Nhận diện rủi ro tài chính và giải pháp ổn định an ninh tài chính doanh nghiệp

NHẬN DIỆN RỦI RO TÀI CHÍNH VÀ GIẢI PHÁP ỔN ĐỊNH <br /> AN NINH TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP<br /> <br /> Bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế diễn ra mạnh mẽ mang lại nhiều cơ hội lẫn thách  <br /> thức cho các doanh nghiệp Việt Nam. Để có đủ năng lực cạnh tranh các doanh  <br /> nghiệp phải có năng lực tài chính vững mạnh. Bài viết nêu ra một số rủi ro tác  <br /> động đến năng lực tài chính của doanh nghiệp Việt Nam hiện nay, từ đó gợi ý giải  <br /> pháp nhằm khắc phục tình trạng bất ổn, giúp doanh nghiệp ổn định an ninh tài  <br /> chính, nâng cao năng lực cạnh tranh trong nước và quốc tế.<br /> <br /> Tổng quan về tài chính doanh nghiệp và an ninh tài chính doanh nghiệp<br /> Tài chính doanh nghiệp<br /> Về lý thuyết, tài chính doanh nghiệp (DN) là tổng hợp những mối quan hệ kinh tế được thể <br /> hiện dưới hình thức giá trị giữa DN với các chủ thể khác trong nền kinh tế gắn liền với quá <br /> trình tạo lập và sử dụng quỹ tiền tệ nhằm đạt được mục tiêu của DN.<br /> Các quan hệ  tài chính DN gồm: Quan hệ tài chính giữa DN và Nhà nước: Thể hiện khi DN  <br /> nộp thuế và khi Nhà nước góp vốn cho DN; Quan hệ giữa DN và các chủ  thể  kinh tế  khác: <br /> Quan hệ giữa DN với các tổ chức tín dụng gắn liền với hoạt động huy động vốn của DN và <br /> quan hệ giữa DN với các nhà cung cấp và tiêu thụ  hàng hóa, dịch vụ; Quan hệ trong nội bộ <br /> DN: Quan hệ giữa chủ DN với cấp dưới…<br /> Trong thực tiễn sản xuất kinh doanh, tài chính DN có vai trò rất lớn đối với sự cạnh tranh và  <br /> phát triển của DN. Cụ thể:<br /> ­ Vai trò huy động và đảm bảo cung cấp vốn kịp thời, đầy đủ  với chi phí huy động hợp  <br /> lý: Trong quá trình thực hiện sản xuất kinh doanh, các DN đều phát sinh nhu cầu vốn ngắn <br /> hạn và dài hạn. Do đó, tài chính DN có vai trò xác định lượng vốn thiếu hụt cần huy động và  <br /> lựa chọn hình thức và phương pháp huy động đảm bảo cho DN được hoạt động liên tục, <br /> hiệu quả.<br /> ­ Vai trò tổ  chức sử  dụng vốn sản xuất kinh doanh tiết kiệm và hiệu quả: Hiệu quả  hoạt <br /> động kinh doanh của DN phụ  thuộc rất lớn vào việc tổ  chức sử  dụng vốn. Tài chính DN  <br /> đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá và lựa chọn dự án đầu tư trên cơ sở phân tích khả <br /> năng sinh lời và mức độ rủi ro của các dự án đầu tư, từ đó góp phần lựa chọn dự án đầu tư <br /> tối ưu. Việc huy động kịp thời các nguồn vốn có ý nghĩa rất quan trọng để  DN có thể  nắm  <br /> bắt được các cơ hội kinh doanh. Việc hình thành và sử  dụng tốt các quỹ  DN, cùng với việc  <br /> sử  dụng các hình thức thưởng, phạt vật chất một cách hợp lý sẽ  góp phần quan trọng thúc  <br /> đẩy người lao động gắn bó với DN, từ  đó nâng cao năng suất lao động, cải tiến kỹ  thuật,  <br /> nâng cao hiệu quả kinh doanh của DN.<br /> ­ Vai trò giám sát, kiểm tra thường xuyên, chặt chẽ các mặt hoạt động sản xuất kinh doanh  <br /> của DN: Thông qua tình hình thu, chi tiền tệ, tình hình tài chính và thực hiện các chỉ  tiêu tài  <br /> chính, lãnh đạo và các nhà quản lý DN có thể đánh giá tổng hợp và kiểm soát được các mặt  <br /> hoạt động của DN; phát hiện kịp thời những tồn tại hay khó khăn, vướng mắc trong sản  <br /> xuất, kinh doanh, từ  đó có thể  đưa ra các quyết định để  điều chỉnh các hoạt động phù hợp <br /> với diễn biến thực tế kinh doanh.<br /> An ninh tài chính doanh nghiệp<br /> An ninh tài chính doanh nghiệp chỉ  một trạng thái  ổn định về  tình hình tài chính trong giới  <br /> hạn an toàn theo các chỉ  tiêu và phương pháp đánh giá nhất định. Trong đó, khái niệm  ổn  <br /> định được hiểu là các hoạt động liên quan đến tiền và tương đương tiền phải diễn ra bình  <br /> thường, không biến động đột ngột, gồm tiền và tương đương tiền, hàng tồn kho, đầu tư  tài  <br /> chính, các khoản phải thu người mua hàng...<br /> Theo các chuyên gia kinh tế, an ninh tài chính DN chỉ một trạng thái ổn định về tình hình tài <br /> chính DN trong giới hạn an toàn theo các chỉ tiêu và phương pháp đánh giá nhất định. Trong <br /> đó, khái niệm  ổn định được hiểu là các hoạt động liên quan đến tiền và tương đương tiền <br /> phải diễn ra bình thường, không biến động đột ngột, gồm tiền và tương đương tiền, hàng <br /> tồn kho, đầu tư  tài chính, các khoản phải thu người mua hàng... Khái niệm an toàn là mọi  <br /> hoạt động liên quan đến tài sản và nguồn vốn không bị rủi ro, mất mát khi DN gặp phải rủi  <br /> ro trong quá trình thực hiện hoạt động kinh doanh.<br /> Như vậy, về bản chất, an ninh tài chính DN là mức độ an toàn hợp lý được chấp nhận trong  <br /> hoạt động tài chính của DN thông qua các chỉ tiêu tài chính như các hệ số đánh giá khả năng <br /> thanh toán, tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên tài sản, tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở <br /> hữu…<br /> Nhận diện các rủi ro tài chính của doanh nghiệp Việt Nam<br /> Với khái niệm về an ninh tài chính DN trên thì trong quá trình hoạt động kinh doanh, DN có  <br /> thể phải đối mặt với rất nhiều rủi ro và những rủi ro này đều liên quan trực tiếp hoặc gián  <br /> tiếp đến an ninh tài chính của các DN. Qua thực tế, các DN Việt Nam có thể đối mặt với các <br /> loại rủi ro sau:<br /> ­ Rủi ro pháp lý: Xảy ra khi DN nâng khống giá trị tài sản để vay vốn, che giấu lợi nhuận khi  <br /> khai thuế, che giấu thông tin, báo cáo tài chính không trung thực…<br /> ­ Rủi ro tín dụng: DN chậm trả nợ đến hạn nên bị  các tổ  chức tín dụng không cho vay mới  <br /> hoặc cho vay với điều kiện ngặt nghèo hơn.<br /> ­ Rủi ro thanh khoản: Do năng lực quản lý dòng tiền yếu kém nên xảy ra thiếu hụt tiền mặt  <br /> để thanh toán nợ đến hạn hoặc tài trợ cho các hoạt động quan trọng và khẩn cấp…<br /> ­ Rủi ro nợ xấu: DN bị khách hàng chây ỳ, lừa đảo, chiếm dụng vốn…<br /> ­ Rủi ro mua hàng: DN ứng trước tiền nhưng nhà cung cấp không giao hàng, hoặc giao hàng  <br /> sai chất lượng, số lượng…).<br /> ­ Rủi ro thất thoát: DN bị nhân viên gian lận, tham ô, làm thất thoát tài sản…<br /> ­ Rủi ro đầu tư và quản lý đầu tư: Đầu tư  kém hiệu quả, gây thua lỗ; quản lý đầu tư  kém, <br /> gây thất thoát…<br /> ­ Rủi ro hợp đồng: Khi ký kết hợp đồng kinh tế, các điều khoản trong hợp đồng thiếu chặt  <br /> chẽ gây bất lợi về mặt nghiệm thu, thanh toán hay thu tiền,… thậm chí hợp đồng bị  vô hiệu <br /> hóa.<br /> ­ Rủi ro giao dịch: Có nhầm lẫn, sai sót trong giao dịch tài chính, gây thiệt hại cho DN…<br /> ­ Rủi ro lãi suất: DN vay tiền với lãi suất thả nổi, khi lãi suất tăng cao bất thường, công ty  <br /> thiệt hại nhiều vì chi phí lãi vay tăng cao.<br /> ­ Rủi ro tỷ  giá: Đối với DN xuất nhập khẩu, biến động tỷ  giá của ngoại tệ  so với nội tệ <br /> cũng gây thiệt hại cho nhiều DN vay ngoại tệ hoặc mua hàng theo giá ngoại tệ.<br /> ­ Rủi ro kiểm toán: DN bị xuất toán chi phí, công bố thông tin bất lợi…<br /> ­ Rủi ro giá cổ phiếu: Cổ phiếu của DN có thể bị đẩy giá, đè giá bất thường, gây nguy cơ bị <br /> thâu tóm…<br /> ­ Rủi ro hoạch định tài chính: DN hoạch định dòng tiền không chính xác, gây thiệt hại về sau.<br /> ­ Rủi ro báo cáo quản trị: Báo cáo số liệu sai dẫn đến ra quyết định sai.<br /> ­ Rủi ro chiến lược: DN lựa chọn chiến lược đầu tư sai, gây hậu quả lớn.<br /> Các nhân tố ảnh hưởng đến an ninh tài chính doanh nghiệp<br /> Các nhân tố bên trong<br /> Về  cơ  bản, các nhân tố  bên trong DN  ảnh hưởng đến an ninh tài chính DN gồm: Năng lực <br /> quản lý của người lãnh đạo DN; Trình độ kỹ thuật và công nghệ sản xuất của DN; Kết cấu  <br /> chi phí và việc sử dụng đòn bẩy kinh doanh của DN.<br /> Các nhân tố bên ngoài<br /> Các nhân tố bên ngoài  ảnh hướng đến an ninh tài chính DN gồm: Chính sách, pháp luật của  <br /> Nhà nước; Sự biến động của thị trường trong nước và quốc tế; Sự hội nhập kinh tế với khu  <br /> vực và thế giới; Thị trường tài chính và hệ thống các trung gian tài chính.<br /> Song song với quá trình hội nhập luôn là thách thức và tiềm ẩn nhiều rủi ro cho các DN. Hiện <br /> nay, Việt Nam đã tham gia vào các tổ chức kinh tế quốc tế như: Tổ chức Thương mại Thế <br /> giới, Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Ngân hàng Thế  giới…; đồng thời, mở  rộng quan hệ  ngoại giao  <br /> và quan hệ kinh tế với rất nhiều quốc gia trên thế giới. Quá trình hội nhập này chắc chắn có  <br /> tác động đến nhóm nhân tố  bên ngoài (thị  trường, chính sách nhà nước...), từ đó ảnh hưởng <br /> trực tiếp đến sự an toàn về tài chính DN, bởi lẽ DN sẽ dễ gặp rủi ro kinh doanh và rủi ro tài <br /> chính hơn. Vì vậy, việc đảm bảo an ninh tài chính DN là một đòi hỏi khách quan đối với DN <br /> trong quá trình hội nhập.<br /> Kinh nghiệm chống khủng hoảng doanh nghiệp<br /> Thực tế thời gian qua, đã xảy ra không ít trường hợp phá sản, khủng hoảng ở các tập đoàn, <br /> công ty trên thế giới, có thể kể đến như: Tập đoàn năng lượng Enron của Mỹ đã phá sản vào  <br /> tháng 12/2001; Tập đoàn Worldcom của Mỹ phá sản vào tháng 7/2002; Tập đoàn Viễn thông <br /> của Mỹ  Global Crossing phá sản vào tháng 1/2002... Các vụ phá sản này đã gây ra thiệt hại <br /> hàng trăm tỷ USD, làm cho những bên liên quan khốn đốn.<br /> Tình trạng phá sản, khủng hoảng của một số tập đoàn, công ty trên thế  giới có thể  gợi mở <br /> nhiều bài học cho cộng đồng DN Việt Nam trong việc bảo đảm an ninh tài chính DN. Trong  <br /> đó, cần chú trọng một số vấn đề sau:<br /> ­ Hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh là nhân tố hàng đầu quyết định sự ổn định và an  <br /> toàn của tài chính DN.<br /> ­ Các khoản nợ quá lớn có thể khiến DN mất khả năng chi trả, từ đó dẫn đến sự phá sản và <br /> khủng hoảng tài chính của các tập đoàn.<br /> ­ Năng lực lãnh đạo yếu kém là một trong các nguyên nhân gây ra sự phá sản và khủng hoảng  <br /> năng lực tài chính ở các tập đoàn thế giới nói chung và ở DN Việt Nam nói riêng.<br /> ­ Những gian lận trong báo cáo tài chính và không chấp hành nghĩa vụ nộp thuế của DN nếu  <br /> bị phát hiện, sẽ góp phần đẩy nhanh sự mất ổn định tài chính ở các tập đoàn.<br /> ­ Kiểm toán cũng là một trong những yếu tố tác động đến sự an toàn và ổn định tài chính DN.<br /> Như  vậy, hoạt động đảm bảo an ninh tài chính DN Việt Nam cần chú trọng nội dung sau: <br /> Tính đến các yếu tố thay đổi khi Việt Nam hội nhập sâu rộng hơn với khu vực và thế  giới;  <br /> Xây dựng trên nền tảng phát triển bền vững, nâng cao hiệu quả  sản xuất kinh doanh của  <br /> DN; Chú trọng đến việc đảm bảo khả năng thanh toán của DN; Tăng cường xây dựng biện <br /> pháp phòng ngừa rủi ro và giám sát tài chính của các DN.<br /> Đề xuất giải pháp<br /> Nhằm góp phần đảm bảo an ninh tài chính DN Việt Nam trong bối cảnh hội nhập, tác giả đề <br /> xuất một số giải pháp trong thời gian tới như sau:<br /> Đối với nhóm giải pháp vĩ mô:<br /> Chú trọng tuyên truyền nâng cao nhận thức về an ninh tài chính DN cho các DN; Tăng cường  <br /> hệ thống giám sát tài chính DN; Tăng cường quản lý rủi ro thông qua cơ chế trích lập quỹ dự <br /> phòng; Nâng cao năng lực tài chính và lành mạnh hóa tài chính DN; Nâng cao hiệu quả  sản <br /> xuất kinh doanh của DN..<br /> Đối với nhóm giải pháp vi mô:<br /> ­ Nâng cao nhận thức về an ninh tài chính DN và đảm bảo an ninh tài chính DN cho lãnh đạo <br /> và nhân viên trong DN, định kỳ tổ chức các buổi thảo luận về an ninh tài chính DN.<br /> ­ Xây dựng chương trình quản lý an ninh tài chính DN: Chương trình cần đảm bảo 4 nội  <br /> dung là Mục tiêu của chương trình, nhận dạng và định lượng độ  nhạy cảm, xác định triết lý <br /> quản lý an ninh tài chính và đánh giá, kiểm soát.<br /> ­ Xây dựng đội ngũ chuyên môn phụ trách quản lý an ninh tài chính DN: Tùy theo đặc điểm  <br /> của DN, có thể xây dựng bộ phận này độc lập hoặc kết hợp với bộ phận kiểm soát nội bộ <br /> của DN.<br /> ­ Thực hiện các biện pháp phòng, ngừa thiệt hại tài chính khi rủi ro xảy ra trong quá trình  <br /> hoạt động kinh doanh: Mua bảo hiểm, trích lập quỹ  dự  phòng, sử  dụng các công cụ  phái  <br /> sinh…      <br />   Tài liệu tham khảo: <br /> 1. Hiệp hội Hội các nhà bán lẻ  Việt Nam (2017), Kỷ yếu 10 năm đổi mới, sáng tạo và hội  <br /> nhập (2007­2017);<br /> 2. Trần Tiến Hưng (2008), Một số giải pháp đảm bảo an ninh tài chính doanh nghiệp Việt  <br /> Nam trong quá trình hội nhập, Luận án Tiến sỹ kinh tế;<br /> 3. Hiếu Minh (2017), Cẩn trọng an ninh tài chính doanh nghiệp, Đầu tư Chứng khoán;<br /> 4. Một số website: mof.gov.vn, ncif.gov.vn, tapchitaichinh.vn, cafef.vn.<br />