Nuôi dưỡng gia súc nhai lại - Chương 8

Chia sẻ: Nguyen Vuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

75
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nuôi dưỡng gia súc nhai lại - Chương 8. Bảo quản thức ăn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nuôi dưỡng gia súc nhai lại - Chương 8

Ch−¬ng 8 B¶o qu¶n thøc ¨n Mèi quan t©m ®èi víi b¶o qu¶n thøc ¨n kh«ng ph¶i lµ ®iÒu g× míi mÎ; nã rÊt cÇn thiÕt kÓ tõ khi n«ng d©n, t¹i nh÷ng vïng c©y cá ph¸t triÓn theo mïa, chÊm døt du môc vµ quyÕt ®Þnh ®Þnh c− l©u dµi. §iÒu quan träng lµ b¶o qu¶n thøc ¨n trong mïa thu ho¹ch ®Ó sö dông tiÕp theo trong mïa §«ng hoÆc lóc h¹n h¸n. bëi v× nh÷ng thøc ¨n æn ®Þnh nh− ngò cèc chØ thu ho¹ch mét lÇn trong n¨m nªn viÖc b¶o qu¶n lµ cÇn thiÕt ®Ó b¶o ®¶m con ng−êi vµ gia sóc cã ®ñ thøc ¨n quanh n¨m. Nguyªn lý cña b¶o qu¶n lµ ng¨n c¶n kh«ng cho vi khuÈn vµ nÊm mèc ph¸t triÓn ph¸ huû thøc ¨n. Nh− vËy môc tiªu lµ ng¨n chÆn sù ph¸t triÓn vµ sinh s«i n¶y në cña c¸c vi sinh vËt thãi r÷a hoÆc Ýt nhÊt còng lµm cho chóng khã ph¸t triÓn ®Ó h¹n chÕ tèi ®a sù tæn thÊt. §iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó phÇn lín c¸c vi sinh vËt ph¸t triÓn lµ: (a) nhiÖt ®é tõ 10oC- 40oC; (b) ®é Èm cao; (c) ®é pH tõ 5-8. Thªm vµo ®ã phÇn lín c¸c vi sinh vËt ph¸t triÓn tèt nhÊt khi cã ®ñ ¤ xy. BiÕt ®−îc ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho vi sinh vËt ph¸t triÓn nªn ph−¬ng ph¸p thÝch hîp lµ t¹o ra m«i tr−êng kÐm h¬n. Tr−íc tiªn cã thÓ lµ dïng biÖn ph¸p b¶o qu¶n l¹nh c¸c nguyªn vËt liÖu ë møc d−íi 10oC . Ph−¬ng ph¸p nµy nãi chung kh«ng ®−îc sö dông ®èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp hoÆc thøc ¨n gia sóc nh−ng cã thÓ ®−îc sö dông tèt trong t−¬ng lai. B¶o qu¶n còng cã thÓ ®¹t ®−îc b»ng c¸ch duy tr× ë nhiÖt ®é cao, nh−ng ph−¬ng ph¸p nµy th−êng lµ qu¸ tèn kÐm. Ph−¬ng ph¸p th−êng ®−îc sö dông nhiÒu nhÊt trong qu¸ khø lµ lo¹i bá ®é Èm ®Ó b¶o ®¶m c¸c vi sinh vËt ph¸t triÓn rÊt chËm. §é Èm 16% hoÆc Ýt h¬n ®−îc cho lµ an toµn trong b¶o qu¶n. Cã thÓ lo¹i bá « xy ®Ó t¹o ra m«i tr−êng yÕm khÝ. Cã thÓ lùa chän c¸c ph−¬ng ph¸p t¹o ra m«i tr−êng kiÒm hoÆc a xÝt t¹i ®ã rÊt Ýt c¸c ho¹t ®éng cña vi khuÈn cã thÓ x¶y ra. CÇn thiÕt còng cã thÓ sö dông c¸c chÊt ®éc ®èi víi vi khuÈn nh−ng an toµn cho gia sóc. Ngò cèc Lµm kh« Thu ho¹ch, cho ®Õn khi m¸y gÆt liªn hîp ra ®êi, gÇn nh− dùa trªn viÖc lµm kh« h¹t khi nã cßn b¸m ë trªn r¬m. C¸c bã lóa ®−îc chÊt thµnh ®èng trªn c¸nh ®ång sau ®ã mang vÒ chÊt ®èng t¹i trang tr¹i tr−íc khi ®Ëp. Khi mét sè ngò cèc ®−îc thu ho¹ch b»ng m¸y gÆt liªn hîp th× nã ®· ®ñ kh« cho nªn rÊt Ýt c¸c vi sinh vËt cã thÓ ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh cÊt gi÷, nh−ng nh÷ng ngò cèc thu ho¹ch b»ng ph−¬ng ph¸p kh¸c th× ch−a ®ñ kh« ®Ó cã thÓ cÊt gi÷ an toµn cÇn ph¶i lµm kh« hoÆc b¶o qu¶n tr−íc khi mang vÒ nhµ hoÆc cÊt vµo kho. Víi nhiÒu môc ®Ých nh− xay thµnh g¹o, nÊu r−îu, bia, lµm gièng v.v. lµm kh« lµ ph−¬ng ph¸p ®−îc lùa chän ®Ó b¶o qu¶n ngò cèc. §é Èm th−êng gi¶m xuèng cßn 14%-15%. Cã rÊt nhiÒu ph−¬ng ph¸p lµm kh« kh«ng miªu t¶ chi tiÕt ë ®©y. Lµm kh« lµ ph−¬ng ph¸p ®−îc −a thÝch h¬n c¶ ®èi víi ngò cèc sö dông chÕ biÕn thøc ¨n cho ng−êi, v× chuyªn chë dÔ h¬n, ®é Èm ®ång ®Òu h¬n lµ ®−îc b¶o qu¶n b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c. 46
B¶o qu¶n yÕm khÝ §èi víi ngò cèc sö dông t¹i c¸c trang tr¹i lµm thøc ¨n gia sóc ®Ó cã thÓ chÕ biÕn mét c¸ch nhanh chãng thµnh thøc ¨n sau khi lÊy tõ trong kho ra, ph−¬ng ph¸p cÊt gi÷ yÕm khÝ lµ rÊt hÊp dÉn. Nh−ng x©y dùng th¸p sil« yÕm khÝ cÇn rÊt nhiÒu tiÒn cho nªn chØ lµ ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n l©u dµi trong nhiÒu n¨m. VÊn ®Ò ®èi víi ph−¬ng ph¸p nµy lµ ngò cèc cã xu h−íng bÞ háng rÊt nhanh sau khi lÊy ra khái sil«. Tuy nhiªn, sö lý b»ng U rª: phun vµo ngò cèc khi võa míi mang ra khái sil« sÏ gi¶m bít sù h− háng do ®iÒu kiÖn hiÕu khÝ. B¶o qu¶n b»ng c¸c bao ni l«ng to, gièng nh− ñ chua, còng lµ nh÷ng ph−¬ng ph¸p ®−îc quan t©m. Dïng kho l¹nh Nh− ®· ®Ò cËp tr−íc ®©y, ngò cèc còng cã thÓ ®−îc b¶o qu¶n b»ng kho l¹nh vµ v× ngò cèc c¸ch nhiÖt rÊt tèt. B¶o qu¶n b»ng kho l¹nh cã thÓ ®ì tèn kÐm h¬n c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c khi cã kü thuËt thÝch hîp. Xö lý b»ng a xÝt ®Ó b¶o qu¶n A xÝt ®−îc sö dông nhiÒu nhÊt lµ axÝt propionic, bªn c¹ch chøc n¨ng a xÝt, nã ®éc h¬n víi c¸c vi sinh vËt g©y thèi r÷a so víi c¸c lo¹i a xÝt kh¸c cïng nång ®é. H¹t cã ®é Èm cµng cao th× cµng cÇn nhiÒu a xÝt h¬n. NÕu cã nhiÖt sinh ra, n−íc ng−ng tô sÏ lµ vÊn ®Ò cÇn xem xÐt. N−íc ng−ng tô trªn bÒ mÆt ®èng ngò cèc sÏ lµm gi¶m ®é axÝt vµ vi sinh vËt cã thÓ th©m nhËp vµo bÒ mÆt ®èng ngò cèc vµ sù ph©n huû dÇn dÇn sÏ x¶y ra. VÊn ®Ò nµy cã thÓ tr¸nh ®−îc, Ýt nhÊt lµ mét phÇn, b»ng c¸ch ®Æt mét kiÖn r¬m lªn trªn ®èng ngò cèc ®Ó lµm líp ®Öm chèng l¹i kh«ng khÝ l¹nh (h×nh 25), nh− vËy n−íc sÏ ng−ng tô ë phÇn ®Öm chø kh«ng ph¶i ë líp ngò cèc trªn cïng. Khi trong ®èng ngò cèc kh«ng cßn sinh nhiÖt n÷a cã thÓ bá kiÖn r¬m ra. Ng−êi ta th−êng hay phun axÝt propionic ë trªn mÆt ®èng ngò cèc v× nã sÏ thÊm vµo trong. H×nh 25: KiÖn r¬m ®Æt trªn trèc ®èng ngò cèc Èm xö lý b»ng a xÝt propionic cã thÓ ng¨n sù ph©n huû ngò cèc ë líp trªn cïng 47
Xö lý b»ng kiÒm ®Ó b¶o qu¶n Ngò cèc còng cã thÓ xö lý b»ng kiÒm. Xö lý b»ng xót lµ mét vÝ dô, nã kh«ng chØ b¶o qu¶n ngò cèc mµ cßn cho phÐp kh«ng cÇn chÕ biÕn g× thªm tr−íc khi cho bß ¨n. MÆc dï vËy ph−¬ng ph¸p nµy cã bÊt tiÖn lµ c¸c h¹t ngò cèc sÏ dÝnh víi nhau t¹o thµnh t¶ng lín vµ kh«ng ch¶y vµo m¸ng. §Ó tr¸nh ngò cèc ®ãng côc cÇn bá ra ngoµi hoÆc ph¶i trén nguyªn liÖu trong 24 giê ®Çu sau khi xö lý. Nh÷ng côc r¾n, nÕu cã, sÏ vì ra khi ta phun n−íc vµo tr−íc khi cho bß ¨n. NÕu cã thÓ ta ph¶i phun n−íc vµi ngµy tr−íc khi cho bß ¨n, bëi v× nh÷ng ngò cèc no n−íc sÏ dÔ tiªu ho¸. Cã thÓ phun xót lªn ngò cèc bëi v× nã cã thÓ ch¶y qua m¸ng hoÆc buång trén. Sau khi xö lý sÏ cã sinh nhiÖt dÉn ®Õn ng−ng tô n−íc ë trªn mÆt cña ®èng ngò cèc. Líp ngò cèc Èm trªn mÆt sÏ hoµ tan c¸c bon dioxit trong kh«ng khÝ vµ ®é pH sÏ tôt xuèng trung tÝnh. Nh− vËy ngò cèc sÏ b¾t ®Çu bÞ ph©n huû tõ trªn mÆt. Cïng mét nguyªn lý nh− trªn, ta cã thÓ sö dïng kiÖn r¬m ®Ó trªn mÆt n¬i tiÕp xóc víi kh«ng khÝ l¹nh. Kü thuËt xö lý ngò cèc víi xót hiÖn ®−îc sö dông réng r·i ë rÊt nhiÒu trang tr¹i bß s÷a nh− lµ mét ph−¬ng ph¸p ®−îc −a chuéng. C¸ch hay dïng lµ trén 2,5-3,5 kg xót kh« víi 100 kg ngò cèc tuú lo¹i ngò cèc (h¹t mú vµ ng« cÇn Ýt h¬n lóa m¹ch), sau ®ã phun n−íc vµo ®Ó hoµ tan xót. Sau khi trén kho¶ng 30 phót, ®æ ngò cèc ra sµn ®Ó Ýt nhÊt lµ 24 giê tr−íc khi mang vµo trong kho hoÆc trén víi nguyªn liÖu kh¸c. Nh− ®· ®Ò cËp ë trªn ngò cèc ®· xö lý cã thÓ ®Ó ®−îc vµi tuÇn nÕu c¸c nh−îc ®iÓm ë trªn ®−îc kh¾c phôc. Xót lóc nµy sÏ cã ba chøc n¨ng: chÕ biÕn, b¶o qu¶n h¹t vµ cung cÊp nguån bicarbonate ®Ó ng¨n kh«ng cho ®é pH trong d¹ cá tôt xuèng Ngoµi ra, amonia cßn ®−îc dïng víi môc ®Ých. Bªn c¹nh viÖc duy tr× m«i tr−êng kiÒm, c¸c amonia tù do cßn ®ãng vai trß dinh d−ìng ®èi víi vi sinh vËt d¹ cá. Ph−¬ng ph¸p nµy cßn cã thªm mét lîi Ých n÷a lµ c¸c amonia tù do b¸m vµo c¸c h¹t ngò cèc lµ mét nguån ®¹m phi protein cho vi sinh vËt d¹ cá. ThÕ nh−ng amonia còng cã mét bÊt lîi lµ cÇn ph¶i cã c¸c si l« yÕm khÝ. Bªn c¹nh ®ã viÖc tÝch luü khÝ amonia trong si l« cã thÓ sÏ rÊt nguy hiÓm. Ng−îc l¹i víi xót, amonia kh«ng cã t¸c dông chÕ biÕn ngò cèc. 48
GÇn ®©y ng−êi ta ®· ph¸t hiÖn ra urª cã thÓ b¶o qu¶n c¸c lo¹i ngò cèc cã ®é Èm cao. Dung dÞch urª cã thÓ phun lªn ngò cèc. KhÝ amonia gi¶i phãng ra cã thÓ gióp kiÒm chÕ sù ph¸t triÓn cña c¸c vi sinh vËt ë møc ®é chÊp nhËn ®−îc. Trªn thùc tÕ, sö dông urª nãi chung lµ rÎ h¬n so víi xö lý b»ng a xÝt vµ c¸c ngò cèc ®−îc b¶o qu¶n b»ng urª cßn bæ sung thªm mét nguån ®¹m phi protein cho c¸c vi sinh vËt trong d¹ cá. Urª cã thÓ phun lªn ngò cèc v× nã cã thÓ thÊm vµo gièng nh− ta dïng a xÝt propionic. Khèi l−îng U rª cÇn thiÕt ®Ó b¶o qu¶n ®−îc ngò cèc lµ tõ 1% ®Õn 2% tuú vµo ®é Èm cña h¹t. Còng gièng nh− c¸c qu¸ tr×nh xö lý kiÒm kh¸c, viÖc xö dông urª vµ amonia cÇn ph¶i ®−îc ¸p dông nhiÒu h¬n t¹i c¸c trang tr¹i. Thøc ¨n xanh Lµm kh« Còng gièng nh− h¹t ngò cèc, ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng ®Ó b¶o qu¶n thøc ¨n xanh lµ lµm kh«, vÝ dô nh− ph¬i lµm cá kh«. Ph−¬ng ph¸p nµy ®Õn nay vÉn lµ tuyÖt vêi ë nh÷ng khu vùc cã thêi tiÕt thuËn lîi, ë ®©y cá cã thÓ lµm kh« ngay trªn c¸nh ®ång. ë rÊt nhiÒu n−íc B¾c ¢u vÞªc lµm cá kh« ngµy cµng gi¶m v× chÊt l−îng cá kh« kh«ng ®−îc b¶o ®¶m trong thêi gian mïa §«ng. ChÊt dinh d−ìng hoµ tan trong cá bÞ c¸c c¬n m−a rµo röa tr«i rÊt nhiÒu vµ nh− vËy sÏ mÊt ®i mét bé phËn rÊt quan träng va ch¾c ch¾n lµ phÇn dÔ tiªu ho¸ nhÊt cña cá kh«. Ng−êi ta còng tiÕn hµnh c¸c ph−¬ng ph¸p lµm kh« nh©n t¹o, nh−ng v× gi¸ thµnh nhiªn liÖu vµ thiÕt bÞ cao lµm cho ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n nµy trë lªn qu¸ ®¾t. Ph¬i trong nhµ lµ ph−¬ng ph¸p ®ì tèn nhiªn liÖu h¬n nhiÒu v× luång kh«ng khÝ l¹nh ®−îc thæi qua cá kh« ®ãng kiÖn víi ®é Èm ë vµo kho¶ng 50% ®Õn 60%. B¶o qu¶n yÕm khÝ Còng gièng nh− ngò cèc, ta còng cã thÓ b¶o qu¶n thøc ¨n xanh b»ng ph−¬ng ph¸p yÕm khÝ. Ph−¬ng ph¸p nµy ngµy cµng ®−îc dïng nhiÒu ®Ó chÕ biÕn cá hÐo vµ cá ñ chua hÐo hoÆc kh«ng hÐo. §iÒu quan träng lµ c¸c kho si l« hoÆc tói ni l«ng ph¶i kÝn. NÕu kh«ng « xy sÏ vµo t¹o ®iÒu kiÖn cho nÊm mèc ph¸t triÓn ph¸ ho¹i thøc ¨n. Ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n thøc ¨n xanh b»ng c¸ch rót kh«ng khÝ t−¬ng ®èi dÔ chØ cÇn b¶o ®¶m c¸c tói hoÆc dông cô chøa cá ph¶i kÝn kh«ng ®Ó kh«ng khÝ lät vµo. C¸i khã h¬n lµ khi ta më tói cá ra cho gia sóc ¨n th× qu¸ tr×nh ph©n huû hiÕu khÝ x¶y ra rÊt nhanh. §iÒu nµy thËt sù quan trong khi ta më c¸c hè b¶o qu¶n thøc ¨n xanh cã dung tÝch lín. BÒ mÆt hè n¬i tiÕp sóc víi kh«ng khÝ, chç më ®Ó lÊy thøc ¨n ra ph¶i cµng nhá cµng tèt ®Ó tr¸nh thøc ¨n bÞ ph©n huû nhiÒu, chç tiÕp xóc víi kh«ng khÝ khi lÊy thøc ¨n ra xong ph¶i ®−îc ®Ëy l¹i. Xö lý b»ng a xÝt ®Ó b¶o qu¶n NghÖ thuËt cña viÖc ñ chua lµ cÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c vi khuÈn s¶n sinh ra a xÝt thËt nhanh. ViÖc s¶n sinh c¸c a xÝt lªn men cã thÓ ®−îc hç trî b»ng c¸ch cho thªm vµo thøc ¨n mét sè c¸c a xÝt h÷u c¬ nh− a xÝt formic, a xÝt acªtic hoÆc c¸c a xÝt v« c¬ nh− a xÝt Sun phua rÝc, hoÆc c¸c lo¹i vi sinh vËt ®óng chñng lo¹i. ViÖc nµy sÏ thóc 49
®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c lo¹i vi sinh vËt s¶n sinh ra a xÝt lactic mong muèn. Nh− vËy ®©y lµ mét ph−¬ng ph¸p ng¨n c¶n h×nh thµnh qu¸ nhiÒu c¸c s¶n phÈm lªn men vµ gi¶m sè l−îng protein bÞ ph©n huû thµnh amonia vµ c¸c hîp chÊt phi protein. Xö lý b»ng kiÒm ®Ó b¶o qu¶n Thøc ¨n xanh cã thÓ ®−îc b¶o qu¶n b»ng xö lý kiÒm. Th−êng th× ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc quan t©m nhiÒu nhÊt ®Ó xö lý c¸c lo¹i cá kh« cã l−îng vËt chÊt kh« thÊp hoÆc c¸c lo¹i cá hÐo, r¬m, th©n c©y ng« hoÆc kiÒu m¹ch. B¶o qu¶n b»ng ph−¬ng ph¸p xö lý kiÒm th−êng chØ ®−îc quan t©m víi khÝa c¹nh t¨ng tû lÖ tiªu ho¸. §iÒu nµy ta ®· thÊy khi b¶o qu¶n cá hÐo hoÆc r¬m b»ng amonia hoÆc urª. Xö lý thøc ¨n th« xanh b»ng kiÒm ®−îc th¶o luËn chi tiÕt h¬n ë ch−¬ng bÈy. 50