ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br />
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN<br />
----------------------------------------------------NGUYỄN THỊ HUẾ<br />
<br />
CHÈO TÂN THỜI TRONG TIẾN TRÌNH<br />
HIỆN ĐẠI HÓA VĂN HỌC SÂN KHẤU VIỆT NAM<br />
<br />
Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành:Văn học Việt Nam<br />
Mã số: 60 22 01 21<br />
<br />
Người hướng dẫn khoa học: GS. TS Trần Ngọc Vương<br />
<br />
Hà Nội-2016<br />
<br />
MỤC LỤC<br />
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 4<br />
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 4<br />
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 5<br />
3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 6<br />
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 12<br />
5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 14<br />
6. Đóng góp của luận văn ................................................................................ 14<br />
7. Bố cục luận văn ........................................................................................... 15<br />
Chương 1. SỰ RA ĐỜI CỦA CHÈO TÂN THỜI VÀ TÁC GIẢ<br />
NGUYỄN ĐÌNH NGHỊ - NGƯỜI CHỦ SOÁI CỦA CHÈO TÂN THỜI<br />
......................................................................................................................... 16<br />
1.1 Sự ra đời của chèo tân thời..................................................................... 16<br />
1.1.1 Điều kiện lịch sử xã hội của cuộc cách tân chèo tân thời ..................... 16<br />
1.1.2 Mục đích cách tân của chèo tân thời ..... Error! Bookmark not defined.<br />
1.2 Tác giả Nguyễn Đình Nghị - người chủ soái của chèo tân thời.... Error!<br />
Bookmark not defined.<br />
1.3 Xác định khái niệm ................................. Error! Bookmark not defined.<br />
Tiểu kết ............................................................ Error! Bookmark not defined.<br />
Chương 2. NHỮNG YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN SỰ CÁCH TÂN KỊCH<br />
BẢN CHÈO TÂN THỜI............................... Error! Bookmark not defined.<br />
2.1 Về âm nhạc trong chèo tân thời ............. Error! Bookmark not defined.<br />
2.2 Múa trong chèo tân thời ......................... Error! Bookmark not defined.<br />
<br />
2.3 Mỹ thuật trong chèo tân thời ................. Error! Bookmark not defined.<br />
2.4 Sân khấu và sàn diễn trong chèo tân thờiError!<br />
<br />
Bookmark<br />
<br />
not<br />
<br />
defined.<br />
2.5 Diễn xuất trong chèo tân thời................. Error! Bookmark not defined.<br />
Tiểu kết ............................................................ Error! Bookmark not defined.<br />
Chương 3. NHỮNG CÁCH TÂN VỀ KỊCH BẢN CHÈO TÂN THỜI VÀ<br />
Ý NGHĨA CỦA CỦA NÓ ĐỐI VỚI TIẾN TRÌNH HIỆN ĐẠI HÓA VĂN<br />
HỌC SÂN KHẤU VIỆT NAM (CHÈO) ..... Error! Bookmark not defined.<br />
3.1 Những cách tân của kịch bản chèo tân thờiError!<br />
<br />
Bookmark<br />
<br />
not<br />
<br />
defined.<br />
3.1.1 Đề tài và nội dung trong chèo tân thời .. Error! Bookmark not defined.<br />
3.1.2 Chủ đề tư tưởng trong chèo tân thời ...... Error! Bookmark not defined.<br />
3.1.3 Tích trò trong kịch bản chèo tân thời .... Error! Bookmark not defined.<br />
3.1.4 Nhân vật trung tâm trong kịch bản chèo tân thờiError! Bookmark not<br />
defined.<br />
3.1.5 Bố cục màn, lớp và ngôn ngữ................. Error! Bookmark not defined.<br />
3.2 Ý nghĩa của kịch bản chèo tân thời trong tiến trình hiện đại hóa của<br />
văn học chèo ................................................... Error! Bookmark not defined.<br />
Tiểu kết ............................................................ Error! Bookmark not defined.<br />
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.<br />
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 20<br />
PHỤ LỤC ....................................................... Error! Bookmark not defined.<br />
<br />
MỞ ĐẦU<br />
1. Lí do chọn đề tài<br />
Chèo là một hình thức nghệ thuật sân khấu mang đậm bản sắc văn hóa của<br />
dân tộc Việt Nam. Trải qua hàng mấy trăm năm, nghệ thuật chèo không ngừng vận<br />
động kế thừa và phát triển. Bên cạnh những đóng góp về mặt nghệ thuật biểu diễn<br />
trên sân khấu thì chèo còn có một vai trò vô cùng lớn trong việc phân định và phát<br />
triển của kịch bản chèo, mà chúng ta còn gọi là văn học sân khấu chèo nói riêng,<br />
nằm trong văn học sân khấu nói chung.<br />
Thực tế tiến trình phát triển của nền sân khấu truyền thống Việt Nam, trong<br />
đó có kịch bản văn học từ cổ trung đại cho đến nay, lúc hưng thịnh, lúc ngấp ngoải<br />
thì vẫn thấy ở đó luôn có sự tìm tòi, đổi mới. Sự đổi mới này nằm trong yêu cầu<br />
chung, là duy trì, kế thừa và phát triển sân khấu truyền thống. Nhất là cho đến ngày<br />
hôm nay, khi mà “thời của các giá trị cũ đã mất tính tuyệt đối. Các giá trị mới thì<br />
lòe nhòe. Nó là những giá trị của buổi giao thời, phải qua gạn lọc mới trở thành<br />
giá trị thực sự để chấn hưng dân tộc” (Nguyễn Khải - Hà Nội trong mắt tôi).<br />
Chúng tôi nghiên cứu Chèo tân thời trong tiến trình hiện đại hóa văn học sân khấu<br />
Việt Nam với mục đích nhằm tái hiện lại diện mạo quá trình phát triển của văn học<br />
sân khấu chèo từ khi có sự biến đổi từ chiếu chèo (chèo sân đình) sang sân khấu<br />
chèo văn minh, chèo cải lương mà chúng tôi tạm gọi nó là chèotân thời. Sở dĩ<br />
chúng tôi chọn giai đoạn chèotân thời để nghiên cứu vì nhận thấy rằng đây là một<br />
cái mốc hết sức quan trọng của tiến trình phát triển chèo. Kể từ đây, chủ nghĩa hiện<br />
thực dần xâm nhập làm biến đổi chèo (nhất là về mặt kịch bản), trong một xã hội<br />
thực dân nửa phong kiến. Ở đó, chèo không chịu bó mình trong “khuôn vàng thước<br />
ngọc” mà trái lại chèo luôn hướng tới sự tìm tòi sáng tạo và làm mới mình nhằm<br />
đáp ứng nhu cầu của công chúng ở mỗi thời kỳ khác nhau. Công bằng mà nói,<br />
những tìm tòi sáng tạo (cách tân) ấy có điểm được và điểm chưa được, chứ không<br />
4<br />
<br />
phải là hoàn toàn tốt cả hoặc hoàn toàn xấu cả. Ở giai đoạn chèo tân thời, trong<br />
một bối cảnh xã hội rối ren, phức tạp mà chèo vẫn gắng tồn tại, mà không chỉ tồn<br />
tại, nó còn có nhiều cách tân đáng lưu ý và kịch bản chèo tân thời không nằm ngoài<br />
vấn đề trên. Cho nên chúng tôi chọn đề tài này với hy vọng luận văn có thể nhìn<br />
nhận đánh giá được ít nhiều về chèo tân thời mà chủ yếu là ở mặt kịch bản - một<br />
thành tố quan trọng của vở diễn chèo.<br />
Thông qua đề tài về Chèo tân thời trong tiến trình hiện đại hóa văn học sân<br />
khấu Việt Nam chúng tôi muốn đóng góp một tiếng nói nhỏ bé trong việc bảo tồn<br />
và phát huy những giá trị của nghệ thuật chèo trong đời sống văn hóa đương đại.<br />
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu<br />
2.1 Mục đích nghiên cứu<br />
Trên cơ sở tìm hiểu sự xuất hiện của chèo tân thời, mô tả và tái hiện lại lịch<br />
sử phát triển từ chèo sân đình sang sân khấu chèo tân thời; các yếu tố có liên quan<br />
đến sự cách tân chèo tân thời; những cách tân kịch bản chèo tân thời so với chèo cổ.<br />
Nêu được ý nghĩa của bước chuyển từ chèo cổ đến những cách tân của chèo tân thời,<br />
làm cho chèo tân thời mang tính chất của thời kỳ mới.<br />
2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu<br />
Dựng lại diện mạo của chèo tân thời những năm đầu thế kỷ XX.<br />
Xét phương diện hiện đại hóa ở kịch bản chèo giai đoạn chèo tân thời. Có<br />
thể nói rằng, khi xét sự hiện đại hóa ở kịch bản chèo tân thời về thực chất là xét<br />
bước chuyển (kế thừa và biến đổi) từ truyền thống với những cách tân khi so với<br />
kịch bản chèo cổ. Chính bước chuyển này đã làm cho kịch bản chèo tân thời có<br />
một diện mạo hết sức mới mẻ và mang tính chất thời đại mới. Vì thế, để làm sáng<br />
tỏ vấn đề chúng tôi sẽ tiến hành phân tích và so sánh một số yếu tố cần thiết, có<br />
5<br />
<br />