Luận văn Thạc sĩ Quản trị Kinh doanh: Ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (Enterprise resource planning – ERP) của một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ: bài học kinh nghiệm và giải pháp cho doanh nghiệp Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:102

Thêm vào BST

Báo xấu

63
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

ục tiêu nghiên cứu của luận văn là thực trạng ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP tại một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ, từ đó rút ra các bài học kinh nghiệm và giải pháp cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị Kinh doanh: Ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (Enterprise resource planning – ERP) của một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ: bài học kinh nghiệm và giải pháp cho doanh nghiệp Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ----------***---------- LUẬN VĂN THẠC SỸ ỨNG DỤNG QUẢN TRỊ NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP (ENTERPRISE RESOURCE PLANNING) CỦA MỘT SỐ DOANH NGHIỆP BÁN LẺ HÀNG TIÊU DÙNG TẠI HOA KỲ: BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ GIẢI PHÁP CHO DOANH NGHIỆP VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản trị Kinh doanh LÊ VIẾT BẮC HÀ NỘI, THÁNG 5 NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ----------***---------- LUẬN VĂN THẠC SỸ ỨNG DỤNG QUẢN TRỊ NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP (ENTERPRISE RESOURCE PLANNING - ERP) CỦA MỘT SỐ DOANH NGHIỆP BÁN LẺ HÀNG TIÊU DÙNG TẠI HOA KỲ: BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ GIẢI PHÁP CHO DOANH NGHIỆP VIỆT NAM Ngành: Kinh doanh Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60340102 LÊ VIẾT BẮC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS, TS NGUYỄN VĂN THOAN HÀ NỘI, THÁNG 5 NĂM 2017
i MỤC LỤC DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. iv DANH MỤC THUẬT NGỮ VÀ TỪ VIẾT TẮT ...................................................v TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. vi PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................1 2. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước ........................................................2 2.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài .....................................................................2 2.2. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam......................................................................6 3. Mục tiêu nghiên cứu..............................................................................................7 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................7 5. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................7 6. Bố cục của luận văn...............................................................................................8 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP TRONG DOANH NGHIỆP BÁN LẺ HÀNG TIÊU DÙNG ................9 1.1. Cơ sở lý luận về quản trị nguồn lực doanh nghiệp .........................................9 1.1.1. Khái niệm quản trị nguồn lực doanh nghiệp .....................................................9 1.1.2. Đặc điểm của quản trị nguồn lực doanh nghiệp..............................................10 1.1.3. Lợi ích và hạn chế của hệ thống quản trị nguồn lực doanh nghiệp ................12 1.1.3.1. Lợi ích của hệ thống quản trị nguồn lực doanh nghiệp ...............................12 1.1.3.2. Hạn chế của hệ thống quản trị nguồn lực doanh nghiệp .............................14 1.2. Bán lẻ và doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng ..............................................15 1.2.1. Khái niệm bán lẻ và doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng ..............................15 1.2.2. Các loại hình doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng .........................................16 1.2.3. Vai trò của doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng .............................................17 1.3. Ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp trong doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng .........................................................................................................18 1.3.1. Đặc điểm của hệ thống quản trị nguồn lực trong doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng ....................................................................................................................18 1.3.2. Vai trò của ứng dụng ERP trong doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng ...........20
ii 1.3.3. Ứng dụng ERP trong doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng.............................21 1.3.3.1. Các hình thức ứng dụng ERP trong doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng ..21 1.3.3.2. Kiến trúc hệ thống ERP trong doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng ...........23 1.3.3.3. Triển khai dự án ERP trong doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng ..............25 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG ỨNG DỤNG QUẢN TRỊ NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP CỦA MỘT SỐ DOANH NGHIỆP BÁN LẺ HÀNG TIÊU DÙNG TẠI HOA KỲ VÀ TẠI VIỆT NAM .........................................................31 2.1. Thực trạng thị trường và tình hình hình ứng dụng ERP tại một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ..............................................................31 2.1.1. Thực trạng thị trường bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ ................................31 2.1.2. Đặc điểm của thị trường bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ............................32 2.1.3. Phân tích ứng dụng ERP tại một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ ......................................................................................................................35 2.1.3.1. Ứng dụng ERP tại chuỗi siêu thị điện máy Best Buy ...................................36 2.1.3.2. Ứng dụng ERP tại chuỗi cửa hàng bách hóa Kohl’s ...................................42 2.1.3.3. Ứng dụng ERP tại chuỗi cửa hàng tạp hóa trực tuyến Freshdirect ............48 2.1.4. Đánh giá việc ứng dụng ERP tại một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ .................................................................................................................51 2.2. Một số bài học kinh nghiệm từ các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ ......................................................................................................................53 2.2.1. Xác định rõ mục tiêu xây dựng hệ thống ERP ................................................53 2.2.2. Lựa chọn nhà cung cấp phù hợp để xây dựng hệ thống ERP .........................54 2.2.3. Thay đổi và cập nhật hệ thống ERP theo xu hướng công nghệ để thỏa mãn nhu cầu của khách hàng ............................................................................................57 2.3. Thực trạng ứng dụng ERP tại một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Việt Nam .............................................................................................................58 2.3.1. Thực trạng thị trường bán lẻ hàng tiêu dùng tại Việt Nam .............................59 2.3.2. Tình hình ứng dụng ERP tại một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Việt Nam ...................................................................................................................61 2.3.2.1. Ứng dụng ERP tại Công ty cổ phần thế giới số Trần Anh ...........................64 2.3.2.2. Ứng dụng ERP tại Công ty cổ phần quốc tế LCC .......................................65
iii 2.3.3. Đánh giá việc ứng dụng ERP tại một số doanh nghiệp bán lẻ tại Việt Nam ..66 2.3.3.1. Thuận lợi trong việc ứng dụng ERP ............................................................66 2.3.3.2. Khó khăn trong việc ứng dụng ERP .............................................................68 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƯỜNG ỨNG DỤNG QUẢN TRỊ NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP TẠI CÁC DOANH NGHIỆP BÁN LẺ HÀNG TIÊU DÙNG TẠI VIỆT NAM ..................................................72 3.1. Xu hướng ứng dụng ERP trong các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng trên thế giới và tại Việt Nam ..................................................................................72 3.1.1. Xu hướng thương mại điện tử di động ............................................................72 3.1.2. Xu hướng điện toán đám mây trong ERP .......................................................74 3.1.3. Xu hướng bán hàng đa kênh trong bán lẻ hàng tiêu dùng ..............................77 3.2. Một số giải pháp cụ thể ....................................................................................79 3.2.1. Giải pháp nguồn nhân lực cho hệ thống ERP .................................................79 3.2.2. Giải pháp về công nghệ cho hệ thống ERP .....................................................81 3.2.3. Giải pháp về cải tiến quy trình kinh doanh phù hợp ERP...............................86 KẾT LUẬN ..............................................................................................................89 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................90 PHỤ LỤC 1: BẢNG CÂU HỎI PHỎNG VẤN CHUYÊN GIA .........................93 PHỤ LỤC 2: DANH SÁCH CƠ QUAN, ĐƠN VỊ CỦA CÁC CHUYÊN GIA THAM GIA PHỎNG VẤN ....................................................................................94
iv DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Các chức năng của hệ thống ERP .............................................................10 Hình 1.2. Kiến trúc với nhiều hệ thống kèm theo dải tích hợp thông tin .................23 Hình 1.3. Kiến trúc ERP trung tâm ...........................................................................24 Hình 2.1. Top 4 doanh nghiệp bán lẻ đồ điện tử lớn nhất Hoa Kỳ theo doanh thu (đơn vị tính: tỷ đô la).................................................................................................37 Hình 2.2. Giao diện trang Best Buy Outlet ...............................................................39 Hình 2.3. Trang web bán hàng trực tuyến của Freshdirect .......................................50 Hình 2.4. Tình hình sử du ̣ng các phầ n mề m quản lý qua các năm ...........................62 Hình 2.5. Trang web bán hàng của Trần Anh ...........................................................64
v DANH MỤC THUẬT NGỮ VÀ TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT Từ viết tắt và thuật ngữ Giải thích CNTT Công nghệ thông tin DN Doanh nghiệp TMĐT Thương mại điện tử TIẾNG ANH Từ viết tắt và Giải thích thuật ngữ B2B Business to business – Thương mại điện tử giữa doanh nghiệp và doanh nghiệp BI Business Inteligent – Tri thức doanh nghiệp CRM Customer Relationship Management – Quản trị quan hệ khách hàng ECM Enterprise Content Management – Quản trị nội dung DMS Document Management System – Hệ thống quản trị văn bản EDI Electronic Document Interchange – Trao đổi dữ liệu điện tử ERP Enterprise resource planning – Quản trị nguồn lực doanh nghiệp HRM Human Resoure Management – Quản trị nguồn nhân lực IT Information system – Công nghệ thông tin Portal Cổng thông tin điện tử POS Point of Sale – Hệ thống thu ngân ROA Return on total assets – Tỷ số lợi nhuận trên tổng tài sản ROI Return on investment – Tỷ số lợi nhuận trên vốn đầu tư ROS Return on sale – Tỷ số lợi nhuận trên doanh thu WMS Warehouse Management System – Quản lý kho hàng
vi TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Trong kỷ nguyên số hóa, ứng dụng công nghệ thông tin và thương mại điện tử là xu thế tất yếu. Việc nhận thức đúng các xu thế thời đại và kịp thời thay đổi cho phù hợp với các xu thế đó là phần quan trọng nhất trong việc hoạch định chiến lược của mỗi doanh nghiệp. Chính vì vậy tác giả lựa chọn chủ đề quản trị nguồn lực doanh nghiệp để phân tích những xu hướng quản trị và công nghệ mới, nhằm đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và thương mại điện tử, giúp các doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh. Tác giả lựa chọn ngành bán lẻ hàng tiêu dùng – một ngành hàng có tính cạnh tranh cao do có sự tham gia của nhiều nhà bán lẻ nước ngoài, ngày càng gây áp lực lên các nhà bán lẻ nội địa. Đồng thời, tác giả phân tích các kinh nghiệm ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp tại một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ nhằm rút ra các bài học kinh nghiệm và giải pháp cho các doanh nghiệp Việt Nam. Luận văn được thực hiện bằng các phương pháp tổng hợp, phân tích, nghiên cứu tình huống và phỏng vấn chuyên gia. Các số liệu thứ cấp từ các nguồn sách báo, tạp chí chuyên ngành, cùng các số liệu sơ cấp từ phỏng vấn các chuyên gia về thương mại điện tử và công nghệ thông tin giúp tác giả làm rõ các vấn đề nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu quan trọng nhất của luận văn là 3 bài học kinh nghiệm ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp tại 3 doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng Hoa Kỳ. Tác giả cũng đề xuất 3 giải pháp nhằm giúp các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Việt Nam tăng cường ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp. Tuy nhiên, luận văn mới dừng lại ở việc phân tích một số bài học thành công, mà chưa đề cập đến những bài học thất bại trong triển khai quản trị nguồn lực doanh nghiệp. Đồng thời, với thời gian và sức lực hạn chế, tác giả chưa tiến hành điều tra sâu và rộng về tình hình ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp tại các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam. Đây là hạn chế lớn nhất và cũng là một hướng cho các nhà nghiên cứu trong tương lai.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang diễn ra trên khắp thế giới, tạo ra những cơ hội to lớn nhưng cũng đầy thách thức đối với các doanh nghiệp trong tất cả các lĩnh vực từ sản xuất, dịch vụ, đến bán lẻ. Những đột phá về công nghệ sẽ giúp các doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sản xuất và kinh doanh, tiết kiệm chi phí, nâng cao chất lượng dịch vụ. Đặc biệt, các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng đang chịu áp lực cạnh tranh ngày càng lớn từ phía đối thủ và áp lực về nhu cầu ngày càng cao của khách hàng, đòi hỏi các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng phải quan tâm chú trọng hơn đến việc cắt giảm chi phí và nâng cao chất lượng dịch vụ. Chính vì vậy, việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và thương mại điện tử vào việc quản lý nguồn lực doanh nghiệp là việc làm cấp thiết hơn bao giờ hết của các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng. Trên thế giới, đặc biệt tại các quốc gia phát triển như Hoa Kỳ, Anh, Đức, Nhật Bản... việc ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (Enterprise resource planning – ERP) tại các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng đã trở nên phổ biến. Các chuỗi bán lẻ hàng đầu thế giới như Walmart, Best Buy, Tesco PLC, hay cả những công ty bán lẻ trực tuyến hàng đầu như Amazon (Hoa Kỳ), Rakuten (Nhật Bản)... cũng đã triển khai ứng dụng ERP từ rất lâu và đã thu được những thành tựu đáng kể. Việc triển khai ERP tại các doanh nghiệp bán lẻ trên thế giới, đặc biệt là các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ đã trở nên phổ biến, các giải pháp ERP cho doanh nghiệp bán lẻ giờ đây được cung cấp bởi các nhà cung cấp hàng đầu như SAP, Oracle, Microsoft... đều được xây dựng dựa trên chuẩn quy trình kinh doanh của các hãng bán lẻ hàng đầu thế giới kể trên. Tại Việt Nam, quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP đã được nhắc đến từ những năm 2000, tuy nhiên, việc triển khai ứng dụng ERP tại các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng còn rất hạn chế. Chỉ những công ty có quy mô lớn, vốn lớn, số lượng hàng bán nhiều thì mới triển khai áp dụng hệ thống ERP. Hơn nữa, những doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng có vốn đầu tư nước ngoài có lợi thế triển khai ứng dụng ERP từ hỗ trợ của công ty mẹ ở
2 nước ngoài, điều này cũng gây áp lực lớn cho các doanh nghiệp bán lẻ của Việt Nam. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt trên thị trường bán lẻ nội địa, các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng Việt Nam cần có những bước chuyển mình nhanh chóng để theo kịp xu thế của cách mạng công nghiệp lần thứ 4 nhằm có thể tồn tại được trên chính thị trường trong nước. Chính vì những lý do trên, tác giả quyết định lựa chọn đề tài “Ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (Enterprise resource planning – ERP) của một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ: bài học kinh nghiệm và giải pháp cho doanh nghiệp Việt Nam” làm đề tài luận văn thạc sỹ của mình. Việc nghiên cứu kinh nghiệm triển khai thành công ERP tại các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ, rút ra các bài học kinh nghiệm và đề xuất giải pháp cho doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng Việt Nam là rất cần thiết và có giá trị thực tiễn. 2. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước 2.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài Đã có nhiều bài báo đăng trên các tạp chí chuyên ngành phân tích về vai trò, ảnh hưởng, và tác động của quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP tới hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp nói chung, và doanh nghiệp bán lẻ nói riêng, trong đó điển hình là các nghiên cứu sau: - Nghiên cứu về đặc điểm, vai trò, và tác động của quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) lên kết quả hoạt động kinh doanh: Nghiên cứu của Philippe Mangin và các công sự (2015) đã đưa ra quan điểm hiện tại của các nhà nghiên cứu về sự đóng góp của ERP đối với hiệu quả kinh doanh ở cấp độ công ty. Mangin và các cộng sự đã nghiên cứu tài liệu bao gồm giai đoạn 1999 đến 2014, đưa ra phân tích có hệ thống về 54 kết quả nghiên cứu. Nhận định chính của nghiên cứu này là việc triển khai ERP trên các công ty lớn có tác động tích cực trên toàn cầu, đặc biệt là trong một khoảng thời gian dài. Mặt khác, do thực tế hệ thống thông tin doanh nghiệp đang được các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang triển khai gần đây, cho nên sự đóng góp vẫn cần được chứng minh cho các tổ chức nhỏ hơn. Hai hướng nghiên cứu chính đã được nhấn mạnh trong bài tổng quan này đó là (1) Sự phát triển của các giải pháp thực hiện toàn diện và thực tiễn cho các hệ thống ERP; (2) Các nghiên
3 cứu đánh giá hiệu suất hoàn thành, với mô hình phức tạp, sử dụng các biện pháp đa chiều, đưa ra những quan điểm mới về đóng góp của hệ thống ERP cho hoạt động của doanh nghiệp, đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Một nghiên cứu của Hunton và các cộng sự về so sánh hiệu quả hoạt động của các công ty ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) và các doanh nghiệp không ứng dụng hệ thống này. Nghiên cứu chỉ ra quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) thể hiện một chiến lược kinh doanh sáng tạo, vì việc ứng dụng ERP liên quan đến cải tiến quy trình kinh doanh, liên kết nội bộ doanh nghiệp và liên doanh giữa các doanh nghiệp. Lợi ích của một hệ thống ERP bao gồm cải tiến chất lượng trong các lĩnh vực chính, như nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ khách hàng và quản lý tri thức. Kết quả là, các hệ thống ERP dự kiến sẽ tăng cường giá trị thị trường và hiệu suất công ty (J.E. Hunton et al., 2003). Trong bài nghiên cứu này, Hunton và các tác giả đã chỉ ra sự tương tác đáng kể giữa quy mô công ty và tình hình tài chính đối với những công ty ứng dụng hệ thống ERP qua các chỉ số ROA, ROI và lợi tức trên doanh thu (ROS). Cụ thể, Hunton và các tác giả tìm thấy một mối quan hệ tích cực (tiêu cực) giữa tình hình tài chính và hiệu suất cho các doanh nghiệp nhỏ (lớn). Nghiên cứu phát hiện ra phát hiện mới về nghịch lý năng suất kết hợp với các hệ thống ERP và cho thấy việc ứng dụng ERP giúp các công ty đạt được lợi thế cạnh tranh so với các công ty không ứng dụng các hệ thống này. - Nghiên cứu về quy trình ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP): điển hình trong các nghiên cứu về quy trình ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP phải kể đến cuốn sách ERP – Making it happen của Thomas F. Wallace và cộng sự (2001). Cuốn sách đã đưa ra các bước thiết kế, xây dựng, và triển khai hệ thống quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP một cách chi tiết và dễ theo dõi. Cuốn sách cũng nêu rõ “đây không phải là cuốn sách về phần mềm ERP, mà là cuốn sách hướng dẫn làm sao có thể lựa chọn và triển khai hệ thống ERP trong doanh nghiệp” (Wallace et al., 2001). - Nghiên cứu về ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) trong doanh nghiệp bán lẻ: trong quá trình nghiên cứu, tác giả có tham khảo nghiên cứu của Yan Zhu và các cộng sự (2009) về thành công sau triển khai ứng dụng ERP của
4 các doanh nghiệp bán lẻ tại Trung Quốc. Nghiên cứu đã chỉ ra các hệ thống ERP (Enterprise Resource Planning) đã được thực hiện trên toàn cầu và việc thực hiện về vấn đề này đã được nghiên cứu rộng rãi trong thập kỷ qua. Tuy nhiên, nhiều tổ chức vẫn đang gặp nhiều khó khăn trong việc tối ưu hóa lợi ích từ việc triển khai hệ thống ERP. Do đó, đảm bảo thành công sau khi thực hiện đã trở thành trọng tâm của nghiên cứu ERP hiện nay. Nghiên cứu của Zhu và các cộng sự đã phát triển một mô hình tích hợp để giải thích thành công sau khi thực hiện ERP, dựa trên lý thuyết Công nghệ -Tổ chức - Môi trường (Technology–Organization–Environment - TOE). Trong nghiên cứu này, các tác giả chỉ ra rằng chất lượng thực hiện ERP (khía cạnh công nghệ) bao gồm quản lý dự án và cấu hình hệ thống, sự sẵn sàng về tổ chức (khía cạnh tổ chức) bao gồm sự tham gia của lãnh đạo và phù hợp với tổ chức, và hỗ trợ bên ngoài (khía cạnh môi trường) sẽ ảnh hưởng tích cực đến thành công của dự án ERP. Zhu và các cộng sự đã tiến hành nghiên cứu thực nghiệm trong ngành bán lẻ của Trung Quốc. Kết quả cho thấy cả chất lượng các hoạt động và sự sẵn sàng của tổ chức ERP đều có ảnh hưởng đáng kể đến thành công sau khi thực hiện, trong khi sự hỗ trợ từ bên ngoài lại không. - Các nghiên cứu phân tích tình huống ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP tại các doanh nghiệp: chưa có nghiên cứu tổng hợp nào về các tình huống ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP tại các doanh nghiệp bán lẻ tại Hoa Kỳ. Trong quá trình làm luận văn, tác giả có tham khảo các bài tình huống (case study) ngắn được trình bày trong các cuốn sách về thương mại điện tử, ứng dụng ERP trong doanh nghiệp, trong đó bao gồm: 1. Laudon & Laudon, 2016, Management Information System – 14th Edition, Pearson Education limited (p380-409) 2. Laudon & Traver, 2015, E-Commerce 2015 – Business, Technology, society, 11/E, Pearson Education limited, (Chapter 12: B2B E-commerce, p784-842) - Nghiên cứu về các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng và xu hướng bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ: đã có nhiều nghiên cứu về các doanh nghiệp bán lẻ tại Hoa Kỳ, trong đó có thể kể đến case study nghiên cứu tổng quan về ngành bán lẻ ở Hoa Kỳ và đặc biệt phân tích sâu về chiến lược của chuỗi cửa hàng Kohl’s.
5 Theo đó, ngành bán lẻ của Hoa Kỳ có thể chia làm 3 loại: nhà bán lẻ giá thấp (Walmart, Target), nhà bán lẻ giá trung (JC Penney, Kohl’s, Sears), và nhà bán lẻ cao cấp (Nordstrom, Saks Fifth Avenue) (Zachman và cộng sự, 2009). Case study này phân tích đặc điểm, thị phần, và mức độ cạnh tranh của các nhà bán lẻ tại Hoa Kỳ trên cả kênh bán hàng online và offline, đồng thời chỉ ra xu hướng của những mô hình kinh doanh và liên kết mới của ngành bán lẻ Hoa Kỳ. Một nghiên cứu của Wayne R. Kubick (2009), cũng phân tích về xu hướng ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý chuỗi cung ứng trong ngành bán lẻ. Khái niệm tự động hóa chuỗi cung ứng đã cách mạng hóa quá trình sản xuất và phân phối trong suốt hai thập kỷ qua và đã mở ra các cơ hội kinh doanh cho các công ty phần mềm và tư vấn lớn như SAP và Oracle. Tối ưu hoá hoạt động của chuỗi cung ứng được thực hiện thông qua các hệ thống như quản lý nguồn lực doanh nghiệp (enterprise resource management), quản lý quan hệ khách hàng, tự động hóa chuỗi cung ứng đảm bảo rằng tất cả nguyên vật liệu và linh kiện đến đúng lúc từ các nhà cung cấp để chế biến trong sản xuất nhà máy, các sản phẩm hoàn chỉnh được vận chuyển đúng thời hạn cho khách hàng để bán, và các mặt hàng đã bán nhanh chóng được thay thế mà không cần duy trì lượng hàng tồn kho lớn tại bất kỳ điểm nào trong chuỗi (Kubick, 2009). Tự động hoá chuỗi cung ứng bao gồm việc sử dụng phần mềm lập kế hoạch, mô phỏng và quản lý nâng cao và đã thúc đẩy việc áp dụng các công nghệ mới để theo dõi, chẳng hạn như theo dõi mã vạch và nhận dạng tần số radio (RFID). Nghiên cứu về các xu hướng trong lĩnh vực bán lẻ hàng tiêu dùng điển hình phải kể đến phân tích của Saghiria và các cộng sự đăng trên tạp chí Journal of Business Research. Trong nghiên cứu này, các tác giả đã chỉ ra rằng sự phát triển của khái niệm bán lẻ đa kênh này vẫn còn non trẻ. Bài báo nghiên cứu của các tác giả phát triển khuôn khổ khái niệm cho các hệ thống kênh đa kênh, được cấu hình bởi ba chiều của giai đoạn kênh, loại kênh và đại lý kênh. Tích hợp và khả năng hiển thị cũng được khám phá và thảo luận là những nhân tố hỗ trợ chính, hỗ trợ thực hiện khuôn khổ kênh đa kênh (Saghiria và các cộng sự, 2017).
6 Như vậy, trên thế giới nói chung, và tại Hoa Kỳ nói riêng, đã có nhiều nghiên cứu về ngành bán lẻ, các doanh nghiệp bán lẻ tại Hoa Kỳ, thực trạng và xu hướng ứng dụng công nghệ thông tin nói chung, và quản trị nguồn lực doanh nghiệp nói riêng tại các doanh nghiệp bán lẻ. Đây là những nguồn tài liệu quý báu cho tác giả trong việc phân tích cơ sở lý luận và thực trạng ngành bán lẻ của Hoa Kỳ, cũng như tình hình ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp tại các doanh nghiệp bán lẻ của nước này. 2.2. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam Tại Việt Nam, đã có một số nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn như phân tích hoạt động của ngành bán lẻ và thị trường bán lẻ Việt Nam, phân tích vai trò và tác động của quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP đến hoạt động của doanh nghiệp. Trong đó, nghiên cứu của Nguyễn Văn Thoan và Nguyễn Thị Hồng Vân trên Tạp chí Kinh tế đối ngoại năm 2013 có chỉ ra vai trò của hệ thống ERP đó là “việc tích hợp các module quản lý trên một hệ thống phần mềm thống nhất, có chung một cơ sở hạ tầng giúp quản lý tập trung tổng thể các nguồn lực của doanh nghiệp, thống nhất trong việc ra các quyết định và tạo điều kiện chia sẻ, phối hợp giữa các bộ phận, các đơn vị trong toàn doanh nghiệp” (Nguyễn Văn Thoan, Nguyễn Thị Hồng Vân, 2013). Tuy nhiên, ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP không phải lúc nào cũng thành công và phù hợp với mọi loại hình doanh nghiệp. Luận án tiến sĩ của Nguyễn Bích Liên đã chỉ ra “chi phí cho ERP quá lớn, thời gian thực hiện dự án lâu dài (từ 2-5 năm) và đòi hỏi doanh nghiệp chuẩn bi ̣ đủ các điề u kiện về công nghệ, về huấ n luyện khả năng quản lý và thay đổ i văn hóa doanh nghiệp nên nhiề u khi ứng dụng ERP làm xáo trộn và thậm chí gây lỗ, thiệt hại tài chính cho doanh nghiệp” (Nguyễn Bích Liên, 2012). Tóm lại, nghiên cứu ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP đã thu hút được sự quan tâm của các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu chuyên sâu về ứng dụng ERP tại doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ cũng như tại Việt Nam, chính vì vậy, đây là một nghiên cứu mới và có giá trị về mặt lý thuyết và thực tiễn.
7 3. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là thực trạng ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP tại một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ, từ đó rút ra các bài học kinh nghiệm và giải pháp cho các doanh nghiệp Việt Nam. Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu nêu trên, luận văn giải quyết những vấn đề nghiên cứu sau đây: - Nghiên cứu những lý luận chung về quản trị nguồn lực doanh nghiệp và doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng - Kinh nghiệm ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP tại một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ - Bài học và giải pháp cho các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Việt Nam 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là việc ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP tại một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ, và các bài học kinh nghiệm và giải pháp cho các doanh nghiệp Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu của luận văn là các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ và tại Việt Nam. Thời gian nghiên cứu từ năm 2010 tới năm 2017, tầm nhìn đến năm 2020. 5. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện luận văn này tác giả sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, các phương pháp kỹ thuật như thống kê, mô tả, so sánh, đánh giá, phỏng vấn chuyên gia. Trong đó, tác giả sử dụng các nguồn số liệu sơ cấp và thứ cấp, cụ thể bao gồm: Nghiên cứu số liệu sơ cấp: thông qua phỏng vấn chuyên gia - Đối tượng phỏng vấn: các chuyên gia đến từ các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ và giải pháp công nghệ thông tin, các cơ quan quản lý nhà nước về thương mại điện tử và công nghệ thông tin, và trường đại
8 học Ngoại thương. Tổng số chuyên gia tham gia phỏng vấn là 12 người, đến từ 8 đơn vị. - Thời gian thực hiện phỏng vấn: tháng 3 & 4 năm 2017. - Hình thức phỏng vấn: phỏng vấn trực tiếp và qua điện thoại. - Bảng câu hỏi phỏng vấn: Phụ lục 1 - Danh mục đơn vị của các chuyên gia tham gia phỏng vấn: Phụ lục 2. Nghiên cứu số liệu thứ cấp: tác giả có sử dụng các số liệu từ các sách giáo trình, sách chuyên khảo, báo cáo chuyên ngành, bài báo đăng trên tạp chí khoa học trong và ngoài nước, các báo cáo của các hãng nghiên cứu thị trường, cung cấp giải pháp về ERP. 6. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu, mục lục, tài liệu tham khảo, và các phụ lục, luận văn gồm những chương chính sau đây: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản trị nguồn lực doanh nghiệp trong doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng Chương 2: Thực trạng ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp của một số doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Hoa Kỳ và tại Việt Nam Chương 3: Một số giải pháp nhằm tăng cường ứng dụng quản trị nguồn lực doanh nghiệp tại các doanh nghiệp bán lẻ hàng tiêu dùng tại Việt Nam Vì thời gian và trình độ nghiên cứu còn hạn chế, luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được những ý kiến góp ý của các thầy cô và bạn bè để hoàn thiện và có những hướng nghiên cứu mới. Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy cô trường Đại học Ngoại thương, thầy giáo hướng dẫn PGS, TS Nguyễn Văn Thoan đã nhiệt tình hướng dẫn tác giả trong quá trình làm luận văn. Xin chân thành cảm ơn các chuyên gia đến từ các doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước đã nhiệt tình tham gia vào quá trình phỏng vấn chuyên gia và cung cấp các tài liệu tham khảo. Học viên cao học: Lê Viết Bắc.
9 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ NGUỒN LỰC DOANH NGHIỆP TRONG DOANH NGHIỆP BÁN LẺ HÀNG TIÊU DÙNG 1.1. Cơ sở lý luận về quản trị nguồn lực doanh nghiệp 1.1.1. Khái niệm quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP là viết tắt của “Enterprise Resource Planning” - “Lập kế hoạch nguồn lực doanh nghiệp”, hay “quản trị nguồn lực doanh nghiệp”. Thuật ngữ quản trị nguồn lực doanh nghiệp được sử dụng rộng rãi hơn, với nghĩa rộng hơn, do vậy, trong luận văn này tác giả sử dụng thống nhất thuật ngữ “quản trị nguồn lực doanh nghiệp”. Theo O’Leary, Hệ thống quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) là các gói phần mềm mạnh mẽ cho phép các doanh nghiệp tích hợp nhiều chức năng khác nhau. Đặc biệt, hệ thống ERP có thể cung cấp nền tảng cho một loạt các ứng dụng thương mại điện tử dựa trên các quy trình kinh doanh, bao gồm từ đặt hàng dựa trên web và theo dõi đơn đặt hàng, kiểm kê quản lý kho và hàng hoá (O’Leary, 2000). Mục đích của hệ thống ERP là tích hợp các chức năng xử lý nghiệp vụ của tất cả các bộ phận trong một phần mềm máy tính duy nhất mà có thể đáp ứng tất cả nhu cầu đặc thù của các bộ phận khác nhau. Hệ thống quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP) hoặc hệ thống ERP là một thuật ngữ được dùng liên quan đến một loạt hoạt động của công ty, do phần mềm máy tính hỗ trợ, để giúp cho công ty quản lý các hoạt động chủ chốt của nó, bao gồm: kế toán, phân tích tài chính, quản lý mua hàng, quản lý tồn kho, hoạch định và quản lý sản xuất, quản lý hậu cần, quản lý quan hệ với khách hàng, quản lý nhân sự, theo dõi đơn hàng, quản lý bán hàng, v.v.... Mục tiêu tổng quát của hệ thống này là đảm bảo các nguồn lực thích hợp của doanh nghiệp như nhân lực, vật tư, máy móc và tiền bạc có sẵn với số lượng đủ khi cần, bằng cách sử dụng các công cụ hoạch định và lên kế hoạch. Một phần mềm ERP là một phần mềm máy tính cho phép công ty cung cấp và tổng hợp số liệu của nhiều hoạt động riêng rẽ khác nhau để đạt được mục tiêu trên (Nguyễn Văn Hồng và các tác giả, 2012). Vậy, trong luận văn này, tác giả sử dụng thuật ngữ “quản trị nguồn lực doanh nghiệp ERP” cho hệ thống phần mềm ERP trong doanh nghiệp.
10 1.1.2. Đặc điểm của quản trị nguồn lực doanh nghiệp Đặc trưng của phần mềm ERP là có cấu trúc phân hệ (module). Phần mềm có cấu trúc phân hệ là một tập hợp gồm nhiều phần mềm riêng lẻ, mỗi phần mềm có một chức năng riêng. Từng phân hệ có thể hoạt động độc lập nhưng do bản chất của hệ thống ERP, chúng kết nối với nhau để tự động chia sẻ thông tin với các phân hệ khác nhằm tạo nên một hệ thống mạnh hơn. Các phân hệ cơ bản của một phần mềm ERP điển hình có thể như sau: Tài chính kế toán, Quản lý kho bãi, Hậu cần, vận chuyển, Bán hàng, Quản lý nhân sự Hình 1.1. Các chức năng của hệ thống ERP Nguồn: Tạp chí bán lẻ, 2016 Điểm phân biệt cơ bản nhất của ERP so với cách áp dụng nhiều phần mềm quản lý rời rạc khác (như phần mềm kế toán, quản lý nhân sự, quản lý bảo hành...) là tính tích hợp. ERP chỉ là một phần mềm duy nhất và các modules của nó thực hiện các chức năng tương tự như các phần mềm quản lý rời rạc nhưng các modules này còn làm được nhiều hơn thế trong môi trường tích hợp. Tính tích hợp của hệ thống ERP được gọi là tính "Tổng thể hữu cơ" do các modules có mối quan hệ chặt chẽ với nhau như các bộ phận trong cơ thể chúng ta. Vì sự khác biệt cơ bản này mà cách tiếp cận xây dựng hệ thống ERP của các công ty phần mềm và cách hiểu về phần mềm ERP của chúng ta cũng khác đi so với cách hiểu về phần mềm thông
11 thường. ERP là phần mềm mô phỏng và quản lý các hoạt động của doanh nghiệp theo quy trình. Cách tổ chức nhân sự theo phòng ban của tất cả các doanh nghiệp hiện nay là cách tổ chức nhân sự theo từng nhóm mà doanh nghiệp cho là tốt nhất để có thể dễ dàng tác nghiệp và quản lý phục vụ mục tiêu hoàn thành các nhiệm vụ sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Cách tổ chức theo phòng ban này cũng rất khác nhau từ doanh nghiệp này sang doanh nghiệp khác kể cả với các doanh nghiệp hoạt động trong cùng ngành nghề. Có một khái niệm khác trong hoạt động của doanh nghiệp là khái niệm quy trình. Nếu như cơ cấu tổ chức theo phòng ban của doanh nghiệp được thể hiện theo chiều dọc thì các bước của quy trình lại được tổ chức theo chiều ngang. Một quy trình hoạt động của doanh nghiệp bao gồm nhiều bước, mỗi bước thực hiện một chức năng nào đó, mỗi bước có hệ thống thông tin (hoặc dữ liệu) đầu vào và có kết quả là hệ thống thông tin (hoặc dữ liệu) đầu ra, thông tin đầu vào của bước này là thông tin đầu ra của bước trước và thông tin đầu ra của bước này cũng là thông tin đầu vào của bước kế tiếp... Một điều dễ nhận ra là một quy trình hoạt động của doanh nghiệp đặc biệt là các quy trình chính có thể liên quan đến nhiều phòng ban của doanh nghiệp, tức là để cho quy trình hoạt động đến các bước sau cùng thì cần có sự tham gia về nhân sự từ nhiều phòng ban. Các phần mềm quản lý rời rạc thường phục vụ cho hoạt động của một phòng ban cụ thể (như phòng kinh doanh, phòng kế toán, phòng nhân sự...) và như một "ốc đảo" đối với các phần mềm của phòng ban khác. Các công việc chuyển thông tin từ phòng ban này sang phòng ban khác được thực hiện một cách thủ công (như theo hình thức chuyển văn bản, copy file...) với năng xuất thấp và không có tính kiểm soát. Các modules của ERP cũng phục vụ cho các phòng ban nhưng hơn thế, nó giải quyết mối quan hệ giữa các phòng ban khi mô phỏng tác nghiệp của đội ngũ nhân viên theo quy trình. Thông tin được luân chuyển tự động giữa các bước của quy trình và được kiểm soát chặt chẽ. Các báo cáo trên phần mềm ERP có thể lấy thông tin từ nhiều bước trong quy trình và thậm chí từ nhiều quy trình khác nhau. Cách làm này tạo ra năng xuất lao động và hiệu quả quản lý thông tin rất cao cho doanh nghiệp. Như vậy, ngoài cách nhìn nhận doanh nghiệp theo cơ cấu tổ chức phòng ban, cách thứ hai để phân tích hoạt động của doanh nghiệp là tìm hiểu về các quy trình
12 hoạt động của doanh nghiệp. Khi xây dựng hệ thống quản lý chất lượng theo ISO, bạn sẽ thấy rõ nét nhất về các quy trình. Với mỗi doanh nghiệp, các quy trình được phân ra thành các quy trình sản xuất kinh doanh chính và các quy trình phụ trợ. Các quy trình sản xuất kinh doanh chính là đối tượng đầu tiên được mô phỏng trên hệ thống ERP. Tóm lại, ERP được định nghĩa tổng quát là giải pháp quản trị tổng thể doanh nghiệp. Về hình thức, một giải pháp ERP là tập hợp các phân hệ quản lý toàn bộ công đoạn trong quy trình sản xuất hay kinh doanh của doanh nghiệp gồm: hoạch định, dự báo, kiểm soát quá trình, vật tư đầu vào, sản phẩm đầu ra, phân phối, kế toán, nhân sự... Đây là dạng sản phẩm đặc biệt kết hợp công nghệ thông tin hiện đại, tân tiến với kinh nghiệm quản lý. Vì thế, việc đầu tư cho một giải pháp ERP không đơn thuần chỉ là mua một phần mềm mà còn là chuẩn hóa các quy trình hoạt động của doanh nghiệp bằng công nghệ thông tin. 1.1.3. Lợi ích và hạn chế của hệ thống quản trị nguồn lực doanh nghiệp 1.1.3.1. Lợi ích của hệ thống quản trị nguồn lực doanh nghiệp Tiếp cận thông tin quản trị đáng tin cậy: ERP giúp các nhà quản lý dễ dàng tiếp cận các thông tin quản trị đáng tin cậy để có thể đưa ra các quyết định dựa trên cơ sở có đầy đủ thông tin. Nếu không có hệ thống ERP, một cán bộ quản lý cấp cao phải dựa vào nhiều nguồn để có được thông tin cần thiết dùng cho việc phân tích tình hình tài chính và hoạt động của công ty. Với hệ thống ERP, điều này có thể được thực hiện một cách dễ dàng bằng cách sử dụng một phần mềm ứng dụng và trong thời gian thực. Ngoài ra, hệ thống ERP tập trung các dữ liệu từ mỗi phân hệ vào một cơ sở quản lý dữ liệu chung giúp cho các phân hệ riêng biệt có thể chia sẻ thông tin với nhau một cách dễ dàng. Hơn nữa, hệ thống ERP không chỉ thu thập và xử lý khối lượng lớn các giao dịch hàng ngày, mà còn nhanh chóng lập ra các phân tích phức tạp và các báo cáo đa dạng. Công tác kế toán chính xác hơn: Phần mềm kế toán hoặc phân hệ kế toán của phần mềm ERP giúp các công ty giảm bớt những sai sót mà nhân viên thường mắc phải trong cách hạch toán thủ công. Phần mềm kế toán cũng giúp các nhân viên kiểm toán nội bộ và các cán bộ quản lý cao cấp kiểm tra tính chính xác của các tài