Luận văn Thạc sĩ Văn học: Ý thức về nghề của nhà văn Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 (Qua một số tuyên ngôn nghệ thuật và sáng tác tiêu biểu)

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:167

Thêm vào BST

Báo xấu

66
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Văn học: Ý thức về nghề của nhà văn Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 (Qua một số tuyên ngôn nghệ thuật và sáng tác tiêu biểu) nêu lên quan niệm mới về địa vị của văn chương trong trong đời sống xã hội Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945, tuyên ngôn nghệ thuật mang ý thức về nghề của nhà văn Việt Nam giai đoạn này và một số nội dung khác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Văn học: Ý thức về nghề của nhà văn Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 (Qua một số tuyên ngôn nghệ thuật và sáng tác tiêu biểu)

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH Nguyeãn Thò Thanh Haèng YÙ THÖÙC VEÀ NGHEÀ CUÛA CAÙC NHAØ VAÊN VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 1930 – 1945 (QUA MOÄT SOÁ TUYEÂN NGOÂN NGHEÄ THUAÄT VAØ SAÙNG TAÙC TIEÂU BIEÅU) Chuyeân ngaønh: Vaên hoïc Vieät Nam Maõ soá: 60 22 34 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ VAÊN HOÏC NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: TS. NGUYEÃN THAØNH THI Thaønh phoá Hoà Chí Minh - 2006
LÔØI CAÛM ÔN Toâi xin chaân thaønh caûm ôn söï nhieät tình giuùp ñôõ cuûa Ban Giaùm Hieäu Tröôøng ÑHSPTPHCM, Phoøng KHCN – SÑH, taäp theå Thaày, Coâ khoa Ngöõ Vaên. Ñaëc bieät, toâi xin chaân thaønh caûm ôn TS. Nguyeãn Thaønh Thi, ngöôøi ñaõ taän tình höôùng daãn toâi thöïc hieän luaän vaên. Caûm ôn gia ñình vaø baïn ñoàng nghieäp ñaõ hoã trôï vaät chaát cuõng nhö laøm choã döïa tinh thaàn trong suoát thôøi gian toâi hoïc taäp vaø thöïc hieän luaän vaên. Xin chaân thaønh caûm ôn!
LÔØI CAM ÑOAN Toâi xin cam ñoan luaän vaên naøy laø moät coâng trình nghieân cöùu ñoäc laäp, nhöõng trích daãn ñöôïc neâu trong luaän vaên ñeàu laø chính xaùc vaø trung thöïc.
MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 coù moät dieän maïo môùi meû, ñaày khôûi saéc. Sinh hoaït vaên hoïc trôû neân soâi ñoäng, haøo höùng ñaëc bieät so vôùi caùc thôøi kyø tröôùc. Trong khoaûng möôøi laêm naêm, vôùi söï xuaát hieän cuûa nhoùm Töï Löïc Vaên Ñoaøn vaø phong traøo Thô Môùi, vaên hoïc nöôùc nhaø ñaõ phaùt trieån maïnh, coù chaát löôïng cao. Thaønh töïu gaët haùi ñöôïc cuûa vaên hoïc möôøi laêm naêm aáy thaät laø to lôùn treân moïi traøo löu, moïi theå loaïi. Möôøi laêm naêm, vaên hoïc Vieät Nam ñaõ böôùc heát chaëng ñöôøng daøi haøng theá kyû. Nguyeân nhaân vaø ñoäng löïc naøo ñaõ thuùc ñaåy vaên hoïc phaùt trieån maïnh nhö theá ? Coù theå keå ñeán nhieàu nguyeân nhaân, nhöng khoâng theå khoâng noùi ñeán moät ñoäng löïc noäi taïi: söï tröôûng thaønh trong yù thöùc veà ngheà cuõng nhö veà caù tính saùng taïo cuûa nhaø vaên. Ñoù cuõng laø lyù do löïa choïn ñeà taøi: “YÙ thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 (qua moät soá tuyeân ngoân ngheä thuaät vaø saùng taùc tieâu bieåu)” cuûa taùc giaû luaän vaên. 2. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Thöïc teá cho thaáy, nhöõng taùc phaåm ñöôïc tuyeån choïn thuoäc vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 chieám moät soá löôïng khoâng nhoû trong chöông trình phoå thoâng trung hoïc. Laø moät giaùo vieân daïy Vaên raát taâm huyeát vôùi ngheà, toâi khoâng nhöõng khao khaùt chieám lónh ñöôïc moät caùch ñaày ñuû, troïn veïn toaøn boä kieán thöùc vaên hoïc giai ñoaïn naøy ñeå truyeàn thuï toát cho hoïc sinh, maø coøn muoán thoâng qua vieäc tìm hieåu nhöõng tuyeân ngoân ngheä thuaät vaø caùc saùng taùc tieâu bieåu cuûa moät soá nhaø vaên luùc baáy giôø nhaèm: 1. Thaáy ñöôïc saùng taïo vaên chöông ngheä thuaät laø moät ngheà lao ñoäng nghieâm tuùc ñoøi hoûi nhaø vaên phaûi coù yù thöùc, traùch nhieäm cao. 2. Thaáy ñöôïc vai troø quan troïng cuûa yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên ñeå coù theå lyù giaûi nhieàu thaønh töïu vöôït baäc cuõng nhö söï ña daïng, phong phuù vaø phöùc taïp cuûa vaên hoïc thôøi kyø 1930 – 1945. 3. Laøm saùng toû nhöõng ñoùng goùp tích cöïc, quyù baùu cuûa caùc nhaø vaên giai ñoaïn naøy ñoái vôùi quaù trình hieän ñaïi hoùa vaên hoïc cuøng söï phaùt trieån cuûa neàn vaên hoïc nöôùc ta, töø ñoù, giuùp ñoäc giaû coù söï hieåu bieát saâu saéc hôn veà hoï. 3. LÒCH SÖÛ NGHIEÂN CÖÙU VAÁN ÑEÀ
Vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 phaùt trieån maïnh meõ, phong phuù vaø ña daïng. Tình hình nghieân cöùu boä phaän vaên hoïc naøy, ôû haàu heát moïi khía caïnh, cuõng dieãn ra raát soâi noåi. Nhöng nhìn chung, chöa coù coâng trình naøo ñeà caäp ñaày ñuû vaø coù heä thoáng ñeán vaán ñeà yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên. 3.1. Tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm Ngay töø khi môùi ra ñôøi, Töï Löïc Vaên Ñoaøn vaø phong traøo Thô Môùi ñaõ gaây ra nhieàu cuoäc tranh luaän gay gaét, quyeát lieät trong giôùi nghieân cöùu, pheâ bình maø noåi baät nhaát, quan troïng nhaát chính laø cuoäc tranh luaän giöõa hai khuynh höôùng “Ngheä thuaät vò ngheä thuaät” vaø “Ngheä thuaät vò nhaân sinh”. Laàn ñaàu tieân trong lòch söû vaên hoïc Vieät Nam, nhöõng vaán ñeà lyù luaän vaên hoïc ñöôïc thaûo luaän moät caùch khaù thaáu ñaùo qua cuoäc tranh luaän naøy. Keùo daøi töø naêm 1935 ñeán naêm 1939, cuoäc tranh luaän ñaõ thu huùt moät soá ngöôøi caàm buùt tham gia vaø coù taùc ñoäng roõ reät ñoái vôùi ñôøi soáng vaên hoïc luùc baáy giôø, ñoàng thôøi goùp phaàn hình thaønh neàn moùng cho giai ñoaïn keá tieáp. Caùc nhaø pheâ bình vaên hoïc thuoäc hai xu höôùng ñoái laäp naøy ñaõ ñöa ra nhieàu quan nieäm traùi ngöôïc nhau veà vaên chöông cuõng nhö yù thöùc veà ngheà vaên. Trong khi caùc nhaø pheâ bình thuoäc khuynh höôùng “Ngheä thuaät vò ngheä thuaät” nhaän ñònh veà nhieäm vuï cuûa vaên chöông: “Vaên chöông chæ caàn coù moät chuû nghóa laø kieám vaø phoâ baøy caùi ñeïp” (Thieáu Sôn, 80, tr.112), “Moät taùc phaåm ñeïp töùc laø ñaõ coù ích cho ngöôøi xem roài” (Hoaøi Thanh, 143, tr.149) thì caùc nhaø pheâ bình theo khuynh höôùng “Ngheä thuaät vò nhaân sinh” cho laø: “Vaên chöông phaûi moâ taû söï soáng ñeå ñaùnh daáu noù treân con ñöôøng phaùt trieån voâ cuøng taän, qua caùc bieán thieân cuûa caùc theá kyû (…). Vaên chöông phaûi laø khí cuï phaùt bieåu vaø löu haønh tö töôûng, tình caûm maïnh vaø ñeïp. Vaên chöông, phaûi coù tinh thaàn tranh ñaáu vaø lyù töôûng” (Tröông Töûu, 143, tr. 420 – 423). Hay khi ñeà caäp ñeán chöùc vuï cuûa nhaø vaên, neáu quan ñieåm cuûa caùc nhaø pheâ bình thuoäc khuynh höôùng “Ngheä thuaät vò ngheä thuaät” laø: “Ngöôøi naøo muoán soáng vôùi vaên chöông, tröôùc heát phaûi bieát giaûi phoùng cho linh hoàn, phaûi thoaùt ly ñöôïc vôùi heát thaûy nhöõng thaønh kieán veà luaân lyù, veà xaõ hoäi, veà chính trò, veà toân giaùo vaø chæ bieát coù ngheä thuaät maø thoâi” (Thieáu Sôn, 80, tr.112), “Nhaø vaên Vieät Nam chæ coù moät caùi toân chæ ñeå phuïng söï: laøm cho tieáng Vieät Nam theâm roõ raøng, theâm coù khuoân pheùp, theâm phong phuù vaø theâm “nhaát trí”” (Leâ Traøng Kieàu, 143, tr.359) thì yù kieán thoáng nhaát cuûa caùc nhaø pheâ bình thuoäc khuynh höôùng “Ngheä thuaät vò nhaân sinh” laïi ñoái laäp hoaøn toaøn. Hoï vieát: “Trong caùc coâng trình phaù hoaïi vaø kieán thieát vinh quang nhaát cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi, bao giôø nhaø vaên cuõng ñöùng maïnh daïn vaøo haøng nguõ tieân phong. Bao giôø nhaø vaên cuõng vui veû, haêng haùi giöõ nhieäm vuï teân lính caûm töû phaát cao ngoïn côø
tranh ñaáu, daét xaõ hoäi chaïy tìm nhöõng chaân trôøi môùi vaø ñeïp treân con ñöôøng gay go cuûa haïnh phuùc” (Tröông Töûu, 143, tr. 422), “Chuùng toâi bieát raèng nhaø vaên coù moät caùi thieân chöùc troïng ñaïi: ñaùnh thöùc quaàn chuùng vaø kích thích tranh ñaáu, ... bao giôø ngheä thuaät cuõng laø moät caùi lôïi khí tranh ñaáu ... Nhaø vaên cuûa caùc giai caáp ngheøo phaûi soáng cuoäc ñôøi cuûa ngöôøi ngheøo khoå” (Cao Vaên Chaùnh, 143, tr.478). Theá nhöng, cho ñeán khi cuoäc tranh luaän treân keát thuùc, vaãn khoâng coù nhaø pheâ bình naøo tröïc tieáp ñeà caäp ñeán vaán ñeà yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945. Naêm 1942, taùc giaû cuûa Thi nhaân Vieät Nam, Hoaøi Thanh – Hoaøi Chaân ñaõ baøy toû quan ñieåm, nhaän ñònh cuûa mình veà phong traøo Thô Môùi. Tuy nhieân, treân cô sôû toång keát phong traøo Thô Môùi, cuøng vôùi vieäc choïn loïc vaø neâu ra nhöõng giaù trò tích cöïc cuûa noù, hai oâng chæ döøng laïi ôû choã phaùt hieän ra nhöõng phong caùch tieâu bieåu, ñoäc ñaùo cuûa moãi thi nhaân , vaán ñeà lao ñoäng ngheä thuaät vaãn chöa ñöôïc baøn luaän. Goùp vaøo dieãn ñaøn tranh luaän veà vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945, vôùi coâng trình “Nhaø vaên hieän ñaïi” (hai taäp), nhaø pheâ bình Vuõ Ngoïc Phan ñaõ ñieåm qua 79 nhaø vaên, nhaø thô tieâu bieåu cuûa giai ñoaïn naøy. Sau khi phaân tích nhöõng ñaëc tröng noåi troäi cuûa caùc “thi gia”, caùc “tieåu thuyeát gia” ñeå baïn ñoïc bieát qua veà “söï tieán hoùa cuûa vaên hoïc hieän ñaïi” (111, tr.6), oâng khaúng ñònh: “Vaên chöông cuõng chaúng khaùc naøo caùc loaøi ñoäng vaät, thöïc vaät, vaên chöông cuõng chòu chung moät luaät tieán hoùa nhö muoân loaøi, caùc loaïi vaên naåy nôû, töï caáu taïo, chòu söï ñaøo thaûi, bieán ñoåi sinh sinh hoùa hoùa nhö vaïn vaät” (111, tr. 1167 – 1168). Theo ñoù, Vuõ Ngoïc Phan vaãn chöa nhìn nhaän vaán ñeà lao ñoäng ngheä thuaät cuûa nhaø vaên. OÂng cho laø quaù trình phaùt trieån aáy taát yeáu phaûi dieãn ra, do söï vaän ñoäng noäi taïi cuûa vaên chöông, maø chöa heà chuù yù ñeán vai troø quan troïng cuûa yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên. Ñeán naêm 1944, Ñaëng Thai Mai, ngöôøi ñöôïc tieáp xuùc vôùi lyù luaän Maùc – Leâ Nin sôùm, coù laäp tröôøng vöõng, yeâu meán vaên hoïc vaø coù moät neàn hoïc vaán caên baûn, ñaõ cho ra ñôøi cuoán Vaên hoïc khaùi luaän. Ñaây laø taùc phaåm lyù luaän vaên hoïc ñaàu tieân trình baøy quan ñieåm vaên hoïc maùc xít coù heä thoáng. Khi baøn veà vaán ñeà saùng taùc, oâng vieát: “YÙ thöùc roõ reät veà tính caùch bieán thieân cuûa xaõ hoäi laø nguyeân lyù saùng taùc cuûa vaên ngheä … Neáu khoái oùc cuûa nhaø vaên khoâng coù nhöõng luoàng soùng baát bình, neáu nhö taâm hoàn keû caàm buùt khoâng caûm thaáy nhöõng noãi ñau ñôùn thieáu thoán cuûa kieáp ngöôøi, nhöõng ñieàu mong moûi thieát tha cuûa thôøi ñaïi, neáu khoâng lónh hoäi ñöôïc tính caùch luoân luoân bieán thieân cuûa theá giôùi, cuûa nhaân sinh, neáu nhö ñoái vôùi hieän taïi, vôùi töông lai khoâng coù moät yeâu caàu,
moät hy voïng tin töôûng gì, thì caùi vaên môn trôùn beùo toát nhö ñaãy thòt, trôn nhö taûng traùn hoùi cuûa nhaø tröôûng giaû, cuõng chæ laø moät “vaên chôi” maø thoâi, chaû coù yù nghóa gì laø vaên hoïc ! .. Nhaän roõ söù maïng lòch söû cuûa ngheä thuaät, cuõng laø nhaän roõ haøng nguõ nhaø vaên trong xaõ hoäi. Cuõng vì muoán ñaït ñöôïc muïc ñích “phuïng söï” ñoù maø nhaø vaên phaûi ñaøo luyeän nhaân caùch trong coâng taùc haøng ngaøy, trong ñôøi soáng coâng coäng. Neáu khoâng coù moät moái “thoâng caûm” saâu xa, roäng raõi ñoái vôùi ñoàng loaïi, neáu khoâng coù lyù trí thanh sôû vaø yù chí vöõng beàn, thì cuõng khoâng theå coù moät ngheä thuaät thích nghi vôùi thôøi ñaïi, boå ích cho xaõ hoäi. Nhìn thaáy söï maâu thuaãn cuûa hieän ñaïi, tin vaøo söï tieán hoùa cuûa loaøi ngöôøi, vaøo löïc löôïng cuûa mình, cuûa caùc ñoàng nguõ, laáy chaân lí laøm muïc ñích, khoâng doái mình khoâng doái ngöôøi, khoâng ngaõ loøng tröôùc trôû löïc, khoâng ñem ngheä thuaät ñi phuïc dòch moät boïn “oâng chuû”, ñi phuïng söï tö lôïi, quyeát taâm goùp moät phaàn taâm huyeát, trí tueä vaøo coâng cuoäc caûi taïo xaõ hoäi, aáy laø ñieàu kieän taâm lyù cuûa nhöõng coâng cuoäc saùng taùc”(96, tr.134 – 140). Tuy vaäy, cuõng nhö caùc nhaø pheâ bình vaên hoïc tröôùc, Ñaëng Thai Mai vaãn chöa ñeà caäp ñeán vaán ñeà ñöôïc neâu trong luaän vaên. 3.2. Sau Caùch maïng thaùng Taùm Söï tranh luaän veà vaên hoïc Vieät Nam giai ñoïan 1930 – 1945 vaãn coøn tieáp dieãn. Ñaëc bieät, laø töø naêm 1986 trôû ñi, trong khoâng khí ñoåi môùi tö duy, vaên hoïc ñöôïc tieáp theâm luoàng sinh khí môùi. Töø ñoù, caùi nhìn cuûa giôùi nghieân cöùu veà nhöõng ñoùng goùp cuõng nhö haïn cheá cuûa theá heä nhaø vaên giai ñoaïn 1930 – 1945 cuõng coù nhieàu ñoåi thay. Giaønh troïn cuoán Veà Töï Löïc Vaên Ñoaøn (1989), sau khi ñaõ ñieåm qua caùc nhaø vaên noøng coát, Nguyeãn Traùc cuøng Ñaùi Xuaân Ninh ñeàu nhaän ñònh: “Hoï laø nhöõng nhaø vaên tieåu tö saûn thöùc thôøi, coù tinh thaàn daân toäc, coù moät lyù töôûng thöïc tieãn laø döïa vaøo tình hình cuï theå ñeå hoaït ñoäng vaø laøm aên baèng vaên hoïc. Hoaït ñoäng vaø laøm aên baèng vaên hoïc coù nghóa laø vieát laùch ñöôïc thöôøng xuyeân veà ñeà taøi xaõ hoäi, vaø xuaát baûn ñöôïc, ñeå coù theå töï löïc soáng baèng lao ñoäng ngheä thuaät cuûa mình, khoâng phaûi ngöûa tay lónh löông haøng thaùng cuûa chính quyeàn Phaùp” (159, tr.20). Lôøi nhaän ñònh ñoù cho thaáy hai oâng ñeàu thöøa nhaän vieát vaên cuõng laø moät hình thöùc lao ñoäng ngheä thuaät, moät phöông keá ñeå sinh nhai. Khoâng döøng laïi ôû ñoù, trong Vaên hoïc laõng maïn Vieät Nam 1930 – 1945 (2002), Phan Cöï Ñeä ñaõ tìm ra quan nieäm thaåm myõ, chæ ra söï beá taéc, thoaùt ly cuõng nhö nhöõng tieán boä cuûa lôùp nhaø vaên giai ñoaïn naøy. ÔÛ phaàn lyù giaûi veà nhöõng haïn cheá trong quan nieäm cuûa hoï, oâng coù ñeà caäp ñeán vaán ñeà yù thöùc cuûa nhaø vaên: “… Lòch söû phong traøo “Thô Môùi” cuõng chöùng minh raèng, baát cöù moät nhaø
thô naøo chaïy theo yù thöùc heä caù nhaân tö saûn, thì taøi naêng cuûa ngöôøi ñoù theá naøo cuõng bò thui choät ñi vaø anh ta chæ coù theå ngaøy caøng ñi vaøo ngoõ cuït toái om. Con ñöôøng saùng taùc ngaøy caøng ñi xuoáng cuûa Theá Löõ, Vuõ Ñình Lieân, Xuaân Dieäu, Huy Caän, Cheá Lan Vieân, Haøn Maëc Töû … tröôùc 1945 ñaõ noùi leân raát roõ ñieàu ñoù. Moät soá thi só khi ñaõ gaén lieàn vôùi yù thöùc heä caù nhaân tö saûn, khi ñaõ thoaùt ly khoûi quaàn chuùng vaø thu mình vaøo caùi “toâi” coâ ñôn, nhoû beù, thì khoâng theå naøo trôû thaønh moät nhaø thô lôùn ñöôïc. Moät nhaø thô tröõ tình lôùn phaûi noùi leân ñöôïc nguyeän voïng cuûa quaàn chuùng, phaûi laø phaùt ngoân nhaân cuûa thôøi ñaïi …”(29, tr 484). Ñeå laäp luaän cuûa mình taêng söùc thuyeát phuïc hôn, oâng ñaõ daãn lôøi noùi cuûa nhaø pheâ bình ngöôøi Nga Bieâlinxki: “Khoâng moät nhaø thô naøo coù theå trôû thaønh vó ñaïi do töï thaân mình, vaø qua töï thaân mình, qua nhöõng ñau khoå rieâng, söôùng vui rieâng cuûa mình, baát kyø nhaø thô lôùn naøo sôû dó ñöôïc xem laø vó ñaïi, laø nguoàn goác nhöõng nieàm ñau khoå vaø vui söôùng cuûa hoï ñaõ baét reã saâu vaøo maûnh ñaát xaõ hoäi vaø lòch söû, vaø do ñoù maø hoï laø moät cô quan vaø moät ñaïi bieåu cuûa xaõ hoäi, cuûa thôøi ñaïi, cuûa nhaân loaïi” (29, tr.484 – 485 ). Nhö vaäy, Phan Cöï Ñeä ñaõ thöøa nhaän vieäc xaùc ñònh yù thöùc heä cuûa caùc nhaø vaên Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 laø raát quan troïng vì noù laø cô sôû ñeå nhaø vaên xaây döïng cho mình yù thöùc veà ngheà vaø cuõng chính noù chöù khoâng phaûi nhaân toá naøo khaùc seõ quyeát ñònh söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa nhaø vaên. Gaàn ñaây hôn, Haø Minh Ñöùc vôùi coâng trình Khaûo luaän vaên chöông (2003) ñaõ chæ ra söï khaùc nhau veà quan ñieåm ngheä thuaät giöõa caùc nhaø vaên laõng maïn vaø caùc nhaø vaên hieän thöïc giai ñoaïn 1930 – 1945: “Neáu quan ñieåm ngheä thuaät laõng maïn chæ nghó ñeán vieäc vieát cho rieâng mình, thoûa maõn yù thích cuûa rieâng mình thì caùc nhaø vaên hieän thöïc laïi luoân nghó ñeán ngöôøi ñoïc”. OÂng ñaëc bieät nhaán maïnh: “Taùc phaåm vaên chöông phaûi hoaøn thieän vôùi taøi naêng saùng taïo cuûa ngöôøi vieát, khoâng theå tuøy tieän, thieáu traùch nhieäm vôùi saûn phaåm tinh thaàn cuûa mình. Khoâng theå ñem ñeán cho ngöôøi ñoïc moät caùi gì thieáu chuaån möïc vaø chöa hoaøn chænh (…). Nhaø vaên phaûi hieåu thieân chöùc cuûa ngoøi buùt” (35, tr.108). Sau khi ñaõ ñöa daãn chöùng chöùng minh ñieàu mình noùi, oâng ñeà cao caùc nhaø vaên hieän thöïc vaø nhöõng saûn phaåm tinh thaàn cuûa hoï: “Roõ raøng caùc nhaø vaên hieän thöïc ñeàu raát coù yù thöùc veà traùch nhieäm, veà ngheà vaên vaø hoï cuøng coù quan ñieåm saùng taùc gaàn guõi. Suoát trong hôn moät thaäp kyû phaùt trieån cuûa vaên hoïc, doøng vaên hoïc hieän thöïc vôùi tö caùch chính thoáng cuûa moät doøng vaên hoïc coâng khai ñaõ laøm heát söùc mình, vöøa ñaûm nhieäm phaûn aùnh chaân thöïc boä maët thaät cuûa xaõ hoäi thöïc daân phong kieán laïi vöøa coù taùc duïng thöùc tænh yù thöùc ñoåi thay hoaøn caûnh xaõ hoäi ñeå höôùng tôùi moät cuoäc soáng toát ñeïp hôn”(35, tr.109). Xeùt kyõ ra, Haø Minh Ñöùc daãu coù noùi ñeán quan ñieåm ngheä
thuaät vaø yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên cuõng nhö taùc duïng ngoøi buùt cuûa hoï, nhöng oâng vaãn chöa khai thaùc vaán ñeà moät caùch toaøn dieän, taäp trung. Neáu nhö töø naêm 2000, ñoäc giaû thaáy coù söï xuaát hieän cuûa loaïi saùch taäp hôïp nhöõng baøi nghieân cöùu, pheâ bình vaên nghieäp cuûa caùc nhaø vaên Vieät Nam, maø phaàn lôùn laø caùc nhaø vaên theá heä 1930 – 1945, nhö: Nhaát Linh – caây buùt truï coät cuûa Töï Löïc Vaên Ñoaøn, Khaùi Höng – nhaø tieåu thuyeát xuaát saéc cuûa Töï Löïc Vaên Ñoaøn, Theá Löõ – caây ñaøn muoân ñieäu v.v… , thì ñeán naêm 2003, loaïi saùch naøy, vôùi caùi teân chung deã nhaän bieát: X – Veà taùc gia vaø taùc phaåm (X: teân cuûa moät nhaø vaên, nhaø thô naøo ñoù) ngaøy caøng ñöôïc xuaát baûn nhieàu hôn. Ñaây laø loaïi saùch cung caáp cho baïn ñoïc nhieàu tö lieäu caàn thieát veà cuoäc ñôøi, söï nghieäp vaên chöông, thi phaùp, phong caùch saùng taùc … cuûa caùc vaên nhaân. Daãu vaäy, chöa coù coâng trình naøo nghieân cöùu moät caùch thaáu ñaùo vaø toaøn dieän yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên. Nhìn chung, tuy ñaõ coù raát nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945, nhöng vaãn chöa coù taøi lieäu naøo xoaùy saâu vaøo tìm hieåu cho thaät ñaày ñuû vaán ñeà yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên. Vôùi luaän vaên naøy, ngöôøi vieát hy voïng ñöôïc goùp vaøo dieãn ñaøn voán quaù soâi noåi aáy moät tieáng noùi, duø raát nhoû ñeå vieäc nghieân cöùu veà moät giai ñoaïn cuûa vaên hoïc nöôùc nhaø ngaøy theâm hoaøn thieän. 4. PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU VAØ CAÙI MÔÙI CUÛA LUAÄN VAÊN 4.1. Phaïm vi nghieân cöùu Vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 voâ cuøng phong phuù, ña daïng, phöùc taïp; coù nhieàu vaán ñeà caàn nghieân cöùu vaø laøm saùng toû. Nhöng vôùi taàm hieåu bieát coøn haïn cheá cuøng thôøi gian cho pheùp, trong phaïm vi moät luaän vaên toát nghieäp, ngöôøi vieát chæ ñi saâu vaøo vieäc tìm hieåu tuyeân ngoân ngheä thuaät theå hieän qua thöïc teá saùng taùc cuûa moät soá nhaø vaên tieâu bieåu, nhö: Khaùi Höng, Thaïch Lam, Theá Löõ, Xuaân Dieäu, Nam Cao, Vuõ Troïng Phuïng, Toá Höõu, Hoà Chí Minh …, ñeå thaáy ñöôïc yù thöùc veà ngheà cuûa hoï. Ñoàng thôøi, trong quaù trình phaân tích, khi caàn thieát, ngöôøi vieát seõ lieân heä vôùi moät soá tuyeân ngoân ngheä thuaät cuûa caùc taùc giaû cuøng thôøi, hoaëc tröôùc ñoù ñeå laøm saùng toû vaán ñeà. 4.2. Ñoùng goùp môùi cuûa ñeà taøi Thoâng qua vieäc tìm hieåu moät soá tuyeân ngoân ngheä thuaät vaø saùng taùc tieâu bieåu cuûa caùc nhaø vaên ñaõ ñöôïc giôùi thieäu ôû treân, ngöôøi vieát seõ giuùp ñoäc giaû:
a. Phaùt hieän ra yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên tieâu bieåu vaø vai troø cuûa noù trong söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945. b. Khaúng ñònh vieát vaên laø moät ngheà lao ñoäng nghieâm tuùc, ñaày saùng taïo, ñoøi hoûi nhaø vaên khoâng chæ coù khaû naêng thieân phuù maø coøn phaûi coù taâm, coù taøi, coù söï coá gaéng noã löïc cao. 5. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Keát hôïp söû duïng caùc phöông phaùp: 5.1. Phöông phaùp heä thoáng Trong quaù trình tìm hieåu quan nieäm saùng taùc cuûa caùc nhaø vaên Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945, ngöôøi vieát seõ tieán haønh khaûo saùt, heä thoáng caùc quan nieäm coù tính chaát “tuyeân ngoân ngheä thuaät” cuûa hoï laïi. Phöông phaùp naøy giuùp cho ngöôøi nghieân cöùu chæ ra ñöôïc moái quan heä giöõa caùc yeáu toá boä phaän cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu. 5.2. Phöông phaùp so saùnh Ñeå thaáy ñöôïc nhöõng neùt môùi meû trong yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên theá heä 1930 – 1945, ngöôøi vieát seõ so saùnh quan nieäm saùng taùc giöõa caùc nhaø vaên cuøng thôøi vaø cuõng ñoái chieáu caû vôùi quan nieäm saùng taùc cuûa caùc nhaø vaên tröôùc ñoù. Phöông phaùp naøy seõ giuùp cho ngöôøi vieát vöøa khaùi quaùt hoùa ñöôïc söï phaùt trieån trong quan nieäm saùng taùc cuûa caùc nhaø vaên, vöøa chæ ra ñöôïc nhöõng ñoùng goùp môùi cuûa caùc nhaø vaên giai ñoaïn naøy ñoái vôùi tieán trình phaùt trieån cuûa vaên hoïc. 5.3. Phöông phaùp loaïi hình Phöông phaùp naøy seõ giuùp cho ngöôøi vieát hieåu bieát saâu saéc hôn yù thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên giai ñoaïn 1930 – 1945 thoâng qua vieäc taäp hôïp, tìm hieåu - theo theå loaïi – moät soá taùc phaåm tieâu bieåu cuûa caùc nhaø vaên ñaïi dieän (ñaõ ñöôïc giôùi thieäu ôû treân), phaùt hieän ra giaù triï cuûa chuùng cuõng nhö söï thoáng nhaát hay khoâng thoáng nhaát giöõa chuùng vôùi tuyeân ngoân ngheä thuaät cuûa nhöõng ngöôøi saùng taùc. 6. KEÁT CAÁU LUAÄN VAÊN Boá cuïc cuûa luaän vaên ñöôïc chia laøm 3 phaàn: Phaàn I: MÔÛ ÑAÀU 11 trang Phaàn II: NOÄI DUNG LUAÄN VAÊN Goàm 3 chöông:
Chöông 1: Quan nieäm môùi veà ñòa vò cuûa vaên chöông trong 33 trang ñôøi soáng xaõ hoäi Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945. Chöông 2: Nhöõng tuyeân ngoân ngheä thuaät mang yù thöùc veà 113 trang ngheà cuûa nhaø vaên Vieät Nam theá heä 1930 – 1945. Chöông 3: Töø yù thöùc veà ngheà ñeán caù tính saùng taïo vaø söï 34 trang phaùt trieån cuûa vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 - 1945. Phaàn III: KEÁT LUAÄN 4 trang Taøi lieäu tham khaûo 13 trang Phuï luïc 11 trang
Chöông 1 QUAN NIEÄM MÔÙI VEÀ ÑÒA VÒ CUÛA VAÊN CHÖÔNG TRONG ÑÔØI SOÁNG XAÕ HOÄI VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 1930 – 1945 “Vaên hoïc laø moät hình thaùi yù thöùc xaõ hoäi thuoäc kieán truùc thöôïng taàng” (88, tr.54), ra ñôøi töø khi loaøi ngöôøi söû duïng ngoân ngöõ moät caùch thaønh thaïo. Traûi qua bao böôùc thaêng traàm, söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc luoân gaén lieàn vôùi söï phaùt trieån cuûa lòch söû xaõ hoäi, maø lòch söû xaõ hoäi Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945 laïi coù nhieàu bieán ñoäng lôùn. Caùi môùi hình thaønh vaø laán daàn caùi cuõ, caùi cuõ saép suïp ñoå nhöng caùi môùi chöa ñuû maïnh ñeå thay theá. Con ngöôøi theá heä môùi ra ñôøi, vôùi “khaùt voïng ñöôïc thaønh thöïc”, luoân coá gaéng vöôn leân nhaèm töï khaúng ñònh mình. Vaên hoïc baét nguoàn töø ñôøi soáng vaø phaûn aùnh ñôøi soáng, do ñoù, cuõng bieán ñoåi theo vaø trôû thaønh haøng hoùa. Nhieàu khuynh höôùng, tröôøng phaùi vaên hoïc laàn löôït ra ñôøi. Moãi tröôøng phaùi coù quan ñieåm ngheä thuaät, coù toân chæ haønh ñoäng rieâng. YÙ thöùc veà ngheà cuûa caùc nhaø vaên, vì vaäy, cuõng ngaøy caøng phaùt trieån vaø ñöôïc xem laø kim chæ nam cho moïi hoaït ñoäng saùng taùc. Khoâng ñoàng nhaát vôùi quan ñieåm saùng taùc hay quan nieäm ngheä thuaät (veà con ngöôøi trong vaên hoïc), yù thöùc veà ngheà laø söï nhaän thöùc töï giaùc cuûa nhaø vaên veà ngheà vieát vaên, ñöôïc theå hieän qua tuyeân ngoân (quan nieäm) ngheä thuaät vaø thöïc teá saùng taùc cuûa chính nhaø vaên ñoù. Haàu heát caùc nhaø vaên Vieät Nam theá heä 1930 – 1945 ñeàu coù yù thöùc saâu saéc veà ngheà. Hoï vöøa am hieåu kyõ thuaät saùng taùc, vöøa raát quyù troïng vaên chöông, luoân xaùc ñònh roõ phaåm chaát caàn coù ñeå haønh ngheà, taùc nghieäp. Nghó raèng söï thaønh thöïc laø caùi then choát cuûa ngöôøi ngheä só, Nam Cao khaûng khaùi: “Caùi ngheà vaên, kò nhaát caùi loái thaáy ngöôøi aên khoai cuõng vaùc mai ñi ñaøo” (84, tr.53); Thaïch Lam caøn g maïnh meõ: “Moät nhaø vaên khoâng thaønh thöïc, khoâng bao giôø trôû neân moät nhaø vaên giaù trò (…). Vaø khoâng coù gì ñaùng bæ cho moät nhaø vaên hôn laø mình töï doái mình” (12, tr.575). Tha thieát yeâu ngheà, caûm thaáy haïnh phuùc voâ bieân khi ñöôïc saùng taùc: “Moãi khi caàm buùt öôùm thöû noù leân tôø giaáy traéng trong, tinh khieát, toâi thaáy sung söôùng voâ vaøn, sung söôùng ñeán chaûy nöôùc maét ra, ñeán noãi coù theå töôûng raèng mình seõ cheát ngay neáu bò maát quyeàn vieát” (Nguyeãn Tuaân, 72, taäp 8, tr.262), caùc nhaø vaên hieän ñaïi thôøi baáy giôø ñaõ ñaët heát taâm huyeát vaøo vaên chöông, xem vaên chöông laø caùi nghieäp, laø duyeân nôï cuûa mình: “Ngöôøi vieát vaên vôùi vaên chöông hình nhö coù moät moái duyeân nôï gì ngaám ngaàm vôùi nhau aáy, röùt khoâng ra” (Nguyeãn Coâng Hoan, 55, tr.113).
Hôn nöõa, vôùi tinh thaàn traùch nhieäm cao: “Caùi thieân chöùc cuûa nhaø vaên cuõng nhö nhöõng chöùc vuï cao quyù khaùc laø phaûi naâng ñôõ nhöõng caùi toát, ñeå trong ñôøi coù nhieàu coâng baèng, nhieàu thöông yeâu hôn” (Thaïch Lam, 12, tr.591), caøng yù thöùc roõ söùc maïnh cuûa coâng cuï: “Vaên chöông laø moät thöù khí giôùi thanh cao vaø ñaéc löïc” (Thaïch Lam, 12, tr.62) goùp phaàn ñaáu tranh vaø caûi taïo xaõ hoäi, caùc nhaø vaên Vieät Nam theá heä 1930 – 1945 caøng hieåu thaáu caû söï baát löïc trong saùng taùc: “Caùi gì nhaø vaên khoâng caûm thaáy maø bòa ra, noù vaãn coù veû moät vaät thöøa, moät vaät voâ ích” (Thaïch Lam, 12, tr.574). Nam Cao cöông quyeát khoâng chaáp nhaän söï caåu thaû trong vaên chöông: “Söï caåu thaû trong baát cöù ngheà gì cuõng laø moät söï baát löông roài nhöng söï caåu thaû trong vaên chöông thì thaät laø ñeâ tieän” (84, tr.143). Theá nhöng, cuoäc soáng ñoùi ngheøo gieo neo, khoán khoå, laém khi khoâng cho hoï ñöôïc toaïi nguyeän. Do ñoù, muoán toàn taïi trong hoaøn caûnh vaên chöông trôû thaønh haøng hoùa, hoï caøng phaûi noã löïc hoïc hoûi, maøi duõa coâng cuï nhieàu hôn. Thaïch Lam khaúng ñònh: “Laøm thôï, ñi buoân coøn phaûi khoù nhoïc, coøn phaûi hoïc ngheà; taïi laøm sao vieát vaên laïi khoâng muoán hoïc, khoâng muoán coá ?” (12, tr.573). Coá coâng hoïc taäp, doài maøi, hôn ai heát, vaên ngheä só giai ñoaïn 1930 – 1945 raát coù yù thöùc veà vieäc saùng taïo vaø tieâu thuï saûn phaåm, veà phoå caäp vaø naâng cao: “Moät taùc phaåm thaät giaù trò, phaûi vöôït leân beân treân taát caû caùc bôø coõi vaø giôùi haïn, phaûi laø moät taùc phaåm chung cho caû loaøi ngöôøi. Noù phaûi chöùa ñöïng ñöôïc moät caùi gì lôùn lao, maïnh meõ, vöøa ñau ñôùn, laïi vöøa phaán khôûi. Noù ca tuïng loøng thöông, tình baùc aùi, söï coâng bình … Noù laøm cho ngöôøi gaàn ngöôøi hôn” (Nam Cao, 16, tr.212). Hoï haèng ao öôùc saùng taùc ñöôïc nhöõng taùc phaåm nhö theá, cuõng nhö luoân mong moûi taùc phaåm cuûa mình ñöôïc baïn ñoïc taùn döông. Coù ñieàu vaän ñoû vaãn khoâng thöôøng ñeán vôùi nhöõng ngöôøi theo ñuoåi nghieäp vaên chöông. Khoâng ít nhaø vaên, ngay töø taùc phaåm ñaàu tay, ñaõ chuoác laáy söï thaát baïi, maø Thaønh – nhaø vaên Vaên Sôn trong Cuoán saùch boû queân cuûa Thaïch Lam - laø moät ví duï tieâu bieåu. Töø khi gôûi baûn thaûo Ngöôøi baïn cho nhaø xuaát baûn, Thaønh cöù thaáp thoûm troâng chôø söï tieáp nhaän cuûa coâng chuùng: “Trong nhöõng ñeâm khoâng nguû ôû nhaø queâ, chaøng vaãn mô töôûng moät söï thaønh coâng röïc rôõ xöùng ñaùng vôùi taøi naêng. Nhöõng luùc ñoù, Thaønh sung söôùng nhö nhaáp cheùn röôïu maïnh maø hôi men laøm say söa daàn daàn. Chaøng töôûng saùch cuûa chaøng ñaõ ñöôïc thieân haï hoan ngheânh nhieät lieät, caùc baùo ñua nhau taùn thöôûng vaø baùn chaïy heát ngay trong thaùng xuaát baûn” (12, tr.211). Theá nhöng, thöïc teá hoaøn toaøn ngöôïc laïi. Caâu traû lôøi theo moät nhòp traàm vaø khoù chòu cuûa oâng Xuaân ñaõ khieán cho anh baøng hoaøng, huït haãng: “Saùch cuûa oâng khoâng ñöôïc ai hoan ngheânh caû (…). Toâi chöa in ra cuoán saùch naøo khoù baùn nhö theá” (12, tr.209 – 210). Thaønh ñaønh tìm ñuû moïi lyù
do ñeå töï an uûi mình. Naøo laø: “Saùch khoâng baùn chaïy chöa phaûi chöùng toû raèng chaøng khoâng coù taøi; nhieàu nhaø vaên noåi tieáng khaép hoaøn caàu luùc môùi ñaàu chaúng bò thieân haï boû queân vaø höõng hôø laø gì ? Söï laõnh ñaïm cuûa coâng chuùng nhieàu khi laø caùi daáu hieäu cuûa moät taøi naêng xuaát chuùng khoâng ñöôïc ngöôøi ta hieåu, vì vöôït ra ngoaøi khuoân saùo thöôøng” (12, tr.212) , naøo laø: “Ngöôøi ngheä só phaûi khoâng caàn ñeán söï hoan ngheânh cuûa coâng chuùng bôûi töï mình ñaõ ñöôïc höôûng caùi thuù thaàn tieân cuûa söï saùng taùc; ñöôïc hoan ngheânh nhieàu khi chæ laøm haïi cho ngheä só, vì khieán cho ngheä só töï maõn vaø noâ leä caùi sôû thích cuûa ngöôøi ñoïc” (12, tr.213). Thöïc teá, ngöôøi ñoïc chính laø nguoàn coå vuõ, ñoäng vieân, khích leä söï saùng taïo cuûa nhaø vaên. Tuy nhieân, ñoâi luùc söï coå vuõ ñoù coù theå khieán cho nhaø vaên yû laïi, khoâng chòu laøm vieäc heát mình. Vì vaäy, treân cô sôû nhaän roõ tình hình xaõ hoäi, phaân bieät raïch roøi hai loaïi ñoäc giaû: “Haïng ñoäc giaû chæ coát xem truyeän vaø haïng ñoäc giaû thích suy nghó, thích tìm nhöõng traïng thaùi taâm lyù gioáng taâm hoàn mình” (12, tr.592), qua truyeän ngaén naøy, Thaïch Lam nhaèm muoán nhaén nhuû taát caû nhaø vaên: caàn “coù caùi töï kieâu cuûa ngöôøi ñoäc laäp vaø taâm hoàn thanh cao” (12, tr.587), phaûi thaønh thaät vôùi mình, phaûi phaûn aùnh ñuùng ñieàu mình caûm nhaän, bôûi “chæ coù nhöõng taùc phaåm naøo coù ngheä thuaät chaéc chaén, trong ñoù nhaø vaên bieát ñi qua nhöõng phong traøo nhaát thôøi ñeå suy xeùt ñeán nhöõng tính tình baát dieät cuûa loaøi ngöôøi, chæ nhöõng taùc phaåm ñoù môùi vöõng beàn maõi maõi” (12, tr.577), coøn “nhöõng nhaø vaên naøo oà aït theo thôøi chæ taïo ra ñöôïc nhöõng taùc phaåm soá phaän moûng manh” (12, tr.577). Caøng gaén boù vôùi ngheà vaên, caùc nhaø vaên Vieät Nam theá heä 1930 – 1945 caøng yù thöùc roõ vai troø cuûa ñam meâ vaø khaùt voïng. Nhôø coù ñam meâ vaø khaùt voïng, hoï môùi coù theå “sinh ö ngheä, töû ö ngheä” vôùi vaên chöông, “moät ngheà baïc beõo nhaát ñôøi maø nhöõng phuùt vinh quang laøm raïng rôõ thoaùng qua khoâng an uûi noåi moät ñôøi ñau buoàn khoå nhuïc” (72, tr.356). Nhaân vaät Hoä (Ñôøi thöøa) cuûa Nam Cao ñaõ thaáy raèng: “Toâi meâ vaên quaù neân môùi khoå” (84, tr.145). Nhöng cuõng nhö Hoä, Nam Cao vaø caùc nhaø vaên khaùc duø “bieát ña mang laø khoå” (168, tr.26) vaãn troïn moät loøng soáng cheát vôùi nghieäp vaên: “AÁy theá, maø tuy khoå thì khoå thaät, nhöng thöû coù ngöôøi giaøu baïc vaïn naøo thuaän ñoåi laáy caùi ñòa vò cuûa toâi, chöa chaéc toâi ñaõ ñoåi” (84, tr.145). Hôn nöõa, hoï coøn “nguyeän seõ cam chòu taát caû nhöõng thieáu thoán, ñoïa ñaøy maø vaên nhaân nöôùc mình phaûi chòu (…), saün loøng töø choái moät choã laøm kieám noåi moãi thaùng haøng traêm baïc, neáu coù theå kieám ñöôïc naêm ñoàng baïc veà ngheà vaên …” (84, tr.64). Theâm vaøo ñoù, vôùi söï böøng tænh saâu saéc veà yù thöùc caù nhaân, caùc nhaø vaên hieän ñaïi thôøi baáy giôø raát coù yù thöùc veà keá thöøa vaø caùch taân; veà daân toäc vaø nhaân loaïi. Hoï khoâng chæ bieát tieáp thu thaønh
töïu vaên hoïc cuûa bao thôøi ñaïi tröôùc, maø coøn tích cöïc goùp phaàn laøm thay ñoåi dieän maïo vaên hoïc, giuùp vaên hoïc phaùt trieån maïnh meõ caû veà ngheä thuaät laãn noäi dung. Caøng haêm hôû ñem ñeán cho vaên hoïc nhieàu söï caùch taân, vaên ngheä só giai ñoaïn naøy caøng chuù taâm ñeán vaán ñeà daân toäc vaø nhaân loaïi. Qua Tieân (Nhöõng ngaøy vui), Khaùi Höng mong muoán: “Ngheà baùo phaûi laø moät ngheà töï do ñeå coù theå beânh vöïc ñöôïc nhöõng ngöôøi yeáu heøn, khoå sôû. Chöù vieát baùo ñeå laøm quaûng caùo cho moät haõng oâ toâ, hay ñeå neâu leân nhöõng baøi vieån voâng thì vieát baùo ñeå laøm gì !” (59, tr.163). Vuõ Troïng Phuïng khao khaùt: “Tieåu thuyeát laø söï thöïc ôû ñôøi” (130, tr.284). Theå traïng yeáu ñuoái khoâng caûn trôû ñöôïc öôùc nguyeän caàm buùt chieán ñaáu cuûa Nam Cao. Vaø bieát bao nhaø vaên, nhaø thô caùch maïng nhö: Soùng Hoàng, Toá Höõu, Hoà Chí Minh … cuõng ñaõ vì nöôùc, vì daân maø saùng taïo neân voâ soá taùc phaåm vaïch maët ñeá quoác, ñaû kích cöôøng quyeàn …, phuïc vuï ñaéc löïc cho söï nghieäp ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc vaø nhaân loaïi. Vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 - 1945 phaùt trieån röïc rôõ vaø ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu chính laø nhôø vaøo söï ñoùng goùp nhieät tình cuûa moät ñoäi nguõ nhaø vaên nhö theá. Vaäy söï tieán boä veà yù thöùc cuûa nhöõng nhaø vaên giai ñoaïn naøy coù ñöôïc laø nhôø ñaâu ? 1.1. Nhöõng nhaân toá laøm thay ñoåi quan nieäm vaên chöông, hình thaønh yù thöùc veà ngheà cuûa nhaø vaên 1.1.1 . Nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc 1.1.1.1. Ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi Böôùc vaøo thaäp nieân ba möôi cuûa theá kyû XX, kinh teá – xaõ hoäi Vieät Nam coù nhieàu ñoåi khaùc. Hai cuoäc chieán tranh khai thaùc thuoäc ñòa quy moâ cuûa thöïc daân Phaùp tröôùc vaø sau chieán tranh theá giôùi laàn thöù nhaát (1914 – 1918) ñaõ laøm cho dieän maïo beân ngoaøi cuõng nhö caáu truùc beân trong cuûa xaõ hoäi Vieät Nam ñoåi thay khoâng nhoû. Töø moät neàn kinh teá thuaàn noâng nghieäp, ñeán ñaây, noù ñaõ chuyeån sang neàn kinh teá tieàn coâng nghieäp. Tuy quy moâ khoâng lôùn, nhöng thaønh thò vaãn coù söï phaùt trieån ñaùng keå. Caùc taàng lôùp thò daân nhö: coâng chöùc, doanh nhaân, kyõ ngheä gia, coâng nhaân, daân ngheøo thaønh thò, hoïc sinh, sinh vieân, … ngaøy caøng ñoâng. Do soáng taäp trung coù thu nhaäp oån ñònh vaø cao hôn noâng daân, laïi chòu aûnh höôûng cuûa vaên hoùa vaên ngheä phöông Taây, neân neáp sinh hoaït vaên hoùa tinh thaàn quen thuoäc nhöng xöa cuõ ñaõ keùm daàn söùc haáp daãn ñoái vôùi thò daân, ñaëc bieät laø ñoái vôùi trí thöùc Taây hoïc – nhöõng ngöôøi coù khaû naêng tieáp nhaän vaên hoïc khaù nhanh nhaïy. Hoï ñoøi hoûi vaên hoïc ngheä thuaät phaûi ñoåi môùi, phong phuù, ña daïng vaø hieän ñaïi hôn. Vì vaäy, töø naêm 1930 ñeán naêm 1945, vaên hoïc ñaõ trôû thaønh moät sinh hoaït xaõ hoäi roäng raõi vaø laø nhu caàu phoå
bieán cuûa soá ñoâng trong xaõ hoäi. Nhieàu cuoäc tranh luaän dieãn ra trong suoát 15 naêm veà caùc vaán ñeà vaên hoïc khaùc nhau, thu huùt söï chuù yù cuûa ñoâng ñaûo quaàn chuùng, cho thaáy moái quan taâm lôùn cuûa xaõ hoäi ñoái vôùi vaên hoïc. Ñieàu ñoù vöøa phaûn aûnh söï toàn taïi cuûa nhieàu quan nieäm vaên hoïc khaùc nhau, vöøa cho thaáy tính chaát phöùc taïp cuûa baàu khoâng khí xaõ hoäi luùc baáy giôø. Coù theå noùi, laàn ñaàu tieân trong lòch söû Vieät Nam, vaên hoïc coù ñöôïc löôïng coâng chuùng ñoâng ñaûo nhö theá. Söï ña daïng veà trình ñoä vaø thò hieáu cuûa coâng chuùng ñoøi hoûi söï ña daïng trong saùng taùc. Nhöng cô baûn hoï coù moät neùt chung: nhu caàu tìm ñeán vaên hoïc nhö moät phöông tieän giaûi trí, moät coâng cuï nhaän thöùc veà thöïc taïi cuoäc soáng ñang bieán ñoåi xung quanh, hay laø nhöõng bí aån trong theá giôùi noäi taâm con ngöôøi hôn laø nhöõng lôøi giaùo huaán ñaïo ñöùc. Khaùc vôùi ñoäc giaû thôøi tröôùc, “coâng chuùng vaên hoïc giai ñoaïn naøy ñaõ theå hieän tính chuû ñoäng trong tieáp nhaän baèng söï tham gia phaùt bieåu treân baùo chí, baèng khaû naêng tieâu thuï saùch baùo cuûa mình. Trong thöïc teá, khi taùc phaåm vaên hoïc phaàn naøo mang yù nghóa laø moät saûn phaåm haøng hoùa thì vai troø chi phoái cuûa ñoäc giaû ñoái vôùi thò tröôøng chöõ nghóa khoâng nhoû” (173, tr.53). Nhaø vaên naøo muoán gaày döïng ñöôïc teân tuoåi thì phaûi khoâng ngöøng ñoåi môùi ñeà taøi, naâng cao chaát löôïng saùng taùc, trình ñoä tay ngheà, phaûi coù yù thöùc veà ngheà. 1.1.1.2. Ñieàu kieän vaên hoùa – giaùo duïc Naêm 1919, thi cöû Nho hoïc bò cheá ñoä thöïc daân baõi boû. Heä thoáng giaùo duïc Haùn hoïc bò trieät tieâu. Heä thoáng nhaø tröôøng Phaùp – Vieät, duø chöa ñöôïc phaùt trieån maïnh meõ nhöng cuõng ñaõ ñuû ñeå hình thaønh moät löïc löôïng trí thöùc môùi – löïc löôïng trí thöùc Taây hoïc. Löïc löôïng naøy, ñeán naêm 1930, theo thoáng keâ nieân giaùm cuûa Ñoâng Döông, ñaõ xaáp xæ ba traêm ngaøn ngöôøi. Hoï laø nhöõng coâng chuùng môùi, nhöõng ngöôøi ñoïc môùi, ngay töø khi coøn ngoài treân gheá nhaø tröôøng, ñaõ quen vôùi nhöõng ñieàu môùi meû cuûa vaên hoïc phöông Taây, töø theå loaïi ñeán buùt phaùp, töø phong caùch ñeán ngoân ngöõ. Cuõng töø trong haøng nguõ coâng chuùng môùi aáy, moät lôùp nhaø vaên môùi ñaõ xuaát hieän. Cuøng vôùi soá nhaø nho “phaù nghieäp” ra phoá phöôøng kieám soáng baèng ngheà laøm baùo, vieát vaên, do söï phaân coâng xaõ hoäi thoaùt khoûi tình traïng kieâm nhieäm, hoï daàn daàn ñi vaøo con ñöôøng chuyeân moân hoùa. Lôùp nhaø vaên chuyeân nghieäp naøy ngaøy caøng ñoâng ñaûo, ña daïng, vôùi nhieàu sôû tröôøng vaø xu höôùng khaùc nhau. Hoï ñaõ cho ra ñôøi nhieàu saùng taùc môùi treân taát caû caùc theå loaïi: tieåu thuyeát, truyeän ngaén, tuøy buùt, phoùng söï, thô, kòch, lyù luaän, pheâ bình, nghieân cöùu v.v… vaø cuõng chính hoï ñaõ khôûi xöôùng nhieàu cuoäc tranh luaän veà caùc vaán ñeà vaên hoïc treân baùo chí. Duø xuaát thaân töø Haùn hoïc hay Taây hoïc, ñeå ñaùp öùng toát nhu caàu cuûa xaõ hoäi, caùc nhaø vaên thôøi baáy giôø ñeàu töï trang bò theâm cho mình kieán thöùc töø nhieàu nguoàn, bôûi hoï ñaõ ñeán vôùi vaên chöông baèng taát caû söï löïa choïn coù yù thöùc.
ÔÛ vaøo caûnh ngoä maát nöôùc, chöa theå laøm gì ñeå bieán ñoåi xaõ hoäi, nhöõng nhaø vaên giaøu nhieät huyeát naøy ñaõ caàm buùt taùi hieän laïi thöïc traïng xaõ hoäi, doàn caû taâm söùc vaøo vieäc xaây döïng, hoaøn thieän vaø phaùt trieån tieáng Vieät, vaên chöông, nhaèm vun ñaép cho tinh thaàn daân toäc, vôùi coâng cuï ñaéc löïc laø chöõ quoác ngöõ. Ñaây laø phöông tieän giao tieáp tieän lôïi vaø hieän ñaïi, “laø heä thoáng ngoân ngöõ – vaên töï lyù töôûng… ñaõ thöïc söï chaép caùnh cho neàn vaên hoïc môùi” (149, tr.62). Vôùi tö caùch laø chuû theå saùng taïo, caùc nhaø vaên coù yù thöùc veà ngheà giai ñoaïn naøy ñaõ vöôït thoaùt khoûi vai troø ngöôøi giaùo huaán vaø caû vai troø vaên nhaân taøi töû ñeå soáng ñuùng vôùi ngheà nghieäp cuûa mình. Bôûi theo hoï, giôø ñaây, vaên hoïc laø moät loaïi hình ngheä thuaät ñaëc bieät, coù vai troø quan troïng ñoái vôùi xaõ hoäi, goùp phaàn caûi taïo xaõ hoäi, do ñoù, khoâng theå xem vieäc saùng taùc chæ ñôn thuaàn laø phöông tieän giaûi trí hay laø caùch ñeå möu sinh. Chöùc naêng cuûa vaên hoïc ñöôïc nhaän thöùc thaät ñaày ñuû neân tình traïng quan nieäm “vaên – trieát – söû baát phaân” toàn taïi khaù laâu trong vaên hoïc Vieät Nam cuõng chaám döùt. Hôn nöõa, yù thöùc roõ veà ngheà nghieäp, caùc nhaø vaên theá heä 1930 – 1945 coøn luoân coá gaéng ñaáu tranh cho tính toaøn veïn cuûa vaên hoïc, trong phaïm vi khaû naêng cuûa mình. Keát quaû laø hoï ñaõ taïo ñöôïc söï böøng daäy vaø tröôûng thaønh nhanh choùng cuûa taát caû caùc theå loaïi cuøng söï nôû roä veà xu höôùng vaø phong caùch saùng taùc. Coù theå noùi, chöa giai ñoaïn naøo, vaên hoïc phaùt trieån maïnh meõ, ña daïng nhö luùc naøy. Vôùi thô, ñaõ coù thô laõng maïn, hieän thöïc, töôïng tröng, sieâu thöïc … Vôùi tieåu thuyeát, coù tieåu thuyeát luaän ñeà, tieåu thuyeát lòch söû, taâm lyù, taû chaân, laõng maïn v.v… Moãi nhaø vaên, nhaø thô laø moät caù tính saùng taïo rieâng, raát ít truøng laëp veà phong caùch, buùt phaùp. Ñaõ coù söï chuyeân moân hoùa cao giöõa caùc boä moân, caùc theå loaïi vaên hoïc. Caùc nhaø vaên ñeàu nhanh choùng vöôït qua giai ñoaïn thöû söùc ban ñaàu ñeå ñi vaøo lónh vöïc sôû tröôøng cuûa mình, vôùi nhieàu ñoùng goùp thaät söï coù giaù trò. 1.1.1.3. Ñieàu kieän vaät chaát – kyõ thuaät Töø naêm 1930, nhöõng cô sôû vaät chaát – kyõ thuaät caàn thieát cho söï phaùt trieån cuûa vaên hoùa, vaên hoïc nhö nhaø in, nhaø xuaát baûn, baùo chí … ñaõ ñöôïc trang bò ñaày ñuû, doài daøo ôû khaép caùc thaønh phoá trong caû nöôùc. Chæ tính rieâng baùo chí, töø tôø Gia Ñònh baùo – tôø baùo ñaàu tieân ra ñôøi naêm 1865, ñeán thôøi ñieåm naøy, caû nöôùc ñaõ coù tôùi 80 tôø nhaät baùo, tuaàn baùo, taïp chí. Trong quaù trình tieán leân aáy, baùo chí ngaøy caøng gaén chaët vôùi vaên hoïc, thuùc ñaåy vaên hoïc phaùt trieån, vaø goùp phaàn cuûng coá theâm yù thöùc veà ngheà cuûa nhaø vaên. Neáu tröôùc naêm 1930, baùo chí chuû yeáu giuùp ngöôøi ñoïc laøm quen vôùi chöõ quoác ngöõ vaø vaên hoùa phöông Taây thì sau ñoù, baùo chí ñaõ goùp phaàn lôùn trong vieäc kích thích khoâng khí saùng taùc vaø khoâng khí tieáp nhaän doøng vaên hoïc môùi.
Ñaëc bieät, töø naêm 1932 ñeán naêm 1935, do Phaùp môû roäng phong traøo baùo chí baûn xöù maø baùo chí caøng phaùt trieån maïnh (chæ môùi nöûa ñaàu naêm 1933, ñaõ coù 27 tôø baùo ñöôïc pheùp ra ñôøi). “Laø mieáng ñaát toát cho vieäc gieo haït vaên chöông” (55, tr.91), haàu nhö treân taát caû caùc baùo luùc baáy giôø ñeàu coù muïc sinh hoaït vaên hoïc thöôøng xuyeân nhö: vaên uyeån, ñieåm saùch, tin vaên, giôùi thieäu saùch môùi, söu taàm vaên hoïc, giôùi thieäu caùc truyeän ngaén vaø tieåu thuyeát ñaêng nhieàu kyø … Chính nôi ñaây laø dieãn ñaøn ñeå caùc trí thöùc Vieät Nam trao ñoåi veà caùc vaán ñeà vaên hoùa, ngoân ngöõ, ngheä thuaät, vaên chöông; ñoàng thôøi cuõng laø nôi taïo ra moät khoâng khí kích thích söï saùng taïo, söï theå nghieäm vaø nhöõng tìm toøi, hoïc hoûi cuûa caùc nhaø vaên treân con ñöôøng caàm buùt. Khoâng nhöõng theá, baùo chí coøn daàn daàn trôû thaønh moät moùn aên tinh thaàn khoâng theå thieáu ñöôïc cuûa quaàn chuùng ôû ñoâ thò vaø nhöõng ngöôøi coù hoïc ôû noâng thoân. Cho neân, duø muoán hay khoâng, caùc nhaø vaên cuõng phaûi phaùt huy toái ña tinh thaàn saùng taïo cuøng vôùi yù thöùc traùch nhieäm cuûa ngöôøi caàm buùt. Ñieàu ñoù cuõng coù yù nghóa laø baùo chí ñaõ goùp phaàn ñaéc löïc trong vieäc khôi daäy vaø phaùt trieån yù thöùc caù nhaân. 1.1.2. Söï phaùt trieån cuûa yù thöùc caù nhaân Nhöõng bieán ñoäng maïnh meõ cuûa xaõ hoäi Vieät Nam töø ñaàu nhöõng naêm 30 ñaõ laøm böøng tænh vaø phaùt trieån yù thöùc caù nhaân. Ñaây laø moät neùt môùi trong yù thöùc xaõ hoäi coù yù nghóa tieân quyeát cho coâng cuoäc caùch taân vaên hoïc thôøi kyø naøy. Noùi ñeán yù thöùc caù nhaân laø noùi ñeán caùi Toâi. Caùi Toâi (Individu) laø moät khaùi nieäm trieát hoïc nhaèm chæ tính ñoäc ñaùo, caù bieät cuûa nhaân caùch caù nhaân, ñaùnh daáu söï töï yù thöùc ñaàu tieân cuûa con ngöôøi veà chính mình vôùi tö caùch laø moät caù theå khaùc vôùi tha nhaân. Töø ñaây yù thöùc veà söï hieän höõu, veà baûn theå, sinh toàn cuõng nhö veà söù meänh vaø boån phaän laøm ngöôøi ñaõ khaúng ñònh vò theá môùi cuûa caùi Toâi caù nhaân. Noù khoâng coøn laø “nhöõng yeáu toá ñoàng tính cuûa ñaùm ñoâng laø xaõ hoäi hay caùi toâi chìm ñaém trong caùi ta voâ ngaõ” (166, tr.76). ÔÛ Vieät Nam, trong xaõ hoäi phong kieán trung coå, giaùo lyù phong kieán khoâng coâng nhaän caù nhaân. Caù nhaân khoâng coù quyeàn soáng rieâng. Moãi ngöôøi chæ laø moät phaàn töû trong coäng ñoàng giöõa bao nhieâu quan heä coäng sinh choàng cheùo chöù khoâng bao giôø laø moät nhaân caùch ñoäc laäp. Tính chaát ñaëc ñònh cuûa quan heä coäng ñoàng laøng xaõ, quan heä gia toäc, huyeát heä ñoøi hoûi con ngöôøi phaûi queân phaàn caù nhaân cuûa mình ñeå soáng ñuùng vôùi chính danh, phaän vò, ñuùng vôùi caùi khuoân cöùng cuûa traät töï xaõ hoäi. Nghó veà ñieàu naøy, Xuaân Dieäu ñaõ töøng keâu leân: “Leã nghi, ñaïo ñöùc troùi buoäc con ngöôøi Vieät Nam trong bao nhieâu laâu ? Hoàn thô bò ngaït giöõa goâng cuøm, traùi tim bò ñeø khoâng daùm ñaäp, cuoäc soáng thu chaët laïi giöõa khuoân pheùp baát nhaân” (72, tr.18).
Trong vaên hoïc vieát töø nöûa cuoái theá kyû XVIII ñeán nöûa ñaàu theá kyû XIX ñaõ xuaát hieän con ngöôøi caù nhaân vôùi nhu caàu ñöôïc giaûi thoaùt khoûi xieàng xích phong kieán, ñöôïc töï do höôûng haïnh phuùc löùa ñoâi. Nhöng ñoù chæ laø nhöõng öôùc ao trong khuoân khoå xaõ hoäi maø thoâi. Theá neân, deø daët nhö naøng Dao Tieân (Hoa tieân cuûa Nguyeãn Huy Töï), hay naøng chinh phuï (Chinh phuï ngaâm cuûa Ñaëng Traàn Coân), hoaëc soâi noåi, maõnh lieät nhö naøng Kieàu (Truyeän Kieàu cuûa Nguyeãn Du), thaäm chí laø taùo baïo, thaùch thöùc, ngang taøng nhö moät Hoà Xuaân Höông ñaõ töøng giaän döõ thoát leân: “Cheùm cha caùi kieáp laáy choàng chung”, v.v… cuoái cuøng roài cuõng phaûi thuaän theo söï ñònh ñaët khaéc nghieät cuûa ñaïo lyù Nho gia. Böôùc sang nhöõng naêm 20 ñaàu theá kyû XX, “chuû nghóa laõng maïn vôùi caù theå in-di-vi-du ñaõ baät nöùt trong vaên hoïc Vieät Nam baèng Taûn Ñaø Nguyeãn Khaéc Hieáu. Nhaø thô laáy mình laøm ñeà taøi, vieát töï truyeän veà ñôøi mình” (29, tr. 21). Caùi Toâi cuûa Taûn Ñaø laø moät caùi Toâi “chôi vôi, man maùc voâ ñònh” (29, tr. 21). Con ngöôøi caù nhaân tuy “ñaõ coù nhu caàu taùch khoûi xaõ hoäi cöông thöôøng nhöng chöa tìm ñöôïc söùc maïnh vaø vò trí cuûa mình” (168, tr. 29-30). Sau thô vaên Taûn Ñaø laø Toá Taâm cuûa Hoaøng Ngoïc Phaùch. Vôùi Toá Taâm, “con ngöôøi caù nhaân muoán theå hieän moät yù thöùc ñoäc laäp veà haïnh phuùc, nhöng noù ñang coøn laø moät caùi gì raát moûng manh, deã vôõ, vì theá, noù ñaõ bò theá löïc phong kieán nghieàn naùt khi coøn tröùng nöôùc” (167, tr. 30). Cho tôùi giai ñoaïn 1930 –1945, vôùi söï phaùt trieån cuûa thaønh thò ñang treân ñaø tö saûn hoùa, vôùi vieäc hình thaønh moät ñoäi nguõ trí thöùc Taây hoïc ñoâng ñaûo vaø söï giao löu môû roäng vôùi vaên hoùa phöông Taây, yù thöùc caù nhaân ñaõ troãi daäy vaø phaùt trieån maïnh meõ trong vaên hoïc, nhaát laø vaên hoïc laõng maïn: “Vaên hoïc laõng maïn ra ñôøi gaén lieàn vôùi söï thöùc tænh maïnh meõ veà yù thöùc caù nhaân, vôùi yeâu caàu giaûi phoùng caù nhaân, phaùt trieån caù nhaân. Söï thöùc tænh yù thöùc caù nhaân laø moät böôùc tieán quan troïng trong lòch söû vaän ñoäng tö töôûng cuûa nhaân loaïi” (72, tr.18). Phong traøo Thô Môùi ñaõ mang laïi moät nhaõn quan môùi veà phaïm truø caù nhaân. Ñoù laø thôøi ñaïi cuûa caùi “toâi” ñöôïc yù thöùc, ñöôïc côûi troùi ñang haêm hôû treân haønh trình cuûa khaùt voïng töï bieåu hieän mình. Thô Môùi laø thô tröõ tình cuûa caùi “toâi” caù nhaân, laø “thôøi ñaïi chöõ toâi” (137, tr.51). Töø nhöõng saùng taùc cuûa Theá Löõ, Löu Troïng Lö, Thaùi Can, Nguyeãn Nhöôïc Phaùp ñeán Xuaân Dieäu, Huy Caän, Nguyeãn Bính, Cheá Lan Vieân v.v…, nhöõng nhaø thô tieâu bieåu trong phong traøo Thô Môùi, caùi toâi vôùi “khaùt voïng ñöôïc thaønh thöïc” ñaõ daønh ñöôïc öu thaéng trong söï bieåu hieän ngheä thuaät (maø tieâu bieåu nhaát laø Xuaân Dieäu). Caùi “toâi” töï yù thöùc – trung taâm cuûa caûm nhaän vaø bieåu hieän – ñaõ ñöa ñeán caùch nhìn, caùch caûm, caùch nghó, caùch dieãn taû vaø gioïng ñieäu rieâng ñaày saéc thaùi caù nhaân, caù tính
cho nhaõn quan Thô Môùi. Vì vaäy, coâng lao cuûa Thô Môùi laø ñaõ ñöa caùi “toâi” tröõ tình vaøo thô vôùi tö caùch laø moät caùi “toâi” hieän thöïc, coù nhöõng phaåm chaát, nhöõng saéc thaùi caù tính rieâng khoâng mang tính öôùc leä “taïo thaønh moät daûi phoå tình caûm cöïc kyø phong phuù, tinh teá, phöùc taïp” (122, tr. 41). Do ñoù, coù theå noùi raèng Thô Môùi ñaõ ñi troïn veïn, taän cuøng haønh trình cuûa caùi “toâi” caù nhaân. Cuøng vôùi phong traøo Thô Môùi, tieåu thuyeát Töï Löïc vaên ñoaøn (1932 – 1944) cuõng luoân xoay quanh moät vaán ñeà cô baûn, coát loõi: vaán ñeà con ngöôøi caù nhaân. “Con ngöôøi trong Töï Löïc vaên ñoaøn luoân luoân ñöôïc ñaët trong söï thöû thaùch cuûa hoaøn caûnh nhöng hoï ñaõ khoâng cam chòu ñeå hoaøn caûnh boùp cheát nhö nhöõng con ngöôøi trong taùc phaåm cuûa Hoà Dzeánh, Nam Cao. Hoï cuõng khoâng buoâng xuoâi, khoâng khoùc than uûy mò nhö Ñaïm Thuûy, Toá Taâm cuûa Hoaøng Ngoïc Phaùch. Hoï cuõng khoâng ngoài ñeå chaùn naûn vôùi toaøn theá giôùi, ñeå gaëm nhaám “noãi buoàn coâ ñôn”, “noãi saàu vaïn kieáp” nhö con ngöôøi trong Thô Môùi …” (167, tr. 44) maø thöôøng ñaáu tranh ñeå giaønh theá chuû ñoäng duø thaéng lôïi nöûa chöøng nhö Mai (Nöûa chöøng xuaân - Khaùi Höng), Loan (Ñoaïn tuyeät – Nhaát Linh) v.v… Chính söï khaúng ñònh yù thöùc caù nhaân trong quan heä xung ñoät, ñoái khaùng vôùi taäp tuïc, quan nieäm, ñaïo ñöùc truyeàn thoáng, leân tieáng ñoøi quyeàn soáng, quyeàn haïnh phuùc, yeâu ñöông tieán boä laø neùt môùi trong caáu truùc nhaân caùch nhaân vaät ôû tieåu thuyeát Töï Löïc vaên ñoaøn. Söï bung phaù naøy laø caáp ñoä quan troïng ñaàu tieân trong haønh trình cuûa yù thöùc caù nhaân vaø noù coù yù nghóa laø “baûn tuyeân ngoân nhaân quyeàn baèng ngheä thuaät” (167, tr.40). Theâm vaøo ñoù, ôû tieåu thuyeát Töï Löïc vaên ñoaøn , caùc nhaø vaên ñaõ ñi saâu khaùm phaù theá giôùi tinh thaàn, caûm xuùc cuûa nhaân vaät, maø caùi “toâi” chính laø phöông dieän trung taâm tinh thaàn cuûa con ngöôøi, laø coát loõi cuûa yù thöùc. Vì vaäy, khaû naêng töï yù thöùc, ñoøi hoûi töï do caù nhaân trong söï ñoái khaùng vôùi taäp tuïc coå truyeàn ñaõ ñaùnh daáu söï leân ngoâi cuûa yù thöùc caù nhaân. Tuy nhieân, yù thöùc caù nhaân trong vaên hoïc laõng maïn noùi chung ñaõ bò taùch khoûi con ngöôøi xaõ hoäi sinh ñoäng. YÙù thöùc caù nhaân, veà baûn theå, phaûi luoân luoân gaén lieàn vôùi tö caùch con ngöôøi xaõ hoäi bôûi quaù trình hình thaønh nhaân caùch vaø yù thöùc caù nhaân, veà baûn chaát, phaûi laø quaù trình xaõ hoäi hoùa caù nhaân ñeå phaùt trieån naêng löïc töï ñaùnh giaù, töï yù thöùc. Neáu caét boû moái quan heä naøy, yù thöùc caù nhaân deã phaùt trieån thaønh chuû nghóa caù nhaân cöïc ñoan vaø seõ daãn ñeán haäu quaû cuûa söï suïp ñoå chính baûn chaát con ngöôøi. Do ñoù, coù theå noùi, söï thöùc tænh cuûa yù thöùc caù nhaân vôùi khaùt voïng “mình ñöôïc laø mình” laø ñieåm khôûi xuaát, ñoàng thôøi cuõng laø ñieåm hoäi tuï cuûa vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1930 – 1945. Caùc nhaø vaên theá heä 1930 – 1945 ñöôïc thöøa höôûng nhöõng gì maø bao ngöôøi ñi tröôùc hoaëc cuøng