BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
NGUYỄN TUẤN LƯỢNG
NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CHẨN ĐOÁN ĐIỆN
VÀ CỘNG HƯỞNG TỪ Ở BỆNH NHÂN
THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG THẮT LƯNG, CÙNG
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
HÀ NỘI
–
2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
NGUYỄN TUẤN LƯỢNG
NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CHẨN ĐOÁN ĐIỆN
VÀ CỘNG HƯỞNG TỪ Ở BỆNH NHÂN
THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG THẮT LƯNG, CÙNG
Chuyên ngành: Thần kinh
Mã số: 62720147
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS. TS. Nguyễn Hữu Công
2. PGS. TS. Nguyễn Văn Liệu
HÀ NỘI
–
2022
MỤC LỤC
Trang
ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................................ 1
CHƯƠNG 1 – TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................... 3
1.1. Những đặc điểm cơ bản của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cùng ............... 3
1.1.1. Cấu trúc xương của cột sống thắt lưng cùng .................................................... 3
1.1.2. Cấu trúc đĩa đệm, thần kinh, mạch máu và dây chằng của cột sống thắt lưng
cùng ............................................................................................................................. 4
1.1.3. Đám rối thần kinh thắt lưng – cùng .................................................................. 6
1.1.4. Tương quan giải phẫu giữa đĩa đệm và rễ thần kinh thắt lưng cùng ................ 8
1.1.5. Cơ chế và sinh lý bệnh thoát vị đĩa đệm ........................................................... 9
1.1.6. Lâm sàng thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cùng ....................................... 14
1.2. Những kỹ thuật chẩn đoán điện trong chẩn đoán thoát vị đĩa đệm cột sống thắt
lưng cùng. ................................................................................................................. 17
1.2.1. Phương pháp đo dẫn truyền thần kinh ............................................................ 17
1.2.2. Phương pháp ghi điện cơ kim ......................................................................... 21
1.3. Những kỹ thuật chẩn hình ảnh trong chẩn đoán thoát vị đĩa đệm cột sống thắt
lưng cùng .................................................................................................................. 25
1.3.1. Kỹ thuật Xquang cột sống thắt lưng cùng ...................................................... 25
1.3.2. Kỹ thuật chụp bao rễ cản quang vùng thắt lưng ............................................. 25
1.3.3. Kỹ thuật chụp khoang ngoài màng cứng trước ống sống ............................... 26
1.3.4. Kỹ thuật chụp đĩa đệm cản quang ................................................................... 26
1.3.5. Kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính cột sống thắt lưng cùng .................................... 26
1.3.6. Kỹ thuật khảo sát cộng hưởng từ cột sống thắt lưng cùng .............................. 27
1.4. Tình hình nghiên cứu bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cùng. .............. 35
1.4.1. Các nghiên cứu nước ngoài ............................................................................ 35
1.4.2. Các nghiên cứu trong nước ............................................................................. 38
CHƯƠNG 2 .............................................................................................................. 43
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................. 43
2.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................ 43
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân ............................................................................ 43
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân ........................................................................ 44
2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 44
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ........................................................................................ 44
2.2.2. Kỹ thuật chọn mẫu và cỡ mẫu ........................................................................ 45
2.2.3. Liệt kê và định nghĩa các biến số .................................................................... 46
2.2.4. Phương pháp thu thập số liệu .......................................................................... 51
2.3. Xử lý số liệu ....................................................................................................... 72
2.4. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu ...................................................................... 72
CHƯƠNG 3 .............................................................................................................. 74
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................................................... 74
3.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cùng ........ 74
3.1.1. Đặc điểm dịch tễ học ...................................................................................... 74
3.2. Đặc điểm lâm sàng của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cùng ..................... 79
3.2.1. Hội chứng cột sống ......................................................................................... 79
3.2.2. Hội chứng rễ thần kinh ................................................................................... 81
3.3. Hình ảnh cộng hưởng từ thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cùng ................... 89
3.3.1. Vị trí thoát vị đĩa đệm ..................................................................................... 89
3.3.2. Số lượng tầng thoát vị đĩa đệm ....................................................................... 89
3.3.3. Thể thoát vị đĩa đệm trên hình ảnh cộng hưởng từ .............................................. 90
3.3.4. Mức độ thoát vị đĩa đệm trên hình ảnh cộng hưởng từ ................................... 91
3.4. Kết quả dẫn truyền thần kinh trên bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
cùng ........................................................................................................................... 94
3.4.1. Khảo sát dẫn truyền vận động và cảm giác .................................................... 94
3.4.2. Khảo sát sóng F ............................................................................................... 96
3.4.3. Khảo sát phản xạ H ......................................................................................... 96
3.5. Sự phù hợp trong chẩn đoán giữa lâm sàng, hình ảnh cộng hưởng từ và điện cơ
kim ............................................................................................................................ 97
3.5.1. Sự phù hợp về chẩn đoán vị trí thoát vị đĩa đệm ............................................ 97
3.5.2. Sự phù hợp về kết quả các chỉ số đo dẫn truyền với kết quả chẩn đoán thoát vị
đĩa đệm trên cộng hưởng từ ...................................................................................... 98
3.5.3. Sự phù hợp về kết quả các chỉ số đo dẫn truyền với mức độ hẹp ống sống trên
cộng hưởng từ ......................................................................................................... 103
3.5.4. Sự phù hợp về đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán điện và cộng hưởng từ ......... 108
CHƯƠNG 4 ............................................................................................................ 118
BÀN LUẬN ............................................................................................................ 118
4.1. Đặc điểm lâm sàng, chỉ số dẫn truyền thần kinh và điện cơ đồ ở bệnh nhân thoát
vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cùng. ........................................................................ 118
4.1.1. Đặc điểm lâm sàng. ....................................................................................... 118
4.1.2. Đặc điểm chỉ số dẫn truyền thần kinh và điện cơ đồ. ................................... 126
4.2. Sự phù hợp giữa chỉ số dẫn truyền thần kinh, điện cơ đồ và hình ảnh cộng hưởng
từ ở bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, cùng. ..................................... 135
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 157
1. Đặc điểm lâm sàng, chỉ số dẫn truyền thần kinh và điện cơ đồ ở bệnh nhân thoát vị
đĩa đệm cột sống thắt lưng, cùng. ........................................................................... 157
2. Sự phù hợp giữa chỉ số dẫn truyền thần kinh, điện cơ đồ và hình ảnh cộng hưởng
từ ở bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, cùng. ..................................... 158
KIẾN NGHỊ ............................................................................................................ 159
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 161
PHỤ LỤC