Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Tìm hiểu tính tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi trong trò chơi học tập ở một số trường mầm non TP.Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:141

Thêm vào BST

Báo xấu

155
lượt xem 41
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Tìm hiểu tính tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi trong trò chơi học tập ở một số trường mầm non TP.Hồ Chí Minh tìm hiểu mức độ biểu hiện, yếu tố tác động và một số biện pháp nâng cao tính tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi trong trò chơi học tập ở một số trường mầm non TP.Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Tìm hiểu tính tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi trong trò chơi học tập ở một số trường mầm non TP.Hồ Chí Minh

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM TP.HOÀ CHÍ MINH ------ ------ Ñaøo Vieät Cöôøng TÌM HIEÅU TÍNH TÍCH CÖÏC NHAÄN THÖÙC CUÛA TREÛ MAÃU GIAÙO 5-6 TUOÅI TRONG TROØ CHÔI HOÏC TAÄP ÔÛ MOÄT SOÁ TRÖÔØNG MAÀM NON TP.HOÀ CHÍ MINH Chuyeân ngaønh : Taâm lyù hoïc Maõ soá : 60 31 80 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ TAÂM LYÙ HOÏC NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC TS. HUYØNH VAÊN SÔN Tp.Hoà Chí Minh - 2008
LÔØI CAÛM ÔN Toâi xin baøy toû loøng bieát ôn chaân thaønh ñeán: Phoøng Giaùo duïc maàm non Quaän 2, Phoøng Giaùo duïc maàm non Huyeän Hoùc Moân, Ban giaùm hieäu vaø toaøn theå caùn boä, giaùo vieân, coâng nhaân vieân Tröôøng maàm non Vöôøn Hoàng - Quaän 2, Tröôøng maàm non 23/11 - Huyeän Hoùc Moân; vaø ñoâng ñaûo giaùo vieân maàm non khoái lôùp Laù ñang coâng taùc taïi (treû maãu giaùo 5-6 tuoåi) caùc tröôøng maàm non khaùc treân ñòa baøn Tp.Hoà Chí Minh ñaõ raát nhieät tình uûng hoä ñeà taøi, taïo ñieàu kieän vaø tích cöïc tham gia vaøo quaù trình nghieân cöùu ñeà taøi, goùp phaàn quan troïng ñeå ñeà taøi nghieân cöùu trieån khai coù keát quaû. Ñaëc bieät, toâi xin ñöôïc baøy toû loøng bieát ôn chaân thaønh, saâu saéc ñoái vôùi Tieán só Huyønh Vaên Sôn - ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc, ñaõ luoân gaén boù, taän tuïy vaø ñoäng vieân toâi raát nhieàu trong suoát quaù trình toâi thöïc hieän ñeà taøi nghieân cöùu cuûa mình. Tp. Hoà Chí Minh, thaùng 12 naêm 2008 Ñaøo Vieät Cöôøng
DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT ÑC : Ñoái chöùng MG : Maãu giaùo n : Taàn soá quan saùt Sa.TN : Sau thöïc nghieäm t : Trị số kiểm nghiệm T-Test T.Bình : Trung bình TC : Troø chôi TCHT : Troø chôi hoïc taäp TN : Thöïc nghieäm Tp : Thaønh phoá Tr.TN : Tröôùc thöïc nghieäm TTCNT : Tính tích cöïc nhaän thöùc % : Tæ leä phaàn traêm α = 0.05 : Mức yù nghóa Χ : Ñieåm trung bình
1 MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi. Tính tích cöïc nhaän thöùc (TTCNT) laø yeáu toá quan troïng trong hoaït ñoäng phaûn aùnh taâm lyù cuûa con ngöôøi. TTCNT bieåu hieän tính naêng ñoäng, chuû ñoäng, ñoäc laäp trong nhaän thöùc cuûa caù nhaân nhaèm phaûn aùnh caùc ñoái töôïng moät caùch toát nhaát. TTCNT laø yeáu toá cô baûn giuùp con ngöôøi thaønh coâng ôû nhieàu lónh vöïc hoaït ñoäng khaùc nhau, ñaëc bieät laø trong hoaït ñoäng hoïc taäp. Trong söï nghieäp ñoåi môùi giaùo duïc ôû nöôùc ta hieän nay, caùc bieän phaùp nhaèm “phaùt huy vaø naâng cao TTCNT cuûa ngöôøi hoïc” ñöôïc xem laø tö töôûng chuû ñaïo trong ñoåi môùi phöông phaùp vaø hình thöùc toå chöùc hoaït ñoäng giaùo duïc ôû taát caû caùc caáp hoïc vaø baäc hoïc. Noù coù yù nghóa raát lôùn ñoái vôùi vieäc naâng cao keát quaû hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa ngöôøi hoïc vaø laø moät trong nhöõng yeâu caàu quan troïng trong vieäc hình thaønh caùc phaåm chaát nhaân caùch cuûa con ngöôøi. “Hoïc maø chôi, chôi maø hoïc”, ñoù laø neùt ñaëc tröng trong hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa treû maãu giaùo (MG). Qua ñoù, noù taïo ra nhöõng söï thay ñoåi veà chaát trong taâm lyù cuûa treû vaø laø tieàn ñeà cho hoaït ñoäng hoïc taäp ôû löùa tuoåi tieáp theo. Phaùt huy vaø naâng cao TTCNT cuûa treû trong hoaït ñoäng hoïc taäp laø yeâu caàu quan troïng cuûa baäc giaùo duïc maàm non. Treû MG 5-6 tuoåi raát ham hoïc hoûi, tìm toøi, thích quan saùt, tìm hieåu theá giôùi xung quanh vaø ñaëc bieät höùng thuù vôùi vieäc khaùm phaù nhöõng ñieàu môùi laï. Khi phaïm vi tieáp xuùc vôùi theá giôùi xung quanh ngaøy caøng ñöôïc môû roäng thì voán hieåu bieát cuûa treû caøng ñöôïc phong phuù vaø saâu saéc hôn daãn tôùi nhu caàu nhaän thöùc ngaøy caøng cao hôn. Treû MG 5-6 tuoåi khoâng thoûa maõn vôùi nhöõng hieåu bieát veà beân ngoaøi cuûa caùc söï vaät hieän töôïng xung quanh maø chuùng baét ñaàu muoán khaùm phaù,
2 muoán tìm kieám nhöõng daáu hieäu, baûn chaát beân trong vaø moái lieân heä cuûa caùc söï vaät hieän töôïng. Vì vaäy, trong troø chôi hoïc taäp (TCHT), vôùi nhöõng haønh ñoäng thöû nghieäm, tìm toøi vaø khaùm phaù luoân giuùp treû ñöôïc ñaùp öùng vaø thoûa maõn nhu caàu nhaän thöùc cuûa mình. Nhôø ñoù, TTCNT cuûa treû ñöôïc kích thích, phaùt trieån. TCHT laø moâi tröôøng thuaän lôïi ñeå TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi phaùt trieån. Tuy vaäy, thöïc teá bieåu hieän TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong TCHT ôû caùc tröôøng maàm non hieän nay chöa cao. Vieäc söû duïng caùc bieän phaùp toå chöùc TCHT cuûa giaùo vieân maàm non coøn cöùng nhaéc, raäp khuoân, thieáu tính linh hoaït, saùng taïo, caùch daïy chuû yeáu vaãn laø goø eùp ñeå giuùp treû lónh hoäi moät kieán thöùc hay moät khaùi nieäm naøo ñoù, neân TTCNT cuûa treû raát ít coù cô hoäi ñöôïc kích thích phaùt huy. Ñieàu naøy ñaõ taïo ra söï haïn cheá trong nhaän thöùc cuûa treû. Trong caùc TCHT, phaàn lôùn treû chöa thaät söï laø nhöõng chuû theå töï do khaùm phaù, chuû ñoäng giaûi quyeát caùc “baøi taäp” giaùo vieân maàm non giao cho, töø ñoù daãn ñeán vieäc treû coù thoùi quen yû laïi, thuï ñoäng vaø ngaïi suy nghó khi chôi. Taâm theá cuûa treû khi chôi laø chôø ñôïi söï giuùp ñôõ, höôùng daãn, treû chôi khoâng coù nhieàu yù töôûng vaø thieáu caùch giaûi quyeát trong ñaàu, nhieàu tröôøng hôïp troø chôi khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu nhaän thöùc cuûa treû, laøm treû daàn daàn ñi maát höùng thuù vôùi loaïi troø chôi naøy. Xuaát phaùt töø nhöõng lyù do treân, chuùng toâi choïn ñeà taøi nghieân cöùu: “Tìm hieåu tính tích cöïc nhaän thöùc cuûa treû maãu giaùo 5-6 tuoåi trong troø chôi hoïc taäp ôû moät soá tröôøng maàm non Tp. Hoà Chí Minh”. 2. Muïc ñích nghieân cöùu. Tìm hieåu möùc ñoä bieåu hieän TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong TCHT; caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong TCHT, treân cô sôû ñoù xaây döïng vaø thöû nghieäm moät soá bieän phaùp nhaèm naâng cao TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong loaïi troø chôi naøy.
3 3. Nhieäm vuï nghieân cöùu. Nghieân cöùu caùc vaán ñeà lyù luaän lieân quan ñeán tính tích cöïc vaø TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi, troø chôi hoïc taäp; tính tích cöïc nhaän thöùc cuûa treû maãu giaùo 5-6 tuoåi trong troø chôi hoïc taäp. Nghieân cöùu thöïc tieãn nhaèm khaûo saùt möùc ñoä bieåu hieän tính tích cöïc cuûa treû MG 5-6 trong TCHT. Töø ñoù, xaùc ñònh moät soá yeáu toá aûnh höôûng ñeán TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong TCHT vaø xaây döïng moät soá bieän phaùp nhaèm naâng cao TTCNT cho treû trong loaïi TC naøy. Thöïc nghieäm (TN) moät soá bieän phaùp taùc ñoäng nhaèm naâng cao TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong TCHT. 4. Giaû thuyeát nghieân cöùu. TCHT coù moái quan heä maät thieát vôùi vieäc naâng cao TTCNT cho treû. Tuy nhieân, TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong TCHT ôû moät soá tröôøng maàm non Tp. Hoà Chí Minh coù bieåu hieän chöa cao. Neáu aùp duïng moät soá bieän phaùp nhö: chuaån bò, leân keá hoaïch toå chöùc chôi cho treû; xaây döïng moâi tröôøng chôi mang tính phaùt trieån; taïo tình huoáng chôi coù vaán ñeà nhaän thöùc cho treû; taïo cho treû caûm giaùc an toaøn, thoaûi maùi vaø toân troïng treû; ñaùnh giaù, khen ngôïi ñoäng vieân treû kòp thôøi seõ goùp phaàn naâng cao TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong TCHT. 5. Giôùi haïn vaø phaïm vi nghieân cöùu. Ñeà taøi chæ nghieân cöùu moät soá bieåu hieän cô baûn cuûa TTCNT ôû treû maãu giaùo 5-6 tuoåi trong TCHT.
4 Chæ choïn löïa moät soá daïng TCHT cô baûn ñöôïc toå chöùc trong hoaït ñoäng chung cho treû MG 5-6 tuoåi trong caùc chuû ñieåm: theá giôùi thöïc vaät, theá giôùi ñoäng vaät, theá giôùi voâ sinh… Vieäc aùp duïng caùc bieän phaùp thöïc nghieäm chæ döøng ôû möùc thöû nghieäm böôùc ñaàu. 6. Phöông phaùp nghieân cöùu. 6.1. Phöông phaùp nghieân cöùu lyù luaän. Toång hôïp vaø heä thoáng hoùa caùc vaán ñeà lyù luaän lieân quan ñeán tính tích cöïc nhaän thöùc cuûa treû trong troø chôi hoïc taäp: tính tích cöïc, tính tích cöïc nhaän thöùc, troø chôi hoïc taäp, tính tích cöïc nhaän thöùc trong troø chôi hoïc taäp, tính tích cöïc nhaän thöùc cuûa treû maãu giaùo 5-6 tuoåi trong troø chôi hoïc taäp. 6.2. Nhoùm caùc phöông phaùp nghieân cöùu thöïc tieãn. 6.2.1. Phöông phaùp quan saùt. Quan saùt bieåu hieän TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong caùc TCHT, thöïc traïng vieäc söû duïng caùc bieän phaùp nhaèm toå chöùc TCHT cho treû MG 5-6 tuoåi. 6.2.2. Phöông phaùp traéc nghieäm (baèng heä thoáng baøi taäp). Söû duïng heä thoáng baøi taäp ñöôïc xaây döïng döïa vaøo taøi lieäu “Höôùng daãn thöïc hieän chöông trình chaêm soùc vaø giaùo duïc treû MG 5-6 tuoåi theo höôùng ñoåi môùi” nhaèm khaûo saùt möùc ñoä bieåu hieän TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong TCHT. 6.2.3. Phöông phaùp ñieàu tra. Söû duïng baûng caâu hoûi nhaèm tìm hieåu nhaän thöùc cuûa giaùo vieân maàm non vaø caùn boä quaûn lyù tröôøng maàm non veà ñaëc ñieåm, vai troø cuûa TCHT vaø caùc bieän phaùp toå chöùc TCHT nhaèm phaùt huy TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi.
5 6.2.4. Phöông phaùp phoûng vaán. Trao ñoåi vaø tìm hieåu yù kieán cuûa caùn boä quaûn lyù, giaùo vieân tröôøng maàm non vaø phuï huynh veà caùc vaán ñeà coù lieân quan ñeán vieäc toå chöùc caùc TCHT nhaèm naâng cao TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi. 6.2.5. Phöông phaùp thöïc nghieäm. Thöû nghieäm moät soá bieän phaùp taùc ñoäng nhaèm naâng cao TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong TCHT: - Chuaån bò, leân keá hoaïch toå chöùc chôi cho treû. - Xaây döïng moâi tröôøng chôi mang tính phaùt trieån. - Taïo tình huoáng chôi coù vaán ñeà nhaän thöùc cho treû. - Taïo cho treû caûm giaùc an toaøn, thoaûi maùi vaø toân troïng treû. - Ñaùnh giaù, khen ngôïi ñoäng vieân treû kòp thôøi. So saùnh, ñoái chieáu möùc ñoä bieåu hieän TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong TCHT tröôùc vaø sau thöïc nghieäm treân nhoùm ñoái chöùng vaø nhoùm thöïc nghieäm. So saùnh, ñoái chieáu möùc ñoä bieåu hieän TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong TCHT giöõa nhoùm ñoái chöùng vaø nhoùm thöïc nghieäm tröôùc vaø sau khi thöïc nghieäm. 6.2.6. Phöông phaùp thoáng keâ. Söû duïng phaàn meàm SPSS vaø caùc coâng thöùc thoáng keâ toaùn hoïc ñeå xöû lyù vaø phaân tích caùc soá lieäu thu thaäp trong quaù trình nghieân cöùu. Cuï theå phöông phaùp toaùn thoáng keâ duøng ñeå tính caùc trò soá sau: giaù trò trung bình Χ , kieåm nghieäm (T)…
6 7. Khaùch theå vaø ñoái töôïng nghieân cöùu. 7.1. Khaùch theå nghieân cöùu. 144 treû MG 5-6 tuoåi ôû moät soá tröôøng maàm non Tp. Hoà Chí Minh laø khaùch theå nghieân cöùu chính. Ngoaøi ra, coøn coù 120 giaùo vieân maàm non, caùn boä quaûn lyù ôû moät soá tröôøng maàm non Tp. Hoà Chí Minh ñöôïc xem laø khaùch theå boå trôï cho quaù trình nghieân cöùu. 7.2. Ñoái töôïng nghieân cöùu. Tính tích cöïc nhaän thöùc cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong troø chôi hoïc taäp. 8. Ñoùng goùp môùi cuûa ñeà taøi. Ñeà taøi nhaèm goùp phaàn laøm saùng toû caùc vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn veà TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi, TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong TCHT. Ñeà taøi cuõng ñöa ra moät soá bieän phaùp coù theå aùp duïng vaøo thöïc tieãn toå chöùc hoaït ñoäng chung ôû tröôøng maàm non ñeå naâng cao TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi trong TCHT.
7 CHÖÔNG 1. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN 1.1. Lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà. 1.1.1. Nhöõng nghieân cöùu veà tính tích cöïc nhaän thöùc. TTCNT töø laâu ñöôïc xem laø yeáu toá quan troïng trong taâm lyù ngöôøi, noù giuùp con ngöôøi nhaän thöùc theá giôùi ngaøy caøng ñaày ñuû vaø baûn chaát hôn. Khoaûng thôøi gian töø theá kyû XVII-XIX, vieäc phaùt huy TTCNT cuûa ngöôøi hoïc ñöôïc xem laø “nguyeân taéc vaøng” trong daïy hoïc. Taøi lieäu nghieân cöùu cho thaáy, ngöôøi ñaàu tieân ñeà caäp ñeán nguyeân taéc naøy laø nhaø giaùo duïc Tieäp Khaéc J.A.Coâmenxki (1592-1670), theo oâng “Giaùo duïc coù muïc ñích ñaùnh thöùc naêng löïc nhaïy caûm, phaùn ñoaùn ñuùng ñaén, phaùt trieån nhaân caùch... Haõy tìm ra nhöõng bieän phaùp ñeå phaùt huy tính tích cöïc cuûa ngöôøi hoïc vaø cho pheùp giaùo vieân daïy ít hôn, hoïc sinh hoïc nhieàu hôn” [35]. OÂng coøn chæ ra “Tích cöïc nhaän thöùc khoâng ñôn thuaàn laø chæ ngoài nghe maø phaûi tìm hieåu baûn chaát söï vaät, hieän töôïng” [35]. J.J.Rutxoâ (1713-1784) nhaø trieát hoïc ngöôøi Phaùp. Vôùi oâng, daïy hoïc phaûi ñeå “Treû tích cöïc daønh laáy kieán thöùc baèng con ñöôøng töï tìm hieåu, töï khaùm phaù, khoâng neân hoïc thuoäc loøng maø phaûi saùng taïo. Giaùo duïc khoâng ñöôïc aùp ñaët, ngöôøi thaày phaûi ñaùp öùng moïi yeâu caàu, mong muoán cuûa treû” [1]. K.Ñ.Usinxki nhaø giaùo duïc Xoâ Vieát tieâu bieåu cuûa theá kyû XVIII cuõng coù quan ñieåm “Khi caàn daïy treû ñieàu gì, chæ caàn cho treû töï quan saùt, töï phaùt bieåu yù kieán cuûa mình, töôûng töôïng, nhôù laïi nhöõng gì quan saùt ñöôïc vaø ruùt ra keát luaän laø coù hieäu quaû nhaát” [35]. J.Dewey (1895-1952) nhaø giaùo duïc ngöôøi Myõ, laø ngöôøi ñöa ra nguyeân taéc “Chôi phaûi ñöôïc toå chöùc khaép moïi nôi, treû chôi vaø hoïc qua troø chôi” [35]. OÂng chæ ra “Ngöôøi giaùo vieân laø ngöôøi höôùng daãn treû vaø ñaùp öùng moïi yeâu caàu cuûa treû. Coøn treû phaûi tích cöïc trong moïi hoaït ñoäng cuûa mình, laø chuû theå nhaän thöùc” [35].
8 C.Maùc (1818-1883) nhaø trieát hoïc vó ñaïi ngöôøi Ñöùc, khi nghieân cöùu veà con ngöôøi oâng ñaõ chæ ra raèng: “Nhaân caùch cuûa treû hình thaønh vaø phaùt trieån khi treû tích cöïc tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng vôùi moâi tröôøng xung quanh, ñaëc bieät laø hoaït ñoäng nhaän thöùc” [35]. J.Piaget (1896-1980) nhaø taâm lyù hoïc, giaùo duïc hoïc tieâu bieåu cuûa theá kyû XX, ngöôøi Thuïy Syõ. Vôùi oâng, “Quaù trình phaùt trieån cuûa treû mang tính chuû ñoäng vaø tích cöïc” [35]. OÂng khuyeán khích caùc chöông trình giaùo duïc maø trong ñoù nhaán maïnh vieäc hoïc taäp vaø töï khaùm phaù cuûa treû. Theá kyû XX, XXI, vaán ñeà tính tích cöïc cuûa ngöôøi hoïc tieáp tuïc ñöôïc ñeà caäp trong caùc coâng trình nghieân cöùu cuûa moät soá nhaø khoa hoïc treân theá giôùi theo nhieàu khía caïnh khaùc nhau: Thöù nhaát, nghieân cöùu TTCNT cuûa ngöôøi hoïc trong moái quan heä giöõa nhaän thöùc vaø yù chí (I.F.Kharloâmoâv, R.A.Ñanhiloâv, OÂkoân…) [16], [7], [25]. Höôùng nghieân cöùu naøy hoã trôï raát nhieàu cho caùc nhaø giaùo duïc trong vieäc tìm kieám con ñöôøng vaø ñieàu kieän caàn thieát nhaèm phaùt huy TTCNT cuûa ngöôøi hoïc. Thöù hai, nghieân cöùu baûn chaát vaø caáu truùc cuûa TTCNT cuûa ngöôøi lôùn vaø treû em, trong ñoù ñaëc bieät löu yù vai troø chuû ñoäng cuûa chuû theå trong quaù trình nhaän thöùc (P.B.EÂxipoâv, Xavier Roegiers…) [10], [60]. Caùc taùc giaû naøy coi TTCNT laø thaùi ñoä caûi taïo cuûa chuû theå ñoái vôùi ñoái töôïng nhaän thöùc thoâng qua vieäc huy ñoäng caùc chöùc naêng taâm lyù ôû möùc ñoä cao. Thöù ba, nghieân cöùu veà caùc daáu hieäu cuûa TTCNT vaø möùc ñoä theå hieän chuùng ôû hoïc sinh (X.P.Baranov, A.M.Machiuskin…) [35]. Döïa vaøo vieäc xaùc ñònh caùc daáu hieäu vaø möùc ñoä TTCNT cuûa hoïc sinh trong hoaït ñoäng hoïc taäp, caùc taùc giaû ñaõ ñeà xuaát moät soá bieän phaùp nhaèm naâng cao TTCNT cuûa hoïc sinh trong quaù trình daïy vaø hoïc.
9 Thöù tö, nghieân cöùu moái quan heä giöõa tính tích cöïc vaø tính ñoäc laäp nhaän thöùc cuûa hoïc sinh trong vieäc hình thaønh vaø giaûi quyeát vaán ñeà nhaän thöùc. Höôùng naøy coù moät soá quan ñieåm khaùc nhau: - Thöù nhaát, P.B.EÂxipoâv [35] ngay trong tính tích cöïc ñaõ coù tính ñoäc laäp khi hình thaønh vaán ñeà vaø xaùc ñònh caùch giaûi quyeát vaán ñeà. Tuy vaäy, quan nieäm naøy chæ ñuùng ôû möùc ñoä cao cuûa tính tích cöïc. - Thöù hai, G.I.Sukina [35] tính tích cöïc ñöôïc xem nhö laø möùc ñoä chuaån bò cho tính ñoäc laäp. - Thöù ba, I.I.Lecner [35] tính tích cöïc laø ñieàu kieän cuûa tính ñoäc laäp vaø khoâng theå naøo coù tính ñoäc laäp maø thieáu tính tích cöïc, nhöng tính tích cöïc coù theå khoâng keát hôïp vôùi tính ñoäc laäp. - Thöù tö, R.A.Ñanhiloâv [7]… phaân loaïi TTCNT döïa vaøo chöùc naêng taâm lyù vaø möùc ñoä huy ñoäng caùc chöùc naêng taâm lyù ñoù. 1.1.2. Nhöõng nghieân cöùu veà tính tích cöïc nhaän thöùc cuûa treû MG 5-6 tuoåi. TTCNT cuûa treû MG cuõng ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc giaùo duïc Xoâ Vieát ñeà caäp ñeán theo moät soá khía caïnh khaùc nhau: Thöù nhaát, nghieân cöùu veà tieàm naêng phaùt trieån trí tueä cuûa treû MG, veà naêng löïc hoaït ñoäng trí tueä cuûa treû MG vaø söï aûnh höôûng cuûa quaù trình sö phaïm ñeán toác ñoä phaùt trieån trí tueä cuûa treû. Ñaëc bieät, ñeán söï hình thaønh caùc phaåm chaát trí tueä caàn thieát cho treû vaøo hoïc ôû tröôøng phoå thoâng (A.N.Leâoânchiev, A.V.Ñaparoâjet, D.B.Encoânhin, A.M.Leâusina, V.V.Ñavöñoâv…) [18], [8], [35]. Höôùng nghieân cöùu naøy chæ ra tieàm naêng phaùt trieån trí tueä cuûa treû ôû löùa tuoåi MG laø voâ cuøng lôùn. Tuy nhieân, muoán ñaït hieäu quaû, baûn thaân treû phaûi noã löïc, coá gaéng veà trí tueä vaø ngöôøi lôùn phaûi ñoäng vieân, khuyeán khích vaø taïo ñieàu kieän cho treû chuû ñoäng giaûi quyeát nhieäm vuï nhaän thöùc moät caùch hôïp lyù. Vieäc daïy treû lónh hoäi ñöôïc caùc thao taùc trí
10 tueä khaùc nhau laø raát quan troïng. Chính caùc thao taùc trí tueä taïo ñieàu kieän cho treû phaùt trieån nhöõng naêng löïc hoaït ñoäng trí tueä, hình thaønh heä thoáng thao taùc trí tueä, giuùp treû lónh hoäi nhöõng tri thöùc môùi veà theá giôùi xung quanh. Thöù hai, nghieân cöùu veà baûn chaát TTCNT cuûa treû löùa tuoåi MG vaø moät soá daáu hieäu nhaän bieát TTCNT cuûa treû trong hoaït ñoäng (A.A.Liublinxkaia, N.P.Xaculina, Z.M.Bagulapxkaia, T.M.Babunoâva, B.I.Varoânoâva, V.G.Phoâkina, A.K.Boândarenkoâ, N.B.Khaleñoâva…) [19], [35]. Theo caùc taùc giaû, ôû löùa tuoåi MG ñaõ xuaát hieän moät hình thöùc cuûa tính tích cöïc ôû möùc cao nhaát, ñoù laø TTCNT trong caùc hoaït ñoäng khaùc nhau cuûa treû. TTCNT cuûa treû MG ñöôïc caùc taùc giaû xem nhö laø khaû naêng giaûi quyeát nhieäm vuï nhaän thöùc vôùi hieäu quaû cao baèng söï noã löïc, huy ñoäng ôû möùc ñoä cao caùc chöùc naêng taâm lyù nhaän thöùc, ñaëc bieät laø tö duy. Thöù ba, nghieân cöùu vai troø cuûa TTCNT trong söï hình thaønh vaø phaùt trieån nhaân caùch cuûa treû MG, veà moái quan heä giöõa TTCNT vôùi tính ñoäc laäp trong hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa treû (A.V.Ñaparoâjet, A.I.Xoâroâkina…) [8], [61]. Khía caïnh naøy chæ ra TTCNT laø moät trong nhöõng yeáu toá quyeát ñònh hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa con ngöôøi, trong ñoù coù treû MG. Vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån TTCNT cuûa treû MG laø vaán ñeà quan troïng vaø phöùc taïp nhaát cuûa nhieäm vuï giaùo duïc trí tueä cho treû. TTCNT coù moái lieân heä chaët cheõ vôùi tính ñoäc laäp cuûa treû, laø ñieàu kieän caàn thieát cuûa tính ñoäc laäp nhaän thöùc, chuùng hoã trôï cho nhau, thuùc ñaåy nhau phaùt trieån. ÔÛ Vieät Nam, caùc taùc giaû nhö Haø Theá Ngöõ, Ñaëng Vuõ Hoaït, Nguyeãn Ngoïc Baûo, Nguyeãn Kyø, Thaùi Duy Tuyeân [35], [3], [17], [50]… ñaõ ñeà caäp ñeán TTCNT cuûa hoïc sinh trong hoaït ñoäng hoïc taäp, cuï theå “TTCNT laø thaùi ñoä caûi taïo theá giôùi khaùch theå thoâng qua söï huy ñoäng möùc ñoä cao caùc chöùc naêng taâm lyù nhaèm giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà hoïc taäp - nhaän thöùc” [3, tr.8-9]. Caùc taùc giaû ñeàu nhaán maïnh vai troø chuû theå vaø söï caàn thieát phaûi phaùt huy TTCNT cuûa chuû theå. Taùc giaû
11 Nguyeãn Kyø cho raèng, “TTCNT laø söï ham muoán hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa chuû theå vaø chính chuû theå chuû ñoäng taïo neân nhöõng bieåu hieän beân trong vaø beân ngoaøi” [17]. Nhöõng naêm gaàn ñaây vaán ñeà daïy hoïc tích cöïc ñaõ vaø ñang laø chuû tröông cuûa ngaønh giaùo duïc nöôùc ta. Moät soá luaän aùn tieán só, luaän vaên cao hoïc cuõng taäp trung nghieân cöùu veà tính tích cöïc trong hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh phoå thoâng. Beân caïnh nhöõng coâng trình nghieân cöùu veà TTCNT cuûa hoïc sinh phoå thoâng thì vaán ñeà TTCNT cuûa treû MG ñaõ baét ñaàu ñöôïc moät soá nhaø taâm lyù - sö phaïm maàm non chuù yù ñeán. Taùc giaû Leâ Thanh Thuûy ñaõ nghieân cöùu veà moái quan heä giöõa TTCNT vaø söï saùng taïo trong hoaït ñoäng taïo hình cuûa treû MG. Taùc giaû Toâ Hieäu trong ñeà taøi nghieân cöùu “Nhöõng bieän phaùp naâng cao TTCNT trong giôø hoïc cuûa treû MG lôùn” cuõng ñaõ chæ ra moät soá bieän phaùp nhaèm naâng cao TTCNT cuûa treû MG lôùn treân “tieát hoïc” ôû tröôøng maàm non. Tuy nhieân, ñeán nay vaãn chöa coù coâng trình naøo nghieân cöùu taäp trung vaø saâu veà TTCNT cuûa treû trong TCHT - moät loaïi troø chôi ñoøi hoûi treû phaûi coù TTCNT ôû möùc cao. Vì vaäy, coù theå khaúng ñònh ñeà taøi naøy ñöôïc xem nhö moät nghieân cöùu khaù lyù thuù. 1.2. Cô sôû lyù luaän cuûa vaán ñeà nghieân cöùu. 1.2.1. Ñaëc ñieåm nhaän thöùc cuûa treû maãu giaùo 5-6 tuoåi. Moïi taùc ñoäng giaùo duïc leân hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa treû chæ coù hieäu quaû khi nhaø giaùo duïc naém vöõng nhöõng ñaëc ñieåm taâm lyù noùi chung vaø khaû naêng nhaän thöùc noùi rieâng cuûa treû theo töøng löùa tuoåi. Caùc bieän phaùp naâng cao TTCNT cuûa treû MG 5-6 tuoåi cuõng vaäy, chæ ñaït hieäu quaû khi nhaø giaùo duïc naém ñöôïc ñaëc ñieåm taâm lyù vaø khaû naêng nhaän thöùc cuûa treû ôû ñoä tuoåi naøy.
12 1.2.1.1. Caûm giaùc - tri giaùc. ÔÛ löùa tuoåi MG lôùn 5-6 tuoåi cuøng vôùi söï hoaøn thieän cuûa caùc giaùc quan thì hoaït ñoäng nhaän caûm cuûa treû tieáp tuïc ñöôïc hoaøn thieän, ñoä nhaïy caûm cuûa caùc giaùc quan ñöôïc naâng cao, vieäc phaân tích caùc thuoäc tính cuûa söï vaät, hieän töôïng xung quanh hieäu quaû hôn tröôùc. Heä thoáng tín hieäu thöù hai tham gia tích cöïc hôn vaøo quaù trình phaân tích laøm cho caûm giaùc trôû neân chính xaùc, cuï theå hôn vaø ñoàng thôøi laøm cho caûm giaùc coù tính “töï giaùc”. Cuøng vôùi caûm giaùc, tri giaùc cuûa treû cuõng phaùt trieån maïnh. Chính ñoä nhaïy caûm cao cuûa caùc giaùc quan, cuõng nhö söï phoái hôïp hoaït ñoäng haøi hoøa, linh hoaït, meàm deûo cuûa chuùng giuùp cho caùc quaù trình nhaän thöùc cuûa treû dieãn ra nhanh choùng vaø hieäu quaû. Treû MG 5-6 tuoåi raát ham hoïc hoûi, tìm toøi, thích quan saùt, tìm hieåu theá giôùi xung quanh vaø ñaëc bieät höùng thuù vôùi vieäc khaùm phaù nhöõng ñieàu môùi laï. Khi phaïm vi tieáp xuùc vôùi theá giôùi xung quanh ngaøy caøng ñöôïc môû roäng thì voán hieåu bieát cuûa treû caøng ñöôïc phong phuù vaø saâu saéc hôn daãn tôùi nhu caàu nhaän thöùc ngaøy caøng cao hôn. Treû MG 5-6 tuoåi khoâng thoûa maõn vôùi nhöõng hieåu bieát veà beân ngoaøi cuûa caùc söï vaät hieän töôïng xung quanh maø chuùng baét ñaàu muoán khaùm phaù, muoán tìm kieám nhöõng daáu hieäu, baûn chaát beân trong vaø moái lieân heä cuûa caùc söï vaät hieän töôïng. Neân nhôø ñoù, TTCNT cuûa treû ñöôïc kích thích, phaùt trieån. 1.2.1.2. Chuù yù. ÔÛ löùa tuoåi MG, chuù yù khoâng chuû ñònh vaãn chieám öu theá vaø ñaëc ñieåm naøy coøn keùo daøi tôùi tuoåi MG lôùn. Treû thöôøng chuù yù ñeán nhöõng ñoái töôïng khi ñoái töôïng ñoù gaây ra moät kích thích maïnh, hoaëc moät söï ngaïc nhieân, nhaát laø taïo cho treû moät söï höùng thuù. Tuy nhieân, ñeán giöõa tuoåi MG, cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa tính chuû ñònh vaø yù thöùc thì khaû naêng chuù yù cuûa treû ñaõ coù söï thay ñoåi cô baûn: treû baét ñaàu ñieàu khieån
13 chuù yù cuûa mình vaøo nhöõng ñoái töôïng nhaát ñònh, töùc chuù yù coù chuû ñònh daàn hình thaønh vaø phaùt trieån maïnh. Theo A.V.Ñaparoâjet: “Khaû naêng chuù yù ñoù ôû treû 5-6 tuoåi coù theå keùo daøi töø 35-50 phuùt neáu ñoái töôïng ñoù haáp daãn, coù nhieàu thay ñoåi, kích thích ñöôïc söï toø moø, ham hieåu bieát cuûa treû” [8, tr.74]. Chuù yù coù chuû ñònh ñöôïc phaùt trieån trong quaù trình giaùo duïc. Noù ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån maïnh vôùi nhöõng loaïi kích thích môùi, moät trong soá ñoù laø kích thích bôûi ngoân ngöõ noùi taùc ñoäng töø beân ngoaøi. Treû MG 5-6 tuoåi ñaëc bieät nhaïy caûm vôùi ngoân ngöõ noùi. Treû höôùng söï chuù yù cuûa mình tôùi nhöõng ñaëc ñieåm cuûa lôøi noùi nhö gioïng ñieäu, ngöõ ñieäu, caùch phaùt aâm… Gioïng ñieäu coù yù nghóa kích thích söï chuù yù ôû ñoä chính xaùc, tæ mæ. Treû nhaän ra ñöôïc thaùi ñoä, tình caûm (thieän caûm, thaân thöông, trìu meán hay thôø ô, laïnh luøng, böïc boäi…) cuûa ngöôøi lôùn, baïn beø xung quanh. Moät bieåu hieän phaùt trieån môùi nöõa laø treû coù theå phaân phoái söï chuù yù cuûa mình ôû nhieàu ñoái töôïng cuøng luùc (töø 2-5 ñoái töôïng). Tuy nhieân, khaû naêng phaân phoái söï chuù yù naøy chöa beàn vöõng, deã dao ñoäng, ñaëc bieät laø trong nhöõng hoaït ñoäng quan saùt qua tranh aûnh, moâ hình. Chuù yù laø moät ñaëc ñieåm taâm lyù voâ cuøng quan troïng ñoái vôùi hoaït ñoäng trí tueä cuûa treû. “Khoâng chuù yù vaøo moät vieäc gì coù chuû ñònh hoaëc khoâng ñieàu khieån ñöôïc chuù yù thì keát quaû nhaän thöùc seõ heát söùc haïn cheá. Vì vaäy, khi toå chöùc hoaït ñoäng trí tueä cho treû, tröôùc heát caàn giaùo duïc naêng löïc ñieàu khieån chuù yù, naêng löïc chuù yù coù chuû ñònh beàn vöõng” [60]. Cuoái tuoåi MG, vieäc reøn luyeän chuù yù coù chuû ñònh giuùp treû chuù yù vaøo nhöõng vaán ñeà treû khoâng thaät söï höùng thuù seõ raát caàn thieát cho söï tieáp thu kieán thöùc cuûa treû. Neáu khoâng chuù yù coù chuû ñònh, treû seõ khoâng ñaët cho mình nhieäm vuï chuù yù cuï
14 theå, söï nhaän thöùc seõ phaân taùn, treû khoâng theå tieáp thu kieán thöùc moät caùch coù heä thoáng, ñaày ñuû. Trong hoaït ñoäng hoïc taäp, ñeå giaûi quyeát caùc nhieäm vuï nhaän thöùc, chuù yù coù chuû ñònh giuùp treû phaùt hieän nhanh vaán ñeà, töø ñoù kích thích höùng thuù nhaän thöùc cuûa treû MG phaùt trieån. 1.2.1.3. Trí nhôù. Trí nhôù cuûa treû MG 5-6 tuoåi phaùt trieån maïnh song chuû yeáu vaãn laø trí nhôù khoâng chuû ñònh. Treû thöôøng ghi nhôù chuû yeáu nhöõng gì gaây höùng thuù hoaëc gaây aán töôïng maïnh cho treû. Do ñoù, nhöõng söï vaät hieän töôïng naøo gaây chuù yù cho treû nhieàu hôn, treû taäp trung chuù yù quan saùt, laéng nghe giaûi thích thì treû seõ ghi nhôù caùi ñoù kyõ hôn. Beân caïnh ñoù, trí nhôù cuûa treû MG 5-6 tuoåi vaãn ñaëc tröng bôûi ñaëc ñieåm trí nhôù tröïc quan - haønh ñoäng. Ñeå treû ghi nhôù toát hôn, giaùo vieân maàm non caàn phaûi duøng nhieàu loaïi hoïc cuï tröïc quan, cho treû haønh ñoäng vôùi ñoà vaät, toå chöùc quaù trình ghi nhôù cho treû khoa hoïc hôn. Nhöõng coâng trình nghieân cöùu cuûa caùc nhaø Taâm lyù - giaùo duïc hoïc cho thaáy raèng, neáu noäi dung ghi nhôù phuø hôïp vôùi yeâu caàu vaø höùng thuù cuûa treû, söû duïng ñoà chôi, ñoà duøng daïy hoïc ñeïp maét, ñuùng choã, ñuùng luùc, keát hôïp vôùi lôøi noùi coù dieãn caûm, toå chöùc cho treû ñöôïc tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi ñoà chôi, ñoà vaät, vôùi caùc söï vaät hieän töôïng thì seõ taïo cho treû nhöõng caûm xuùc maïnh meõ, aán töôïng saâu saéc, laøm cho treû nhôù laâu hôn, ñaày ñuû vaø chi tieát hôn. Ngoaøi ra, cuoái tuoåi MG baét ñaàu hình thaønh trí nhôù loâgic. Treû ghi nhôù caùi gì ñoù coù yù nghóa toát hôn nhöõng caùi khoâng coù yù nghóa vaø vì theá treû MG lôùn khoâng phaûi chæ coù ghi nhôù maùy moùc maø coøn coù khaû naêng ghi nhôù yù nghóa. Ñeán giai ñoaïn naøy thì trí nhôù coù chuû ñònh ñöôïc phaùt trieån treân neàn taûng vöõng chaéc hôn. Töø choã treû chöa bieát ñaët moät nhieäm vuï ghi nhôù naøo caû, daàn chuyeån sang ghi nhôù coù chuû ñònh, coù muïc ñích.
15 1.2.1.4. Tö duy. Cuøng vôùi söï môû roäng phaïm vi hieåu bieát cuûa mình, trong hoaït ñoäng trí tueä cuûa treû MG lôùn coù söï thay ñoåi, tö duy tröïc quan hình töôïng cuûa treû phaùt trieån maïnh vaø chieám öu theá. Ñaây laø loaïi tö duy, trong ñoù nhieäm vuï nhaän thöùc ñöôïc thöïc hieän baèng caùc thao taùc tö duy vôùi caùc hình aûnh, bieåu töôïng ôû trong ñaàu. Nhôø kieåu tö duy naøy, treû coù theå lónh hoäi ñöôïc nhöõng khaùi nieäm ñôn giaûn, nhöõng thao taùc loâgic ñôn giaûn baèng hình aûnh. Nhöng trong thöïc teá, nhöõng thuoäc tính baûn chaát cuûa söï vaät, hieän töôïng maø treû caàn tìm hieåu laïi bò che giaáu khoâng theå hình dung ñöôïc baèng hình aûnh. Loaïi tö duy naøy khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu nhaän thöùc ñang phaùt trieån maïnh meõ ôû treû. Cho neân, ôû cuoái tuoåi MG lôùn xuaát hieän kieåu tö duy tröïc quan sô ñoà. Ñaây chính laø moät daïng cuûa tö duy tröïc quan - hình töôïng nhöng ôû möùc ñoä cao hôn. ÔÛ ñaây, hình töôïng khoâng coøn laø hình aûnh thöïc cuûa söï vaät maø ñaõ ñöôïc giaûm bôùt nhöõng chi tieát mang tính cuï theå (tröøu töôïng hoùa), chæ giöõ laïi nhöõng neùt chuû yeáu mang tính khaùi quaùt. Kieåu tö duy naøy giuùp treû phaûn aùnh moái lieân heä giöõa hình aûnh söï vaät vaø söï toàn taïi khaùch quan cuûa söï vaät trong khoâng gian, taïo cho treû khaû naêng phaûn aùnh moái lieân heä toàn taïi khaùch quan, khoâng bò phuï thuoäc vaøo haønh ñoäng hay yù muoán chuû quan cuûa treû. Chính söï phaûn aùnh nhöõng moái lieân heä khaùch quan naøy laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå treû lónh hoäi tri thöùc vöôït ra ngoaøi khuoân khoå cuûa vieäc tìm hieåu töøng söï vaät rieâng leû ñeå ñaït tôùi tri thöùc khaùi quaùt. Treû 5-6 tuoåi coù khaû naêng hieåu moät caùch deã daøng vaø nhanh choùng khi nhìn sô ñoà, bieát caùch bieåu dieãn sô ñoà vaø söû duïng coù keát quaû nhöõng sô ñoà ñoù ñeå tìm hieåu söï vaät. Tö duy tröïc quan sô ñoà giuùp treû lónh hoäi nhöõng tri thöùc mang tính khaùi quaùt vaø ñaây chính laø moät böôùc phaùt trieån ñaùng keå trong tö duy cuûa treû 5-6 tuoåi. Ñaëc bieät, ôû cuoái tuoåi MG lôùn ñaõ coù maàm moáng cuûa tö duy loâgic, do ñoù treû coù theå lónh hoäi ñöôïc nhöõng khaùi nieäm khoa hoïc ñôn giaûn (tieàn khoa hoïc).
16 1.2.1.5. Ngoân ngöõ. Löùa tuoåi MG laø thôøi kyø maø ngoân ngöõ cuûa treû phaùt trieån vôùi moät toác ñoä raát nhanh caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng. Treû MG lôùn naém vöõng ngöõ aâm vaø ngöõ ñieäu khi söû duïng tieáng meï ñeû. Treû tích luõy ñöôïc haøng nghìn töø tích cöïc khoâng nhöõng chæ veà danh töø, ñoäng töø maø caû caùc ñaïi töø, tính töø vaø quan heä töø… Treû ñaõ coù kyõ naêng keát hôïp caùc töø trong haàu heát caùc maãu caâu theo caùc quy taéc ngöõ phaùp tieáng meï ñeû. Trong khi söû duïng ngoân ngöõ, treû 5-6 tuoåi ñaõ baét ñaàu hieåu nghóa cuûa caùc töø, bieát söû duïng tieáng meï ñeû ñeå dieãn ñaït roõ raøng, maïch laïc yù nghó vaø töøng böôùc theå hieän caùc saéc thaùi xuùc caûm phuø hôïp trong lôøi noùi. Löùa tuoåi MG lôùn, vieäc söû duïng ngoân ngöõ tình huoáng cuûa treû daàn maát ñi nhôø voán töø phong phuù vaø khaû naêng dieãn ñaït cuûa treû ngaøy caøng caûi thieän, treû tích cöïc söû duïng ngoân ngöõ - ngöõ caûnh. Kieåu ngoân ngöõ naøy ñoøi hoûi treû phaûi noùi sao cho ngöôøi khaùc coù theå hình dung ra ñöôïc nhöõng ñieàu chuùng muoán noùi, muoán moâ taû maø khoâng phuï thuoäc vaøo hoaøn caûnh cuï theå tröôùc maét. Treû 5-6 tuoåi coù nhu caàu hieåu bieát neân thöôøng hay ñaët caâu hoûi “Vì sao?” vaø mong muoán ngöôøi lôùn giaûi thích. Maët khaùc, treû cuõng coù nhu caàu giaûi thích cho ngöôøi lôùn vaø caùc baïn cuøng tuoåi hieåu ñöôïc nhöõng yù nghó cuûa mình. Beân caïnh ñoù, khaû naêng giaûi thích baèng ngoân ngöõ cuõng ñang ñöôïc phaùt trieån trong ñoä tuoåi MG lôùn. Kieåu ngoân ngöõ naøy ñoøi hoûi treû phaûi trình baøy yù kieán cuûa mình theo moät trình töï nhaát ñònh, phaûi neâu baät nhöõng ñieåm chuû yeáu vaø nhöõng moái quan heä lieân heä giöõa caùc söï vaät, hieän töôïng moät caùch hôïp lyù ñeå ngöôøi nghe coù theå hieåu vaø chaáp nhaän. Nhö vaäy, coù theå noùi raèng, ngoân ngöõ maïch laïc cuûa treû MG lôùn theå hieän trình ñoä phaùt trieån töông ñoái cao khoâng nhöõng veà phöông dieän ngoân ngöõ maø caû veà phöông dieän tö duy. Muoán cho ngoân ngöõ ñöôïc maïch laïc thì nhöõng ñieàu treû ñònh noùi caàn phaûi ñöôïc roõ raøng ngay töø trong ñaàu, töùc laø caàn coù tö duy hoã trôï. Maët khaùc, chính ngoân ngöõ maïch laïc laïi laø phöông tieän laøm cho tö duy cuûa treû phaùt trieån leân moät chaát löôïng
17 môùi, ñoù laø vieäc naûy sinh caùc yeáu toá cuûa tö duy loâgic vaø nhôø ñoù seõ thuùc ñaåy toaøn boä söï phaùt trieån cuûa treû 5-6 tuoåi leân moät trình ñoä môùi cao hôn. Böôùc sang tuoåi MG lôùn, töï yù thöùc ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng cho pheùp treû thöïc hieän caùc haønh ñoäng moät caùch chuû ñònh hôn, nhôø ñoù treû MG lôùn trôû thaønh nhöõng chuû theå coù nhöõng naêng löïc, coù nhöõng saùng kieán, coù khaû naêng tö duy vaø giao tieáp vôùi moïi ngöôøi theo moät caùch rieâng. 1.2.2. Tính tích cöïc nhaän thöùc. 1.2.2.1. Khaùi nieäm veà tính tích cöïc. Theo töø ñieån tieáng Vieät, tính tích cöïc goàm 3 nghóa: - Moät laø, coù yù nghóa, coù taùc duïng khaúng ñònh, thuùc ñaåy söï phaùt trieån, traùi vôùi tieâu cöïc. - Hai laø, tính chuû ñoäng, coù nhöõng hoaït ñoäng nhaèm taïo ra nhöõng bieán ñoåi theo phöông höôùng phaùt trieån. - Ba laø, haêng haùi nhieät tình vôùi nhieäm vuï, vôùi coâng vieäc. Tính tích cöïc theo quan ñieåm duy vaät bieän chöùng: C.Maùc–Ph.AÊnghen, V.I.Leânin: “Tính tích cöïc coù nguoàn goác töø yeáu toá beân trong vaø yeáu toá beân ngoaøi, trong ñoù yeáu toá beân trong giöõ vai troø quyeát ñònh. Tính tích cöïc chính laø thaùi ñoä caûi taïo vaø bieán ñoåi khaùch theå cuûa chuû theå, noù coù vai troø quan troïng trong vieäc taïo ra theá giôùi hieän thöïc khaùch quan, bieán ñoåi vaø caûi taïo noù” [42, tr.947]. Caùc nhaø Taâm lyù - giaùo duïc hoïc laïi xem xeùt tính tích cöïc ôû nhöõng khía caïnh khaùc nhau, ñoù laø: Tính tích cöïc gaén lieàn vôùi haønh ñoäng, P.I.Ganpeârin cho raèng “Tính tích cöïc ñöôïc theå hieän trong caùc möùc ñoä lónh hoäi khaùc nhau vaø caùc möùc ñoä aáy chính laø chæ soá ño söï phaùt trieån tính tích cöïc cuûa chuû theå” [35].