Luận văn Thạc sĩ Quản trị các tổ chức tài chính: Hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:117

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài có cấu trúc gồm 4 chương trình bày tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý thuyết về hoạt động của tổ chức bảo hiểm tiền gửi; phương pháp nghiên cứu; thực trạng hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN; giải pháp hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị các tổ chức tài chính: Hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- LƢU MẠNH HÙNG HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG NGHIỆP VỤ CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ CÁC TỔ CHỨC TÀI CHÍNH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội - 2019
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- LƢU MẠNH HÙNG HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG NGHIỆP VỤ CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản trị các tổ chức tài chính Mã số: Chuyên ngành thí điểm LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ CÁC TỔ CHỨC TÀI CHÍNH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS NGUYỄN VĂN ĐỊNH XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn với tiêu đề “Hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam” hoàn toàn là kết quả nghiên cứu của chính bản thân tôi và chƣa đƣợc công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào của ngƣời khác. Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi đã thực hiện nghiêm túc các quy tắc đạo đức nghiên cứu; các kết quả trình bày trong luận văn là sản phẩm nghiên cứu, khảo sát của riêng cá nhân tôi; tất cả các tài liệu tham khảo sử dụng trong luận văn đều đƣợc trích dẫn tƣờng minh, theo đúng quy định. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính trung thực của số liệu và các nội dung khác trong luận văn của mình. Học viên thực hiện luận văn Lƣu Mạnh Hùng
LỜI CẢM ƠN Luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản trị các tổ chức tài chính với đề tài “Hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam” là kết quả của quá trình cố gắng không ngừng của bản thân và đƣợc sự giúp đỡ, động viên khích lệ của các thầy cô, bạn bè đồng nghiệp và ngƣời thân. Qua trang viết này tác giả xin gửi lời cảm ơn tới những ngƣời đã giúp đỡ tôi trong thời gian học tập - nghiên cứu khoa học vừa qua. Tôi xin tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đối với PGS.TS. Nguyễn Văn Định đã trực tiếp tận tình hƣớng dẫn cũng nhƣ cung cấp tài liệu thông tin khoa học cần thiết cho luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo trƣờng Đại học Kinh Tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội, khoa Tài chính Ngân hàng đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành tốt công việc nghiên cứu khoa học của mình. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, đơn vị công tác đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện Luận văn. Hà Nội, tháng 12 năm 2019 Học viên Lƣu Mạnh Hùng
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ........................................................... i DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. ii DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. iii MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHỨC BẢO HIỂM TIỀN GỬI ..................4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ..........................................................................4 1.2. Cơ sở lý thuyết về hoạt động của tổ chức bảo hiểm tiền gửi ...............................8 1.2.1. Khái quát về bảo hiểm tiền gửi và tổ chức bảo hiểm tiền gửi. .........................8 1.2.2. Tổ chức bảo hiểm tiền gửi.................................................................................9 1.2.3. Hoạt động nghiệp vụ của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi ......................................10 1.3. Kinh nghiệm quốc tế về hoạt động nghiệp vụ của tổ chức BHTG ....................15 1.3.1. Kinh nghiệm quốc tế .......................................................................................15 1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ................................................................23 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................26 2.1. Mô hình quy trình nghiên cứu ............................................................................26 2.2. Phƣơng pháp thu thập và phân tích dữ liệu ........................................................26 2.2.1. Dữ liệu thứ cấp ................................................................................................26 2.2.2. Dữ liệu sơ cấp..................................................................................................27 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG NGHIỆP VỤ CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM .............................................................................................29 3.1. Tổng quan về Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam .......................................................29 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển. .................................................................29 3.1.2. Chức năng và nhiệm vụ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam .............................30 3.1.3. Cơ cấu tổ chức, bộ máy hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam.............32 3.1.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động nghiệp vụ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ...........................................................................................................................34 3.2. Thực trạng hoạt động nghiệp vụ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ...................36 3.2.1. Nghiệp vụ Cấp, Thu hồi Chứng nhận tham gia bảo hiểm tiền gửi .................36 3.2.2. Nghiệp vụ Giám sát từ xa................................................................................36 3.2.3. Nghiệp vụ Kiểm tra tại chỗ .............................................................................41
3.2.4. Nghiệp vụ Thu phí và Chi trả bảo hiểm tiền gửi ............................................44 3.2.5. Nghiệp vụ Tham gia kiểm soát đặc biệt ..........................................................49 3.2.6. Nghiệp vụ Thông tin tuyên truyền ..................................................................50 3.2.7. Nghiệp vụ Đầu tƣ nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi .............................................53 3.2.8. Nghiệp vụ Tham gia đánh giá, thực hiện các phƣơng án phục hồi tổ chức tín dụng yếu kém ............................................................................................................56 3.2.9. Nghiệp vụ Thực hiện cho vay đặc biệt đối với tổ chức tín dụng đƣợc kiểm soát đặc biệt ...............................................................................................................57 3.2.10. Nghiệp vụ Tham gia quản lý, thanh lý tài sản và thu hồi nợ tại tổ chức tín dụng ...........................................................................................................................59 3.2.11. Nghiệp vụ Mua trái phiếu dài hạn của tổ chức tín dụng hỗ trợ tổ chức tín dụng đƣợc kiểm soát đặc biệt ....................................................................................60 3.3. Đánh giá thực trạng hoạt động nghiệp vụ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam .....61 3.3.1. Những kết quả đạt đƣợc ..................................................................................61 3.3.2. Những hạn chế ................................................................................................72 3.3.3. Nguyên nhân của các hạn chế .........................................................................80 CHƢƠNG 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG NGHIỆP VỤ CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM ..................................................................................85 4.1. Định hƣớng phát triển của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đến năm 2030 ...........85 4.2. Giải pháp hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ...86 4.2.1. Hoàn thiện hành lang pháp lý .........................................................................87 4.2.2. Tăng cƣờng năng lực tài chính cho Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ..................88 4.2.3. Tăng cƣờng công tác thông tin tuyên truyền về Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ...................................................................................................................................90 4.2.4. Phát triển nguồn nhân lực ...............................................................................91 4.2.5. Hoàn thiện cơ sở vật chất, hệ thống công nghệ thông tin ...............................93 4.2.6. Tăng cƣờng các hoạt động hợp tác quốc tế .....................................................94 4.2.7. Cơ chế chia sẻ thông tin giữa các nghiệp vụ ...................................................95 4.3. Đề xuất, kiến nghị ..............................................................................................96 KẾT LUẬN .............................................................................................................102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................103 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 BHTGVN Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 2 BHTG Bảo hiểm tiền gửi 3 HĐQT Hội đồng quản trị 4 HĐTL Hội đồng thanh lý 5 HTXTD Hợp tác xã tín dụng 6 KSĐB Kiểm soát đặc biệt 7 NHNNVN Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam 8 NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc 9 NHTW Ngân hàng Trung ƣơng 10 NHTM Ngân hàng thƣơng mại 11 NHHTX Ngân hàng Hợp tác xã 12 NVTTNR Nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi 13 QTDND Quỹ tín dụng nhân dân 14 TCVM Tài chính vi mô 15 TCTD Tổ chức tín dụng 16 TTTT Thông tin tuyên truyền Ban chỉ đạo giám sát, kiểm tra và xử lý đối 17 Ban chỉ đạo với quỹ tín dụng nhân dân có vấn đề Tổ chỉ đạo giám sát, kiểm tra và xử lý đối với 18 Tổ chỉ đạo quỹ tín dụng nhân dân có vấn đề i
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang Số lƣợng các cuộc kiểm tra của DICJ từ 2013 - 1 Bảng 1.1 17 2017 2 Bảng 1.2 Số liệu về tài sản và nguồn vốn của PIDM 22 3 Bảng 1.3 Thu nhập của PIDM 23 4 Bảng 3.1 Tình hình cấp, thu hồi Chứng nhận BHTG 61 Số lƣợng các quỹ tín dụng nhân dân đƣợc phân 5 Bảng 3.2 loại và thông báo cảnh báo tới Ngân hàng Nhà 64 nƣớc Số lƣợng tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi đƣợc 6 Bảng 3.3 64 kiểm tra Số đơn vị vi phạm các quy định pháp luật về 7 Bảng 3.4 65 BHTG Hoạt động tuyên truyền của Bảo hiểm tiền gửi 8 Bảng 3.5 68 Việt Nam 9 Bảng 3.6 Tốc độ tăng trƣởng doanh thu 69 10 Bảng 3.7 Số liệu tổng hợp đầu tƣ vốn của BHTGVN 71 Số tiền thu hồi trong quá trình thanh lý QTDND 11 Bảng 3.8 72 2014 - 2018 ii
DANH MỤC HÌNH STT Hình Nội dung Trang Sơ đồ tổ chức của Bảo hiểm tiền gửi Việt 1 Hình 3.1 33 Nam 2 Hình 3.2 Số lƣợng tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi 62 3 Hình 3.3 Số liệu thu phí bảo hiểm tiền gửi 66 Tỷ trọng doanh thu từ hoạt động đầu tƣ so 4 Hình 3.4 70 với tổng nguồn thu iii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Từ khi Luật Bảo hiểm tiền gửi (BHTG) ra đời đến nay, hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) có nhiều nét mới, đặc biệt là sau khi Quốc hội thông qua Luật số 17/2017/QH14 ngày 20/11/2017 về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các tổ chức tín dụng (TCTD). Ngoài nhiệm vụ đƣợc quy định tại Quyết định 1395/QĐ-TTg ngày 13/8/2018 của Thủ tƣớng Chính phủ về việc phê duyệt Điều lệ về tổ chức và hoạt động của BHTGVN nhƣ: Chi trả BHTG khi TCTD bị phá sản; thu phí BHTG; hoạt động kiểm tra các TCTD; hoạt động giám sát các TCTD; tham gia quá trình kiểm soát đặc biệt (KSĐB); tham gia quản lý, thanh lý tài sản tại TCTD theo quy định của pháp luật; tuyên truyền chính sách pháp luật về BHTG… thì những quy định cụ thể tại Luật này cho phép BHTGVN: Tham gia đánh giá, thực hiện các phƣơng án phục hồi TCTD yếu kém; Thực hiện cho vay đặc biệt đối với TCTD đƣợc KSĐB; Mua trái phiếu dài hạn của TCTD hỗ trợ TCTD đƣợc KSĐB, đã tạo hành lang pháp lý góp phần nâng cao vai trò, vị thế của BHTGVN nói chung và trong việc tham gia vào quá trình cơ cấu lại các TCTD yếu kém nói riêng. Đây cũng là các hoạt động nghiệp vụ quan trọng của BHTGVN trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Sau gần 20 năm hoạt động và phát triển, BHTGVN đã để lại những dấu ấn và thành tựu quan trọng, đóng góp vào việc duy trì sự ổn định của hệ thống tài chính quốc gia. Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế trong hoạt động làm cho BHTGVN chƣa tƣơng xứng với vai trò và nhiệm vụ của mình trong việc góp phần duy trì sự ổn định của các TCTD, đảm bảo sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng. Xuất phát từ thực tế này tôi đã chọn đề tài “Hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu của luận văn nhằm đề xuất các giải pháp làm cho BHTGVN hoạt động hiệu quả thực hiện đúng vai trò của một tổ chức bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của ngƣời gửi tiền. 1
Câu hỏi nghiên cứu Một số câu hỏi nghiên cứu đối với quá trình thực hiện luận văn đƣợc đặt ra nhƣ sau: - Thế nào là bảo hiểm tiền gửi, tổ chức bảo hiểm tiền gửi? - Nghiệp vụ của tổ chức bảo hiểm tiền gửi và của BHTGVN bao gồm những hoạt động nào? Nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN. - Hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN hiện nay đƣợc thực hiện nhƣ thế nào? Những khó khăn, hạn chế khi triển khai các nghiệp vụ? - Cần có giải pháp gì để hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu a. Mục đích nghiên cứu Mục đích chung của đề tài này là đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động của BHTGVN trong giai đoạn hiện nay. b. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về hoạt động của BHTGVN. - Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN hiện nay. Làm rõ các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tƣợng và nội dung nghiên cứu chính là hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN. Đề tài giới hạn thời gian nghiên cứu các hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN trong giai đoạn 2013 - 2018 và các giải pháp đề xuất. 4. Những đóng góp của luận văn Đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện nghiệp vụ của BHTGVN. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 4 chƣơng, cụ thể nhƣ sau: 2
Chƣơng 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý thuyết về hoạt động của tổ chức bảo hiểm tiền gửi. Chƣơng 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. Chƣơng 3. Thực trạng hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN. Chƣơng 4. Giải pháp hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN 3
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHỨC BẢO HIỂM TIỀN GỬI 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Qua tìm hiểu, đến thời điểm hiện tại có khá nhiều đề tài cả luận văn cũng nhƣ đề tài khoa học viết về các vấn đề liên quan đến BHTGVN, có thể kể đến: Giải pháp hoàn thiện nghiệp vụ giám sát từ xa của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với tổ chức tham gia bảo hiểm: Luận văn thạc sĩ Trƣờng Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh/ Chuyên ngành: Kinh tế tài chính ngân hàng – Học viên Nguyễn Minh Phƣơng/ TS. Trần Đắc Sinh hƣớng dẫn năm 2008. Luân văn nêu sự cần thiết của bảo hiểm tiền gửi và giới thiệu cũng nhƣ phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động giám sát từ xa của BHTGVN từ đó đƣa ra một số giải pháp hoàn thiện nghiệp vụ giám sát từ xa của BHTGVN. Thực trạng và giải pháp nâng cao năng lực Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam: Luận văn thạc sĩ Trƣờng Đại học ngoại thƣơng/ Khoa kinh tế và kinh doanh quốc tế/ Chuyên ngành kinh tế đối ngoại – Học viên Nguyễn Thùy Dung/ PGS.TS Nguyễn Thị Quy hƣớng dẫn năm 2008. Luận văn phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp về cơ chế chính sách, năng lực tài chính, phát triển nguồn nhân lực chất lƣợng cao, các hoạt động nghiệp vụ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động BHTGVN trong trong giai đoạn phát triển mới của nền kinh tế. Giải pháp hoàn thiện cơ chế bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế Trƣờng Học viện Ngân hàng/ Chuyên ngành kế toán – Học viên Lê Thị Vân Anh/ TS Bùi Khắc Sơn hƣớng dẫn năm 2010. Luận văn tìm hiểu kinh nghiệm quốc tế và nghiên cứu tổng quan về bảo hiểm tiền gửi; đánh giá các kết quả đạt đƣợc cũng nhƣ hạn chế từ phân tích thực trạng hoạt động BHTG ở Việt Nam. Qua đó, luận văn đã phân tích nguyên nhân của những hạn chế để đƣa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế BHTG ở Việt Nam. Giải pháp phát triển hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam: Luận văn tạc sỹ Trƣờng Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh/ Chuyên ngành: Kinh tế Tài chính 4
Ngân hàng – Học viên Phan Thị Xuân Nga / TS. Phan Mỹ Hạnh hƣớng dẫn năm 2010. Luận văn nghiên cứu sự phát triển hoạt động của BHTGVN thông qua việc kết hợp giữa lý thuyết chuẩn về bảo hiểm tiền gửi với phân tích thực trạng hoạt động của BHTGVN trong mƣời năm (2000 – 2009) và định hƣớng phát triển trong giai đoạn mới, đặc biệt chú trọng đánh giá khách quan những mặt mạnh cần phát huy, những tồn tại, yếu kém cần khắc phục từ đó đề ra các giải pháp và kiến nghị sát hợp với thực tiển. Giải pháp hoàn thiện cơ chế tính phí bảo hiểm tiền gửi đối với các ngân hàng thương mại Việt Nam: Đề tài nghiên cứu khoa học Trƣờng Đại học Ngoại Thƣơng – Nhóm sinh viên Khoa Kinh tế và kinh doanh quốc tế: Đinh Thị Phƣơng Linh/ Ngành học: Thƣơng mại quốc tế; Trần Thị Trâm Anh/ Ngành học: Kinh tế quốc tế; Trần Ngọc Lan Ngành học: Kinh tế đối ngoại do Thạc sĩ Nguyễn Thị Hiền hƣớng dẫn năm 2010. Đề tài nghiên cứu làm rõ các khái niệm về tổng quan BHTG, các phƣơng pháp tính phí BHTG và bài học kinh nghiệm của các quốc gia đại diện cho các mô hình BHTG tiêu biểu trên thế giới. Đề tài đã trình bày thực tiễn áp dụng phƣơng pháp tính phí BHTG ở Việt Nam hiện nay, đồng thời đánh giá một cách hiệu quả và cũng đã chỉ ra đƣợc những nguyên nhân của các vấn đề còn tồn tại. Chỉ ra định hƣớng và đƣa ra những giải pháp giúp BHTGVN hoàn thiện cách tính phí BHTG đối với các ngân hang thƣơng mại Việt Nam trong thời gian tới. Hoàn thiện chính sách bảo hiểm tiền gửi: Luận văn thạc sĩ Trƣờng Học viện hành chính/ Chuyên ngành: Quản lý hành chính công – Học viên Vũ Thị Mỹ Hƣơng/ PGS.TS Trần Đình Ty hƣớng dẫn năm 2011. Luận văn đã hệ thống và có bổ sung, hoàn thiện những vấn đề về chính sách BHTG, đồng thời phân tích và đánh giá thực trạng chính sách của BHTG hiện nay qua những vấn đề còn tồn tại và nguyên nhân làm ảnh ảnh hƣởng đến hiệu quả chính sách BHTG. Trên cơ sở quan điểm đƣờng lối đổi mới của Đảng và Nhà nƣớc về chính sách tài chính quốc gia, tác giả đã đề xuất định hƣớng hoàn thiện chính sách BHTG và đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách BHTG tại Việt Nam. 5
Pháp luật về hoạt động của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam – Thực trạng và hướng hoàn thiện: Luận văn thạc sĩ Trƣờng Đại học Quốc gia Hà Nội /Khoa Luật/ Chuyên ngành Luật kinh tế – Học viên Nguyễn Cửu Lan Phƣơng/ PGS.TS Lê Thị Thu Thủy hƣớng dẫn năm 2012. Luận văn nghiên cứu một số vấn đề mang tính lý luận cơ bản về BHTG và đi sâu nghiên cứu về các hoạt động của tổ chức BHTG, đồng thời phân tích để đánh giá thực trạng pháp luật quy định về hoạt động của tổ chức BHTG ở Việt Nam hiện nay để qua đó đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về hoạt động của tổ chức này sao cho phù hợp với điều kiện phát triển và yêu cầu thực tiễn về hội nhập kinh tế quốc tế của đất nƣớc ta. Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong điều kiện Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế - Thực trạng và một số khuyến nghị: Luận văn thạc sĩ Trƣờng Đại học Quốc gia Hà Nội/ Trƣờng Đại học Kinh tế/ Chuyên ngành Kinh tế thế giới và quan hệ kinh tế quốc tế - Học viên Hoàng Thị Hồng Quyên/ TS. Vũ Đức Thanh hƣớng dẫn năm 2013. Luân văn đã vận dụng lý luận về BHTG và kinh nghiệm của các nƣớc trên thế giới về hoạt động BHTG vào việc phân tích và đánh giá những kết quả tích cực và hạn chế, chỉ ra những cơ hội và thách thức đặt ra đối với hệ thống BHTG tại Việt Nam từ đó đƣa ra những đề xuất, kiến nghị hợp lý nhằm giải quyết những mặt hạn chế của hoạt động BHTGVN trong điều kiện hội nhập. Giải pháp đẩy mạnh giám sát từ xa của BHTGVN đối với QTDND cơ sở: Luận văn thạc sĩ kinh tế Trƣờng Học viện tài chính/ Chuyên ngành: Tài chính Ngân hàng – Học viên Phan Thị Hiến/ PGS.TS.Hoàng Mạnh Cừ hƣớng dẫn năm 2013. Luận văn đã làm rõ sự cần thiết và vai trò của hoạt động giám sát từ xa của BHTGVN đối với tổ chức tham gia BHTG là QTDNDCS. Phân tích thực trạng hoạt động giám sát từ xa đối với QTDNDCS, chỉ rõ những kết quả và hạn chế, đánh giá nguyên nhân tồn tại từ đó đề xuất một số giải pháp và kiến nghị góp phần đẩy mạnh hoạt động giám sát từ xa của BHTGVN đối với QTDNDCS có chất lƣợng và phát huy hiệu quả. Quyền và nghĩa vụ của cơ quan Bảo hiểm tiền gửi theo pháp luật Việt Nam: Luận văn thạc sĩ Trƣờng Đại học Quốc gia Hà Nội/Khoa luật/Chuyên ngành Luật 6
kinh tế - Học viên Trần Thị Nguyệt/ PGS .TS Lê Thị Thu Thủy hƣớng dẫn năm 2014. Luận văn đã nghiên cứu, làm rõ quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG theo quy định của pháp luật Việt Nam. Trên cơ sở phân tích các quy định hiện hành có sự so sánh với các quy định trƣớc đây cũng nhƣ những thông lệ quốc tế và pháp luật của một số nƣớc trên thế giới về quyền và nghĩa vụ cơ bản của tổ chức BHTG, từ đó tác giả đã đƣa ra những nhận xét đánh giá và kiến nghị hoàn thiện pháp luật Việt Nam về quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức BHTGVN. Giải pháp hoàn thiện chính sách bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam: Luận văn thạc sĩ Trƣờng Học viện chính sách và phát triển/ Chuyên ngành tài chính công – Nguyễn Thị Thu Hiền/ TS. Nguyễn Thạc Hoát hƣớng dẫn năm 2014. Luân văn đã trình bày tổng quan về BHTG và kinh nghiệm của các nƣớc trên thế giới về tổ chức và hoạt động của tổ chức BHTG; chỉ ra các kết quả đạt đƣợc và những hạn chế qua việc nghiên cứu thực trạng tổ chức và hoạt động của tổ chức BHTG ở Việt Nam. Từ đó đánh giá nguyên nhân để đƣa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách BHTG ở Việt Nam. Hoàn thiện hoạt động trả tiền bảo hiểm của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam: Luận văn thạc sĩ / Trƣờng Đại học kinh tế Quốc dân/ Chuyên ngành: Tài chính – ngân hàng – Học viên Nguyễn Thị Thanh Huyền/ TS. Nguyễn Đình Lƣu hƣớng dẫn năm 2014. Luận văn đã lựa chọn và vận dụng cơ sở lý luận, kinh nghiệm quốc tế phân tích thực trạng, để đánh giá kết quả thực hiện và hạn chế, nguyên nhân hạn chế của hoạt động trả tiền bảo hiểm cho ngƣời gửi tiền, từ đó đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động trả tiền bảo hiểm của BHTGVN. Hoạt động Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam: Luận văn thạc sĩ / Trƣờng Đại học Quốc gia Hà Nội/ Trƣờng Đại học Kinh tế/ Chuyên ngành: Tài chính Ngân hàng – Học viên Nguyễn Thị Lệ/ TS Nguyễn Thị Nhƣ hƣớng dẫn năm 2015. Luận văn đã nghiên cứu về các hoạt động của BHTGVN, mô hình tổ chức của BHTG, trên cơ sở đánh giá khách quan đó và những kinh nghiệm của các nƣớc nhƣ Mỹ, CHLB Đức, 7
để đƣa ra các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao vai trò của BHTG đối với sự phát triển lành mạnh của hệ thống TCTD ở Việt Nam. Nâng cao chất lượng hoạt động giám sát từ xa của BHTGVN: Chuyên đề tốt nghiệp Trƣờng Học viện ngân hàng/ Khoa Tài chính ngân hang – Học viên Vũ Hoàng Thanh Hải năm 2015. Chuyên đề đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về chất lƣợng hoạt động giám sát từ xa của tổ chức BHTG để tìm ra các nhân tố tác động đến chất lƣợng hoạt động giám sát từ xa đồng thời nghiên cứu kinh nghiệm giám sát từ xa của các tổ chức BHTG quốc tề. Phân tích thực trạng chất lƣợng giám sát từ xa tại BHTGVN để thấy đƣợc những mặt tích cực và hạn chế cũng nhƣ nguyên nhân từ đó đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động giám sát từ xa của BHTGVN. Tổng quan các công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng nghiên cứu về BHTG nói chung và BHTGVN nói riêng không phải là mới. Tuy nhiên, tác giả nhận thấy còn có một số khoảng trống nhƣ sau: - Trong giai đoạn 2013-2018, từ khi Luật BHTG có hiệu lực năm 2013 đến nay chƣa có công trình nghiên cứu nào nghiên cứu một cách tổng thể các hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN. - Sau khi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các TCTD năm 2017 ra đời, BHTGVN có một số nhiệm vụ mới mà trƣớc kia chƣa có. Do đó, tác giả cho rằng có một khoảng trống trong nghiên cứu về hoạt động nghiệp vụ của BHTGVN. Đây chính là căn cứ quan trọng để tác giả lựa chọn đề tài của luận văn là: “Hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam”. Nghiên cứu này là của cá nhân và không có sự trùng lặp với các công trình nghiên cứu trƣớc đó. 1.2. Cơ sở lý thuyết về hoạt động của tổ chức bảo hiểm tiền gửi 1.2.1. Khái quát về bảo hiểm tiền gửi và tổ chức bảo hiểm tiền gửi. Bảo hiểm tiền gửi: Theo Điều 4 của Luật BHTG “Bảo hiểm tiền gửi là sự bảo đảm hoàn trả tiền gửi cho ngƣời đƣợc bảo hiểm tiền gửi trong hạn mức trả tiền bảo hiểm khi tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả tiền gửi cho ngƣời gửi tiền hoặc phá sản”. 8
Tổ chức tham gia BHTG: Theo Luật BHTG: “Tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi là tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nƣớc ngoài thành lập và hoạt động theo Luật các tổ chức tín dụng đƣợc nhận tiền gửi của cá nhân.” Các tổ chức khi đƣợc tham gia BHTG ngoài việc phải có trách nhiệm đóng phí BHTG cho tổ chức BHTG theo quy định của pháp luật thì đƣợc quyền yêu cầu tổ chức BHTG chi trả tiền BH cho ngƣời gửi tiền trong trƣờng hợp tổ chức này mất khả năng thanh toán hoặc cơ quan có thẩm quyền ra quyết định chấm dứt hoạt động. Người gửi tiền thuộc đối tượng được bảo hiểm đƣợc hiểu là những khách hàng có tiền gửi tại tổ chức tham gia BHTG thuộc đối tƣợng đƣợc bảo hiểm. Những ngƣời gửi tiền này mặc dù không phải đóng góp bất kỳ khoản tiền nào cho tổ chức BHTG nhƣng có quyền yêu cầu tổ chức BHTG thanh toán tiền gửi (bao gồm cả tiền gốc và lãi), trong hạn mức chi trả tiền BHTG (nếu chi trả tiền BHTG có xác định hạn mức), hoặc thanh toán toàn bộ tiền gửi (nếu chỉ trả tiền BHTG không xác định giới hạn). 1.2.2. Tổ chức bảo hiểm tiền gửi - Khái niệm: Theo quy định tại Luật BHTG “Tổ chức bảo hiểm tiền gửi là tổ chức tài chính nhà nƣớc, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, thực hiện chính sách bảo hiểm tiền gửi, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng.” - Chức năng: Tổ chức BHTG có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ chi trả tiền BH tới ngƣời gửi tiền thuộc đối tƣợng đƣợc BH tại tổ chức tham gia BHTG, khi tổ chức đó mất thanh khoản và chấm dứt hoạt động; đảm bảo quyền lợi số đông ngƣời gửi tiền góp phần duy trì sự lành mạnh và ổn định hệ thống tài chính - ngân hàng. Ngoài ra, tổ chức BHTG còn thực hiện một số nhiệm vụ, chức năng hoạt động về BHTG và một số nhiệm vụ khác có liên quan theo quy định pháp luật tại quốc gia đó góp phần bảo vệ hệ thống các TCTD và đảm bảo an ninh trật tự xã hội. - Nhiệm vụ: Nhìn chung các hệ thống BHTG trên thế giới hiện nay đều triển khai các nhiệm vụ theo thông lệ chung, bao gồm các vấn đề nhƣ: Công tác kiểm tra, giám sát; sự phối hợp giữa các cơ quan trong mạng an toàn tài chính; xử lý đổ vỡ 9
ngân hàng; các vấn đề về đối tƣợng tham gia BHTG và đối tƣợng đƣợc BH; về hạn mức chi trả; về phí BHTG và công tác chi trả BHTG theo thông lệ chung. Cũng do đó, mức độ về quyền hạn của tổ chức BHTG cũng bị ảnh hƣởng bởi mức độ nhiệm vụ thực hiện thông lệ chung này bởi luật về BHTG. - Vai trò: BHTG là sản phẩm chỉ xuất hiện trong nền kinh tế thị trƣờng, nên vai trò của tổ chức BHTG đƣợc xuất phát từ bản chất của hoạt động tài chính luôn gắn liền với yếu tố niềm tin, mang tính nhạy cảm, có tính lan truyền cao và đƣợc thể hiện rõ nét qua các khía cạnh: + Tổ chức BHTG sẽ thực hiện chi trả toàn bộ hoặc một phần tiền gửi (bao gồm cả gốc và lãi) cho ngƣời gửi tiền nếu tổ chức tham gia BHTG bị lâm vào tình trạng phá sản và mất khả năng chi trả; + Tổ chức BHTG thay mặt Chính phủ đảm bảo sự phát triển an toàn lành mạnh hoạt động ngân hàng từ khi cấp phép cho đến khi chấm dứt hoạt động; + Thông qua vai trò bảo vệ ngƣời gửi tiền, xây dựng và củng cố niềm tin của công chúng đối với hệ thống ngân hàng, BHTG có vai trò quan trọng thúc đẩy quá trình huy động vốn phục vụ phát triển và duy trì an ninh xã hội; + Tổ chức BHTG có vai trò quan trọng trong trƣờng hợp xảy ra khủng hoảng tài chính - ngân hàng. Việc các quốc gia nâng hạn mức chi trả BHTG hoặc tuyên bố BH toàn bộ tiền gửi của ngƣời dân đã góp phần nâng cao niềm tin của ngƣời gửi tiền vào hệ thống ngân hàng và ngăn ngừa đƣợc tình trạng rút tiền ồ ạt. 1.2.3. Hoạt động nghiệp vụ của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Theo Bộ nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống bảo hiểm tiền gửi hiệu quả (Bộ nguyên tắc cơ bản) của Hiệp hội Bảo hiểm tiền gửi Quốc tế (IADI), hoạt động nghiệp vụ của tổ chức BHTG bao gồm những nghiệp vụ sau: - Tính và thu phí Bảo hiểm tiền gửi Theo “Nguyên tắc 2 – Nhiệm vụ và quyền hạn: Nhiệm vụ và quyền hạn của tổ chức BHTG phải đƣợc hỗ trợ cho việc đạt đƣợc các mục tiêu chính sách công và phải đƣợc xác định rõ và quy định chính thức trong luật”. Theo đó, “Quyền hạn của tổ chức BHTG bao gồm, nhƣng không giới hạn ở các quyền sau: 10
(a) Tính và thu phí bảo hiểm hay các loại phí khác; …” Hiện nay, trên thế giới có 02 cách tính phí BHTG thông dụng: Một là Tính phí BHTG theo tỷ lệ phí BHTG cố định (tính phí đồng hạng); Hai là Tính phí theo mức độ rủi ro. Hình thức đóng phí BH đƣợc thực hiện theo phƣơng thức: i) Phân bổ tổn thất cho các tổ chức tham gia hệ thống BHTG sau khi đã xảy ra đổ vỡ ngân hàng; ii) Thiết lập quỹ BH và quy định các tổ chức tham gia BHTG phải nộp phí BH vào quỹ theo định kỳ. - Cấp, thu hồi Chứng nhận tham gia BHTG: Theo “Nguyên tắc 7 – Cơ chế thành viên: Cần áp dụng cơ chế BHTG bắt buộc đối với tất cả các ngân hàng”. Theo đó, các TCTD bắt buộc phải tham gia BHTG và tổ chức BHTG cấp phép cho TCTD đó trở thành thành viên trong hệ thống BHTG thông qua giấy chứng nhận tham gia BHTG. Việc cấp chứng nhận tham gia BHTG cho các tổ chức đủ điều kiện tham gia BHTG là cách tổ chức BHTG thông tin tới ngƣời gửi tiền tại TCTD đó, rằng TCTD mà họ gửi tiền hoạt động bình thƣờng và khoản tiền gửi của họ tại TCTD đó sẽ đƣợc bảo hiểm theo quy định, khi TCTD rơi vào tình trạng đổ vỡ. Chứng nhận BHTG này sẽ đƣợc cấp cho TCTD khi tổ chức đó thỏa mãn điều kiện về nộp hồ sơ tham gia hợp đồng BHTG theo quy định và đƣợc áp dụng cho cả hai hình thức tham gia BHTG bắt buộc và tự nguyện. Với việc bắt buộc tham gia BHTG đối với các TCTD tại hầu hết các quốc gia hiện nay, thì việc không thỏa mãn yêu cầu về tham gia BHTG đồng nghĩa với việc TCTD đó sẽ buộc phải thay thế ngƣời phụ trách hoặc buộc bị thu hồi giấy phép hoạt động. - Đầu tư nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi Theo “Nguyên tắc 9 – Nguồn vốn và sử dụng nguồn vốn” của Bộ nguyên tắc cơ bản, tổ chức BHTG đƣợc cấp khoản vốn ban đầu, khoản vốn này khi chƣa sử dụng vì mục đích chi trả thì nó là nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi và tổ chức BHTG có trách nhiệm đầu tƣ và quản lý an toàn. 11