Sử dụng phụ phẩm nuôi gia súc nhai lại - Chương 5

Chia sẻ: Nguyen Minh Phung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

187
lượt xem 43
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sử dụng phụ phẩm nuôi gia súc nhai lạ. Chương 5.Xử lý rơm rạ và phụ phẩm xơ thô. Như đã trình bày ở chương trước, hiệu quả sử dụng thức ăn xơ thô có thể được cải thiện bằng việc bổ sung dinh dưỡng hợp lý.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sử dụng phụ phẩm nuôi gia súc nhai lại - Chương 5

Ch -¬ng 5 Xö lý r¬m r¹ vµ phô phÈm x¬ th« Nh ®· tr×nh bµy ë ch-¬ng tr-íc, hiÖu qu¶ sö dông thøc ¨n x¬ th« cã thÓ ®-îc c¶i thiÖn b»ng viÖc bæ sung dinh d-ìng hîp lý. Tuy nhiªn, khi hiÖu qu¶ cña viÖc bæ sung ®· ®¹t ®Õn cËn trªn th× viÖc n©ng cao h¬n n÷a kh¶ n¨ng lîi dông c¸c nguån x¬ th« (phô phÈm) chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc b»ng viÖc t¨ng tû lÖ tiªu ho¸ cña khÈu phÇn c¬ së vµ t¨ng tèc ®é gi¶i phãng thøc ¨n trong d¹ cá. ViÖc nµy cã thÓ lµm ®îc th«ng qua c¸c biÖn ph¸p xö lý (S¬ ®å 4-1). VÒ nguyªn t¾c x¬ cña r¬m r¹ vµ c¸c lo¹i thøc ¨n th« t-¬ng tù cã thÓ ®-îc VSV d¹ cá ph©n gi¶i, tuy nhiªn do bÞ lignin ho¸ cao nªn kh¶ n¨ng tiªu hãa thùc tÕ bÞ h¹n chÕ. Sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a lignin víi cacbohydrat t¹o thµnh c¸c phøc hîp ligno-hemixenluloza/xenluloza ë v¸ch tÕ bµo thùc vËt. Liªn kÕt nµy cã lîi cho thùc vËt nhng l¹i bÊt lîi cho qu¸ tr×nh lªn men cña VSV, lµm c¶n trë t¸c ®éng cña enzym VSV. C¸c biÖn ph¸p xö lý nh»m lµm thay ®æi mét sè tÝnh chÊt lý ho¸ cña r¬m ®Ó lµm t¨ng kh¶ n¨ng ph©n gi¶i cña VSV víi thµnh phÇn x¬ (t¨ng A, B, c vµ gi¶m L), do ®ã mµ lµm t¨ng tÝnh ngon miÖng vµ n©ng cao tû lÖ tiªu ho¸. S¬ ®å 4-1: C¸c ph-¬ng ph¸p xö phô phÈm x¬ th« C¸c ph-¬ng ph¸p xö lý phô phÈm x¬ VËt lý Ho¸ häc Sinh häc - Xót - Ng©m - V«i - ChÕ phÈm - NghiÒn - Hydroxit kali enzym - Viªn - Hydroxit am«n - NÊm - Luéc - Am«niac - HÊp cao ¸p - Ur ª - ChiÕu x¹ - Cacbonat natri - Clorit natri - KhÝ clorin - §i«xit sunphua
ChÊt «xy ho¸, SO2, nÊm t¸c dông hoµ tan LIGNIN LIGNIN CÇu nèi kiÒm yÕu NaOH NH3 CÇu nèi kh¸ng kiÒm Xö lý thuû nhiÖt >150oC HEMIXELULOZA axit 4-0- metyl arabinoza axit p-cumaric glucoronic hay ferulic S¬ ®å 4-2: Phøc hîp lignin-hemixenluloza vµ c¬ së cña c¸c ph-¬ng ph¸p xö lý (Chesson, 1986)
C¸c ph-¬ng ph¸p xö lý chÝnh cã thÓ ph©n thµnh c¸c nhãm xö lý vËt lý, xö lý sinh häc vµ xö lý ho¸ häc, mÆc dï cã thÓ phèi hîp gi÷a c¸c h×nh thøc xö lý nµy. Xö lý vËt lý Xö lý c¬ häc Lµ ph-¬ng ph¸p c¬ giíi ®Ó b¨m, chÆt, nghiÒn nhá thøc ¨n nh»m thu nhá kÝch th-íc cña thøc ¨n, v× kÝch th-íc cña thøc ¨n cã ¶nh h-ëng tíi kh¶ n¨ng thu nhËn vµ qu¸ tr×nh tiªu ho¸ cña gia sóc nhai l¹i. Ph-¬ng ph¸p nµy gióp ph¸ vì cÊu tróc v¸ch tÕ bµo nªn thµnh phÇn cacbonhydrat kh«ng hoµ tan sÏ cã gi¸ trÞ h¬n víi VSV d¹ cá. ¦u ®iÓm cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ gióp gia sóc ®ì tèn n¨ng l-îng thu nhËn vµ ®Æc biÖt t¹o kÝch cì thøc ¨n thÝch hîp cho sù ho¹t ®éng cña VSV d¹ cá. Tuy nhiªn ph-¬ng ph¸p nµy còng cã nguy c¬ lµm gi¶m tiÕt n-íc bät vµ t¨ng tèc ®é chuyÓn dêi qua d¹ cá nªn lµm gi¶m tû lÖ tiªu ho¸. Ph-¬ng ph¸p nµy ¸p dông chñ yÕu víi phÕ phô phÈm trång trät ë møc ®é trang tr¹i. Nªn kÕt hîp ph-¬ng ph¸p nµy víi ph-¬ng ph¸p xö lý ho¸ häc hoÆc kÕt hîp víi xö lý sinh vËt häc. Xö lý b»ng nhiÖt h¬i n-íc Xö lý c¸c lo¹i thøc ¨n th« chÊt l-îng thÊp b»ng nhiÖt víi ¸p suÊt h¬i n-íc cao ®Ó lµm t¨ng tû lÖ tiªu ho¸. C¬ së cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ qu¸ tr×nh thuû ph©n x¬ b»ng h¬i n-íc ë ¸p suÊt cao ®Ó ph¸ vì mèi liªn kÕt ho¸ häc gi÷a c¸c thµnh phÇn cña x¬ vµ t¹o ra sù t¸ch chuçi. Cã thÓ dïng h¬i n-íc ë ¸p suÊt 7-28 kg/cm2 ®Ó xö lý r¬m trong thêi gian 5 giê (Sundstol vµ Owen, 1984). Rangnekar vµ céng sù (1982) ®· xö lý r¬m vµ b· mÝa b»ng h¬i n-íc ë ¸p suÊt 5- 9 kg/cm2 trong 30-60 phót. KÕt qu¶ t-¬ng tù nh- xö lý ë ¸p suÊt cao trong thêi gian ng¾n. Ph-¬ng ph¸p nµy chñ yÕu lîi dông c¸c nguån nhiÖt thõa ë c¸c nhµ m¸y. Xö lý b»ng bøc x¹ Khi chÊt x¬ ®-îc chiÕu x¹, chiÒu dµi cña chuçi xenluloza sÏ gi¶m vµ thµnh phÇn hydratcacbon kh«ng hoµ tan sÏ trë nªn dÔ dµng t¸c ®éng bëi VSV d¹ cá. Lawton vµ céng sù (1951) ®· sö dông bøc x¹ lµm t¨ng tû lÖ tiªu ho¸ cña thøc ¨n x¬ th«. Cã mét sè ph-¬ng ph¸p bøc x¹ kh¸c nhau nh- bøc x¹ cùc tÝm, tia gamma cã thÓ dïng ®Ó t¨ng tû lÖ tiªu ho¸ cña thøc ¨n th«. Nh-ng c¸c ph-¬ng ph¸p nµy phÇn lín ®ßi hái trang thiÕt bÞ ®¾t tiÒn, cao cÊp vµ kh«ng an toµn. Do vËy, c¸c ph-¬ng ph¸p xö lý b»ng bøc x¹ kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ.
Xö lý sinh vËt häc C¬ s¬ cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ dïng nÊm hay chÕ phÈm enzym cña chóng cÊy vµo thøc ¨n ®Ó ph©n gi¶i lignin hay c¸c mèi liªn kÕt ho¸ häc gi÷a lignin vµ hydratcacbon trong v¸ch tÕ bµo thùc vËt. §©y lµ mét lÜnh vùc cã nhiÒu triÓn väng. Mét sè lo¹i nÊm nh- White Rod ®· ®-îc ph¸t hiÖn cã kh¶ n¨ng ph¸ vì c¸c phøc hîp lignin-hydratcacbon cña v¸ch tÕ bµo. Tuy nhiªn c¸c nÊm h¸o khÝ nµy tiªu hao n¨ng l-îng trong thøc ¨n (tiªu tèn chÊt h÷u c¬). Khã t×m ®-îc nh÷ng lo¹i nÊm chØ ph©n gi¶i lignin mµ kh«ng ph©n gi¶i xenluloza/hemixenluloza. MÆt kh¸c, ph-¬ng ph¸p nµy cã nh÷ng h¹n chÕ lín kh¸c nh- viÖc nu«i cÊy vi khuÈn gÆp nhiÒu khã kh¨n, ph-¬ng tiÖn, thiÕt bÞ vµ qui tr×nh phøc t¹p nªn cho tíi nay vÉn ch-a ®-îc ¸p dông réng r·i trong thùc tiÔn. NÕu nh- c«ng nghÖ di truyÒn cã thÓ nh©n ®-îc c¸c lo¹i VSV d¹ cá cã kh¶ n¨ng ph©n gi¶i lignin th× cã thÓ cã nhiÒu øng dông trong t-¬ng lai vµo môc ®Ých nµy. Xö lý ho¸ häc Xö lý ho¸ häc ®Ó c¶i thiÖn gi¸ trÞ dinh d-ìng cña r¬m ®-îc b¾t ®Çu tõ cuèi thÕ kû thø 19. HiÖn nay, viÖc dïng c¸c chÊt ho¸ häc ®Ó xö lý phÕ phô phÈm n«ng nghiÖp lµm thøc ¨n cho gia sóc ®ang ®-îc ¸p dông réng r·i ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi. Môc ®Ých cña xö lý ho¸ häc lµ ph¸ vì c¸c mèi liªn kÕt gi÷a lignin vµ hemixenluloza ®Ó lµm cho hemixenluloza, còng nh- xenluloza vèn bÞ bao bäc bëi phøc hîp lignin-hemixenluloza, dÔ dµng ®-îc ph©n gi¶i bíi VSV d¹ cá. Xö lý ho¸ häc cã thÓ dïng t¸c nh©n oxi ho¸, axit hay kiÒm (S¬ ®å 4-2):  C¸c chÊt «xy ho¸ (nh- axit peroxyaxetic, clorit natri ®-îc axit ho¸, «z«n, v.v.) cã t¸c dông ph©n gi¶i lignin kh¸ hiÖu qu¶.  C¸c axit m¹nh nh- nh÷ng axit ®-îc dïng trong c«ng nghiÖp giÊy.  C¸c chÊt kiÒm (v«i, kali, xót, am«niac, v.v.) cã kh¶ n¨ng thuû ph©n c¸c mèi liªn kÕt ho¸ häc gi÷a lignin vµ c¸c polysacarit cña v¸ch tÕ bµo thùc vËt. Trong tÊt c¶ c¸c ph-¬ng ph¸p ho¸ häc th× xö lý kiÒm ®-îc nghiªn cøu s©u nhÊt vµ cã nhiÒu triÓn väng trong thùc tiÔn. C¸c mèi liªn kÕt hãa häc gi÷a lignin vµ cacbohydrat bÒn trong m«i tr-êng cña d¹ cá nh-ng l¹i kÐm bÒn trong m«i tr-êng kiÒm (pH>8). Lîi dông ®Æc tÝnh nµy c¸c nhµ khoa häc ®· sö dông c¸c chÊt kiÒm nh- NaOH, NH3, urª, Ca(OH)2 ®Ó xö lý c¸c phÕ phô phÈm n«ng nghiÖp nhiÒu x¬ víi môc ®Ých ph¸ vì mèi liªn kÕt gi÷a lignin víi hemixenluloza/xenluloza tr-íc khi chóng ®-îc sö dông lµm thøc ¨n cho gia sóc
nhai l¹i, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh lªn men cña VSV d¹ cá. KiÒm ho¸ cã thÓ ph¸ vì liªn kÕt este gi÷a lignin víi hemixenluloza/xenluloza ®ång thêi lµm cho cÊu tróc x¬ phång lªn vÒ mÆt vËt lý. Nh÷ng ¶nh h-ëng ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho VSV d¹ cá tÊn c«ng vµo cÊu tróc hydratcacbon ®-îc dÔ dµng, lµm t¨ng tû lÖ tiªu ho¸, t¨ng tÝnh ngon miÖng cña r¬m ®· xö lý. Sau ®©y lµ mét sè ph-¬ng ph¸p kiÒm ho¸ chÝnh ®· ®-îc nghiªn cøu vµ ¸p dông ë c¸c n-íc kh¸c nhau trªn thÕ giíi. Xö lý b»ng xót (NaOH) Mét sè ph-¬ng ph¸p xö lý r¬m vµ c¸c lo¹i thøc ¨n th« kh¸c nhau b»ng NaOH ®· ®-îc nghiªn cøu. Nh÷ng ph-¬ng ph¸p xö lý b»ng xót sau ®©y ®· tõng ®-îc ¸p dông: Xö lý -ít  §un s«i r¬m víi NaOH: Lehman (1895) xö lý r¬m b»ng NaOH ë ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é cao (100 kg r¬m trong 200 lÝt n-íc ®un s«i víi 4 kg NaOH, sau ®ã röa s¹ch vµ ph¬i kh«) ®· thu ®-îc kÕt qu¶ tèt, t¨ng tû lÖ tiªu ho¸. Tuy nhiªn, ph-¬ng ph¸p nµy lµm mÊt nhiÒu vËt chÊt h÷u c¬ vµ thøc ¨n thu ®-îc kh«ng ngon miÖng. MÆt kh¸c, ph-¬ng ph¸p nµy tèn nhiÒu n¨ng l-îng vµ lao ®éng.  Ph-¬ng ph¸p Beckmann: Beckmann (1921) ®· c¶i tiÕn b»ng c¸ch ng©m r¬m trong dung dÞch NaOH pha lo·ng (8 lÝt NaOH 1,5% cho 10 kg r¬m) víi thêi gian 2-3 ngµy, sau ®ã röa s¹ch phÇn NaOH d- ®Õn khi kh«ng cßn mïi kiÒm vµ cho gia sóc ¨n. Ph-¬ng ph¸p nµy cho thÊy sù mÊt m¸t VCK thÊp h¬n so víi ph-¬ng ph¸p ®un s«i. H¬n n÷a ph-¬ng ph¸p nµy cã thÓ lµm t¨ng gÊp ®«i gi¸ trÞ n¨ng l-îng cña r¬m; n¨ng l-îng cña r¬m cã thÓ ®-îc n©ng lªn t-¬ng ®-¬ng víi cá c¾t sím (Sundstol, 1984). Tuy nhiªn ph-¬ng ph¸p nµy cã nh-îc ®iÓm sau: - N-íc röa r¬m sau chÕ biÕn g©y « nhiÔm m«i tr-êng. - Lµm mÊt nhiÒu chÊt dinh d-ìng hoµ tan trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn vµ röa tr-íc khi cho ¨n. * Ph-¬ng ph¸p nhóng (Dip Treatment): Ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc tiÕn hµnh nh- sau: R¬m ®-îc nhóng trong bÓ chøa NaOH 1,5% trong kho¶ng 1-2 giê, sau ®ã vít lªn vµ ®Ó cho n-íc chøa kiÒm d- ch¶y trë l¹i bÓ ng©m. TiÕp theo r¬m ®-îc ñ trong 3-6 ngµy tr-íc khi cho ¨n. Ph-¬ng ph¸p nµy rÊt hiÖu qu¶, nh-ng do r¬m sau xö lý cã hµm l-îng Na cao nªn hiÖn nay kh«ng ®-îc phÐp cho ¨n nh- lµ nguån thøc ¨n th« duy nhÊt trong khÈu phÇn.
* Ph-¬ng ph¸p tuÇn hoµn R¬m ®ãng b¸nh ®-îc phun dung dÞch NaOH + Ca(OH)2 (15-25g NaOH vµ 10-15g Ca/kg VCK) vµ ®Ó trong phßng kÝn sau ®ã phun chÊt trung hoµ nh- axit phot phoric (H3PO4) lªn b¸nh r¬m. Khi l-îng n-íc thõa rót hÕt ®i nh÷ng b¸nh r¬m nµy cã thÓ cho ¨n ®-îc. Ph-¬ng ph¸p nµy ®· ®-îc ®-a ra thùc tÕ ®Ó xö lý r¬m cho kh¶ n¨ng tiªu ho¸ cao, chøa Ýt NaOH d-, nh-ng ®ßi hái quy tr×nh vµ ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh phøc t¹p. Xö lý kh« Ng-êi ta chÕ biÕn kh« r¬m b»ng c¸ch b¨m hoÆc nghiÒn nhá råi trén víi NaOH theo tû lÖ 100 - 400 lÝt dung dÞch NaOH 20-40%/tÊn r¬m. R¬m sau xö lý kh«ng ®-îc röa. Qua nghiªn cøu cho thÊy ph-¬ng ph¸p nµy lµm t¨ng tû lÖ tiªu ho¸ chÊt h÷u c¬ thÊp h¬n so víi xö lý -ít nh-ng tr¸nh ®-îc sù « nhiÔm m«i tr-êng do n-íc röa r¬m g©y ra. MÆt kh¸c, ph-¬ng ph¸p nµy tr¸nh sù mÊt m¸t nh÷ng chÊt hoµ tan trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn vµ röa. Nh×n chung c¸c ph-¬ng ph¸p xö lý r¬m b»ng NaOH cã hiÖu qu¶ lµm t¨ng tû lÖ tiªu ho¸ cao. Tuy nhiªn do cã nh÷ng bÊt lîi (chi phÝ cao, « nhiÔm m«i tr-êng do th¶i Na d- vµ nguy hiÓm cho ph-¬ng tiÖn, ng-êi còng nh- gia sóc do cã tÝnh chÊt ¨n mßn) nªn ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ph-¬ng ph¸p nµy hÇu nh- ®· bÞ lo¹i bá. Xö lý b»ng am«niac Am«niac ®-îc chÊp nhËn h¬n bÊt kú lo¹i ho¸ chÊt nµo kh¸c trong xö lý r¬m r¹. Amoniac lµ mét nguån nit¬ phi protein ®-îc VSV d¹ cá sö dông nªn viÖc xö lý b»ng amoniac cßn gãp phÇn lµm t¨ng hµm l-îng protein th«. H¬n n÷a, xö lý b»ng amoniac cßn cã t¸c dông b¶o qu¶n chèng mèc thèi. Cã c¸c ph-¬ng ph¸p xö lý amoniac nh- sau: Xö lý b»ng khÝ amoniac R¬m ®-îc chÊt ®èng vµ dïng v¶i nilon ®en che l¹i. Thïng ®ùng khÝ amoniac ®-îc nèi víi èng kim lo¹i dµi cã ®ôc lç (®-êng kÝnh 4cm) xuyªn vµo ®èng r¬m. Th«ng th-êng dïng 3kg amoniac/100kg r¬m. Thêi gian xö lý cã thÓ lªn tíi 8 tuÇn . Ngoµi ra ng-êi ta cßn dïng ph-¬ng ph¸p ñ r¬m víi khÝ NH3 ë trong phßng kÝn ë nhiÖt ®é 95oC. KhÝ NH3 ®-îc tuÇn hoµn trong r¬m ñ. Ph-¬ng ph¸p nµy cã thÓ lµm gi¶m thêi gian xö lý xuèng kho¶ng 24 giê kÓ c¶ 3-4 giê tho¸t khÝ sau xö lý.
Xö lý b»ng amoniac láng Amoniac láng cã thÓ sö dông ®Ó xö lý r¬m theo mét sè c¸ch kh¸c nhau. Th«ng th-êng nã ®-îc b¬m vµo ®èng r¬m phñ kÝn qua mét èng dÉn. N-íc amoniac còng cã thÓ cho ch¶y tõ phÝa trªn ®èng r¬m xuèng vµ amoniac sÏ bèc h¬i tõ tõ vµ thÊm vµo r¬m. Xö lý b»ng amoniac khÝ hay láng ®Òu tá ra cã hiÖu lùc tèt: lµm t¨ng tû lÖ tiªu ho¸, t¨ng NPN vµ l-îng thu nhËn. Tuy nhiªn nã ®ßi hái cã c¸c b×nh chøa chÞu ¸p lùc vµ c¸c trang thiÕt bÞ h¹ tÇng tèt. Xö lý am«niac còng g©y « nhiÔm m«i tr-êng do NH3 th¶i vµo kh«ng khÝ. Trong mét sè tr-êng hîp cã thÓ sinh ®éc tè (4-metyl imidazol) nÕu xö lý am«niac ë nhiÖt ®é cao vµ nguyªn liÖu cã nhiÒu ®-êng. Xö lý b»ng urª Thùc chÊt xö lý b»ng urª còng lµ xö lý b»ng NH3 mét c¸ch gi¸n tiÕp v× khi cã n-íc vµ urªaza cña VSV th× urª sÏ ph©n gi¶i thµnh am«niac: CO(NH2)2 + H2O 2NH3 + CO2 ureaza Urª cã thÓ sö dông ®Ó xö lý r¬m chñ yÕu theo 2 c¸ch sau: - Trªn quy m« c«ng nghiÖp r¬m ®-îc trén víi urª kÕt hîp víi viÖc nghiÒn vµ ®ãng thµnh b¸nh. - Trªn quy m« n«ng hé r¬m ®-îc trén víi urª råi ñ trong c¸c hµo, hè hay c¸c bao b× ®-îc nÐn chÆt vµ gi÷ kÝn khÝ. Khi xö lý r¬m b»ng urª cÇn ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn sau: - LiÒu l-îng urª sö dông b»ng 4-5% so víi VCK cña r¬m. - L-îng n-íc sö dông cÇn ®¶m b¶o cho ®é Èm cña r¬m sau khi trén n»m trong kho¶ng 30-70%. NÕu qu¸ Ýt n-íc th× sÏ khã trén ®Òu vµ nÐn chÆt. NÕu thªm qu¸ nhiÒu n-íc sÏ lµm mÊt urª do n-íc kh«ng ngÊm hÕt vµo r¬m mµ tr«i mÊt vµ dÔ g©y mèc. Trong thùc tÕ cã thÓ dïng 6- 10 lÝt n-íc/10kg r¬m kh«. - C¸c tói hay hè ñ ph¶i ®-îc nÐn chÆt vµ ®¶m b¶o kÝn khÝ ®Ó kh«ng cho am«niac sinh ra bÞ lät ra ngoµi lµm mÊt hiÖu lùc xö lý vµ r¬m sÏ bÞ mèc. - Thêi gian ñ tuú thuéc vµo nhiÖt ®é m«i tr-êng. NÕu nhiÖt ®é kh«ng khÝ cao th× qu¸ tr×nh amoniac ho¸ sÏ nhanh, l¹nh th× chËm l¹i. NÕu nhiÖt ®é trªn 300C th× thêi gian ñ Ýt nhÊt lµ 7-10 ngµy, 15-300C ph¶i ñ 10-25 ngµy, 5-150C th× ph¶i ñ 25-30 ngµy.
Ph-¬ng ph¸p xö lý b»ng urª an toµn h¬n ph-¬ng ph¸p xö lý b»ng amoniac láng hoÆc khÝ. H¬n n÷a, urª rÎ h¬n NaOH vµ NH3 vµ rÊt s½n v× nã lµ ph©n bãn cho c©y trång. MÆt kh¸c, urª lµ chÊt r¾n nªn dÔ vËn chuyÓn vµ sö dông. Tuy nhiªn ph-¬ng ph¸p nµy vÉn cã nh÷ng khã kh¨n nh-: NH3 chØ ®-îc gi¶i phãng khi cã enzym ureaza vµ enzym nµy chØ ho¹t ®éng trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ ®é Èm nhÊt ®Þnh. NhiÖt ®é vµ ®é Èm cao lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho enzym nµy ho¹t ®éng. Do ®ã xö lý urª chØ thÝch hîp cho c¸c n-íc nhiÖt ®íi. Bªn c¹nh ®ã, mÆc dï xö lý urª bæ sung NH 3 cho VSV d¹ cá, nh-ng ®©y vÉn lµ c¸ch bæ sung ®¾t tiÒn bëi v× l-îng urª cÇn dïng ®Ó ®¶m b¶o xö lý cã hiÖu lùc Ýt nhÊt cao gÊp 2 lÇn so víi nhu cÇu cña VSV d¹ cá. Thªm vµo ®ã, ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn do trî cÊp n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m nªn gi¸ urª cã xu h-íng t¨ng lªn. ChÝnh v× vËy mµ viÖc ¸p dông ph-¬ng ph¸p nµy cã thÓ sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao nÕu gi¸ urª cao. Do ®ã mµ viÖc dïng thªm mét chÊt kiÒm kh¸c rÎ h¬n (nh- v«i ch¼ng h¹n) kÕt hîp víi mét møc urª thÊp cã thÓ mang l¹i hiÖu lùc tèt h¬n vµ bÒn v÷ng h¬n vÒ mÆt kinh tÕ. Quy tr×nh xö lý r¬m b»ng urª ®-îc giíi thiÖu trong Ch-¬ng 8. Xö lý b»ng n-íc tiÓu N-íc tiÓu ®-îc coi nh- lµ mét nguån urª s½n cã ë bÊt cø ®©u cã ng-êi vµ gia sóc sinh sèng. Xö lý r¬m b»ng n-íc tiÓu tiÕn hµnh t-¬ng tù nh- xö lý b»ng urª hoµ tan. Tû lÖ r¬m/ n-íc tiÓu th-êng ®-îc dïng lµ 1/1-1/3. Tuy nhiªn viÖc xö lý phÕ phô phÈm n«ng nghiÖp b»ng n-íc tiÓu vÉn ch-a ®-îc phæ biÕn trong thùc tiÔn ch¨n nu«i do cßn cã nh÷ng trë ng¹i vÒ t©m lý, v¨n ho¸, quan niÖm vµ ®Æc biÖt lµ nh÷ng quan t©m vÒ vÊn ®Ò vÖ sinh phßng bÖnh, vÒ kü thuËt thu gom, b¶o qu¶n vµ ph-¬ng ph¸p xö lý. S¬ ®å : “Chu tr×nh n-íc tiÓu” (Sundstol vµ Owen, 1984) Xö lý b»ng c¸c ho¸ chÊt sinh amoniac kh¸c Mét ph¸t triÓn kh¸c trong lÜnh vùc amoniac ho¸ r¬m lµ dïng c¸c chÊt mµ khi trén vµo nhau sÏ to¶ ra khÝ amoniac (Mason vµ céng sù, 1985). VÝ dô, cã thÓ
dïng sulfatamon ®Ó xö lý r¬m: cø 1tÊn r¬m dïng 132kg sulfatamon, 70kg v«i bét hoµ vµo 120kg n-íc ®ùng trong thïng, sau ®ã dïng vßi nhùa xuyªn qua tÊm nylon che phñ ®-a vµo ®èng r¬m. Ph-¬ng ph¸p nµy hiÖu qu¶ h¬n so víi ñ urª, ®Æc biÖt khi nhiÖt ®é ngoµi trêi thÊp. Tuy vËy, gi¸ ho¸ chÊt xö lý th-êng ®¾t nªn Ýt cã ý nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ. Xö lý b»ng v«i Trong sè c¸c chÊt kh¸c cã thÓ dïng ®Ó kiÒm ho¸ r¬m th× v«i (Ca(OH)2 hay CaO) ®ang ®-îc quan t©m nhiÒu. Cã hai h×nh thøc xö lý b»ng v«i:  Ng©m r¬m trong n-íc v«i: t-¬ng tù nh- xö lý víi NaOH.  ñ r¬m víi v«i: r¬m ®-îc trén ®Òu víi 4-6% v«i (Ca(OH)2 hoÆc CaO), n-íc (40-80 kg/100 kg r¬m) vµ ñ trong 2-3 tuÇn. ViÖc dïng v«i xö lý r¬m cã c¸c -u ®iÓm lµ v«i rÎ tiÒn vµ s½n cã, bæ sung thªm Ca cho r¬m, an toµn vµ kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr-êng. Tuy nhiªn, v× v«i lµ kiÒm yÕu nªn t¸c dông xö lý sÏ kh«ng cao nÕu ng©m nhanh. H¬n n÷a, v«i khã hoµ tan vµ kh«ng bèc h¬i nªn khã khã trén ®Òu trong nguyªn liÖu xö lý vµ khi xö lý v«i r¬m dÔ bÞ mèc, do vËy l-îng thu nhËn kh«ng æn ®Þnh Xö lý kÕt hîp urª víi v«i Theo Van Soest (1994) viÖc kÕt hîp dïng urª vµ v«i sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ tèt h¬n dïng riªng v«i hoÆc urª. Khi dïng CaO kÕt hîp víi urª th× urª cã thÓ ®-îc ph©n gi¶i nhanh h¬n vµ t¨ng sù ph¶n øng gi÷a NH3víi r¬m. ViÖc kÕt hîp nµy sÏ cßn cho phÐp bæ sung c¶ NPN vµ Ca cïng mét lóc, còng nh- chèng ®-îc mèc, trong khi gi¶m ®-îc l-îng N vµ Ca d- so víi xö lý b»ng urª hay b»ng v«i riªng rÏ. C¸c nghiªn cøu trong phßng thÝ nghiÖm, c¸c ®¸nh gi¸ in-sacco, in-vivo vµ c¸c thÝ nghiÖm nu«i bß sinh tr-ëng b»ng r¬m xö lý b»ng urª kÕt hîp víi v«i ®· ®-îc tiÕn hµnh ë ViÖt Nam vµ cho kÕt qu¶ rÊt tèt (Nguyen Xuan Trach, 2000). Quy tr×nh xö lý r¬m b»ng urª kÕt hîp víi v«i ¸p dông cho n«ng hé ®-îc tr×nh bµy cô thÓ trong Ch-¬ng 8.