Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Xã hội học: Sự tham gia của phụ nữ trong dự án cấp nước cho các đô thị nhỏ

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN<br /> <br /> --------------------<br /> <br /> NGUYỄN THỊ KHÁNH HÒA<br /> <br /> SỰ THAM GIA CỦA PHỤ NỮ TRONG CÁC DỰ ÁN<br /> CẤP NƢỚC CHO CÁC ĐÔ THỊ NHỎ<br /> (Nghiên cứu Chƣơng trình cấp nƣớc Phần Lan<br /> tại Hải Phòng và Bắc Cạn)<br /> <br /> Chuyên ngành: Xã hội học<br /> Mã số: 60 31 30<br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ XÃ HỘI HỌC<br /> <br /> Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Quý Thanh<br /> <br /> Hà Nội - 2009<br /> Mục lục<br /> Mục lục<br /> MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1<br /> 4<br /> 1<br /> <br /> 1. Đặt vấn đề .............................................................................................................................4<br /> 2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ..............................................................................5<br /> 2.1. Ý nghĩa khoa học............................................................................................................5<br /> 2.2. Ý nghĩa thực tiễn ............................................................................................................5<br /> 3. Mục đích và mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................6<br /> 3.1. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................................6<br /> 3.2. Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................................6<br /> 4. Đối tƣợng nghiên cứu, khách thể nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu .................................6<br /> 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................................7<br /> 5.1. Phương pháp chọn mẫu .................................................................................................7<br /> 5.2. Phương pháp thu thập thông tin ....................................................................................7<br /> 5.2.1. Các phương pháp thu thập thông tin được sử dụng trong khuôn khổ dự án ..............7<br /> 5.2.1.1 Thảo luận nhóm ................................................................................................... 7<br /> 5.2.1.2. Phỏng vấn cấu trúc .............................................................................................. 8<br /> 5.2.1.3. Phỏng vấn bán cấu trúc ....................................................................................... 8<br /> 5.2.2. Các phương pháp thu thập thông tin được chính tác giả sử dụng .............................8<br /> 5.2.2.1. Phƣơng pháp quan sát ......................................................................................... 8<br /> 5.2.2.2. Phƣơng pháp phỏng vấn bán cấu trúc ................................................................. 8<br /> 5.2.2.3. Nghiên cứu tài liệu .............................................................................................. 9<br /> 5.3. Phương pháp xử lý thông tin .........................................................................................9<br /> 6. Câu hỏi nghiên cứu ...............................................................................................................9<br /> 7. Giả thuyết nghiên cứu .........................................................................................................10<br /> 8. Khung lý thuyết ……………………………………………………………………….. 10<br /> <br /> NỘI DUNG<br /> CHÍNH………………………………………………………………………...<br /> <br /> 10<br /> <br /> CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU<br /> 11<br /> 1.1. Lý thuyết tiếp cận ............................................................................................................11<br /> 1.2. Tổng quan nghiên cứu .....................................................................................................13<br /> 1.3. Các khái niệm công cụ .....................................................................................................18<br /> 1.4. Các chính sách và bối cảnh xã hội của các chính sách về sự tham gia ............................20<br /> 1.4.1. Các chính sách của Việt Nam ...................................................................................20<br /> 1.4.2. Các chính sách về sự tham gia và các chính sách về giới của các nhà tài trợ ........22<br /> 1.4.2.1 Các chính sách về sự tham gia ........................................................................... 23<br /> 1.4.2.2. Các chính sách về giới ...................................................................................... 23<br /> 1.5. Tổng quan về địa bàn nghiên cứu và dự án cấp nƣớc cho các thị trấn nhỏ Việt Nam ....24<br /> CHƢƠNG 2: NHỮNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 29<br /> 2.1. Các biểu hiện sự tham gia của phụ nữ vào dự án ............................................................29<br /> 2.1.1. Phụ nữ tham gia dưới hình thức “Nghe và biết thông tin về dự án” .......................29<br /> 2.1.2. Phụ nữ tham gia bằng hình thức “đóng góp tiền bạc và lao động cho dự án”Error! Bookm<br /> 2.1.3. Phụ nữ tham gia dự án bằng hình thức “tuyên truyền cho người khác”Error! Bookmark n<br /> 2.1.4. Phụ nữ tham gia dự án qua hình thức “tham dự các buổi họp”Error! Bookmark not define<br /> 2.1.5. Phụ nữ tham gia dự án bằng các hình thức giám sát thực hiệnError! Bookmark not define<br /> 2.2. Các yếu tố thúc đẩy và rào cản đối với sự tham gia của phụ nữ vào dự ánError! Bookmark not<br /> 2.2.1. Các yếu tố cá nhân.................................................... Error! Bookmark not defined.<br /> 2.2.1.1. Yếu tố năng lực ..................................................Error! Bookmark not defined.<br /> 2.2.1.2. Yếu tố địa vị xã hội ............................................Error! Bookmark not defined.<br /> 2.2.1.3. Yếu tố tâm lý......................................................Error! Bookmark not defined.<br /> 2.2.2. Yếu tố gia đình .......................................................... Error! Bookmark not defined.<br /> 2.2.2.1 Yếu tố tài chính ...................................................Error! Bookmark not defined.<br /> 2.2.2.2. Yếu tố ngƣời chồng ...........................................Error! Bookmark not defined.<br /> 2.2.3. Yếu tố xã hội ............................................................. Error! Bookmark not defined.<br /> <br /> 2.2.3.1. Yếu tố chính sách ...............................................Error! Bookmark not defined.<br /> 2.2.3.2. Yếu tố văn hóa xã hội ........................................Error! Bookmark not defined.<br /> 2.2.4. Yếu tố khác ................................................................ Error! Bookmark not defined.<br /> 2.3. Thảo luận ......................................................................... Error! Bookmark not defined.<br /> 2.3.1. Phụ nữ trong dự án “cấp nước cho các thị trấn nhỏ Việt Nam” tham gia Error! Bookmark<br /> 2.3.2. Những yếu tố rào cản và thúc đẩy phụ nữ tham gia vào dự án cấp nước Error! Bookmark n<br /> KẾT LUẬN<br /> Error! Bookmark not defined.<br /> 1. Kết luận ............................................................................... Error! Bookmark not defined.<br /> 2. Những ngụ ý về mặt chính sách .......................................... Error! Bookmark not defined.<br /> Tài liệu tham khảo ..................................................................................................................35<br /> Phụ lục .................................................................................... Error! Bookmark not defined.<br /> <br /> Danh mục bảng và hình<br /> <br /> Bảng 2.1: Sự khác biệt về thông tin ƣu tiên của nam giới và phụ nữ ........................................ 31<br /> Bảng 2.2: Thông tin nghe đƣợc của ngƣời dân thị trấn Tiên Lãng và thị trấn Nà Phặc ............ 32<br /> Bảng 2.4: Nguồn thu nhận thông tin của nam giới và phụ nữ ................................................... 33<br /> Bảng 2.5: Việc kiểm tra trực tiếp thông tin thu nhận đƣợc giữa nam giới và phụ nữ ............... 34<br /> Bảng 2.6 : Nội dung tuyên truyền của các tuyên truyền viên của hai thị trấnError! Bookmark not defin<br /> Bảng 2.7: So sánh nội dung tuyên truyền giữa nam giới và phụ nữError! Bookmark not defined.<br /> Bảng 2.8: Hình thức tuyên truyền của nam giới và phụ nữ ........Error! Bookmark not defined.<br /> Bảng 2.9: Số ngƣời tham dự các cuộc họp nhóm tại thị trấn Nà Phặc và Tiên LãngError! Bookmark no<br /> Bảng 2.10: Cách nhìn nhận của nam giới và phụ nữ về sự tham gia của phụ nữError! Bookmark not d<br /> Bảng 2.11: Yếu tố ngƣời chồng là rào cản với sự tham gia vào dự án của phụ nữError! Bookmark not<br /> Bảng 2.13: Các chính sách là yếu tố rào cản đối với sự tham gia của phụ nữ vào dự án của<br /> địa phƣơng và của nhà tài trợ......................................................Error! Bookmark not defined.<br /> <br /> Hình 1.1: Tám nấc thang của sự tham gia (S.Arnstein 1969) .................................................... 12<br /> Hình 1.2: Các mức độ của sự tham gia của Brager và Specht ................................................... 13<br /> Hình 1.3: Chu trình của một dự án đầu tƣ xây dựng ................................................................. 26<br /> Hình 1.4: Các bƣớc trong giai đoạn lập dự án đầu tƣ xây dựng ................................................ 27<br /> Hình 2.1: Những thông tin về dự án mà ngƣời dân nghe và biết ............................................... 29<br /> Hình 2.2: Tỉ lệ hình thức mong muốn đóng góp vào việc xây dựng nhà máy nƣớc (%)Error! Bookmark<br /> Hình 2.3: Tỉ lệ các hình thức đóng góp tham gia xây dựng nhà máy nƣớc (%)Error! Bookmark not de<br /> Hình 2.4: Việc tuyên truyền của phụ nữ trong khu vực dự án ....Error! Bookmark not defined.<br /> Hình 2.5: Các hình thức tham gia của phụ nữ trong dự án cấp nƣớc nhỏError! Bookmark not defined.<br /> Hình 2.6: Mức thang tƣơng ứng với sự tham gia của nam giới và phụ nữ vào dự ánError! Bookmark n<br /> Hình 2.7: Mức thang tham gia vào các giai đoạn của dự án của nam giới và phụ nữError! Bookmark n<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Việt Nam đang trong thời kỳ mở cửa, nhiều dự án đầu tƣ liên tục đƣợc các nhà<br /> tài trợ nƣớc ngoài thực hiện nhằm hỗ trợ Việt Nam phát triển cơ sở hạ tầng trong công<br /> cuộc đổi mới. Trong đó, lĩnh vực cấp nƣớc và vệ sinh là một trong những lĩnh vực đƣợc<br /> các nhà tài trợ nhƣ Ngân hàng thế giới (WB), ngân hàng phát triển châu Á (ADB), cơ<br /> quan phát triển Đan Mạch (DANIDA), bộ ngoại giao Phần Lan (FINIDA),…quan tâm<br /> hàng đầu.<br /> Ngay từ những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ trƣớc, nƣớc bạn Phần Lan đã có<br /> những chƣơng trình hỗ trợ chuyên về ngành nƣớc cho các khu vực đô thị, trong đó phải<br /> kể đến việc thủ đô Hà Nội có một hệ thống cấp nƣớc máy nhƣ ngày hôm nay một phần<br /> rất lớn nhờ vào sự hỗ trợ của nƣớc bạn Phần Lan.<br /> Tiếp tục chƣơng trình hợp tác giữa hai quốc gia, chính phủ Phần Lan viện trợ<br /> không hoàn lại dự án cấp nƣớc và vệ sinh cho 8 thị trấn nhỏ tại 4 tỉnh giai đoạn 20032008, trong đó xây dựng hai công trình cấp nƣớc tập trung cho hai thị trấn Nà Phặc (tỉnh<br /> Bắc Cạn) và thị trấn Tiên Lãng (thành phố Hải Phòng), nhằm nâng cao sức khỏe và cải<br /> thiện mức sống của các thành viên trong cộng đồng. Dự án đặt ra rất nhiều mục tiêu, một<br /> trong các mục tiêu đó là bình đẳng giới. Phụ nữ là một trong những đối tƣợng đƣợc dự án<br /> đặc biệt quan tâm. Đây là một trong những chính sách mà chƣa đƣợc các dự án tại Việt<br /> Nam quan tâm nhiều.<br /> Có rất nhiều tác giả nghiên cứu về phụ nữ ở Việt Nam, tuy nhiên những nghiên<br /> cứu về sự tham gia của các tác giả tại Việt Nam lại rất ít, đặc biệt là nghiên cứu sự tham<br /> gia của phụ nữ vào các dự án phát triển lại càng ít hơn. Nghiên cứu sự tham gia của phụ<br /> nữ phần nhiều đƣợc các tác giả nƣớc ngoài thực hiện tại các quốc gia khác nhau trên thế<br /> giới.<br /> <br /> Việt Nam đang trên con đƣờng hƣớng đến sự bình đẳng giới, trong đó phải kể đến<br /> sự bình đẳng về cơ hội tham gia và hƣởng lợi từ các dự án phát triển giữa nam giới và<br /> phụ nữ. Tuy nhiên chúng ta lại chƣa có một bức tranh về sự tham gia của phụ nữ vào các<br /> dự án phát triển tại Việt Nam để xem mức độ bình đẳng của nam giới và phụ nữ trong các<br /> dự án này nhƣ thế nào. Vì vậy, nghiên cứu này mong muốn đƣa ra hình ảnh của phụ nữ<br /> tham gia vào các dự án phát triển ra sao, những yếu tố rào cản hay thúc đẩy nào tác động<br /> đến sự tham gia của phụ nữ vào các dự án phát triển.<br /> Bên cạnh đó, tác giả là ngƣời hiện đang công tác cho một đơn vị tƣ vấn lập báo<br /> cáo đầu tƣ cho dự án “cấp nƣớc và vệ sinh cho các thị trấn nhỏ Việt Nam” tại Nà Phặc và<br /> Tiên Lãng. Có thể nói, là một trong những ngƣời tham gia trực tiếp và theo dõi chu trình<br /> thực hiện dự án ngay từ giai đoạn đầu tại hai thị trấn này, nên tác giả có một sự hiểu biết<br /> nhất định về khu vực dự án và có mối quan hệ mật thiết với những ngƣời dân nơi đây.<br /> Đây cũng là một trong những lý do thôi thúc tác giả thực hiện nghiên cứu “sự tham gia<br /> của phụ nữ trong dự án cấp nƣớc cho các đô thị nhỏ” qua nghiên cứu trƣờng hợp chƣơng<br /> trình cấp nƣớc Phần Lan cho hai thị trấn Tiên Lãng (thành phố Hải Phòng) và Nà Phặc<br /> (tỉnh Bắc Cạn).<br /> 2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài<br /> 2.1. Ý nghĩa khoa học<br /> Nghiên cứu tiếp cận từ góc độ lý thuyết “sự tham gia” để phân tích và nhìn nhận<br /> sự tham gia của phụ nữ trong các dự án phát triển tại Việt Nam. Qua nghiên cứu, tác giả<br /> mong muốn đƣợc góp phần xây dựng nên mối quan hệ của những yếu tố rào cản và yếu<br /> tố thúc đẩy tác động tới quá trình tham gia vào các dự án của phụ nữ.<br /> 2.2. Ý nghĩa thực tiễn<br /> Qua nghiên cứu này, tác giả mong muốn kết quả nghiên cứu phần nào giúp các<br /> nhà hoạch định chính sách nói chung và các nhà lập dự án phát triển tại Việt Nam nói<br /> riêng có những chính sách cụ thể nhằm giúp phụ nữ có cơ hội hơn nữa trong việc tham<br /> gia vào các dự án phát triển và đảm bảo tính bền vững của các dự án.<br /> <br />