Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Ứng dụng Kinh Dịch trong dự báo hoạt động kinh doanh

Chia sẻ: Dongcoxanh10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:161

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Ứng dụng Kinh Dịch trong dự báo hoạt động kinh doanh" được hoàn thành với mục tiêu nhằm hệ thống hóa các bước cơ bản để sử dụng Kinh Dịch trong dự báo kinh doanh, triển khai một số dự báo điển hình, từ đó tác giả đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm thúc đẩy việc ứng dụng Kinh Dịch để nâng cao chất lượng dự báo trong hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Ứng dụng Kinh Dịch trong dự báo hoạt động kinh doanh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ ỨNG DỤNG KINH DỊCH TRONG DỰ BÁO HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH ĐÀO QUANG KHUÊ Hà Nội, 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ ỨNG DỤNG KINH DỊCH TRONG DỰ BÁO HOẠT ĐỘNG KINH DOANH Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 8340101 Học viên: Đào Quang Khuê Người hướng dẫn: PGS, TSKH Nguyễn Văn Minh Hà Nội, 2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan tất cả số liệu và kết quả nghiên cứu luận văn: “Ứng dụng Kinh Dịch trong dự báo hoạt động kinh doanh” là kết quả nghiên cứu độc lập của tôi và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào. Các số liệu, kết quả nghiên cứu được nêu trong Luận văn là thực tế có nguồn gốc rõ ràng, khách quan và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc và được phép công bố. Hà Nội, ngày tháng năm 2021 Học viên thực hiện Đào Quang Khuê
ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian nghiên cứu, thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn và giúp đỡ tận tình của PGS, TSKH. Nguyễn Văn Minh cùng các bạn bè và đồng nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn PGS, TSKH. Nguyễn Văn Minh, giảng viên khoa Quản trị kinh doanh, Viện trưởng Viện Kinh tế và Thương mại quốc tế – Trường Đại học Ngoại thương đã hướng dẫn khoa học giúp tôi hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin cảm ơn Ban Giám Hiệu Trường Đại học Ngoại thương, các thầy cô giáo, cũng như các phòng ban của trường đã tạo điều kiện, cơ sở vật chất để tôi có cơ hội và môi trường học tập và rèn luyện. Do kiến thức và khả năng lý luận còn nhiều hạn chế nên luận văn vẫn còn những thiếu sót nhất định. Tôi rất mong nhận được những đóng góp của các thầy giáo, cô giáo để luận văn tốt nghiệp của tôi được hoàn thiện hơn. Cuối cùng, tôi xin kính chúc các thầy cô giáo Ban Giám Hiệu và các phòng ban chức năng Trường Đại học Ngoại thương dồi dào sức khỏe và thành công . Tôi xin chân thành cảm ơn!
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...............................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................... ii MỤC LỤC ......................................................................................................................... iii DANH MỤC HÌNH ......................................................................................................... vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................................... vii TÓM TẮT LUẬN VĂN .............................................................................................. viii LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................. 1 2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 2 3. Mục đích và nhiệm vụ của nghiên cứu .................................................................... 2 4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................... 3 5. Một số kết quả chính của luận văn .......................................................................... 4 6. Bố cục của luận văn ..................................................................................................... 4 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN lý luận VỀ ỨNG DỤNG KINH DỊCH TRONG DỰ BÁO KINH DOANH................................................................................................ 5 1.1. Tổng quan về Kinh Dịch ...................................................................................... 5 1.1.1. Giải thích về khái niệm và thuật ngữ ...............................................................................5 1.1.2. Vai trò và ứng dụng của Kinh Dịch .................................................................................9 1.1.3. Giới thiệu hình thái và tên của 64 quẻ trong Kinh Dịch ........................................ 11 1.2. Tổng quan về dự báo trong hoạt động kinh doanh ..................................... 12 1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của hoạt động kinh doanh .................................................. 12 1.2.2. Khái niệm và vai trò của dự báo trong hoạt động kinh doanh ............................. 13 1.3. Một vài vấn đề lý luận về ứng dụng kinh dịch trong hoạt động kinh doanh ............................................................................................................................. 16 1.3.1. Quan điểm và hướng tiếp cận trong việc sử dụng Kinh Dịch dự báo trong hoạt động kinh doanh ............................................................................................................................... 16 1.3.2. Các nghiên cứu trên Thế Giới về Kinh Dịch dự báo. ............................................. 20 CHƯƠNG 2. ỨNG DỤNG KINH DỊCH ĐỂ DỰ BÁO MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH ĐIỂN HÌNH ....................................................................................... 28 2.1. Ứng dụng Kinh Dịch dự báo trong quản trị nguồn nhân lực. .................. 28
iv 2.1.1. Sự báo nhân sự ..................................................................................................................... 31 2.2. Ứng dụng Kinh Dịch dự báo kinh doanh cho doanh nghiệp..................... 37 2.2.1. Dự báo cơ hội kinh doanh ................................................................................................ 37 2.2.2. Dự báo cơ hội thăng tiến ................................................................................................... 43 2.2.3. Dự báo rủi ro kinh doanh .................................................................................................. 46 2.3. So sánh việc kết hợp kinh dịch dự báo với việc đơn thuần sử dụng các phương pháp dự báo khác trong kinh doanh....................................................... 57 2.4. Một số kết quả ứng dụng dự báo trong kinh doanh.................................... 58 2.5. Đánh giá việc ứng dụng Kinh Dịch dự báo trong kinh doanh. ................. 61 2.5.1. Kết quả đạt được .................................................................................................................. 61 2.5.2. Hạn chế và nguyên nhân ................................................................................................... 62 CHƯƠNG 3. MỘT SỐ kiến nghị và GIẢI PHÁP NHẰM THÚC ĐẨY ỨNG DỤNG KINH DỊCH DỰ BÁO TRONG KINH DOANH ...................................... 66 3.1. Kiến nghị áp dụng. .............................................................................................. 66 3.1.1. Sử dụng Kinh Dịch dự báo như một công cụ hỗ trợ. .............................................. 66 3.1.2. Phát triển Kinh Dịch dự báo thành một công cụ dự báo thay vì coi đây là một yếu tố mê tín. ..................................................................................................................................... 67 3.1.3. Đơn giản hóa các công cụ, ngôn ngữ, ứng dụng của Kinh Dịch dự báo.......... 68 3.1.4. Đưa Kinh Dịch vào trong doanh nghiệp thông tập huấn cũng như rèn luyện kỹ năng ...................................................................................................................................................... 69 3.1.5. Nâng cao hiểu biết về ứng dụng Kinh Dự dự báo.................................................... 69 3.2. Một số giải pháp .................................................................................................. 70 3.2.1. Xây dựng các hiệp hội nghiên cứu Kinh Dịch chính quy và chuyên sâu, một cộng đồng về Kinh Dịch dự báo................................................................................................. 70 3.2.2. Xây dựng một hệ thống dự báo và khám phá tri thức mới ................................... 72 3.2.3. Mở các trung tâm đào tạo, hướng dẫn, dạy kỹ năng phương pháp ứng dụng Kinh Dịch dự báo vào hoạt động kinh doanh ........................................................................ 72 3.2.4. Đưa Kinh Dịch dự báo vào giảng dạy vào đào tạo trong các trường đại học 73 KẾT LUẬN : ................................................................................................................... 74 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................ 76 PHỤ LỤC : 64 QUẺ VÀ Ý NGHĨA. .............................................................................a
v DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Tứ trụ cột thời gian...................................................................................... 29 Bảng 2.2. Câu hỏi đánh giá năng lực cá nhân. ......................................................... 31 Bảng 2. 3.Kết quả đánh giá của chuyên gia. ............................................................. 36 Bảng 2.4. Doanh số dự kiến .......................................................................................... 41 Bảng 2.5. Doanh số của hàng dự kiến. ....................................................................... 42
vi DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Bát quái, tứ tượng, Đồ hình Hà Đồ, Đồ hình Lạc thư ............................ 9 Hình 1. 2. Hình thế và tên 64 quẻ................................................................................ 12 Hình 1.3. Các nghiên cứu phương Đông về nghiên cứu Kinh Dịch ứng dụng trong Kinh Doanh .......................................................................................................... 21 Hình 1. 4. Các nghiên cứu của Việt Nam về ứng dụng Kinh Dịch dự báo. ....... 25 Hình 2.2. Ứng dụng phần mềm phương pháp Gieo Quẻ Lục Hào...................... 47 Hình 2.3. Hình Thế và tên quả Quẻ Dịch. ................................................................. 48 Hình 2. 4. Kết quả doanh thu....................................................................................... 60
vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Diễn nghĩa TĐKG Tọa Độ Không Gian TĐTG Tọa Độ Thời Gian ÂL Âm Lịch DL Dương Lịch
viii TÓM TẮT LUẬN VĂN Mở đầu chương 1 là tổng quan các vấn đề liên quan tới sử dụng Kinh Dịch như một phương thức dự báo trong kinh doanh. Đây là chương tác giả giới thiệu và mang Kinh Dịch tới gần với mọi người hơn, bằng việc giải thích về khái niệm, nguồn gốc xuất xứ hay vai trò của Kinh Dịch dự báo tới đời sống cũng như kinh tế. Tiếp đó cũng đề cập tới vai trò và ứng dụng của Kinh Dịch tới đời sống cũng như đối với hoạt động kinh doanh thêm vào đó là giới thiệu tên và hình thái của 64 quẻ trong Kinh Dịch. Chương 2 tác giả kết hợp ứng dụng Kinh Dịch dự báo và các phương pháp dự báo hiện đại nhằm dự báo một số hoạt động kinh doanh điển hình như: Dự báo hành vi tổ chức qua việc tuyển dụng nhân sự và dự báo nhân sự trong doanh nghiệp. Hay ứng dụng Kinh Dịch dự báo các cơ hội kinh doanh, cơ hội thăng tiến hay các rủi ro kinh doanh của doanh nghiệp. Đây là một chương tác giả đưa ứng dụng dự báo của Kinh Dịch vào các trường hợp thực tế tác giả áp dụng và cho kết quả chính xác cao. Từ đó, tác giả rút ra một số kết luận từ quá trình áp dụng Kinh Dịch dự báo từ thực tế. Chương 3 tác giả đưa ra một số giải pháp nhằm phát huy hiệu quả việc sử dụng Kinh Dịch dự báo vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Bằng việc nêu ra thực trạng sử dụng ứng dụng Kinh Dịch dự báo kinh doanh ở nước ta hiện nay có những tác động rất tốt trong hoạt động kinh tế nói chung và hoạt động kinh doanh trong các doanh nghiệp nói riêng, song bên cạnh đó cũng có các mặt tiêu cực cũng được tác giả đề cập tới trong chương này. Từ những yếu tố đó đưa ra một số giải pháp nhằm thúc đẩy việc sử dụng ứng dụng như một phương pháp hữu hiệu và đưa ra một số kiến nghị để xây dựng một hệ thống dự báo và khám phá tri thức mới.
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong thời buổi kinh tế thị trường hội nhập và phát triển mạnh mẽ hiện nay, các công ty lớn, vừa và nhỏ được thành lập ra rất nhiều. Việc gây dựng và phát triển doanh nghiệp bền vững đòi hỏi người quản lý phải có kiến thức và kỹ năng quản lý tốt. Quản lý doanh nghiệp là điều hết sức cần thiết mà mỗi nhà quản lý cần phải thực hiện nếu muốn doanh nghiệp của mình hoạt động hiệu quả. Nhà quản lý cần có các kỹ năng về hoạch định, tổ chức, điều hành doanh nghiệp, và tổ chức công việc cá nhân… Hoạch định là quá trình thiết lập các mục tiêu, xây dựng các chiến lược và kế hoạch để thực hiện các mục tiêu. Trong quá trình này, nhà quản lý phải dự báo được các khó khăn, trở ngại, những biến động của môi trường kinh doanh và có những kế hoạch dự phòng. Hoạch định có xa và gần. Xa là tầm nhìn về con đường phát triển của doanh nghiệp trong dài hạn. Hoạch định gần là những kế hoạch ngắn hạn như từng tháng, quí, hay năm, hay chính những nhân sự trong công ty hoặc các ứng viên tuyển dụng... Một trong những yếu tố để quản lý kinh doanh hiệu quả, đầu tiên cần kể đến chính là hoạch định chiến lược rõ ràng. Một chiến lược cụ thể, rõ ràng và khoa học sẽ giống như “kim chỉ nam” cho mọi hoạt động của doanh nghiệp. Để làm được điều này buộc nhà quản lý phải có kỹ năng dự báo. Bên cạnh rất nhiều phương pháp, công cụ dự báo hiện đại ngày nay, có một phương pháp dự báo từ cổ xưa xuất phát từ Á Đông liên tục phát triển cho tới ngày này trải qua hơn 5000 năm bồi đắp và liên tục bổ sung và ứng dụng cho tới hiện tại vô cùng hiệu quả đó là phương pháp sử dụng Kinh Dịch dự báo hoạt động kinh doanh. Kinh Dịch là một tài liệu được coi là di sản văn hóa được lưu truyền và bổ sung liên tục qua hàng nghìn năm của người Trung Quốc nói riêng và của Á Đông nói chung. Đây là kho tàng quý báu của kinh nghiệm và trí tuệ nhân loại, vì vậy Kinh Dịch chất chứa kiến thức rộng và nội dung của Kinh Dịch rất phong phú và sâu sắc. Không chỉ quan sát sự thay đổi của giới tự nhiên mà Kinh Dịch còn đi sâu tìm hiểu cơ chế biến đổi, quy luật nhịp điệu qua đó có thể dự báo một cách rất chính
2 xác các hiện tượng của sự vật, sự việc… Có thể thấy rõ ràng rằng ứng dụng Kinh Dịch dự báo là một phương pháp hữu dụng và gần gũi quen thuộc với hoạt động kinh doanh của Việt Nam nói riêng và người Á Đông nói chung. Việc học tập nghiên cứu Kinh Dịch dự báo ứng dụng vào hoạt động kinh doanh là mang tính cần thiết trong thời buổi kinh tế thị trường hiện nay bởi đây là phương pháp dự báo có thể giúp nhà quản lý dự đoán chính xác và đưa ra các quyết định đúng đắn. 2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng của đề tài: Nghiên cứu việc ứng dụng Kinh Dịch dự báo trong kinh doanh. Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi ứng dụng của Kinh Dịch trong dự báo kinh doanh là rất rộng, do đó nghiên cứu này chủ yếu tập trung giới thiệu phương pháp và triển khai thực hiện một số dự báo điển hình về dự báo cơ hội kinh doanh, dự báo thăng tiến, dự báo rủi ro. 3. Mục đích và nhiệm vụ của nghiên cứu Mục đích nghiên cứu: Thông qua việc hệ thống hóa các bước cơ bản để sử dụng Kinh Dịch trong dự báo kinh doanh, triển khai một số dự báo điển hình, từ đó tác giả đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm thúc đẩy việc ứng dụng Kinh Dịch để nâng cao chất lượng dự báo trong hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục đích trên, luận văn sẽ thực hiện một số nhiệm vụ chính sau: Thứ nhất, nghiên cứu tổng hợp và hoàn thiện phương pháp ứng dụng Kinh Dịch để thực hiện các dự báo kinh doanh; Thứ hai, ứng dụng phương pháp đã được tổng hợp để thí điểm thực hiện một số dự báo điển hình về nhân sự, cơ hội kinh doanh, thăng tiến và rủi ro; Thứ ba, đánh giá sơ bộ thực trạng việc ứng dụng Kinh Dịch trong dự báo kinh doanh hiện nay, tổng hợp các vấn đề còn vướng và từ đó đề xuất một số giải pháp kiến nghị nhằm thúc đẩy việc sử dụng Kinh Dịch trong dự báo kinh doanh một cách khoa học và hữu ích.
3 Thứ tư, ứng dụng kinh dịch dự báo, cụ thể là sử dụng phương pháp thông qua thời gian dự báo ngày tháng năm sinh để dự báo con người. Phương pháp dự báo dựa trên thời gian xem dự báo (Khoa học toán nhị phân) để dự báo nhân sự trong hoạt động kinh doanh. 4. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện đề tài, tác giả nghiên cứu dựa trên phương pháp phân tích và tổng hợp, phân tích các dữ liệu số liệu. Quan sát và thử nghiệm, mô hình hóa – hình thức hóa, nhận định cảm thụ bằng các giác quan về các sự vật, hiện tượng, con người, các yếu tố hoàn cảnh môi trường, các trạng thái... đánh giá và áp vào các công thức tính toán để dự báo các yếu tố và cơ hội phát triển. Từ đó mô hình hóa hình thức hóa hệ thống bằng các phương pháp hình thức như ngôn ngữ mà ở đây chủ yếu tác giả sẽ kết hợp giữa ngôn ngữ toán học, logic và ngôn ngữ Kinh Dịch như phân ra làm hệ thống Âm – Dương – Ngũ hành tương sinh tương khắc…để cuối cùng đưa ra phương pháp tính xác xuất và thống kê có tính chính xác cao nhất. Cụ thể ở đây đó là ở chương 2 mục 2.1 tác giả sử dung phương pháp dự báo dựa trên thời gian xem dự báo (Khoa học toán nhị phân) kết hợp với phương pháp dự báo định tính để sử dụng vào mục đích tuyển dụng nhân sự. Việc kết hợp 2 phương pháp này cho tác dụng hết sức hiệu quả, tỷ chính xác cao vì chúng bổ xung cho nhau về vấn đề dự báo con người. Ở mục 2.2 cũng trong chương này, tác giả sử dụng tổng hợp các phương pháp phương pháp gieo quẻ lục hào, dự báo dựa trên thời gian và phương pháp dự báo định lượng sử dụng điều hòa số mũ theo xu hướng để dự báo các cơ hội kinh doanh trong tương lai gần để từ đó có sự hoạch định phương án kinh doanh phù hợp với xu thế, nhu cầu của thị trường trong tương lai gần. Cũng ở chương 2, mục 2.3 tác giả cũng sử dụng Kinh Dịch dự báo kết hợp với phương pháp dự báo PEST để dự báo các rủ ro trong kinh doanh, cụ thể ở đây là việc đầu tư vào các dự án. Đây là 3 phương pháp cơ bản và dễ kết hợp, dễ thực hiện cũng như có xác suất dự báo chính xác cao. Những phương pháp này được tác giả diễn giải và kết hợp với nhau đơn giản dễ hiểu để có thể giúp các nhà quản lý đưa ra
4 được các quyết định hay các phương án, kế sách hiệu quả hơn cho doanh nghiệp. Qua đó cũng mang Kinh Dịch ứng dụng tiếp cận gần hơn với mọi người. 5. Một số kết quả chính của luận văn Luận văn đã đạt được một số kết quả chính sau đây: Thứ nhất, luận văn đã hệ thống hóa và hoàn thiện các bước để triển khai ứng dụng Kinh Dịch trong dự báo kinh doanh. Thứ hai, luận văn đã triển khai thực hiện một số dự báo điển hình dựa trên phương pháp đã được hoàn thiện, từ đó rút ra một số kinh nghiệm. Thứ ba, luận văn đã đánh giá sơ bộ thực trạng ứng dụng Kinh Dịch trong dự báo kinh doanh, kết hợp với kinh nghiệm rút ra được trong quá trình triển khai từ đó đã đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm thúc đẩy việc ứng dụng Kinh Dịch trong dự báo kinh doanh. 6. Bố cục của luận văn Luận văn gồm 77 trang, 7 hình, ngoài lời mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính được chia làm 03 chương: Chương 1. Tổng quan các vấn đề chung về ứng dụng Kinh Dịch trong dự báo kinh doanh; Chương 2. Ứng dụng kinh dịch để dự báo một số hoạt động kinh doanh điển hình. Chương 3. Một số kiến nghị và giải pháp nhằm thúc đẩy ứng dụng Kinh Dịch trong dự báo kinh doanh.
5 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN LÝ LUẬN VỀ ỨNG DỤNG KINH DỊCH TRONG DỰ BÁO KINH DOANH 1.1. Tổng quan về Kinh Dịch 1.1.1. Giải thích về khái niệm và thuật ngữ 1.1.1.1. Khái niệm Kinh Dịch Kinh Dịch là bộ sách kinh điển của Trung Hoa. Nó là một hệ thống tư tưởng triết học của người Á Đông cổ đại. Tư tưởng triết học cơ bản dựa trên cơ sở của sự cân bằng thông qua đối kháng và thay đổi (chuyển dịch). Ban đầu, Kinh Dịch được coi là một hệ thống để bói toán, nhưng sau đó được phát triển dần lên bởi các nhà triết học Trung Hoa. Cho tới nay, Kinh Dịch đã được phát triển thành bộ môn khoa học vận dụng vào rất nhiều lĩnh vực của cuộc sống như thiên văn, địa lý, quân sự, kinh tế, nhân mệnh… Kinh (經 jīng) có nghĩa là một tác phẩm kinh điển, trong tiếng Hoa có gốc gác từ “quy tắc” hay “bền vững”, hàm ý rằng tác phẩm này miêu tả những quy luật tạo hóa không thay đổi theo thời gian. Dịch (易 yì) có nghĩa là “thay đổi” của những thành phần bên trong một vật thể nào đó mà trở nên khác đi. 1.1.1.2. Lịch sử ra đời của Kinh Dịch Kinh Dịch được cho là có nguồn gốc từ huyền thoại Phục Hy (伏羲 Fú Xī). Theo nghĩa này thì ông là một nhà văn hóa, một trong Tam Hoàng của Trung Hoa thời thượng cổ (khoảng 2852-2738 TCN, theo huyền thoại), được cho người sáng tạo ra bát quái (八卦 bā gùa) là tổ hợp của ba hào. Dưới triều vua Vũ (禹 Yǔ) nhà Hạ, bát quái đã phát triển thành quẻ, có tất cả sáu mươi tư quẻ (六十四卦 lìu shí sì gùa), được ghi chép lại trong kinh Liên Sơn (連山 Lián Shān) còn gọi là Liên Sơn Dịch. Liên Sơn, có nghĩa là "các dãy núi liên tiếp" trong tiếng Hoa, bắt đầu
6 bằng quẻ Thuần Cấn (艮 gèn) (núi), với nội quái và ngoại quái đều là Cấn (tức hai ngọn núi liên tiếp nhau) hay là Tiên Thiên Bát Quái. Sau khi nhà Hạ bị nhà Thương thay thế, các quẻ sáu hào được suy diễn ra để tạo thành Quy Tàng (歸藏 Gūi Cáng; còn gọi là Quy Tàng Dịch), và quẻ Thuần Khôn (坤 kūn) trở thành quẻ đầu tiên. Trong Quy Tàng, đất (Khôn) được coi như là quẻ đầu tiên. Vào thời kỳ cuối của nhà Thương, vua Văn Vương nhà Chu diễn giải quẻ (gọi là thoán hay soán) và khám phá ra là quẻ Thuần Càn (乾 qián) (trời) biểu lộ sự ra đời của nhà Chu. Sau đó ông miêu tả lại các quẻ theo bản chất tự nhiên của chúng trong Thoán Từ (卦辭 guà cí) và quẻ Thuần Càn trở thành quẻ đầu tiên. Hậu Thiên Bát Quái ra đời. Rồi sau đó Chu Công tức Cơ Đán (con trai thứ Văn Vương), lại theo số vạch của các quẻ mà chia mỗi quẻ ra làm sáu phần, mỗi phần gọi là một Hào, và dưới mỗi hào đều có thêm một hoặc vài câu, để nói về sự lành dữ của từng hào, như câu Sơ Cửu: tiềm long vật dụng hay câu Cửu Nhị: hiện long tại điền trong quẻ Kiền và câu Sơ Lục lý sương kiên băng chí hay câu Lục Tam: Hàm chương khả trinh trong quẻ Khôn… Gần 2000 năm sau, Văn Vương dùng tên quẻ và lời quẻ của đời Thương rồi nhờ cương nhu của sáu vạch suy ra sự biến dịch của mỗi quẻ, do đó viết thêm lời để đoán lành dữ mà gọi là hào. Dịch bắt đầu từ Phục Hy, trải qua đời Hạ, đời Thương đến Văn Vương thì được nâng lên một bước. Dịch của Văn Vương tuy đầy đủ nhưng cái lý vẫn còn bí ẩn. Năm trăm năm sau, Khổng Tử làm Thoán Tượng, buộc thêm lời vào ý của Văn Vương, mục đích làm sáng tỏ Dịch của Văn Vương. Từ cuốn sách bói toán, Văn Vương, Khổng Tử đã chuyển thành cuốn sách có ý nghĩa giáo hóa lớn nên được xếp vào Lục kinh. Phùng Ỷ viết:: “Văn vương tán quẻ của Bao Hy, diễn số của cỏ thi, suy việc biến dịch của 9, 6 để sinh ra hào, cho nên quái hào đều liên hệ với nhau bằng lời, và định tên là Dịch. Từ khi Khổng Tử tán Dịch của Văn Vương thì các Dịch của Hạ,
7 Thương đều bỏ. Bởi thế, từ Văn Vương, các sách Dịch mới bắt đầu gọi Dịch, còn trước Văn Vương, chỉ gọi là quái mà thôi. Cho nên Khổng Tử nói Bào Hy vạch Bát quái chứ không nói làm Dịch. Dịch vốn là công cụ bói toán. Đời Thần Nông có Liên Sơn, đời Hoàng Đế có Quy Tàng, đời nhà Chu có Chu Dịch, đều là những quyển sách bói. Khi san định kinh Dịch, chính Khổng Tử cùng với việc đưa nội dung triết lý, đạo đức vào Dịch, cũng dành ba chương IX, X, XI cho việc bói toán. Sau Khổng Tử, Dịch càng nghiêng hơn vào việc bói toán. Hán nho luận Dịch phần nhiều chủ về tai dị và thuật số. Đến đời Ngụy, Vương Bật chú Dịch mới truất bỏ những lời bàn về toán số mà phát huy phần triết lý trong kinh Dịch. Do đó Dịch học chia làm hai phái: một phái chủ trương Dịch học là sách dùng để bói toán, người cầm đầu là Mạnh Hỷ đời Tây Hán, nổi danh nhất là Trần Đoàn và Thiệu Ung ở đời Tống. Cũng vào thời gian này, do nhiều trường phái Dịch ra đời khiến cho loạn thuyết, Dịch chính truyền bị mai một nên Chu Hy đúc kết Dịch còn sót của dòng chính, sáng tác sách Châu Dịch bản nghĩa truyền tới ngày nay. Bảo Ba đời Tống đưa ra Trung thiên đồ, cho rằng, ngoài Tiên thiên, Hậu thiên Bát quái phản ánh thời gian trước và sau khi hình thành vũ trụ, còn có giai đoạn trung gian là Trung thiên đồ là nhân đồ, nói tới con người. 1.1.1.3. Nguồn gốc Kinh Dịch - Kinh Dịch là bộ sách kinh điển của Trung Hoa, nó nằm trong bộ Ngũ Kinh gồm: Kinh Thi (詩經 Shī Jīng), Kinh Thư (書經 Shū Jīng), Kinh Lễ (禮記 Lǐ Jì), Kinh Dịch (易經 Yì Jīng)và Kinh Xuân Thu (春秋 Chūn Qiū). Kinh Dịch là một hệ thống tư tưởng triết học của người Á Đông cổ đại. Tư tưởng triết học cơ bản dựa trên cơ sở của sự cân bằng thông qua đối kháng và thay đổi (chuyển dịch). Hệ thống nhận thức cổ này là một hệ tri thức về không gian, thời gian có tác động tới hình thái, số phận, hành động, kết quả của sự vật và con người. Mọi thứ phải luôn luôn đồng nhất thể và bị chi phối bởi những quy luật trong không gian. Cái mốc để xác định sự tác động đó là thời điểm sinh ra của sự vật và con người.
8 Chính các nhà Dịch học đã đo đạc và định tính được không gian và thời gian để tìm ra trị số riêng của từng sự vật, từng con người, từng hiện tượng khi vượng vào một không gian cụ thể nào đó. Từ đó suy ra những thông tin làm cơ sở cho dự báo, dự đoán. Thế giới mà Kinh Dịch diễn tả là thế giới vận động không ngừng. Động lực của sự vận động này, là hai mặt đối lập tồn tại bên nhau và vì nhau trong một khối toàn vẹn và thống nhất, cái mà các nhà Dịch Học cổ gọi là Âm và Dương. Điều mà sau này đến thế kỷ 18, nhà toán học Đức Leibniz (1646-1716), người sáng lập ra hệ đếm nhị phân đã gán cho ký hiệu biểu thị âm (▬ ▬) là con số 0, ký hiệu biểu thị dương (▬▬) là con số 1. Một số tài liệu gọi đây là Lưỡng Nghi ( gồm có nghi dương + và nghi âm -) Cụ thể, cứ sau một thời điểm như vị trí không gian và thời gian (luôn luôn ở dạng động) trước đó là dương thì tiếp ngay sau đó sẽ là âm. Cứ một Tọa độ không gian dương thì có một Tọa độ thời gian tương ứng là dương, nếu là âm thì có một Tọa độ thời gian tương ứng là âm. Các biểu tượng của Kinh Dịch là nằm trong tập hợp của 64 tổ hợp của các đường trừu tượng gọi là quẻ (卦 guà). Mỗi quẻ bao gồm 6 Hào (爻 yáo) được biểu diễn dưới dạng các đoạn thẳng nằm ngang; mỗi Hào này có thể là Dương (đường liền nét) hay Âm (đường đứt nét bao gồm hai đoạn thẳng cách nhau một khe nhỏ). Với sáu đoạn thẳng này được đặt lên nhau từ dưới lên trên trong mỗi quẻ suy ra có 64 tổ hợp của Hào và như vậy có 64 quẻ. Mỗi quẻ được cho là tổ hợp của hai tập hợp con, mỗi tập con gồm ba đường gọi là quái (卦 guà). Như vậy có 8 quái khác nhau. Mỗi quẻ đại diện cho một trạng thái, tiến trình hay sự thay đổi có thể xảy ra. Khi quẻ được gieo bằng một trong những phương pháp của Kinh Dịch thì mỗi một đường (Hào) có thể là tĩnh hoặc động. Hào động có thể có sự thay đổi từ Âm sang Dương hay ngược lại để tạo thành một quẻ khác, việc giải nghĩa của quẻ ban đầu dựa trên sự cân nhắc và xem xét các thay đổi đó.
9 Các phương pháp truyền thống để gieo quẻ sử dụng số ngẫu nhiên để sinh ra quẻ, vì thế 64 quẻ này là không đồng nhất xét về xác suất. Có một số hình thức khác nhau sắp xếp quái và quẻ. Bát quái (八卦 bā gùa) là sự sắp xếp của các quái, thông thường là trên gương hoặc đĩa. Truyền thuyết cho rằng Phục Hi đã tìm thấy bát quái được viết trên mai rùa .Kiểu sắp xếp tám quái dựa trên suy diễn này gọi là Tiên thiên bát quái. bát quái tứ tượng Hình 1.1. Bát quái, tứ tượng, Đồ hình Hà Đồ, Đồ hình Lạc thư (Nguồn: Tác gải tự tổng hợp) 1.1.2. Vai trò và ứng dụng của Kinh Dịch 1.1.2.1. Đối với đời sống  Trong quân sự: Từ xưa đến nay việc ứng dụng Kinh Dịch, cụ thể là Bát quái vào vấn đề quân sự quốc phòng luôn được chú trọng. Quân sự có vai trò vô cùng quan trọng với sự tồn tại của bất kể quốc gia nào nhất là thời kỳ phong kiến, cho đến nay quốc phòng vẫn luôn được đặt lên hàng đầu đối với từng quốc gia. Vì vậy, người ta luôn tìm ra những học thuyết tốt nhất áp dụng cho việc xây dựng quân đội. Các nhà quân sự cổ đại Trung Hoa nổi tiếng như: Tôn Tẫn, Gia Cát Lượng đều
10 vận dụng Bát quái vào xây dựng quân đội và chiến tranh, và đều thu được những kết quả to lớn. Đỗ Hiến trước thời Khổng Minh đã dùng Bát trận pháp đánh tan quân hung nô xâm lược Trung Quốc. • Trong lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ: Kinh Dịch Bát quái có vai trò quan trọng trong lĩnh vực y học và các môn tập khí công. Nó là nền tảng lý thuyết của y học phương Đông. Sự vận động của vũ trụ được phản ánh qua sự vận động của các nội quan trong cơ thể. Khí trong con người có khí âm và khí dương cùng vận động chuyển hoá lẫn nhau. Nếu khí dừng cũng có nghĩa là sự sống kết thúc. Chẳng hạn, khí âm bao giờ cũng hướng xuống, khí dương nhẹ hướng lên trên. Cơ thể như một cục nam châm phần trên mát phần dưới ấm để phù hợp với quy luật âm dương của vũ trụ. Khi điều này bị đảo lộn mất cân bằng có nghĩa là sức khoẻ có vấn đề. Luyện khí để cân bằng âm dương vừa có tác dụng kéo dài tuổi thọ, lại đạt được hiệu quả phòng bệnh rất hiệu quả. Trong Kinh Dịch cũng cho rằng các quẻ cũng như tính âm dương gắn các bộ phận cũng như nội tạng trong cơ thể các thứ này cũng có tính ngũ hành căn cứ vào tính chất đó các nhà Y học xưa ứng dụng Kinh Dịch vào chữa trị. • Trong triết học: Triết học có nguồn gốc bắt nguồn từ Kinh Dịch. Lý luận uyên thâm của nó mặc dù đơn giản nhưng lại là một cơ sở triết học hết sức sâu sắc và kinh điển. Các trạng thái âm đương, sự thống nhất hai mặt đối lập cũng chính là các phạm trù của triết học hiện đại. Phương pháp luận duy vật biện chứng cũng xuất phát từ phương pháp tư duy của Dịch học. • Trong khoa học: Rất nhiều ngành khoa học có mối liên hệ gản gũi với Kinh Dịch. Ngôn ngữ của máy tính điện tử với các dữ liệu nhị phân 0,1 cũng là hai Hào âm dương của Bát quái. Điều đáng ngạc nhiên là Kinh Dịch được phát minh ra đã hàng ngàn năm trước đây từ khi chữ viết chưa hình thành và ngôn ngữ máy tính hiện đại chỉ là một sự mô phỏng lại ngôn ngữ Dịch học từ thuở sơ khai nhất đó. • Trong khoa học dự đoán khí tượng thuỷ văn: Kinh Dịch có vai trò rất to lớn, nhất là trước đây khi khoa học hiện đại còn chưa phát triển. Người xưa đã dùng Kinh Dịch để dự đoán những hiện tượng thời tiết như: thiên tai, hạn hán, lụt lội qua đó giảm thiểu được những hậu quả do thiên tai mang lại. Ngày nay, vai trò dự đoán những biến động thời tiết của Kinh Dịch vẫn còn rất nhiều giá trị thực tiễn cần phát