Luận văn Thạc sĩ Thông tin Thư viện: Nâng cao hiệu quả công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài phân tích, đánh giá thực trạng công tác phục vụ người dùng tintại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả trong công tác phục vụ người dùng tin. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Thông tin Thư viện: Nâng cao hiệu quả công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------------------- TRẦN THỊ VINH HOA NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC PHỤC VỤ NGƢỜI DÙNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN – THƢ VIỆN TRƢỜNG CAO ĐẲNG SƠN LA LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƢ VIỆN Hà Nội - 2019
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------------------- TRẦN THỊ VINH HOA NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC PHỤC VỤ NGƢỜI DÙNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN – THƢ VIỆN TRƢỜNG CAO ĐẲNG SƠN LA Chuyên ngành: Khoa học TT - TV Mã số: 60320203 LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƢ VIỆN Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Kim Dung Hà Nội - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan đề tài “Nâng cao hiệu quả công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập, không có bất kỳ sự sao chép nào của người khác, dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Thị Kim Dung. Trong quá trình viết luận văn, tác giả có tham khảo một số tài liệu đã được trích dẫn rõ ràng, cụ thể. Các nội dung và kết quả nêu trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Nếu có vấn đề gì xảy ra, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về công trình nghiên cứu của mình./. Sơn La, ngày 13 tháng 12 năm 2019 HỌC VIÊN Trần Thị Vinh Hoa
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới TS Nguyễn Thị Kim Dung – Giảng viên hướng dẫn luận văn của tôi – đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, động viên, khích lệ trong suốt quá trình tôi nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các cán bộ và giảng viên khoa Thông tin – Thư viện Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội đã truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu và bổ ích trong suốt thời gian tôi học tập, nghiên cứu dưới mái trường này. Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo nhà trường, lãnh đạo Trung tâm Thông tin – Thư viện và các anh chị em bạn bè đồng nghiệp nơi tôi đang công tác, đã tạo điều kiện rất lớn về thời gian, công việc, cung cấp thông tin, tài liệu cũng như các ý kiến đóng góp quý giá để tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, tôi xin được gửi lời cảm ơn đặc biệt tới gia đình đã dành cho tôi sự quan tâm và động viên, chia sẻ công việc gia đình, tạo cho tôi những điều kiện tốt nhất để tôi yên tâm nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình nghiên cứu, mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng do kiến thức và kinh nghiệm còn hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến từ phía các thầy cô, anh chị em đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Sơn La, ngày 13 tháng 12 năm 2019 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Trần Thị Vinh Hoa
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................3 LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................4 DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH ...............................................................................6 PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................7 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................7 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................13 4. Giả thuyết nghiên cứu ...........................................................................................14 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .........................................................................14 6. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................14 7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài .............................................................15 8. Dự kiến kết quả nghiên cứu ..................................................................................16 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC PHỤC VỤ NGƢỜI DÙNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN –THƢ VIỆN TRƢỜNG CAO ĐẲNG SƠN LA ....................................................................................................................17 1.1. Những vấn đề chung về công tác phục vụ ngƣời dùng tin ...........................17 1.1.1. Các khái niệm ..................................................................................................17 1.1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động phục vụ người dùng tin .......................20 1.1.3. Các tiêu chí đánh giá chất lượng phục vụ người dùng tin..............................23 1.1.4. Vai trò của công tác phục vụ người dùng tin trong hoạt động thông tin – thư viện ....25 1.2.2. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ, giảng viên ................................................27 1.3.1. Quá trình hình thành và phát triển của Trung tâm .........................................27 1.3.2. Chức năng và nhiệm vụ ...................................................................................29 1.3.3. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ...................................................................29 1.3.4. Nguồn lực thông tin .........................................................................................32 1.3.5. Hạ tầng công nghệ và cơ sở vật chất – kỹ thuật .............................................33 1.4. Đặc điểm ngƣời dùng tin và nhu cầu tin của ngƣời dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thƣ viện Trƣờng Cao đẳng Sơn La .................................................34 1.4.1. Đặc điểm người dùng tin .................................................................................34 1
1.4.2. Đặc điểm nhu cầu tin ......................................................................................37 Tiểu kết Chƣơng 1 ...................................................................................................44 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHỤC VỤ NGƢỜI DÙNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN – THƢ VIỆN TRƢỜNG CAO ĐẲNG SƠN LA.........45 2.1. Hình thức phục vụ ngƣời dùng tin .................................................................45 2.1.1. Phục vụ đọc tại chỗ (tại phòng Đọc và phòng Máy) ......................................45 2.1.2. Phục vụ mượn tài liệu về nhà (tại phòng Mượn) ...........................................48 2.2 . Các dịch vụ thông tin ......................................................................................51 2.2.1. Dịch vụ tra cứu tin ..........................................................................................51 2.2.2. Dịch vụ hỏi đáp thông tin ................................................................................52 2.2.3. Dịch vụ trao đổi thông tin ...............................................................................53 2.2.4. Dịch vụ phổ biến thông tin ..............................................................................54 2.3. Hoạt động thông tin thư mục .............................................................................55 2.4. Các yếu tố tác động đến hoạt động phục vụ NDT tại Trung tâm Thông tin – Thƣ viện Trƣờng Cao đẳng Sơn La ...................................................................56 2.4.1. Nguồn lực thông tin .........................................................................................56 2.4.2. Sản phẩm thông tin – thư viện.........................................................................59 2.4.3. Cơ sở vật chất – kỹ thuật, trang thiết bị, hạ tầng công nghệ thông tin ...........62 2.4.4. Trình độ đội ngũ cán bộ và trình độ người dùng tin .......................................63 2.5. Đánh giá các tiêu chí qua hoạt động phục vụ ngƣời dùng tin tại Trung tâm Thông tin - Thƣ viện Trƣờng Cao đẳng Sơn La ..................................................64 2.6. Nhận xét ............................................................................................................73 2.6.1. Ưu điểm ...........................................................................................................73 2.6.2. Hạn chế ...........................................................................................................75 Tiểu kết chƣơng 2 ....................................................................................................78 CHƢƠNG 3. CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHỤC VỤ NGƢỜI DÙNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN – THƢ VIỆN TRƢỜNG CAO ĐẲNG SƠN LA .......................................................................................................79 3.1. Chú trọng yếu tố con ngƣời trong công tác phục vụ ngƣời dùng tin ..........79 2
3.1.1. Nâng cao nhận thức về vai trò của thư viện và xây dựng phong cách phục vụ hiện đại ......................................................................................................................79 3.1.2. Nâng cao trình độ của đội ngũ cán bộ, nhân viên thư viện ...........................81 3.1.3. Đào tạo người dùng tin ...................................................................................83 3.2. Tăng cƣờng nguồn lực thông tin .....................................................................84 3.2.1. Xây dựng chính sách phát triển nguồn lực thông tin phù hợp với yêu cầu đào tạo theo học chế tín chỉ .............................................................................................85 3.2.2. Tăng cường bổ sung tài liệu điện tử ...............................................................88 3.2.3. Nâng cao khả năng chia sẻ nguồn lực thông tin .............................................89 3.3. Hoàn thiện và nâng cao chất lƣợng hệ thống tra cứu thông tin ..................90 3.3.1. Hoàn thiện bộ máy tra cứu truyền thống .......................................................90 3.3.2. Hoàn thiện bộ máy tra cứu hiện đại................................................................91 3.3.3. Xây dựng kho tài liệu tra cứu ..........................................................................92 3.3.4. Phát triển các loại hình thư mục .....................................................................92 3.4. Đa dạng hóa các hình thức phục vụ ...............................................................93 3.5. Đầu tƣ cơ sở vật chất – kỹ thuật, trang thiết bị, hạ tầng công nghệ ...........95 3.6. Đẩy mạnh Maketing thƣ viện..........................................................................96 3.7. Tăng cƣờng kinh phí hoạt động ......................................................................97 Tiểu kết chƣơng 3 ....................................................................................................98 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................99 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................101 3
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Tiếng Việt Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CĐSL Cao đẳng Sơn La NCT Nhu cầu tin NDT Người dùng tin TT - TV Thông tin – Thư viện Tiếng Anh Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ Dewey Decimal Classification DDC Khung phân loại thập phân Dewey Machine Readable Cataloguing MARC Khổ mẫu biên mục đọc máy Online Public Access Catalog OPAC Mục lục truy cập trực tuyến 4
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1: Cơ cấu tổ chức của Trung tâm TT-TV Trường CĐSL ............................31 Biểu đồ 1.1: Thành phần NDT của Trung tâm TT - TV Trường CĐSL ..................35 Biểu đồ 1.2: Mức độ sử dụng thư viện của NDT tại Trung tâm TT – TV Trường CĐSL .........................................................................................................................38 Biểu đồ 1.3: Mục đích sử dụng thư viện của NDT tại Trung tâm TT – TV Trường CĐSL .........................................................................................................................40 Biểu đồ 1.4: Ngành/ lĩnh vực NDT Trung tâm TT – TV Trường CĐSL quan tâm ..41 Biểu đồ 1.5: Nhu cầu về loại hình tài liệu của NDT tại Trung tâm TT – TV Trường CĐSL .........................................................................................................................42 Biểu đồ 1.6: Nhu cầu về ngôn ngữ tài liệu của NDT tại Trung tâm TT – TV Trường CĐSL .........................................................................................................................43 Biểu đồ 2.1: Lượt NDT và lượt tài liệu tại phòng Đọc .............................................47 Biểu đồ 2.2: Lượt NDT và lượt tài liệu luân chuyển tại phòng Mượn .....................50 Biểu đồ 2.3: Cơ cấu loại hình tài liệu........................................................................56 Biểu đồ 2.4: Cơ cấu tài liệu theo nội dung ................................................................58 DANH MỤC CÁC ẢNG Bảng 1.1: Thành phần NDT của Trung tâm TT - TV Trường CĐSL ..................................... 34 Bảng 1.2: Mức độ sử dụng thư viện của NDT tại Trung tâm TT – TV Trường CĐSL ........ 38 Bảng 1.3: Mục đích sử dụng thư viện của NDT tại Trung tâm TT – TV Trường CĐSL ..... 39 Bảng 1.4: Ngành/ lĩnh vực NDT Trung tâm TT – TV Trường CĐSL quan tâm ................... 40 Bảng 1.5: Nhu cầu về loại hình tài liệu của NDT tại Trung tâm TT – TV Trường CĐSL ... 42 Bảng 1.6: Nhu cầu về ngôn ngữ tài liệu của NDT tại Trung tâm TT – TV Trường CĐSL .. 43 Bảng 2.1: Thống kê số lượt phục vụ NDT tại phòng Đọc ........................................................ 47 Bảng 2.2: Thống kê số lượt phục vụ NDT tại phòng Máy........................................................ 48 Bảng 2.3: Thống kê số lượt phục vụ NDT tại phòng Mượn..................................................... 50 Bảng 2.4: Thống kê số lượng NDT sử dụng dịch vụ tra cứu tin............................................... 52 Bảng 2.5: Thống kê số lượng NDT sử dụng dịch vụ hỏi đáp thông tin. .................................. 52 5
Bảng 2.6: Thống kê số lượng NDT sử dụng dịch vụ trao đổi thông tin................................... 53 Bảng 2.7: Thống kê số lượng NDT sử dụng dịch vụ phổ biến thông tin................................. 55 Bảng 2.8: Loại hình tài liệu của Trung tâm TT-TV trường CĐSL .......................................... 56 Bảng 2.9: Tỷ lệ tài liệu theo nội dung ......................................................................................... 57 Bảng 2.10: Đánh giá mức độ đáp ứng NCT của NDT .............................................................. 65 Bảng 2.11: Thống kê số lượt NDT đến Trung tâm qua các năm ............................................. 65 Bảng 2.12: Đánh giá của NDT về sản phẩm và dịch vụ TT - TV ............................................ 66 Bảng 2.13: Vòng quay tài liệu qua các năm................................................................................ 70 Bảng 2.14: Đánh giá của NDT về thái độ của cán bộ thư viện................................................. 71 Bảng 2.15: Đánh giá của NDT về cơ sở vật chất – kỹ thuật, trang thiết bị,............................. 73 DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH Hình 2.1: Website Trung tâm. ...................................................................................61 6
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Chúng ta đang sống trong thế kỷ XXI, thế kỷ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, trí tuệ nhân tạo trở thành sức mạnh kỳ diệu của nhân loại, thế kỷ của sự phát triển vượt bậc của khoa học công nghệ và truyền thông, cùng với nó là sự bùng nổ thông tin theo hàm số mũ. Thông tin trên thế giới không ngừng thay đổi theo từng giây, từng phút đã tạo nên thế mạnh và chiến thắng cho những ai nắm giữ những thông tin đặc biệt có giá trị. Vì vậy, việc đảm bảo tiếp cận nguồn tin đầy đủ, nhanh chóng, chất lượng luôn là đòi hỏi chung của tất cả mọi người. Xác định được tầm quan trọng của thông tin, tri thức chính là chìa khóa vạn năng đối với các lĩnh vực của đời sống xã hội, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII năm 1996 về Giáo dục và Đào tạo, Đảng ta đã nhấn mạnh:“Cùng với Khoa học và Công nghệ, Giáo dục và Đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Nền giáo dục của nước ta đang từng bước thay đổi cả về chất lượng lẫn quy mô đào tạo góp phần to lớn vào sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước. Giáo dục đại học, cao đẳng từ đào tạo theo phương pháp truyền thống chuyển sang phương pháp đào tạo “lấy người học làm trung tâm”. Sinh viên phải tự học, tự nghiên cứu nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo trong tiếp thu kiến thức. Phương pháp đào tạo theo tín chỉ trở thành nhiệm vụ trọng tâm của các trường đại học, cao đẳng ở Việt Nam hiện nay. Để thực hiện tốt sự đổi mới này đòi hỏi phải có sự chuyển biến toàn diện về cách vận hành chương trình đào tạo, mô hình quản lý đào tạo cũng như cơ sở vật chất, khả năng cung cấp nguồn học liệu, chất lượng phục vụ người dùng tin của các thư viện tại các cơ sở đào tạo. Giống như các lĩnh vực khác, ngành thông tin – thư viện Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức. Việc đưa ra những giải pháp nhằm đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động thông tin – thư viện nói chung và công tác phục vụ người dùng tin nói riêng là vấn đề then chốt hiện nay nhằm hội nhập với các nước 7
trong khu vực, trên thế giới và sử dụng kho tàng tri thức của nhân loại một cách tiết kiệm, hiệu quả. Hoạt động của một thư viện tuân theo dây chuyền thông tin tư liệu thống nhất, bắt đầu từ chọn lọc, bổ sung tài liệu đến xử lý, lưu trữ, bảo quản và cuối cùng là tìm và phổ biến thông tin. Mỗi công đoạn đóng một vai trò nhất định nhưng tất cả đều chung một mục đích là đem thông tin phục vụ tốt nhất cho người dùng tin. Tuy là công đoạn cuối cùng trong dây chuyền thông tin tư liệu nhưng lại là khâu trung tâm, đóng vai trò then chốt trong hoạt động thông tin – thư viện. Bởi vì, thông qua công tác này vốn tài liệu quý giá của thư viện mới được sử dụng có hiệu quả, vai trò xã hội của thư viện mới được khẳng định. Công tác phục vụ người dùng tin vừa là mục đích đồng thời là thước đo hiệu quả của hoạt động thư viện. Bất cứ cơ quan thông tin – thư viện nào muốn đạt được hiệu quả hoạt động thì không thể không chú trọng đến công tác phục vụ người dùng tin. Sơn La là một tỉnh miền núi phía Tây Bắc của Tổ quốc, là nơi hội tụ và sinh sống của nhiều dân tộc anh em: Kinh, Mông, Thái, Mường …; nơi có nhiều phong cảnh đẹp nên thơ và hữu tình. Vì vậy, Sơn La là vùng đất giàu giá trị văn hoá, du lịch và tiềm năng kinh tế. Tuy còn gặp nhiều khó khăn về mọi mặt, song ở Sơn La, vấn đề xây dựng và phát triển hệ thống thư viện đã và đang được Đảng và Nhà nước quan tâm đặc biệt. Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La thuộc sự quản lý của Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn La là một trong những Trung tâm Thông tin – Thư viện thuộc hệ thống thư viện trường học của tỉnh, có tiềm lực mạnh mẽ về nguồn nhân lực, được đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại, và nguồn lực thông tin tương đối phong phú. Người dùng tin đến Trung tâm có thành phần rất đa dạng với nhiều trình độ, lứa tuổi, giới tính, thành phần dân tộc, mục đích và nhu cầu khác nhau. Để đáp ứng được nhu cầu đa dạng của người dùng tin, Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La đã rất chú trọng đến công tác nâng cao chất lượng hoạt động nói chung và chất lượng công tác phục vụ người dùng tin nói riêng. Tuy nhiên, Sơn La là một tỉnh đa văn hóa, đa sắc tộc, một miền đất nằm ở vùng sâu, vùng xa của Tổ quốc nên hoạt động thư viện và công tác phục vụ người 8
dùng tin còn gặp nhiều khó khăn bất cập. Bên cạnh đó, sự phát triển mạnh mẽ của xã hội, nhu cầu thông tin của người dùng tin cũng ngày một tăng, trong khi đó Trung tâm chỉ mới dừng ở mức phục vụ người dùng tin đơn điệu chưa thực sự có hiệu quả, sản phẩm và dịch vụ thông tin – thư viện chưa phong phú, nguồn lực thông tin chưa đáp ứng nhu cầu người dùng tin, cơ sở vật chất hạ tầng công nghệ không đồng bộ, trình độ cán bộ của Trung tâm và người dùng tin chưa đáp ứng ... Vì vậy, nghiên cứu tìm ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác phục vụ người dùng tin là cần thiết với một thư viện, và đặc biệt cần thiết hơn trong xã hội bùng nổ thông tin như hiện nay. Từ những phân tích trên cho thấy, hoạt động phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La là một vấn đề bức thiết cần phải được nghiên cứu, phân tích hiện trạng để có những nhận xét, đánh giá khách quan, nghiêm túc; trên cơ sở đó đưa ra các giải pháp phù hợp, khả thi để nâng cao chất lượng công tác phục vụ người dùng tin và hiệu quả hoạt động của Trung tâm Thông tin – Thư viện. Vì vậy tôi chọn đề tài “Nâng cao hiệu quả công tác phục vụ ngƣời dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thƣ viện Trƣờng Cao đẳng Sơn La” làm đề tài luận văn thạc sĩ Khoa học Thư viện của mình, với mong muốn vận dụng những kiến thức lý luận đã được học, kinh nghiệm và kĩ năng thực tế, đồng thời kế thừa và phát triển các kết quả nghiên cứu của các tác giả trước để phân tích thực trạng, đánh giá những ưu điểm, hạn chế; từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phục vụ người dùng tin tại đơn vị của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Nghiên cứu nâng cao chất lượng và hiệu quả trong công tác phục vụ người dùng tin trong hoạt động thông tin – thư viện hiện không còn là một đề tài mới, nhưng với vai trò và tầm quan trong của nó, vấn đề này vẫn luôn nhận được sự quan tâm nghiên cứu của nhiều tác giả, các cơ quan thông tin – thư viện và các anh chị em đồng nghiệp trong và ngoài nước ở nhiều góc độ và phương diện khác nhau. Mỗi nghiên cứu lại được các tác giả nhìn nhận, phản ánh, khai thác ở nhiều khía cạnh.Vì vậy tuy là đề tài không mới nhưng vấn đề này vẫn có sức thuyết phục cao. 9
- Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài: Trong một số nghiên cứu của các tác giả nước ngoài mà tác giả đã tìm hiểu khi thực hiện luận văn, liên quan đến hoạt động phục vụ người dùng tin có các công trình nghiên cứu sau: Bài viết “Designing library services based on user needs: new opportunities to re-position the library” (Thiết kế dịch vụ thư viện dựa trên nhu cầu của người sử dụng: cơ hội mới để định vị lại thư viện) của tác giả Yoo - Seong Song, Đại học Illinois, Hoa Kỳ. Tác giả Yoo - Seong Song đã đưa ra dịch vụ thư viện dựa trên chuyên môn và thiết lập quy trình cho dịch vụ mới này giúp thư viện định vị lại hình ảnh, thương hiệu của mình; Bài“Getting to know library users’needs – experimental ways to user – centred library innovation” (Tìm hiểu nhu cầu của người sử dụng thư viện – những cách thử nghiệm để đổi mới thư viện lấy người sử dụng thư viện làm trung tâm) của hai tác giả Karen Harbo và Thomas Vibjerg Hansen viết vào 11/2012 đề cập đến phương pháp nghiên cứu hành vi người sử dụng thư viện và phân tích rõ hơn về nhu cầu sử dụng các dịch vụ thư viện của họ đồng thời trình bày bảy nguyên tắc cho đổi mới lấy con người làm trung tâm cho hoạt động thư viện; “The anatomy of library users in the 21st century”(Phân tích người sử dụng thư viện trong thế kỷ 21) viết vào 5/2011 của tác giả Isaac Echezonam Anyira tại trường Đại học Western Delta nhấn mạnh người sử dụng thư viện trong thế kỷ thứ 21 cần có kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin hiện đại để truy cập các bộ sưu tập thư viện. Tác giả phân chia người sử dụng thư viện thành các nhóm để tìm hiểu kỹ năng tìm kiếm thông tin của họ và đưa ra các kiến nghị, đề xuất nhằm thỏa mãn nhu cầu của mọi đối tượng người sử dụng thư viện. Cuốn sách“Information users and usability in the digital age” (Người dùng tin và khả năng sử dụng trong thời đại kỹ thuật số), tác giả G.G Chowdhury và Sudatta Chowdhury tập trung nghiên cứu về nhu cầu tin và phương pháp nghiên cứu nhu cầu tin, người dùng tin trong môi trường web, khả năng sử dụng và đánh giá các dịch vụ thông tin, mô hình hành vi thông tin của con người, khả năng sử 10
dụng và khả năng truy cập web cùng với các thư viện số, các vấn đề và xu hướng trong nghiên cứu khả năng sử dụng của người dùng tin. Luận án tiến sĩ “Библиотечно-информационного обслуживания студентов гуманитариев в университетских библиотеках университетов города Ханоя (Современное состояние перспективы развития” (Hoạt động phục vụ thông tin - thư viện cho sinh viên ngành khoa học xã hội và nhân văn tại thư viện trường đại học ở Hà Nội: thực trạng và xu hướng phát triển) của tác giả Nguyễn Thị Kim Dung (2014). Luận án đi sâu phân tích vai trò và vị trí của thư viện trường đại học trong hoạt động của các tổ chức giáo dục đại học Việt Nam; nghiên cứu quá trình phục vụ thông tin - thư viện cho sinh viên ngành khoa học xã hội và nhân văn; mức độ thỏa mãn, đáp ứng nhu cầu của sinh viên về các sản phẩm và dịch vụ trong công tác phục vụ thông tin - thư viện của thư viện 04 trường đại học trên địa bàn Hà Nội là Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Luật Hà Nội, Đại học Hà Nội, Đại học Ngoại thương. Với mục đích là tối ưu hóa quá trình phục vụ thông tin - thư viện cho sinh viên học ngành khoa học xã hội và nhân văn, Luận án đã đề xuất được một số giải pháp như: cần phải thường xuyên phân tích nhu cầu thông tin của sinh viên; giám sát đánh giá chất lượng các dịch vụ phục vụ sinh viên; điều chỉnh các hoạt động của thư viện và trung tâm thông tin; xây dựng chính sách khoa học để phát triển thư viện giáo dục đại học của Việt Nam; tạo một mô hình tối ưu của sự tương tác thông tin - thư viện với các đơn vị giáo dục trong hoạt động của trung tâm thông tin - thư viện các trường đại học Việt Nam. - Tình hình nghiên cứu ở trong nước: Tại Việt Nam nghiên cứu về công tác phục vụ người dùng tin tại các thư viện tỉnh, thành phố đã có các công trình nghiên cứu sau : Luận văn thạc sĩ của Lê Thị Ánh Tuyết với đề tài “Công tác phục vụ bạn đọc của Thư viện tỉnh Yên Bái – thực trạng và giải pháp” bảo vệ năm 2014; Luận văn thạc sĩ của Trần Thị Mai Lương với đề tài “Nâng cao hiệu quả công tác phục vụ người dùng tin tại Thư viện Hà Nội” bảo vệ năm 2014 … Bên cạnh đó còn có một số bài báo khoa học đăng trong Tạp chí Thư viện 11
Việt Nam như: Bài viết của Nguyễn Thị Ngà “Công tác phục vụ bạn đọc ở Thư viện tỉnh Bắc Giang”, số 5-2012; Nguyễn Thị Thuỷ với bài viết “Nguyên tắc phục vụ bạn đọc tại Thư viện tỉnh Gia Lai”, số 3-2014 ; Bài viết của Trương Đại Lượng, Nguyễn Hữu "Nâng cao chất lượng công tác phục vụ người đọc", số 1 – 2008… Các công trình nói trên tập trung chủ yếu vào việc nghiên cứu công tác phục vụ người dùng tin tại một số thư viện tỉnh, thành cụ thể và đưa ra giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phục vụ nói chung cũng như nâng cao hiệu quả hoạt động thông tin – thư viện tại đơn vị đã khảo sát. Liên quan đến công tác phục vụ người dùng tin trong thư viện các trường đại học ở Việt Nam đã có rất nhiều luận văn thạc sỹ chuyên ngành Khoa học Thông tin – Thư viện được bảo vệ thành công tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Văn hoá Hà Nội, cụ thể: Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Hà với đề tài “Công tác phục vụ bạn đọc tại Trung tâm Thông tin khoa học và Tư liệu giáo khoa Trường Đại học Phòng cháy chữa cháy” (2014); Luận văn thạc sĩ của Trần Thị Nga với đề tài “Hoạt động phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện Trường Đại học Thương Mại ”(2015); Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Hải Nam với đề tài “Nâng cao hiệu quả công tác phục vụ người dùng tin tại Thư viện Trường Đại học Hải Dương”(2016); Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Thu Hằng với đề tài “Công tác phục vụ người dùng tin tại Thư viện Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội” (2014)… Ngoài ra, còn rất nhiều các công trình khác cùng nghiên cứu về công tác phục vụ người dùng tin hoặc có liên quan tới vấn đề này. Tuy nhiên, tất cả các công trình đó đều nghiên cứu về công tác phục vụ người dùng tin tại thư viện các trường đại học khác nhau. Mỗi một đơn vị đó lại có những cách thức tổ chức phục vụ người dùng tin khác nhau. Nghiên cứu về Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La có đề tài luận văn thạc sỹ của tác giả Bạch Thị Thơm với đề tài: “Nhu cầu tin tại trường Cao đẳng Sơn La” bảo vệ tại Trường Đại học Văn hóa Hà Nội năm 2015. Đề tài của tác giả Nguyễn Văn Thành “Phát triển hoạt động Thông tin - Thư viện tại 12
Trường Cao đẳng Sơn La phục vụ học chế tín chỉ” bảo vệ tại Trường Đại học Văn hóa Hà Nội năm 2016. Đề tài của tác giả Lương Văn Kiên “Nghiên cứu ứng dụng phần mềm mã nguồn mở Dspace tại Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La” bảo vệ tại Trường Đại học Văn hóa Hà Nội năm 2015; Luận văn của các tác giả đã đưa ra các lý luận chung về nhu cầu tin, tổ chức hoạt động thư viện, ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động thư viện và các giải pháp nâng cao hoạt động tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La từ năm 2010 đến năm 2016. Cho đến nay chưa có một đề tài nào nghiên cứu về công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La. Như vậy, tôi khẳng định đề tài:“Nâng cao hiệu quả công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La” là một đề tài hoàn toàn mới, không bị trùng lặp với những đề tài đã nghiên cứu trước đó. Với cách triển khai nội dung, cách nhìn nhận, đánh giá và những kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng của công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La sẽ tạo ra những điều khác biệt so với những luận văn trước đây. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Phân tích, đánh giá thực trạng công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả trong công tác phục vụ người dùng tin. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Xuất phát từ mục đích nghiên cứu Luận văn cần tập trung giải quyết một số nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về công tác phục vụ người dùng tin trong hoạt động thông tin - thư viện. - Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến công tác phục vụ người dùng tin; các tiêu chí đánh giá hiệu quả phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La. - Nghiên cứu thực trạng công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm 13
Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La. - Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động trong công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La. 4. Giả thuyết nghiên cứu Hiện nay, công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La chưa hiệu quả, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu tin của người dùng tin do một số yếu tố chi phối như: tổ chức phục vụ còn đơn điệu, sản phẩm và dịch thông tin – thư viện còn nghèo nàn, cơ sở vật chất – kỹ thuật, trang thiết bị, hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, nguồn lực thông tin, trình độ cán bộ thư viện và trình độ người dùng tin chưa đáp ứng,... Nếu các yếu tố cho công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La được đảm bảo thì chất lượng hoạt động phục vụ sẽ được nâng cao, góp phần thỏa mãn nhu cầu của người dùng tin, nâng cao chất lượng đào tạo trong Nhà trường. 5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 5.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La. 5.2 . Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian nghiên cứu: Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La. - Phạm vi thời gian nghiên cứu: từ năm 2015 đến 2019. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận Luận văn được thực hiện trên cơ sở vận dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm, chủ trương, đường lối, chính sách của của Đảng và Nhà nước về Giáo dục Đào tạo, về Văn hóa Xã hội và về thư viện để lý giải các vấn đề và đề xuất các biện pháp giải quyết. 14
6.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể - Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu: tác giả tiến hành tập hợp các tài liệu khoa học, tham khảo một số công trình liên quan đến đề tài để phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa những nghiên cứu làm cơ sở lý luận về công tác phục vụ người dùng tin tại trường Đại học, Cao đẳng. - Phương pháp quan sát thực tế: nhằm nắm bắt được nhu cầu của người dùng tin và cách thức phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La. - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: xây dựng phiếu thăm dò ý kiến người dùng tin để: tìm hiểu mức độ hài lòng, mục đích, đánh giá của họ về những vấn đề liên quan đến công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La. Tác giả phát trực tiếp các phiếu điều tra đến các đối tượng người dùng tin theo phương pháp chọn mẫu đại diện cho 3 nhóm: cán bộ lãnh đạo, quản lý; cán bộ và giảng viên và học sinh, sinh viên. Tổng số phiếu phát ra: 200 phiếu. Tổng số phiếu thu lại: 195 phiếu, trong đó có 19 phiếu của cán bộ lãnh đạo, quản lý; 40 phiếu của cán bộ và giảng viên;136 phiếu của học sinh, sinh viên. - Phương pháp thống kê, so sánh: Với số liệu thu được tác giả đã thống kê, phân tích, so sánh kết quả giữa các nhóm đối tượng người dùng tin được khảo sát để có một bức tranh tổng quát về hoạt động phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện. 7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài 7.1. Ý nghĩa khoa học Đề tài sau khi hoàn thành góp phần hoàn thiện lý luận về vai trò, vị trí và tầm quan trọng của công tác phục vụ người dùng tin trong hoạt động thông tin – thư viện nói chung và trong hoạt động thông tin – thư viện tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La nói riêng. 7.2. Ứng dụng của đề tài Luận văn sau khi được bảo vệ sẽ là tài liệu tham khảo cho những ai quan tâm 15
đến công tác phục vụ người dùng tin tại thư viện các trường đại học, cao đẳng. Từ những kết quả phân tích, đánh giá thực trạng công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La, tìm ra các ưu, nhược điểm, lý giải nguyên nhân của hiện trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phục vụ người dùng tin. Các giải pháp mà luận văn đưa ra có thể áp dụng vào thực tiễn tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La nhằm nâng cao chất lượng phục vụ người dùng tin, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học đáp ứng yêu cầu đổi mới của Nhà trường. 8. Dự kiến kết quả nghiên cứu Kết quả nghiên cứu được trình bày trong khoảng 80 - 100 Trang A4. Ngoài lời nói đầu, kết luận và kiến nghị, mục lục, danh mục các từ viết tắt, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận văn được chia làm 3 chương cơ bản sau: CHƢƠNG 1: Cơ sở lý luận về công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La. CHƢƠNG 2: Thực trạng công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La. CHƢƠNG 3: Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động trong công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La. 16