học Hùng Vƣơng - Phú Thọ và đề xuất một số giải pháp phù hợp với trƣờng trong thời gian tới. 1.2. Cơ sở lý luận về tự chủ tài chính ở trƣờng Đại học công lập 1.2.1. Khái niệm, phân loại và vai trò của tự chủ tài chính 1.2.1.1. Một số khái niệm - Trƣờng Đại học công lập Trƣờng Đại học công lập là một đơn vị sự nghiệp công đƣợc thành lập theoquyết định của Nhà nƣớc, đƣợc Nhà nƣớc cấp kinh phí để đầu tƣ cơ sở vật chất và kinh phí hoạt động thƣờng xuyên thực hiện chức năng đào tạo nguồn nhân lực, tổ chức nghiên cứu khoa học và các nhiệm vụ khác theo quy định. - Tự chủ Đại học Tự chủ đại học đƣợc định nghĩa là: Mức độ tự do của các cơ sở giáo dục trong việc điều hành công việc của mình mà không có sự chỉ dẫn hoặc ảnh hƣởng của một cấp nào đó từ phía Nhà nƣớc. Ảnh hƣởng của Nhà nƣớc có thể là dựa trên thẩm quyền có tính pháp lý, ví dụ nhƣ quyền bổ nhiệm hiệu 8
trƣởng, bổ nhiệm các thành viên của Hội đồng Trƣờng…, mà cũng có thể thông qua sự thuyết phục dựa vào quyền lực về tài chính. Tự chủ đại học đƣợc hiểu là tự chủ về chuyên môn, học thuật, về dạy học, về nghiên cứu khoa học, về tổ chức bộ máy, nhân sự và tài chính. Tự chủ đại học không đồng nghĩa với với việc Nhà nƣớc không cấp kinh phí chi thƣờng xuyên, chi đầu tƣ. Đặt Hội đồng Trƣờng là cơ quan quản lý cao nhất của Trƣờng Đại học. - Tự chủ tài chính Là mức độ tự đảm bảo chi thƣờng xuyên và chi đầu tƣ của đơn vị gắn với quyền tự chủ thực hiện nhiệm vụ chuyên môn và quyền tự chủ về tổ chức, biên chế, nhân sự. Tự chủ tài chính đƣợc hiểu là vấn đề tự chủ của các đơn vị sự nghiệp công trong việc tạo ra và sử dụng nguồn tài chính có đƣợc trong quá trình hoạt động, tự chủ trong việc phân bổ nguồn tài chính cho mọi hoạt động của đơn vị. Tự chủ tài chính không đồng nghĩa với việc các đơn vị sự nghiệp công lập phải tự lo kinh phí hoạt động. - Dịch vụ sự nghiệp công Là dịch vụ sự nghiệp trong các lĩnh vực giáo dục đào tạo; dạy nghề; y tế; văn hóa, thể thao và du lịch; thông tin truyền thông và báo chí; khoa học và công nghệ; sự nghiệp kinh tế và sự nghiệp khác. - Dịch vụ sự nghiệp công sử dụng kinh phí ngân sách nhà nƣớc Là dịch vụ sự nghiệp công mà Nhà nƣớc bảo đảm toàn bộ chi phí hoặc dịch vụ sự nghiệp công chƣa tính đủ chi phí trong giá, phí, đƣợc ngân sách nhà nƣớc hỗ trợ. - Dịch vụ sự nghiệp công không sử dụng kinh phí ngân sách nhà nƣớc Là dịch vụ sự nghiệp công có điều kiện xã hội hóa cao, Nhà nƣớc không bao cấp, giá dịch vụ sự nghiệp công theo cơ chế thị trƣờng. 9
1.2.1.2. Phân loại mức độ tự chủ tài chính Trƣờng Đại học công lập đƣợc phân loại theo mức độ tự chủ tài chính.Căn cứ vào nguồn thu và khả năng tự đảm bảo chi thƣờng xuyên,Trƣờng đại học công lập đƣợc cơ quan có thẩm quyền xem xét để xếp vào 1 trong 4 mức độ tự chủ tài chính: Đơn vị sự nghiệp công tự bảo đảm chi thƣờng xuyên và chi đầu tƣ; Đơn vị sự nghiệp công tự bảo đảm chi thƣờng xuyên; Đơn vị sự nghiệp công tự bảo đảm một phần chi thƣờng xuyên; Đơn vị sự nghiệp công do Nhà nƣớc bảo đảm chi thƣờng xuyên. 1.2.1.3. Vai trò của tự chủ tài chính đối với Trường Đại học công lập - Tự chủ tài chính tạo cơ hội cho các cơ sở giáo dục Đại học công lập nâng cao tính tích cực chủ động, sáng tạo trong quản lí tài chính và tài sản của đơn vị, sử dụng ngân sách nhà nƣớc đƣợc giao tiết kiệm, hiệu quả hơn. Hiện nay trong điều kiện nguồn ngân sách dành cho giáo dục đại học còn hạn hẹp thì thực hiện tự chủ tài chính của các trƣờng Đại học công lập là một tất yếu để sử dụng có hiệu quả các nguồn lực đồng thời vận động các nguồn lực của xã hội cho phát triển giáo dục đại học. Sở dĩ nhƣ vậy vì khi thực hiện chế độ giao, khoán mức chi các đơn vị sử dụng tiết kiệm các nguồn kinh phí để từ đó góp phần vào việc tăng thu nhập cho giảng viên và cán bộ công nhân viên. - Tự chủ tài chính giúp các cơ sở giáo dục Đại học công lập tăng nguồn thu để đầu tƣ. Thực tế hiện nay, các cơ sở giáo dục đại học ở các nƣớc trên thế giới nhận hỗ trợ tài chính từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm: Kinh phí nhà nƣớc phân bổ cho hoạt động, đặc biệt là giảng dạy và nghiên cứu khoa học; Kinh phí phân bổ cho nghiên cứu hoặc hỗ trợ cho các dự án nghiên cứu từ các nguồn khác nhau. Học phí và các loại phí khác thu đƣợc từ sinh viên trong nƣớc và sinh viên nƣớc ngoài; Nguồn thu từ các hợp đồng nghiên cứu 10