Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Mô hình thương mại điện tử của Alibaba và bài học cho doanh nghiệp Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

203
lượt xem 45
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài là nghiên cứu mô hình thương mại điện tử của tập đoàn Alibaba từ đó rút ra những bài học để vận dụng vào sự phát triển thị trường thương mại điện tử cho các doanh nghiệp Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Mô hình thương mại điện tử của Alibaba và bài học cho doanh nghiệp Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG ---------o0o--------- LUẬN VĂN THẠC SĨ MÔ HÌNH THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CỦA ALIBABA VÀ BÀI HỌC CHO DOANH NGHIỆP VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh NGUYỄN THẾ TÙNG Hà Nội - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG ---------o0o--------- LUẬN VĂN THẠC SĨ Mô hình thƣơng mại điện tử của Alibaba và bài học cho doanh nghiệp Việt Nam Ngành: Kinh doanh Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 8340101 Họ và tên học viên: Nguyễn Thế Tùng Ngƣời hƣớng dẫn: PGS. TS Nguyễn Văn Thoan Hà Nội - 2018
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Mô hình thương mại điện tử của Alibaba và bài học cho doanh nghiệp Việt Nam” là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Các số liệu trích dẫn nêu trong luận văn là hoàn toàn trung thực. Các kết quả nghiên cứu của luận văn chưa được ai công bố trong bất cứ công trình nào. Hà Nội, ngày 30 tháng 03 năm 2018 Nguyễn Thế Tùng
ii LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, em xin bảy tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Văn Thoan đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tạo điều kiện giúp đỡ để em hoàn thành luận văn thạc sỹ này. Em cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy giáo, cô giáo trong và ngoài trường Đại học Ngoại Thương Hà Nội đào tạo các chuyên ngành Quản trị kinh doanh đã luôn giúp đỡ, tạo điều kiện cho học viên đồng thời truyền đạt những kiến thức quý báu làm nền tảng cho em nghiên cứu đề tài khoa học này. Cuối cùng, em xin cảm ơn các thầy, cô giáo khoa sau đại học trường Đại Học Ngoại Thương Hà Nội, gia đình cùng các bạn đã giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện cho em trong suốt quá trình hoàn thành luận văn. Mặc dù đã cố gắng hết sức từ việc nghiên cứu, sưu tầm tài liệu, tổng hợp các ý kiến của các chuyên gia trong và ngoài nước về lĩnh vực này nhưng luận văn vẫn không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Em xin nhận được sự chỉ bảo, nhận xét của quý thầy cô và các bạn. Hà Nội, ngày 30 tháng 03 năm 2018 Nguyễn Thế Tùng
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................... v DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ ........................................................ vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN .................................. ix PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 CHƢƠNG 1: TỐNG QUAN VÈ THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ VÀ CÁC MÔ HÌNH THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ .................................................................. 5 1.1. Tổng quan về thương mại điện tử ....................................................................5 1.1.1. Khái niệm về thương mại điện tử ..............................................................5 1.1.2. Đặc điểm của thương mại điện tử ..............................................................6 1.1.3. Vai trò của thương mại điện tử đối với nền kinh tế ...................................8 1.2. Tổng quan về mô hình kinh doanh thương mại điện tử .................................11 1.2.1. Giới thiệu chung về mô hình kinh doanh trong thương mại điện tử .......11 1.2.2. Các loại hình thương mại điện tử ............................................................12 1.2.3. Các mô hình kinh doanh thương mại điện tử chủ yếu .............................13 1.3. Tổng quan phát triển của thương mại điện tử trên thế giới ............................20 1.3.1. Tổng quan thương mại điện tử tại Việt Nam ...........................................20 1.3.2. Tổng quan thương mại điện tử toàn cầu ..................................................23 CHƢƠNG 2: MÔ HÌNH THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CỦA TẬP ĐOÀN ALIBABA....................................................................................................... 27 2.1. Giới thiệu về tập đoàn thương mại điên tử Alibaba .......................................27 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của tập đoàn thương mại điên tử Alibaba ...............................................................................................................27 2.1.2. Văn hoá kinh doanh .................................................................................29 2.1.3. Giá trị cốt lõi ............................................................................................30 2.1.4. Tầm nhìn và định hướng phát triển .........................................................30 2.1.5. Kết quả hoạt động kinh doanh của tập đoàn Alibaba trong những năm gần đây .......................................................................................................31
iv 2.1.6. Phân tích chiến lược kinh doanh của Alibaba .........................................36 2.2. Phân tích mô hình thương mại điện tử của Alibaba .......................................43 2.2.1. Phân tích mô hình sàn giao dịch thương mại điện tử của Alibaba ..........43 2.2.2 Những nhân tố tạo nên sự thành công của Alibaba ..................................49 2.2.3. Đánh giá về sự phát triển của sàn giao dịch thương mại điện tử Alibaba.com .......................................................................................................54 2.3. So sánh, đánh giá mô hình Alibaba và một số mô hình ở Việt Nam .............56 2.3.1. Thực trạng hoạt động của thị trường thương mại điện tử tại Việt Nam ......56 2.3.2 Nhận định chung về áp dụng mô hình của Alibaba tại Việt Nam ............58 CHƢƠNG 3: BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO CÁC DOANH NGHIỆP THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ VIỆT NAM TỪ MÔ HÌNH THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CỦA ALIBABA ........................................................................... 61 3.1. Xu hướng phát triển thương mại điện tử thế giới và Việt Nam .....................61 3.1.1 Xu hướng phát triển thương mại điện tử trên thế giới ..............................61 3.1.2. Xu hướng phát triển thương mại điện tử tại Việt Nam............................65 3.2 Bài học kinh nghiệm cho các doanh nghiệp thương mại điện tử tại Việt Nam ...69 3.2.1 Phần vĩ mô ................................................................................................69 3.2.2 Bài học từ mô hình kinh doanh của Alibaba ............................................75 3.3. Một số giải pháp và đề xuất cho các doanh nghiệp thương mại điện tử tại Việt Nam................................................................................................................78 3.3.1. Đề xuất mô hình mẫu và các giải pháp nhằm phát triển ứng dụng mô hình thương mại điện tử B2B ở Việt Nam thời gian tới ....................................78 3.3.2. Giải pháp hỗ trợ thực hiện phát triển ứng dụng mô hình thương mại điện tử B2B ở Việt Nam ....................................................................................81 KẾT LUẬN .................................................................................................... 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 87
v DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt AWS Amazon Web Service Dịch vụ web của Amazon B2B Business to Business Giao dịch giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp B2C Business to Consumer Giao dịch giữa doanh nghiệp với người tiêu dùng C2B Consumer to Business Giao dịch giữa người tiêu dùng với doanh nghiệp C2C Consumer to Consumer Giao dịch giữa người tiêu dùng với người tiêu dùng ICT Information and Công nghệ thông tin Communication Technology G2B Government to Business Giao dịch giữa chính phủ với doanh nghiệp G2C Government to Consumer Giao dịch giữa chính phủ với người tiêu dùng G2G Government to Government Giao dịch giữa chính phủ với chính phủ DN Doanh nghiệp EC European commission Uỷ Ban Châu Âu EPS Electronic payment System Hệ thống thanh toán điện tử EU European Union Liên minh Châu Âu ECVN Cổng thương mại điện tử quốc gia KHXH & Khoa học xã hội và nhân văn NV NDT Nhân dân tệ OECD Organisation for Economic Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế Cooperation and Development
vi Viết tắt Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt SWIFT Society for the Worldwide Hiệp hội viễn thông liên ngân hàng và Interbank Financial tài chính quốc tế Telecommunication SWOT Strengs-Weaknesses- Ma trận điểm mạnh – điểm yếu – cơ hội Opportunities-Threats – thách thức TMĐT Thương mại điện tử UNCITR United Nations Commission Uỷ ban Liên Hợp Quốc về luật thương on Internation Trade Law AL mại quốc tế XML Extensible markup Language Ngôn ngữ đánh dấu mở rộng QR code Quick Response code Mã phản hồi nhanh KH-KT Khoa học kỹ thuật ASEAN Association of Southeast Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á Asian Nations VAT Value-added tax Thuế giá trị gia tăng VNĐ Việt nam đồng
vii DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ BẢNG BIỂU Bảng 1.1 Phân loại thương mại điện tử dựa trên bản chất các mối quan hệ kinh doanh ................................................................................... 12 Bảng 2.1. Giá trị cốt lõi của Alibaba............................................................... 30 Bảng 2.2. Ma trận SWOT về mô hình TMĐT của Alibaba............................ 55 Bảng 3.1. Các trung gian chức năng trong TMĐT B2B ................................. 80 HÌNH VẼ Hình 1.1. Mô hình B2B ................................................................................... 13 Hình 1.2. Mô hình thương mại điện tử B2C ................................................... 16 Hình 1.3. Mô hình thương mại điện tử C2C ................................................... 19 Hình 1.4. Thị phần của các trang thương mại điện tử lớn ở Việt Nam năm 2017......................................................................................... 21 Hình 1.5. Thị trường thương mại điện tử việt nam 2017 ................................ 22 Hình 2.1. Danh sách các công ty có giá trị thị trường tăng thêm lớn nhất năm 2017......................................................................................... 32 Hình 2.2. Phân bổ vốn của Alibaba trong các lĩnh vực từ năm 2014 ............. 33 Hình 2.3. Doanh thu của Alibaba qua các quý từ 2015 đến 2017 .................. 34 Hình 2.4. Giá trị các thương vụ mua lại của Alibaba tính theo các quốc gia từ năm 2013 .............................................................................. 39 Hình 2.5. Các thương vụ thâu tóm, mua lại công ty của Alibaba tới năm 2016 ................................................................................................ 40 Hình 2.6. Tổng thu nhập của Alibaba qua các năm từ 2010 đến 2017 ........... 42 Hinh 2.7. Giao diện sàn Alibaba.com của Alibaba ......................................... 44 Hình 2.8. Thị trường hoạt động của Alibaba .................................................. 45
viii Hình 2.9. Mô hình C2C với giao diện của sàn Taobao.com năm 2018 .......... 47 Hình 2.10. Mô hình B2C với giao diện của sàn Tmall.com ........................... 48 Hình 2.11. Hệ số biên lợi nhuận của Alibaba, Amazon, eBay và Walmart năm 2015......................................................................................... 50 Hình 2.12. Lợi nhuận chính của Alibaba là từ thị trường Trung Quốc (USD) năm 2015 ............................................................................. 50 Hình 2.13. Quy trình lưu kho vận chuyển hàng hóa của Alibaba................... 52
ix TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Luận văn tập trung làm rõ cơ sở lý luận về mô hình TMĐT của Alibaba, đồng thời đưa ra sau đó là bài học cho các doanh nghiệp Việt Nam. Trong nội dung luận văn: Nghiên cứu này giúp cho người đọc có một cái nhìn tổng quan, khái quát nhất về bức tranh TMĐT toàn cầu và tiêu biểu là tập đoàn Alibaba của Trung Quốc. Đưa ra khái niệm, quan điểm, tổng hợp và phân tích về các mô hình TMĐT nói chung và tập trung theo hướng tiếp cận, triển khai mô hình kinh doanh TMĐT B2B, C2C và B2C của Alibaba nói riêng. Đây là một tập đoàn TMĐT số một Trung Quốc cũng như Châu Á và là một trong những công ty trực tuyến hàng đầu thế giới qua đó chúng ta sẽ phân tích đánh giá để từ đó đưa ra những bài học kinh nghiệm cho sự phát triển TMĐT ở Việt Nam ngày một hoàn thiện hơn. Một số giải pháp liên quan quan đến hoạt động xây dựng cơ sở pháp lý đến hoàn thiện hệ thống thanh toán, tạo niềm tin nơi người tiêu dùng, cơ sở hạ tầng, chống hàng giả, nâng cao chất lượng hàng hoá và dịch vụ mua sắm trực tuyến cũng được tác giả đề cập trong nghiên cứu này.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thế kỷ 21 được biết đến như là thế kỷ của nền kinh tế tri thức nó đã tạo ra những bước ngoặt to lớn về khoa học và kỹ thuật, những bước tiến mạnh mẽ về công nghệ nói chung cũng như trong CNTT nói riêng. Trong CNTT thì không thể không nhắc tới Internet, sự phát triển bùng nổ của Internet và ứng dụng của nó đã làm thay đổi thương mại nói chung và thương mại quốc tế nói riêng. Internet đã góp phần xoá nhoà đi mọi ranh giới quốc gia và mở đường giao thương quốc tế trong thị trường thương mại toàn cầu. Thương mại điện tử ra đời đã được minh chứng là một loại hình kinh doanh quan trọng có ảnh hưởng rất lớn và đang làm thay đổi mọi mặt của đời sống kinh tế- xã hội của các quốc gia trên toàn cầu, góp phần thúc đẩy nền kinh tế các nước xích lại gần nhau hơn, giúp cho quá trình phân công hóa lao động quốc tế diễn ra nhanh chóng và mạnh mẽ hơn. Tốc độ phát triển nhanh chóng cũng như mang lại những lợi ích hết sức to lớn cho xã hội, cho nền kinh tế thế giới như gia tăng các hoạt động trực tuyến, tạo ra môi trường thuận lợi để làm việc, mua sắm, giao dịch từ xa, mang lại lợi ích cho các nước nghèo có thể tiếp cận với các sản phẩm dịch vụ của các nước phát triển, dịch vụ công cộng đc cung cấp với chi phí thấp hơn, rẻ hơn, thuận tiện hơn… Thương mại điện tử cũng đem đến cho doanh nghiệp những lợi ích rất lớn như là mở rộng thị trường, giảm chi phí sản xuất, vận chuyển, cải thiện hệ thống phân phối, đơn giản hoá các quy trình giao dich, tăng năng suất, nâng cao uy tín nâng cao năng lực cạnh tranh. Thêm nữa Thương mại điện tử cũng đem lại lợi ích cho người tiêu dùng như có thêm nhiều sự lựa chọn về sản phẩm, dịch vụ với giá cả thấp hơn, thông tin phong phú, thuận tiện và chất lượng hơn cùng với tiết kiệm thời gian đi lại, chi phí mua hàng rẻ hơn. Thương mại điện tử ra đời đã làm thay đổi rất nhiều mô hình Thương mại điện tử truyền thống và tạo ra nhiều mô hình kinh doanh mới mẻ hơn. Ba mô hình TMĐT phổ biến trên thế giới hiện nay là mô hình Thương mại điện tử giữa doanh nghiệp với người tiêu dùng (B2C), mô hình Thương mại điện tử giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B) và mô hình Thương mại điện tử giữa người tiêu dùng với người tiêu
2 dùng (C2C). Ba mô hình này đã đem lại giá trị hết sức to lớn cho hoạt động thương mại điện tử của toàn thế giới cùng với đó là những doanh nghiệp thành công với mô hình Thương mại điện tử nêu trên và mô hình sàn giao dịch trực tuyến Alibaba.com là ví dụ điển hình thành công cho mô hình Thương mại điện tử B2B. Thương mại điện tử ở Việt Nam còn rất non trẻ và mới mẻ vì nó mới chỉ được phổ biến và triển khai tại nước ta từ năm 2005. Ở khía cạnh một quốc gia đi sau trên con đường phát triển, nền kinh tế Việt Nam chúng ta đang rất cần phát triển nhanh và mạnh các lĩnh vực thương mại điện tử, tận dụng những lợi thế của thương mại điện tử để xóa nhòa dần những khoảng trống lớn về trình độ phát triển với các nước. Tham gia hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế thế giới đồng nghĩa với việc chúng ta ngày càng phải cạnh tranh gay gắt hơn với các nền kinh tế khác trên thế giới, bao gồm cả những quốc gia đi trước chúng ta hàng trăm năm phát triển sẽ giúp cho các doanh nghiệp có được bài học kinh nghiệm và từ đó tìm kiếm giải pháp phù hợp để triển khai thành công các mô hình đó vào doanh nghiệp tại Việt Nam. Xuất phát từ những vấn đề trên tôi đã chọn đề tài “Mô hình kinh doanh của Alibaba và bài học cho các doanh nghiệp Việt Nam” làm đề tài cho luận văn cao học. 2. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc Ở trong nước, nghiên cứu về mô hình thương mại điện tử của Alibaba và ứng dụng của các mô hình này hầu như rất ít. Đặc điểm chung của các công trình nghiên cứu đã công bố là chỉ dừng ở mức độ giới thiệu thương mại điện tử của Alibaba, chưa đi sâu phân tích các hình thức ứng dụng, chưa đưa ra được các mô hình cụ thể cũng như các điều kiện và cách thức để triển khai ứng dụng nó. Trên thế giới, nhiều công trình nghiên cứu, nhiều tài liệu nghiên cứu ở các quốc gia như Mỹ, Canada, Hàn Quốc, Singapore… đã chỉ ra các mô hình thương mại điện tử của Alibaba xong quan điểm chưa thống nhất và không phù hợp với thực tiễn điều kiện và môi trường kinh doanh Việt Nam. Trong thực tế, tính tới nay cũng đã có nhiều tổ chức và doanh nghiệp Việt Nam triển khai ứng dụng các mô hình thương mại điện tử của Alibaba vào hoạt
3 động kinh doanh. Tuy nhiên, đây chỉ là các mô hình cá biệt, không phải là công thức chung ứng dụng mô hình thương mại điện tử của Alibaba. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu mô hình thương mại điện tử của tập đoàn Alibaba từ đó rút ra những bài học để vận dụng vào sự phát triển thị trường thương mại điện tử cho các doanh nghiệp Việt Nam. - Nhiệm vụ nghiên cứu + Tổng quan về thị trường thương mại điện tử và sự phát triển của các mô hình thương mại điện tử + Phân tích sự thành công của mô hình thương mại điện tử của tập đoàn Alibaba + Rút ra những bài học và những giải pháp đề xuất cho sự phát triển của thị trường thương mại điện tử Việt Nam 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của luận văn này là các mô hình thương mại điện tử của tập đoàn Alibaba. Tuy nhiên luận văn chỉ tập trung nghiên cứu mô hình thương mại điện tử phổ biến, điển hình thành công trên thế giới hiện nay đó là mô hình thương mại điện tử giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B) của Alibaba. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về mặt nội dung: Phạm vi nghiên cứu của luận văn là các vấn đề xây dựng, triển khai các mô hình kinh doanh trong lĩnh vực thương mại điện tử. - Về mặt không gian: Phạm vi nghiên cứu của luận văn là sự phát triển theo mô hình thương mại điện tử của tập đoàn Alibaba. - Về mặt thời gian: Những tư liệu, số liệu để phân tích trong luận văn chủ yếu là được tập hợp từ năm 2003 đến nay.
4 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Để thực hiện được các mục đích và nhiệm vụ đã nêu ở trên, luận văn sử dụng và phối hợp nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học : - Phương pháp tìm kiếm thông tin - Tổng hợp tài liệu tiếng Việt và tiếng Anh từ sách, báo, tạp chí, Internet… - Phương pháp phân tích và tổng hợp - Phương pháp thống kê, có sơ đồ, biểu đồ minh hoạ 6. Kết cấu đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và các tài liệu tham khảo thì nội dung chính của luận văn được cấu trúc thành 3 chương như sau : - Chương 1: Tổng quan về thương mại điện tử và các mô hình thương mại điện tử. - Chương 2: Mô hình thương mại điện tử của tập đoàn Alibaba. - Chương 3: Bài học kinh nghiệm cho các doanh nghiệp thương mại điện tử Việt Nam từ mô hình thương mại điện tử của Alibaba.
5 CHƢƠNG 1: TỐNG QUAN VÈ THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ VÀ CÁC MÔ HÌNH THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ 1.1. Tổng quan về thƣơng mại điện tử 1.1.1. Khái niệm về thương mại điện tử Thương mại điện tử được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau, như “thương mại điện tử” (Electronic commerce), “thương mại trực tuyến” (online trade), “thương mại không giấy tờ” (paperless commerce) hoặc “kinh doanh điện tử” (e- business). Tuy nhiên, “thương mại điện tử” vẫn là tên gọi phổ biến nhất và được dùng thống nhất trong các văn bản hay công trình nghiên cứu của các tổ chức hay các nhà nghiên cứu. Thương mại điện tử bắt đầu bằng việc mua bán hàng hóa và dịch vụ thông qua các phương tiện điện tử và mạng viễn thông, các doanh nghiệp tiến tới ứng dụng CNTT vào mọi hoạt động của mình, từ bán hàng, marketing, thanh toán đến mua sắm, sản xuất, đào tạo, phối hợp hoạt động với nhà cung cấp, đối tác, khách hàng... khi đó thương mại điện tử phát triển thành kinh doanh điện tử, tức là doanh nghiệp ứng dụng thương mại điện tử ở mức cao được gọi là doanh nghiệp điện tử. Như vậy, có thể hiểu kinh doanh điện tử là mô hình phát triển của doanh nghiệp khi tham gia thương mại điện tử ở mức độ cao và ứng dụng CNTT chuyên sâu trong mọi hoạt động của doanh nghiệp. * Khái niệm Thương mại điện tử theo nghĩa hẹp Theo nghĩa hẹp, thương mại điện tử bắt đầu bằng việc các doanh nghiệp sử dụng các phương tiện điện tử và mạng internet để mua bán hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp mình, các giao dịch có thể giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B) hoặc giữa doanh nghiệp với khách hàng cá nhân (B2C), cá nhân với nhau (C2C); Ví dụ: Alibala, Amazon, eBay... * Khái niệm Thương mại điện tử theo nghĩa rộng Đã có nhiều tổ chức quốc tế đưa ra khái niệm theo nghĩa rộng về thương mại điện tử - EU: TMĐT bao gồm các giao dịch thương mại thông qua các mạng viễn
6 thông và sử dụng các phương tiện điện tử. Nó bao gồm TMĐT gián tiếp (trao đổi hàng hoá hữu hình) và TMĐT trực tiếp (trao đổi hàng hoá vô hình). - OECD: TMĐT gồm các giao dịch thương mại liên quan đến các tổ chức và cá nhân dựa trên việc xử lý và truyền đi các dữ kiện đó được số hoá thông qua các mạng mở (như Internet) hoặc các mạng đóng có cổng thông với mạng mở (như AOL). “Thương mại” được hiểu theo nghĩa rộng, bao quát mọi vấn đề nảy sinh từ mọi mối quan hệ mang tính thương mại, dù có hay không có hợp đồng. Các mối quan hệ mang tính thương mại bao gồm, nhưng không giới hạn ở, các giao dịch sau đây: bất cứ giao dịch nào về cung cấp hoặc trao đổi hàng hoá hoặc dịch vụ, đại diện hoặc đại lý thương mại, uỷ thác hoa hồng, cho thuê dài hạn, xây dựng các công trình, tư vấn, kỹ thuật công trình, đầu tư cấp vốn, ngân hàng, bảo hiểm, thoả thuận khai thác hoặc tô nhượng, liên doanh và các hình thức khác về hợp tác công nghiệp hoặc kinh doanh, chuyên chở hàng hoá hay hành khách bằng đường biển, đường không, đường sắt hoặc đường bộ. Mặc dù môn học có tên gọi thương mại điện tử nhưng phạm vi nghiên cứu rộng hơn bao trùm lên cả các mô hình và các vấn đề kinh doanh điện tử với mục đích trang bị các kiến thức, kỹ năng về thương mại và kinh doanh điện tử để người học áp dụng trong mọi lĩnh vực kinh doanh và các tổ chức liên quan. 1.1.2. Đặc điểm của thương mại điện tử - Sự phát triển của thương mại điện tử gắn liền và tác động qua lại với sự phát triển của ICT. Thương mại điện tử là việc ứng dụng CNTT vào trong mọi hoạt động thương mại, chính vì lẽ đó mà sự phát triển của CNTT sẽ thúc đẩy thương mại điện tử phát triển nhanh chóng, tuy nhiên sự phát triển của thương mại điện tử cũng thúc đẩy và gợi mở nhiều lĩnh vực của ICT như phần cứng và phần mềm chuyển dụng cho các ứng dụng thương mại điện tử, dịch vụ thanh toán cho thương mại điện tử, cũng như đẩy mạnh sản xuất trong lĩnh vực ICT như máy tính, thiết bị viễn thông, thiết bị mạng. - Về hình thức: Giao dịch thương mại điện tử là hoàn toàn qua mạng. Trong hoạt động thương mại truyền thống các bên phải gặp gỡ nhau trực tiếp để tiến hành
7 đàm phán, giao dịch và đi đến ký kết hợp đồng. Còn trong hoạt động thương mại điện tử nhờ việc sử dụng các phương tiện điện tử có kết nối với mạng toàn cầu, chủ yếu là sử dụng mạng internet, mà giờ đây các bên tham gia vào giao dịch không phải gặp gỡ nhau trực tiếp mà vẫn có thể đàm phán, giao dịch được với nhau dù cho các bên tham gia giao dịch đang ở bất cứ quốc gia nào. - Phạm vi hoạt động: Trên khắp toàn cầu hay thị trường trong thương mại điện tử là thị trường phi biên giới. Điều này thể hiện ở chỗ mọi người ở tất cả các quốc gia trên khắp toàn cầu không phải di chuyển tới bất kì địa điểm nào mà vẫn có thể tham gia vào cũng một giao dịch bằng cách truy cập vào các Website thương mại hoặc vào các trang mạng xã hội. - Chủ thể tham gia: Trong hoạt động thương mại điện tử phải có tổi thiểu ba chủ thể tham gia. Đó là các bên tham gia giao dịch và không thể thiếu được tham gia của bên thứ ba đó là các cơ quan cung cấp dịch vụ mạng và cơ quan chứng thực, đây là những người tạo môi trường cho các giao dịch thương mại điện tử. Nhà cung cấp dịch vụ mạng. Nhà cung cấp dịch vụ mạng và cơ quan chứng thực có nhiệm vụ chuyển đi, lưu giữ các thông tin giữa các bên tham gia giao dịch thương mại điện tử, đồng thời họ cũng xác nhận độ tin cậy của các thông tin trong giao dịch Thương mại điện tử. - Thời gian không giới hạn: Các bên tham gia vào hoạt động thương mại điện tử đều có thể tiến hành các giao dịch suốt 24 giờ 7 ngày trong vòng 365 ngày liên tục ở bất cứ nơi nào có mạng viễn thông và có các phương tiện điện tử kết nối với các mạng này, đây là các phương tiện có khả năng tự động hóa cao giúp đẩy nhanh quá trình giao dịch. - Trong thương mại điện tử, hệ thống thông tin chính là thị trường. Trong thương mại truyền thống các bên phải gặp gỡ nhau trực tiếp để tiến hành đàm phán, giao dịch và ký kết hợp đồng. Còn trong thương mại điện tử các bên không phải gặp gỡ nhau trực tiếp mà vẫn có thể tiến hành đàm phán, ký kết hợp đồng. Để làm được điều này các bên phải truy cập vào hệ thống thông tin của nhau hay hệ thống thông tin của các giải pháp tìm kiếm thông qua mạng internet, mạng extranet…. Để tìm hiểu thông tin về nhau từ đó tiến hành đàm phán kí kết hợp đồng. Ví dụ giờ đây
8 các doanh nghiệp thương mại muốn tìm kiếm các đối tác trên khắp toàn cầu thì chỉ cần vào các trang tìm kiếm như google, yahoo hay vào cổng thương mại điện tử như trong nước là ecvn. 1.1.3. Vai trò của thương mại điện tử đối với nền kinh tế 1.1.3.1. Vai trò của TMĐT Có thể nói rằng thế kỷ 21 đã và đang chứng kiến sự phát triển tột bậc trong ngành CNTT. CNTT đã và đang thay đổi thế giới (người ta nói nhiều đến thế giới “phẳng” hơn) cũng như tạo nên một cuộc cách mạng thực sự trong mọi lĩnh vực của khoa học và đời sống. Việc ứng dụng CNTT trong hoạt động SXKD cũng không nằm ngoài xu hướng đó. Khái niệm ứng dụng CNTT trong hoạt động thương mại hay còn gọi là thương mại điện tử ra đời và đang trở thành xu thế mới thay thế dần phương thức kinh doanh cũ với rất nhiều ưu thế nổi bật như nhanh hơn, rẻ hơn, tiện dụng hơn, hiệu quả hơn và không bị giới hạn bởi không gian và thời gian… - TMĐT được tiến hành trên mạng nên không bị ảnh hưởng bởi khoảng cách địa lý, thông tin cập nhật hơn. - TMĐT đem lại sự hiện diện trên toàn cầu cho nhà cung cấp và sự lựa chọn toàn cầu cho khách hàng. - Nhờ TMĐT mà các nhà cung cấp đã tiếp cận gần hơn với khách hàng, tăng chất lượng dịch vụ cho người tiêu dùng. - TMĐT chịu sự tác động của công nghệ. Vì vậy người tham gia kinh doanh cũng phải luôn học hỏi để theo kịp sự thay đổi đó. 1.1.3.2. Lợi ích của TMĐT đối với doanh nghiệp Trước những lợi ích to lớn và độ phổ biến của TMĐT, hiện nay TMĐT đã trở thành công cụ quan trọng đối với mọi doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh của mình. Lợi ích mà TMĐT mang lại cho doanh nghiệp có thể kể đến là: - Thu thập đƣợc nhiều thông tin: Với việc tham gia vào môi trường điện tử toàn cầu, doanh nghiệp được tiếp cận với nguồn thông tin đa dạng và khổng lồ, qua
9 đó có cơ hội lựa chọn các thông tin phù hợp nhất cho hoạt động kinh doanh của mình. - Quảng bá thông tin và tiếp thị cho thị trƣờng toàn cầu với chi phí thấp: Với khả năng kết nối internet hiện nay, bạn có thể dễ dàng đưa thông tin quảng cáo đến hàng triệu người từ khắp mọi nơi trên thế giới . Tùy thuộc vào nhu cầu và khả năng tài chính chi trả cho việc quảng bá mà doanh nghiệp cần có kế hoạch quảng cáo cho phù hợp. - Dịch vụ tốt hơn cho khách hàng: Với TMĐT, bạn có thể cung cấp catalogue, thông tin, bảng báo giá chi tiết cho khách hàng một cách nhanh chóng và thuận tiện, và việc mua hàng trên mạng đã trở nên dễ dàng phổ biến rất nhiều… Giảm chi phí sản xuất, bán hàng, tiếp thị, quảng cáo và giao dịch TMĐT giảm chi phí sản xuất, trước hết là chi phí văn phòng. Các văn phòng không giấy tờ (paperiess office) chiếm diện tích nhỏ hơn rất nhiều, chi phí tìm kiếm chuyển giao tài liệu giảm nhiều lần (trong đó khâu in ấn hầu như được bỏ hẳn). TMĐT giúp giảm thấp chi phí bán hàng và chi phí tiếp thị. Bằng phương tiện Iternet/Web, một nhân viên bán hàng có thể giao dịch được với rất nhiều khách hàng, catalogue điện tử trên Web phong phú hơn nhiều và thường xuyên cập nhật so với catalogue in ấn chỉ có khuôn khổ giới hạn và luôn luôn lỗi thời. TMĐT qua Internet/Web giúp người tiêu thụ và các doanh nghiệp giảm đáng kể thời gian và chi phí giao dịch (giao dịch được hiểu là từ quá trình quảng cáo, tiếp xúc ban đầu, giao dịch đặt hàng, giao dịch thanh toán). Thời gian giao dịch qua Internet chỉ bằng 7% giao dịch qua Fax, và bằng khoảng 0,5 phần nghìn thời gian giao dịch qua Bưu điện chuyển phát nhanh, chi phí thanh toán điện tử qua Internet chỉ bằng 10% đến 20% chi phí thanh toán theo lối thông thường. Trong những yếu tố cắt giảm, yếu tố thời gian là đáng kể nhất, vì việc nhanh chóng làm cho thông tin hàng hoá tiếp cận người tiêu thụ (mà không phải qua trung gian) có ý nghĩa sống còn đối với buôn bán và cạnh tranh buôn bán. Ngoài ra, việc giao dịch nhanh chóng sớm nắm bắt được nhu cầu của thị trường, điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với việc kinh doanh hàng rau quả, hàng tươi sống, là thứ hàng có tính thời vụ, đòi hỏi phải có “thời gian tính” trong giao dịch.