Luận văn Thạc sĩ Sư phạm Vật lí: Thiết kế và sử dụng ebook chương ” Sóng cơ”, Vật lí 12 nhằm phát triển năng lực tự học của học sinh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:145

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài nghiên cứu được thực hiện nhằm xây dựng và thiết kế sách điện tử về phần sóng cơ trong chương trình vật lý lớp 12 cơ bản Trung Học Phổ Thông nhằm tạo hứng thú và phát triển năng lực tự học của người hoc. Để hiểu rõ hơn mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết của luận văn này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Sư phạm Vật lí: Thiết kế và sử dụng ebook chương ” Sóng cơ”, Vật lí 12 nhằm phát triển năng lực tự học của học sinh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRẦN THỊ KIM NGÂN THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG EBOOK CHƢƠNG ” SÓNG CƠ”, VẬT LÝ 12 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA HỌC SINH LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM VẬT LÝ Hà nội, 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRẦN THỊ KIM NGÂN THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG EBOOK CHƢƠNG ” SÓNG CƠ”, VẬT LÝ 12 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA HỌC SINH LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM VẬT LÝ Chuyên ngành lý luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn vật lý Mã số: 8140111 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. Vũ Văn Hùng Hà nội, 2020
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, ngoài nỗ lực của bản thân, tác giả đã nhận đƣợc sự giúp đỡ to lớn của các thầy cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp, các em học sinh và ngƣời thân trong gia đình. Bằng tất cả lòng kính trọng và và biết ơn sâu sắc, xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban giám hiệu trƣờng ĐHGD – ĐHQG Hà Nội, phòng Sau đại học, quý thầy cô đã tận tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi để các học viên hoàn thành khóa học. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến GS.TS. Vũ Văn Hùng, thầy đã hƣớng dẫn tận tình, động viên và theo dõi sát sao với tinh thần trách nhiệm cùng lòng thƣơng mến trong suốt quá trình tôi thực hiện luận văn này. PGS.TS. Phạm Kim Chung, chủ nhiệm Khoa Vật lý, ĐHGD – ĐHQG Hà Nội. Cảm ơn thầy đã dành rất nhiều thời gian, công sức và những hỗ trợ tận tình trong suốt quá trình làm luận văn. Tôi xin đƣợc gửi lời cản ơn tới Ban giám hiệu, quý thầy cô, các bạn đồng nghiệp và các em học sinh trƣờng THPT Kim Liên đã tạo điều kiện, san sẻ công việc để tôi có điều kiện hoàn thành khóa học và giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình thực nghiệm sƣ phạm. Cuối cùng xin cảm ơn sự quan tâm và ủng hộ của gia đình, bạn bè, đó là nguồn động viên tinh thần rất lớn để tôi theo đuổi và hoàn thành tốt luận văn. Học viên Trần Thị Kim Ngân i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BT Bài tập BC Báo cáo CNTT Công nghệ thông tin ĐC Đối chứng GV Giáo viên GS Giáo sƣ HS Học sinh HSKS Học sinh khảo sát NXB Nhà xuất bản NCTL Nghiên cứu tài liệu SBT Sách bài tập SGK Sách giáo khoa TKTN Thiết kế thí nghiệm TN Thực nghiệm TS Tiến sĩ THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông ii
DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1. Khảo sát mức độ tự học của học sinh ....................................... 11 Biểu đồ 1.2. Khảo sát mức độ tiếp cận Ebook .............................................. 12 Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc bài học điện tử 1.................................................... 20 Hình 2.2. Sơ đồ nội dung kiến thức .............................................................. 25 Hình 1.1. Gợn sóng lan truyền khi tay chạm mặt nƣớc ................................ 25 Hình 2.1. Mô tả sự lan truyền sóng trên dây ................................................. 28 Hình 3.1. Mô tả hình ảnh bƣớc sóng ............................................................. 29 Hình 4.1. Đồ thị sóng .................................................................................... 30 Hình 5.Đồ thị sóng cơ tuần hoàn theo không gian........................................ 31 Hình 3. 1. Mô phỏng đồ thị dao động âm ..................................................... 43 Hình 3.2. Chim bồ câu .................................................................................. 43 Hình 3.3: Voi ................................................................................................. 43 Hình 3. 3. Chó và dơi .................................................................................... 44 Hình 3. 4. Âm thoa ........................................................................................ 44 Hình 3. 4. Đàn bầu và đàn ghi ta ................................................................... 45 Hình 3.5. Ống sáo và ống nghiệm ................................................................. 45 Hình 3. 6. Đàn và tần số nốt nhạc ................................................................. 45 Biểu đồ 3.1.Tổng hợp điểm kiểm tra của hai lớp 12a2 và 12a6 ................... 52 iii
MỤC LỤC MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài......................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................. 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................. 2 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ........................................................... 2 5. Vấn đề nghiên cứu ..................................................................................... 2 6. Giả thuyết khoa học ................................................................................... 2 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 2 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................... 3 9. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................... 3 10. Cấu trúc của luận văn ............................................................................... 3 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ............... 4 1.1 Dạy học phát triển năng lực ..................................................................... 4 1.1.1 Dạy học là gì? ....................................................................................... 4 1.1.2. Dạy học phát triển năng lực? ............................................................... 4 1.2. Năng lực .................................................................................................. 4 1.2.1. Định nghĩa ............................................................................................ 4 1.2.2. Phân loại ............................................................................................... 5 1.2.3. Năng lực tự học .................................................................................... 5 1.4. Lịch sử hình thành và phát triển ebook................................................... 7 1.4.1 Trên thế giới .......................................................................................... 7 1.5.Sơ lƣợc về ebook...................................................................................... 9 1.5.1 Ebook là gì? .......................................................................................... 9 1.5.2. Ƣu và nhƣợc điểm của ebook .............................................................. 9 1.6. Khảo sát việc tự học và đọc sách điện tử của học sinh trƣờng THPT Kim Liên ...................................................................................................... 10 1.6.1. Đối tƣợng điều tra .............................................................................. 10 1.6.2. Nội dung điều tra ............................................................................... 10 1.6.3. Kết quả điều tra .................................................................................. 10 1.6.4.Kết luận điều tra .................................................................................. 12 iv
CHƢƠNG 2: NGUYÊN TẮC THIẾT KẾ EBOOK ................................... 13 2.1. Nguyên tắc chung thiết kế nội dung của E-book .................................. 13 2.1.1. Nguyên tắc sƣ phạm cốt lõi ............................................................... 13 2.1.2. Nguyên tắc thiết kế cốt lõi ................................................................. 15 2.2. Nguyên tắc chung thiết kế kịch bản của E-book .................................. 19 2.2.1: Kịch bản của E-book là gì? ................................................................ 19 2.2.2: Cấu trúc của một bài học điện tử ....................................................... 19 2.3. Thiết kế kịch bản cho chƣơng sóng cơ, vật lý 12 cơ bản ..................... 24 2.3.1. Tổng quan kiến thức chƣơng 2”sóng cơ” .......................................... 24 2.3.2. Nội dung kịch bản .............................................................................. 25 2. Đặc trƣng sinh lý(dựa trên khả năng cảm thụ của tai ngƣời) .................. 47 CHƢƠNG 3: TỔ CHỨC THỰC NGHIỆM ................................................ 48 3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm............................................................ 48 3.2. Nội dung thực nghiệm........................................................................... 48 3.3. Đối tƣợng thực nghiệm ......................................................................... 49 3.4. Tiến hành thực nghiệm.......................................................................... 49 3.4.1. Chuẩn bị ............................................................................................. 49 3.4.2. Tiến hành thực nghiệm ...................................................................... 49 3.4.3. Xử lý số liệu ....................................................................................... 50 3.5. Kết quả thực nghiệm ............................................................................. 50 3.5.1. Kết quả bảng kiểm quan sát hoạt động của học sinh dựa trên tiêu chí đã xây dựng .................................................................................................. 50 3.5.2. Kết quả bài kiểm tra ........................................................................... 50 3.5.3.Kết quả khảo sát mức độ tiếp nhận ebook .......................................... 53 3.6. Đánh giá kết quả thực hiện đề tài.......................................................... 53 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................ 54 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 55 PHỤ LỤC v
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Khoảng năm 1760, sự ra đời của động cơ hơi nƣớc đầu tiên đã đánh dấu cho sự phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất với vai trò cơ giới hoá sản xuất. Đến những năm 1870 dƣới sự bùng nổ của các phát minh khoa học vĩ đại thì cuộc cách mạng công nghiệp thứ hai diễn ra với vai trò thúc đẩy sản xuất hàng loạt. Cuộc cách mạng lần thứ ba bắt dầu diễn ra khoảng những năm 1970 đƣợc gọi là cuộc cách mạng kỹ thuật số nhờ sự ra đời của chất bán dẫn, máy tính cá nhân và mạng internet. Cho tới ngày nay cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tƣ đƣợc nẩy nở nối tiếp từ cuộc cách mạng lần thứ ba, làm mờ đi ranh giới giữa vật lý, kỹ thuật và ngành sinh học. Hiện nay, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ ở các nƣớc phát triển nhƣ Mỹ, châu Âu, và một phần châu Á. Bên cạnh những cơ hội mới, cách mạng công nghiệp 4.0 cũng đặt ra cho nhân loại nhiều thách thức phải đối mặt. Việt Nam tất yếu cũng phải đón nhận chủ động cuộc cách mạng này. Điều này đòi hỏi Việt Nam phải có nguồn nhân lực có đủ năng lực và trình độ để tiếp cận và phát triển song hành cuộc cách mạng này. Do đó trong những năm gần đây, nhà nƣớc đã tích cực thúc đẩy nền giáo dục nƣớc nhà đổi mới toàn diện về dạy và học. Chú trọng phát triển năng lực của ngƣời học. Đối với môn vật lý là một trong ba ngành khoa học quan trọng trong cuộc cách mạng 4.0, là một môn khoa học gắn liền với thực tiễn, nên việc dạy học phát triển năng lực của ngƣời học sẽ dễ dàng đƣợc tối ƣu hóa. Và học là suốt đời, sau khi rời ghế nhà trƣờng học sinh còn cần phải không ngừng nỗ lực tự học để nâng cao trình độ trong thời đại công nghệ phát triển nhanh nhƣ vũ bão. Tự học là quá trình con ngƣời tự tìm tòi tài khám phá để chiếm lĩnh tri thức làm giàu phát triển năng lực bản thân. Nhƣng hiện nay việc tự học của học sinh trung học phổ thông hay học sinh nói chung còn ở mức độ thấp. Vậy làm thế nào để nâng cao năng lực tự học cho học sinh? Một phƣơng án đƣa ra là tạo ra những tài liệu dễ tìm dễ đọc, tạo đƣợc nhiều hứng thú của học sinh kích thích quá trình tự học. Và với sự phát triển công nghệ thông tin thì hình thức tự học ở nhà thông qua internet đã và đang là một xu hƣớng giáo dục mới ắt sẽ phải diễn ra ngày càng mạnh. 1
Do đó để đáp ứng chƣơng trình đổi mới tổng thể giáo dục, đáp ứng xu thế học hiện đại , giúp học sinh có thể dễ dàng tự học, em chọn đề tài: “Thiết kế và sử dụng ebook chƣơng “ sóng cơ”, Vật lý 12 nhằm phát triển năng lực tự học của học ” 2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng và thiết kế sách điện tử về phần sóng cơ trong chƣơng trình vật lý lớp 12 cơ bản Trung Học Phổ Thông nhằm tạo hứng thú và phát triển năng lực tự học của ngƣời hoc 3. Nhiệm vụ nghiên cứu + Nghiên cứu cơ sở lý luận về dạy học phát triển năng lực + Nghiên cứu cơ sở lý luận về năng lực tự học + Nghiên cứu nguyên tắc chung của việc thiết kế ebook và thiết kế ebook cho chƣơng II sóng cơ, vật lý 12 cơ bản. +Thực nghiệm sƣ phạm nhằm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của sách ebook trong quá trình tạo hứng thú tự học của học sinh. 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Năng lực tự học của học sinh trƣờng THPT Kim Liên- Đống Đa – Hà Nội. - Đối tƣợng nghiên cứu: + Các nguyên tắc thiết kế ebook, cách thiết kế ebook ứng dụng cho nội dung chƣơng sóng cơ vật lý 12 cơ bản. 5. Vấn đề nghiên cứu Đề tài tập trung vào nghiên cứu vấn đề cơ bản sau: - Ứng dụng công nghệ thông tin để thiết kế sách điện tử sao cho hấp dẫn tạo hứng thú cho ngƣời đọc giúp phát triển năng lực tự học 6. Giả thuyết khoa học Nếu thiết kế đƣợc ebook phần sóng cơ tốt sẽ giúp học sinh phát triển đƣợc năng lực tự học cho phần này có hiệu quả. 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Thiết kế ebook cho phần sóng cơ vật lý 12. 2
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài : Tạo ra học liệu dƣới dạng sách điện tử nhằm tạo hứng thú cho học sinh, từ đó học sinh có thể tự học một cách dễ dàng và phát triển các năng lực khác. 9. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng một số phƣơng pháp nghiên cứu sau: - Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu lý luận về năng lực, lí luận về năng lực tự học, và nghiên cứu các nguyên tắc thiết kế ebook. - Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn (điều tra, quan sát, chuyên gia...): + Nghiên cứu thực tiễn việc tự học của học sinh thông qua phiếu điều tra - Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm: Tiến hành dạy song song lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. Một lớp học bình thƣờng và một lớp sử dụng ebook. - Phƣơng pháp thống kê toán học: nhằm phân tích, đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm. 10. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo, luận văn dự kiến đƣợc trình bày trong 3 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan. Chƣơng 2: Nguyên tắc thiết kế ebook Chƣơng 3: Tổ chức thực nghiệm 3
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1 Dạy học phát triển năng lực 1.1.1 Dạy học là gì? 1.1.1.1 Khái niệm chung về quá trình dạy học “Dạy học là hoạt động đặc trƣng nhất, chủ yếu nhất của nhà trƣờng, diễn ra theo một quá trình nhất định từ to đến tn gọi là quá trình dạy học . Đó là một quá trình xã hội bao gồm và gắn liền với hoạt động dạy và hoạt động học trong đó học sinh nhận thức của mình dƣới sự điều khiển chỉ đạo, tổ chức, hƣớng dẫn của giáo viên nhằm thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ dạy học”[2,tr10] “Quá trình dạy học là chuỗi liên tiếp các hành động dạy, hành động của ngƣời dạy và ngƣời học đan xen và tƣơng tác với nhau trong khoảng không gian và thời gian nhất định , nhằm thực hiện nhiệm vụ dạy học”.[2,tr10] 1.1.1.2. Dạy học vật lý “Là quá trình giáo viên tổ chức, kiểm tra, định hƣớng hành động của học sinh sao cho học sinh tự chủ chiếm lĩnh, xây dựng tri thức vật lí và kĩ năng của mình, đồng thời năng lực trí tuệ và nhân cách toàn diện của học sinh từng bƣớc phát triển.”[2, tr12] 1.1.2. Dạy học phát triển năng lực? “Dạy học Theo định hƣớng phát triển năng lực là phƣơng pháp dạy học chú ý tích cực hoá học sinh về hoạt động trí tuệ, rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, đồng thời gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành thực tiễn”.[4] 1.2. Năng lực 1.2.1. Định nghĩa Năng lực là tổng hợp những khả năng và kỹ xảo học đƣợc hoặc sẵn có của ngƣời học nhằm giải quyết các tình huống xác định, cũng nhƣ sự sẵn sàng về động cơ, xã hội… và kỹ năng vận dụng các cách giải quyết vấn đề một cách có trách nhiệm và hiệu quả trong những tình huống linh hoạt. 4
1.2.2. Phân loại Việc phân loại năng lực là một vấn đề phức tạp. Dựa trên quan điểm tiếp cận mà ngƣời ta chia năng lực thành các dạng thức khác nhau và từ đó cũng xuất hiện nhiều kiểu năng lực khác nhau. Nhƣng phổ biến nhất vẫn là cách phân loại năng lực thành năng lực chung và năng lực riêng( còn gọi là năng lực chuyên biệt) 1.2.3. Năng lực tự học 1.2.3.1. Khái niệm tự học: Là ngƣời học tự quyết định việc lựa chọn mục tiêu học tập, lựa chọn các hoạt động học tập và các hình thức phƣơngS pháp kiểm tra , đánh giá thích hợp, từ đó tổ chức, xây dựng, kiểm tra, kiểm soát tiến trình học tập của cá nhân với ý thức trách nhiệm. 1.2.3.2. Các hình thức tự học Có 5 hình thức tự học: - Tự học hoàn toàn: không có sự xuất hiện của giáo viên trong suốt quá trình học tập. - Tự học qua phƣơng tiện truyền thông(học từ xa): Học sinh đƣợc nghe giảng quan sát giáo viên qua các bài giảng điện tử, nhƣng không tƣơng tác trực tiếp đƣợc , để giải quyết những khó khăn nhất thời. - Tự học có hƣớng dẫn qua tài liệu hƣớng dẫn. - Tự học trong một giai đoạn hay một khâu của quá trình học tập. - Tự học trong quá trình tự học ở trƣờng. Trong luận văn này đáp ứng hình thức “ tự học có hƣớng dẫn qua tài liệu hƣớng dẫn” cụ thể thông qua sách điện tử 1.2.3.3. Năng lực tự học Thầy Nguyễn Cảnh Toàn cho rằng: “Năng lực tự học đƣợc hiểu là một thuộc tính kỹ năng rất phức hợp. Nó bao gồm kỹ năng và kĩ xảo cần gắn bó với động cơ và thói quen tƣơng ứng, làm cho ngƣời học có thể đáp ứng đƣợc những yêu cầu mà công việc đặt ra” [5]. Năng lực tự học là sự bao hàm cả cách học, kỹ năng học và nội dung học: “Năng lực tự học là sự tích hợp tổng thể cách học và kỹ năng tác động đến nội dung trong hàng loạt tình huống – vấn đề khác nhau” [5] 5
1.2.3.4. Vai trò của năng lực tự học Tự học, tự nghiên cứu là một trong những xu thế của thời đại. Đây cũng là chủ trƣơng của Đảng, của Bộ Giáo dục và Đào tạo và đƣợc cụ thể hoá trong luật Giáo dục”Cải tiến phƣơng pháp giảng dạy và học tập theo hƣớng tích cực hoá hoạt động học tập , phát huy tính chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của học sinh…”(NQ TW2- Luật giáo dục) Trong các năng lực thì “tự học “ đƣợc xếp đầu tiên chính vì tự học có ý nghiã quan trọng đối với sự thành đạt của mỗi ngừơi . Tự học là con đƣờng tự khẳng định của mỗi ngƣời. Tự học giúp con ngƣời giải quyết mâu thuẫn giữa khát vọng cao đẹp về học vấn với hoàn cảnh khó khăn của cuộc sống cá nhân. Tự học là con đƣờng tạo ra tri thức bền vững cho mỗi ngƣời . Tự học khắc phục nghịch lí: học vấn thì vô hạn mà tuổi học đƣờng thì giới hạn. Tự học đang trở thành chìa khoá vàng trong thời đại bùng nổ thông tin ngày nay. Học sinh, sinh viên phải biết tự học vì học tập là một quá trình suốt đời. Tự học góp phần dân chủ hoá, xã hội hoá giáo dục một cách có hiệu quả nhằm phát huy, tận dụng tiềm năng to lớn của mỗi thành viên trong cộng đồng. Để phát triển năng lực tự học cần chú ý việc xây dựng kế hoạch học tập, rèn luyện khả năng đọc, ghi chép, nhận xét, giải quyết vấn đề… 1.2.3.5. Các thành tố của năng lực tự học Tác giả Taylor khi nghiên cứu về vấn đề tự học của học sinh trong trƣờng phổ thông đã xác định năng lực tự học có những biểu hiện sau: - Về thái độ: + Có ý thức tự chịu trách nhiệm với việc hoc tập của chính mình + Có tinh thần đối mặt với những thách thức + Mong muốn đƣợc thay đổi và mong muốn đƣợc học - Về tính cách + Có động cơ học tập rõ ràng, có tính độc lập, kỉ luật cao + Có tính tự tin, thích học, có tính tò mò ở mức độ cao. + Có tính kiên nhẫn, chủ động thể hiện kết quả học tập - Kỹ năng + Có kỹ năng thực hiện tốt các hoạt động học tập. 6
+ Có kỹ năng quản lý thời gian và lập kế hoạch tốt 1.2.3.6. Phương pháp phát triển khả năng tự học của học sinh - Giáo viên thay đổi phƣơng pháp dạy học để khuyến khích sự phát triển nội lực của học sinh sẽ kích thích quá trình lĩnh hội tri thức và phát triển trí tuệ. Từ đó học sinh dần dần tự tìm tòi khám phá thông qua tự đọc tài liệu, tự làm thí nghiệm - Giáo viên cần thƣờng xuyên giao các nhiệm vụ học tập cho học sinh và có biện pháp kiểm tra đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ học tập. Đồng thời nhiệm vụ học tập phải đa dạng, có mức độ phức tạp và khó khăn tăng dần. Bên cạnh đó giáo viên cần phải hƣớng dẫn học sinh phƣơng pháp để học tập có hiệu quả nhất. Đặc biệt cần khen thƣởng động viên kịp thời khi học sinh có bƣớc đầu tự học. -Cung cấp cho học sinh những tài liệu tham khảo mang tính hấp dẫn lôi cuốn sự thích thú của hoc sinh trong quá trình tự học. 1.4. Lịch sử hình thành và phát triển ebook Dựa vào xu hƣớng dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực, mà năng lực tự học nhƣ chúng ta biết ở trên nó có vai trò quyết định để ngƣời học có thể đáp ứng yêu cầu của thời kỳ công nghệ đang phát triển nhƣ vũ bão. Một trong những cách giúp phát triển khả năng tự học đó chính là cung cấp tài liệu hấp dẫn học sinh – chính là ebook. Vậy ebook hình thành và phát triển ra sao? 1.4.1 Trên thế giới Lịch sử của ebook bắt đầu manh nha từ trƣớc cuộc chiến tranh thế giới lần thứ II với Vannevar Bush, ngƣời đã nghĩ ra bản ghi nhớ nhƣ một cách để các cá nhân lƣu trữ và đọc các thông tin sẵn có ngày càng tăng. Nhƣng phải đến năm 1971, các nhà điều hành máy tính lớn Xerox Sigma V tại Đại học IIIinois đã cho Michael S. Hart thời gian sử dụng máy tính rộng rãi để tìm kiếm một cách sử dụng xứng đáng tài nguyên này. Và ông đã tạo ra taì liệu điện tử đầu tiên của mình bằng cách nhập “Tuyên ngôn độc lập Hoa Kỳ” vào một máy tính bằng văn bản thuần tuý. Hart đã lên kế hoạch tạo tài liệu bằng văn bản thuần tuý để giúp chúng dễ dàng tải xuống và xem trên thiết bị. 7
Sau đó, Project Gutenberg đã đƣợc đƣa ra để tạo ra các bản sao điện tử nhiều văn bản hơn- đặc biệt là sách Năm 1992, Sony ra mắt Data Discman, một trình đọc sách điện tử đƣợc lƣu trữ trên dĩa CD. Một trong những ấn phẩm điện tử có thể đƣợc phát trên Discman đƣợc gọi là” Thƣ viện của tƣơng lai. sách điện tử ban đầu thƣờng đƣợc viết cho các lĩnh vực đặc biệt và đối tƣợng hạn chế, chỉ đƣợc đọc bởi các nhóm lợi ích nhỏ và tận tuỵ. phạm vi của chủ đề của các cuốn sách điện tử này bao gồm các hƣớng dẫn kỹ thuật cho phần cứng, kỹ thuật sản xuất và các chủ đề khác. Trong những năm 90 , tính khả dụng chung của internet khiến cho việc chuyển các tệp điện tử đƣợc dễ dàng hơn nhiều, bao gồm cả sách điện tử. Vào năm 1993, Paul Baim đã phát hành một ngăn xếp HyperCard phần mềm miễn phí, đƣợc gọi là Ebook, cho phép dễ dàng nhập bất ký tệp văn bản nào để tạo ra một phiên bản có thể phân trang tƣơng tự nhƣ một cuốn sách bìa mềm điện tử. Một tính năng đáng chú ý là tự dộng theo dõi trang cuối cùng để đọc trở lại “cuốn sách” sẽ đƣa bạn đến nơi bạn đọc lần cuối. Tiêu đề của ngăn xếp này có thể là ví dụ đầu tiên của thuật ngữ Ebook đƣợc sử dụng trong bối cảnh hiện đại. Khi các sách điện tử xuất hiện và tăng sinh, một số hỗ trợ thu đƣợc từ các công ty phần mềm lớn, chẳng hạn nhƣ Adobe với định dạng pdf đƣợc giới thiệu vào năm 1993. Không giống nhƣ hầu hết các định dạng khác, các tài liệu thƣờng đƣợc gắn cụ thể với một kích thƣớc và bố cục, thay vì điều chỉnh linh hoạt với trang hiện tại, cửa sổ hoặc kích thƣớc khác. Các thiết bị đọc sách điện tử khác nhau, hầu hết chúng chúng chỉ chấp nhận sách chỉ trong một hoặc một vài định dạng. Đồng thời do tính độc quyền và độc giả hạn chế của sách điện tử, nên thị trƣờng xuất bản và phân phối sách điện tử bị hạn chế. Vào cuối những năm 90 , một tập đoàn đƣợc thành lập để phát triển định dạng Epub nhƣ một cách để các tác giả và nhà xuất bản cung cấp một tài liệu nguồn duy nhất mà nhiều nền tảng phần mềm đọc sách có thể xử lý. Từ đó sách điện tử ngày càng phát triển mạnh mẽ. các thƣ viện sách cũng dần đƣợc số hoá thành thƣ viện điện tử. Do tính tiện lợi , nên số lƣợng sách điện tử đƣợc mƣợn từ thƣ viện số tăng kỷ lục 8
1.4.2. Ở Việt Nam Với dân số trên 93 triệu, trong đó khoảng 55 triệu ngƣời sử dụng internet, là một con số lí tƣởng cho sự phát triển kinh tế số. Tuy nhiên khi nói về ebook thì số lƣợng ngƣời đọc và mua ebook không đạt mong muốn nhƣ mục tiêu đề ra. Vào năm 2014 , nền tảng xuất bản điện tử Waka đã kết hợp với hơn 50 nhà cuất bản uy tín trong nƣớc nhƣ : nhà xuất bản Thông tin và Truyền Thông, Alphabook, Thaihabook, nhà sách Phƣơng Nam…và là đối tác thƣờng xuyên của hơn 1000 tác giả và dịch giả. Điều này giúp cho Waka có số lƣợng đầu sách điện tử phong phú về số lƣợng, chất lƣợng và thể loại, giúp đáp ứng đầy đủ hơn về nhu cầu của ngƣời đọc. Từ đó dần dần khoảng 3 triệu ngƣời Việt đã tiếp cận và sử dụng ebook. Trong giáo dục , việc viết sách điện tử cung cấp tài liệu học tập cho học sinh trong những năm gần đây bắt đầu có sự phát triển nhƣng rất ít, chƣa có tính phổ biến rộng rãi. 1.5.Sơ lƣợc về ebook 1.5.1 Ebook là gì? Là một ấn phẩm sách đƣợc xuất bản và phát hành cho các thiết bị kỹ thuật số, gồm hình ảnh, văn bản, hoặc cả hai, có thể đọc đƣợc trên hình phẳng của máy tính hoặc các thiết bị điện tử khác 1.5.2. Ưu và nhược điểm của ebook 1.5.2.1. Ưu điểm - Khả năng lƣu trữ cao: có thể lƣu trữ hàng trăm thậm chí hàng nghìn ebook trong một thiết bị duy nhất - Tính linh động cao: chúng ta chỉ cần mang theo một thiết bị điện tử chứa toàn bộ ebook trong đó. - Giá cả: Nhìn chung ebook rẻ hơn sách in. - Độ bền: gần nhƣ không bị hƣ hại Theo thời gian, không phụ thuộc vào sự hỏng hóc của thiết bị điện tử, trừ vi rút. - Sách điện tử có thể truy cứu các thôg tiên liên quan nhờ từ điển trực tuyến - Có tính sinh động cao. 9
1.5.2.2 Nhược điểm - Sách điện tử đều bị hạn chế chia sẻ. - Gây ảnh hƣởng đến sức khoẻ: ánh sáng trên thiết bị điện tử gây hại cho mắt nếu tiếp xúc trong thời gian dài. - Thời gian xuất bản : luôn xuất bản sau sách - Không có cảm giác trải nghiệm thật của một cuốn sách in nhƣ: có thể sờ thấy, có thể ngửi hƣơng giấy… 1.6. Khảo sát việc tự học và đọc sách điện tử của học sinh trƣờng THPT Kim Liên 1.6.1. Đối tượng điều tra Gồm 120 học sinh lớp 12 trƣờng THPT Kim Liên 1.6.2. Nội dung điều tra Gồm hai nhóm và 8 tiêu chí(phụ lục 1) 1.6.3. Kết quả điều tra 1.6.3.1. Kết quả điều tra mức độ tự học của học sinh Khảo sát mức độ tự học các kiến thức của môn học trong chƣơng trình phổ thông Kênh tự học Mức độ tự học Thƣờng Tỷ lệ Thỉnh Tỷ lệ Không Tỷ lệ xuyên (%) thoảng (%) thƣờng (%) xuyên Bài giảng trên giấy của giáo 60 50 39 32,5 21 17,5 viên Internet(trang web học trực 53 44,2 21 17,5 26 41,3 tuyến, youtube…) Sách báo , tạp chí chuyên 12 10 23 19,2 75 62,8 ngành(vật lý tuổi trẻ, tạp trí khoa học…) 10
Biểu đồ 1.1. Khảo sát mức độ tự học của học sinh Số HSKS Thường xuyên Thỉnh thoảng Không thường xuyên 140 120 120 120 120 100 80 60 75 60 40 53 39 20 26 21 21 23 12 0 Vở ghi Internet Sách báo Nhận xét: Từ kết quả khảo sát ta thấy, học sinh THPT Kim Liên học tập rất chăm chỉ, thể hiện ở tỷ lệ các con tự học thông qua bài giảng trên giấy hay nói cách khác là qua vở ghi và sách giáo khoa chiếm 50% . Bên cạnh đó một điều rất đáng chú ý đó là tỷ lệ học sinh tự tìm hiểu kiến thức thông qua các trang học trực tuyến nhƣ Hocmai.vn ; Moon.vn, qua các kênh Youtube…chiếm tỷ lệ rất cao tƣơng đƣơng với tỷ lệ tự học qua vở thầy cô giảng bài. Điều này chứng tỏ khả năng tiếp cận công nghệ thông tin của học sinh rất tốt. 1.6.3.2. Khảo sát tiếp cận về ebook Bảng kết quả Số HSKS Chƣa bao Đã từng Đã đọc Đã đọc Đã đọc giờ nghe nghe nhƣng ebook về ebook về ebook về nói chƣa đọc các nội nội dung cả hai bao giờ dung: các môn nội dung truyện, thơ. học trong bên nhà trƣờng, có tƣơng tác trực tuyến 120 15 59 32 8 6 11
Biểu đồ 1.2. Khảo sát mức độ tiếp cận Ebook 5% 12% Chưa nghe nói bao giờ 7% Đã nghe nhưng chưa đọc 27% Đã đọc ebook về các nội dung: truyện, thơ 49% Đã đọc ebook về các nội dung là môn học trong trường Đã đọc cả hai nội dung trên Nhận xét: Qua biểu đồ chúng ta thấy số lƣợng học sinh Kim liên biết về ebook rất lớn chiếm gần 50%, điều này một lần nữa khẳng định mức độ tiếp xúc với các ứng dụng số của các con rất cao. Tuy nhiên khi các con thực sự sử dụng ebook trên các thiết bị tích hợp sẵn trên ứng dụng điện thoại thì các sản phẩm ấy đơn thuần là sách truyện, chƣa đọc nhiều về sách liên quan đến môn học các con đang đƣợc học trên trƣờng. 1.6.4.Kết luận điều tra Qua thực tiễn điều tra ta thấy, đối với học sinh THPT Kim Liên – là một trong những trƣờng tốp đầu của khối công lập Hà Nội thì việc các em có rất nhiều cơ hội tiếp xúc với công nghệ thông tin, do đó các em có hiểu biết về ebook một cách nhất định. Song bên cạnh đó, thể loại của ebook mà các em tiếp xúc chủ yếu là sách truyện, chƣa có sách khoa học giáo dục. Các em chƣa thực sự đƣợc thúc đẩy khả năng tự học tự nghiên cứu trong các môn khoa học. 12
CHƢƠNG 2 NGUYÊN TẮC THIẾT KẾ EBOOK 2.1. Nguyên tắc chung thiết kế nội dung của E-book Để đảm bảo cho nội dung học tập kỹ thuật số phù hợp với mục đích dạy học thì khi thiết . kế E-book chúng ta cần tuân theo những nguyên tắc nhất định. Các nguyên tắc thiết kế nội dung đƣợc chia làm hai nhóm đó là: nguyên tắc sƣ phạm cốt lõi và nguyên tắc thiết kế cốt lõi 2.1.1. Nguyên tắc sư phạm cốt lõi - Bao hàm và truy cập: Nội dung học tập đƣợc cung cấp phải dựa trên thực tiễn . Điều này bao gồm lựa chọn các phƣơng pháp sƣ phạm và tài nguyên phù hợp. Trong hầu hết các trƣờng hợp, tài nguyên học tập kỹ thuật số nên hỗ trợ các thực tiễn bao gồm trong thiết kế của họ và trong các tài liệu hỗ trợ mà họ cung cấp cho các ngƣời học. Ví dụ, họ có thể làm điều này bằng cách cung cấp tính linh hoạt để điều chỉnh các tài nguyên theo các sở thích học tập khác nhau hoặc bằng cách đề xuất các cách khác giải quyết các dự định học tập mục tiêu, nơi học tập kỹ thuật số nguồn lực có hạn liên quan. - Sự tham gia của ngƣời học: việc dạy học nên tạo ra thách thức và thúc đẩy ngƣời học, kích thích sự hào hứng tham gia của ngừơi học. Điều này đòi hỏi một số yêu cầu sau : • Tạo động lực, trong đó nó khuyến khích văn hóa học tập, thú vị và đƣợc các học viên tích cực trải nghiệm và ngƣời học nhƣ nhau • Có một mục tiêu giáo dục đáng giá và không chỉ đơn giản là chiếm lĩnh hoặc giải trí ngƣời học • Không tạo ra phản ứng đối với việc học có khả năng làm giảm động lực chung để học hoặc điều đó có thể ngăn cản ngƣời học sử dụng CNTT để học. Sự tham gia và động lực đạt đƣợc thông qua một sự pha trộn phức tạp của thiết kế thẩm mỹ, kỹ thuật và giáo dục và có thể đƣợc củng cố bởi bối cảnh. - Học tập hiệu quả 13