Sử dụng phụ phẩm nuôi gia súc nhai lại - Chương 1

Chia sẻ: Nguyen Minh Phung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:18

Thêm vào BST

Báo xấu

278
lượt xem 86
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sử dụng phụ phẩm nuôi gia súc nhai lạ. Chương 1. Gia súc nhai lại, khác với các gia súc khác, là loại gia súc duy nhất có thể lợi dụng được các thức ăn xơ thô nhờ cấu tạo đặc biệt của hệ tiêu hoá cùng hệ vi sinh vật cộng sinh trong đó.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sử dụng phụ phẩm nuôi gia súc nhai lại - Chương 1

NguyÔn Xu©n Tr¹ch Sö dông phô phÈm nu«i gia sóc nhai l¹i Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp
NguyÔn Xu©n Tr¹ch Sö dông phô phÈm nu«i gia sóc nhai l¹i Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp Hµ néi - 2003
lêi giíi thiÖu T«i h©n h¹nh ®-îc viÕt mÊy lêi giíi thiÖu trªn trang ®Çu cuèn s¸ch “Sö dông phô phÈm nu«i gia sóc nhai l¹i” nµy cña t¸c gi¶ NguyÔn Xu©n Tr¹ch. Cuèn s¸ch ®Ò cËp ®Õn mét vÊn ®Ò rÊt cã ý nghÜa ®èi víi ch¨n nu«i gia sóc nhai l¹i ë n-íc ta, mét n-íc cßn nghÌo, ®Êt chËt ng-êi ®«ng, kh«ng cã nh÷ng c¸nh ®ång cá réng nh- ë nhiÒu n-íc kh¸c. ViÖc tËn dông c¸c phô phÈm cña c©y trång vµ cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ cã tÝnh chiÕn l-îc, bëi nã sÏ huy ®éng ®-îc mét nguån thøc ¨n to lín, cã s½n kh¾p mäi n¬i ®Ó nu«i sèng hµng triÖu gia sóc nhai l¹i, nh÷ng con vËt cã bé m¸y tiªu ho¸ diÖu kú cã thÓ tiªu ho¸ nh÷ng s¶n phÈm t-ëng nh- ph¶i bá ®i. ViÖc sö dông tèt nguån phô phÈm kh«ng chØ thÝch hîp víi h×nh thøc ch¨n nu«i tËn dông mµ cßn ®èi víi ch¨n nu«i hµng ho¸ nh»m lµm t¨ng thu nhËp cho bµ con n«ng d©n. T¸c gi¶ cuèn s¸ch-anh NguyÔn Xu©n Tr¹ch-lµ mét nhµ khoa häc trÎ ®· b¶o vÖ xuÊt s¾c luËn ¸n TiÕn sÜ t¹i Tr-êng ®¹i häc N«ng nghiÖp Na Uy. Còng cÇn nãi thªm r»ng cuèn s¸ch nµy còng chøa ®ùng mét phÇn kÕt qu¶ nghiªn cøu tõ c«ng tr×nh luËn ¸n cña anh. Cuèn s¸ch ®-îc xuÊt b¶n víi sù tµi trî cña Dù ¸n hîp t¸c ViÖt Nam-Na Uy NUFU/PRO 09/2002. Víi t×nh c¶m ®ång nghiÖp ch©n thµnh, t«i vui mõng ®-îc giíi thiÖu cuèn s¸ch nµy víi b¹n ®äc Gi¸o s- Lª ViÕt Ly §iÒu phèi viªn Dù ¸n NUFU/PRO 09/2002
lêi nãi ®Çu Gia sóc nhai l¹i, kh¸c víi c¸c gia sóc kh¸c, lµ lo¹i gia sóc duy nhÊt cã thÓ lîi dông ®-îc c¸c thøc ¨n x¬ th« nhê cÊu t¹o ®Æc biÖt cña hÖ tiªu ho¸ cïng hÖ vi sinh vËt céng sinh trong ®ã. Nhê nh÷ng kiÕn thøc tÝch luü ®-îc trong vµi thËp kû qua trong lÜnh vùc sinh lý dinh d-ìng gia sóc nhai l¹i, cïng víi viÖc hoµn thiÖn c¸c kü thuËt dinh d-ìng míi, b©y giê c¸c lo¹i thøc ¨n th« vèn ®-îc coi lµ cã chÊt l-îng thÊp nh- r¬m r¹ cã thÓ khai th¸c ®-îc ë møc tèi ®a lµm thøc ¨n cho tr©u bß vµ c¸c gia sóc nhai l¹i kh¸c. H¬n n÷a, v× lý do kinh tÕ vµ m«i tr-êng, gia sóc nhai l¹i cÇn ®-îc cho ¨n cµng nhiÒu cµng tèt nh÷ng thøc ¨n x¬ th« kh«ng dïng lµm thøc ¨n cho ng-êi vµ da sóc d¹ dµy ®¬n ®-îc. Thøc ¨n lý t-ëng cho gia sóc nhai l¹i râ rµng lµ cá xanh. Tuy nhiªn, ®ång cá ngµy cµng bÞ thu hÑp bëi sù gia t¨ng d©n sè vµ më réng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c. §Êt n«ng nghiÖp ®-îc giµnh -u tiªn chñ yÕu ®Ó trång c©y l-¬ng thùc vµ rau mµu cho nhu cÇu tiªu thô trùc tiÕp cña con ng-êi. Do vËy gia sóc nhai l¹i ngµy cµng ph¶i phô thuéc nhiÒu h¬n vµo c¸c phô phÈm trång trät. ViÖt Nam cã mét khèi l-îng lín phô phÈm cã thÓ lµm thøc ¨n cho gia sóc nhai l¹i. Sè l-îng gia sóc nhai l¹i ë ViÖt Nam cßn rÊt Ýt so víi nguån thøc ¨n s½n cã vµ nÕu nh÷ng nguån thøc ¨n nµy ®-îc sö dông tèt th× cã thÓ t¨ng gÊp ®«i sè l- -îng gia sóc nµy mµ kh«ng ph¶i sö dông ®Õn nguån thøc ¨n cña c¸c loµi d¹ dµy ®¬n (Orskov, 2001). §ã lµ mét lîi thÕ cÇn ®-îc khai th¸c tèt h¬n trong thêi gian tíi. Cuèn s¸ch nhá nµy nh»m cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc vÒ c¬ së sinh lý vµ dinh d-ìng häc liªn quan ®Õn viÖc sö dông thøc ¨n x¬ th« ë gia sóc nhai l¹i trong hai ch-¬ng ®Çu. C¸c ch-¬ng tiÕp theo giíi thiÖu c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng sö dông phô phÈm lµm thøc ¨n cho gia sóc nhai l¹i c¶ vÒ mÆt lý thuyÕt vµ quy tr×nh kü thuËt. Ch-¬ng cuèi cïng xem xÐt viÖc sö dông c¸c lo¹i phô phÈm trong c¸c hÖ thèng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bÒn v÷ng ë ViÖt Nam. Cuèn s¸ch nµy cã thÓ dïng lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸n bé gi¶ng d¹y, sinh viªn, nghiªn cøu sinh ngµnh ch¨n nu«i vµ thó y ë c¸c tr-êng ®¹i häc còng nh- c¸c c¸n bé nghiªn cøu vµ c¸n bé kü thuËt quan t©m ®Õn ch¨n nu«i gia sóc nhai l¹i. Tuy nhiªn, s¸ch kh«ng thÓ tr¸nh khái nhiÒu khiÕm khuyÕt, mong ®-îc b¹n ®äc gãp ý, bæ sung. T¸c gi¶ TiÕn sü NguyÔn Xu©n Tr¹ch
Ch-¬ng 1 §Æc ®iÓm tiªu ho¸ cña gia sóc nhai l¹i Ch-¬ng nµy hÖ thèng vµ cËp nhËt nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ sinh lý tiªu ho¸ cña gia sóc nhai l¹i. §©y lµ c¬ së cho viÖc khai th¸c ®Æc thï sinh häc cña lo¹i gia sóc nµy nh»m tËn thu c¸c phô phÈm x¬ th« phôc vô cho lîi Ých cña con ng-êi trong mét nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. Chøc n¨ng c¸c bé phËn cña ®-êng tiªu ho¸ D¹ dµy kÐp §-êng tiªu ho¸ cña gia sóc nhai l¹i ®-îc ®Æc tr-ng bëi hÖ d¹ dµy kÐp gåm 4 tói (H×nh 1-1), trong ®ã ba tói tr-íc (d¹ cá, d¹ tæ ong, d¹ l¸ s¸ch) ®-îc gäi chung lµ lµ d¹ dµy tr-íc, kh«ng cã tuyÕn tiªu ho¸ riªng. Tói thø 4, gäi lµ d¹ mói khÕ, t-¬ng tù nh- d¹ d¹y cña ®éng vËt d¹ dµy ®¬n, cã hÖ thèng tuyÕn tiªu ho¸ ph¸t triÓn m¹nh. §èi víi gia sóc non bó s÷a d¹ cá vµ d¹ tæ ong kÐm ph¸t triÓn, cßn s÷a sau khi xuèng qua thùc qu¶n ®-îc dÉn trùc tiÕp xuèng d¹ l¸ s¸ch vµ d¹ mói khÕ qua r·nh thùc qu¶n. R·nh thùc qu¶n gåm cã ®¸y vµ 2 mÐp. Hai mÐp nµy khi khÐp l¹i sÏ t¹o ra mét c¸i èng ®Ó dÉn thøc ¨n láng. Khi bª b¾t ®Çu ¨n thøc ¨n cøng th× d¹ cá vµ d¹ tæ ong ph¸t triÓn nhanh vµ ®Õn khi tr-ëng thµnh th× chiÕm ®Õn kho¶ng 85% tæng dung tÝch d¹ dµy nãi chung. Trong ®iÒu kiÖn b×nh th-êng ë gia sóc tr-ëng thµnh r·nh thùc qu¶n kh«ng ho¹t ®éng nªn c¶ thøc ¨n vµ n-íc uèng ®Òu ®i th¼ng vµo d¹ cá vµ d¹ tæ ong. D¹ cá D¹ tæ ong D¹ l¸ s¸ch D¹ mói khÕ S¬ ®å 1-1: CÊu t¹o d¹ dµy kÐp cña gia sóc nhai l¹i (DeLaval, 2002) - D¹ cá: lµ tói lín nhÊt, chiÕm hÇu hÕt nöa tr¸i cña xoang bông, tõ c¬ hoµnh ®Õn x-¬ng chËu. D¹ cá chiÕm 85-90% dung tÝch d¹ dµy, 75% dung tÝch ®-êng tiªu ho¸, cã t¸c dông tÝch tr÷, nhµo trén vµ chuyÓn ho¸ thøc ¨n. D¹ cá kh«ng cã tuyÕn tiªu ho¸ mµ niªm m¹c cã nhiÒu nóm h×nh gai. Sù tiªu ho¸ thøc
¨n trong ®ã lµ nhê hÖ vi sinh vËt (VSV) céng sinh. D¹ cá cã m«i tr-êng thuËn lîi cho VSV lªn men yÕm khÝ: yÕm khÝ, nhiÖt ®é t-¬ng ®èi æn ®Þnh trong kho¶ng 38-42oC, pH tõ 5,5-7,4. H¬n n÷a dinh d-ìng ®-îc bæ sung ®Òu ®Æn tõ thøc ¨n, cßn thøc ¨n kh«ng lªn men cïng c¸c chÊt dinh d-ìng hoµ tan vµ sinh khèi VSV ®-îc th-êng xuyªn chuyÓn xuèng phÇn d-íi cña ®-êng tiªu ho¸. Cã tíi kho¶ng 50-80% c¸c chÊt dinh d-ìng thøc ¨n ®-îc lªn men ë d¹ cá. S¶n phÈm lªn men chÝnh lµ c¸c a-xit bÐo bay h¬i (ABBH), sinh khèi VSV vµ c¸c khÝ thÓ (metan vµ c¸cb«nic). PhÇn lín ABBH ®-îc hÊp thu qua v¸ch d¹ cá trë thµnh nguån n¨ng l-îng chÝnh cho gia sóc nhai l¹i. C¸c khÝ thÓ ®-îc th¶i ra ngoµi qua ph¶n x¹ ë h¬i. Trong d¹ cá cßn cã sù tæng hîp c¸c vitamin nhãm B vµ vitamin K. Sinh khèi VSV vµ c¸c thµnh phÇn kh«ng lªn men ®-îc chuyÓn xuèng phÇn d-íi cña ®-êng tiªu ho¸. - D¹ tæ ong: lµ tói nèi liÒn víi d¹ cá, niªm m¹c cã cÊu t¹o gièng nh- tæ ong. D¹ tæ ong cã chøc n¨ng chÝnh lµ ®Èy c¸c thøc ¨n r¾n vµ c¸c thøc ¨n ch-a ®-îc nghiÒn nhá trë l¹i d¹ cá, ®ång thêi ®Èy c¸c thøc ¨n d¹ng n-íc vµo d¹ l¸ s¸ch. D¹ tæ ong còng gióp cho viÖc ®Èy c¸c miÕng thøc ¨n lªn miÖng ®Ó nhai l¹i. Sù lªn men vµ hÊp thu c¸c chÊt dinh d-ìng trong d¹ tæ ong t-¬ng tù nh- ë d¹ cá. - D¹ l¸ s¸ch: lµ tói thø ba, niªm m¹c ®-îc cÊu t¹o thµnh nhiÒu nÕp gÊp (t-¬ng tù c¸c tê giÊy cña quyÓn s¸ch). D¹ l¸ s¸ch cã nhiÖm vô chÝnh lµ nghiÒn Ðp c¸c tiÓu phÇn thøc ¨n, hÊp thu n-íc, muèi kho¸ng vµ c¸c a-xit bÐo bay h¬i trong d-ìng chÊp ®i qua. - D¹ mói khÕ: lµ d¹ dµy tuyÕn gåm cã th©n vÞ vµ h¹ vÞ. C¸c dÞch tuyÕn mói khÕ ®-îc tiÕt liªn tôc v× d-ìng chÊp tõ d¹ dµy tr-íc th-êng xuyªn ®-îc chuyÓn xuèng. D¹ mói khÕ cã chøc n¨ng tiªu ho¸ men t-¬ng tù nh- d¹ dµy ®¬n nhê cã HCl, pepsin, kimozin vµ lipaza. TuyÕn n-íc bät N-íc bät ë tr©u bß ®-îc ph©n tiÕt vµ nu«t xuèng d¹ cá t-¬ng ®èi liªn tôc. Nuíc bät cã kiÒm tÝnh nªn cã t¸c dông trung hoµ c¸c s¶n phÈm axit sinh ra trong d¹ cá. Nã cßn cã t¸c dông quan träng trong viÖc thÊm -ít thøc ¨n, gióp cho qu¸ tr×nh nuèt vµ nhai l¹i ®-îc dÔ dµng. N-íc bät cßn cung cÊp cho m«i tr-êng d¹ cá c¸c chÊt ®iÖn gi¶i nh- Na+, K+, Ca++, Mg++. §Æc biÖt trong n-íc bät cßn cã urª vµ phèt-pho, cã t¸c dông ®iÒu hoµ dinh d-ìng N vµ P cho nhu cÇu cña VSV d¹ cá, ®Æc biÖt lµ khi c¸c nguyªn tè nµy bÞ thiÕu trong khÈu phÇn. Sù ph©n tiÕt n-íc bät chÞu t¸c ®éng bëi b¶n chÊt vËt lý cña thøc ¨n, hµm l-îng vËt chÊt kh« trong khÈu phÇn, dung tÝch ®-êng tiªu ho¸ vµ tr¹ng th¸i t©m- sinh lý. Tr©u bß ¨n nhiÒu thøc ¨n x¬ th« sÏ ph©n tiÕt nhiÒu n-íc bät. Ng-îc l¹i
tr©u bß ¨n nhiÒu thøc ¨n tinh, thøc ¨n nghiÒn qu¸ nhá sÏ gi¶m tiÕt n-íc bät nªn t¸c dông ®Öm ®èi víi dÞch d¹ cá sÏ kÐm vµ kÕt qu¶ lµ tiªu ho¸ thøc ¨n x¬ sÏ gi¶m xuèng. Ruét Qu¸ tr×nh tiªu ho¸ vµ hÊp thu ë ruét non cña gia sóc nhai l¹i cung diÔn ra t-¬ng tù nh- ë gia sóc d¹ dµy ®¬n nhê c¸c men tiªu ho¸ cña dÞch ruét, dÞch tuþ vµ sù tham gia cña dÞch mËt. Trong ruét giµ cã sù lªn men VSV lÇn thø hai. Sù tiªu ho¸ ë ruét giµ cã ý nghÜa ®èi víi c¸c thµnh phÇn x¬ ch-a ®-îc ph©n gi¶i hÕt ë d¹ cá. C¸c ABBH sinh ra trong ruét giµ ®-îc hÊp thu vµ sö dông, nh-ng protein VSV th× bÞ th¶i ra ngoµi qua ph©n mµ kh«ng ®-îc tiªu ho¸ sau ®ã nh- ë phÇn trªn. Sù nhai l¹i Thøc ¨n sau khi ¨n ®-îc nuèt xuèng d¹ cá vµ lªn men ë ®ã. PhÇn thøc ¨n ch-a ®-îc nhai kÜ n»m trong d¹ cá vµ d¹ tæ ong thØnh tho¶ng l¹i ®-îc î lªn xoang miÖng víi nh÷ng miÕng kh«ng lín vµ ®-îc nhai kü l¹i ë miÖng. Khi thøc ¨n ®· ®-îc nhai l¹i kÜ vµ thÊm n-íc bät l¹i ®-îc nuèt trë l¹i d¹ cá (S¬ ®å 1-2). Sù nhai l¹i ®-îc diÔn ra 5-6 lÇn trong ngµy, mçi lÇn kÐo dµi kho¶ng 50 phót. Thêi gian nhai l¹i phô thuéc vµo b¶n chÊt vËt lý cña thøc ¨n, tr¹ng th¸i sinh lý cña con vËt, c¬ cÊu khÈu phÇn, nhiÖt ®é m«i tr-êng v.v... Thøc ¨n th« trong khÈu phÇn cµng Ýt th× thêi gian nhai l¹i cµng ng¾n. Trong ®iÒu kiÖn yªn tÜnh gia sóc sÏ b¾t ®Çu nhai l¹i (sau khi ¨n) nhanh h¬n. C-êng ®é nhai l¹i m¹nh nhÊt vµo buæi s¸ng vµ buæi chiÒu. HiÖn t-îng nhai l¹i b¾t ®Çu xuÊt hiÖn khi bª ®-îc cho ¨n thøc ¨n th«. S¬ ®å 1-2: Sù nhai l¹i thøc ¨n (DeLaval, 2002) HÖ vi sinh vËt d¹ cá HÖ vi sinh vËt d¹ cá rÊt phøc t¹p vµ phô thuéc nhiÒu vµo khÈu phÇn. HÖ vi sinh vËt d¹ cá gåm cã 3 nhãm chÝnh: vi khuÈn (Bacteria), ®éng vËt nguyªn sinh (Protozoa) vµ nÊm (Fungi).
Vi khuÈn (Bacteria) Vi khuÈn xuÊt hiÖn trong d¹ cá loµi nhai l¹i trong løa tuæi cßn non, mÆc dï chóng ®-îc nu«i c¸ch biÖt hoÆc cïng víi mÑ chóng. Th«ng th-êng vi khuÈn chiÕm sè l-îng lín nhÊt trong VSV d¹ cá vµ lµ t¸c nh©n chÝnh trong qu¸ tr×nh tiªu hãa x¬. Tæng sè vi khuÈn trong d¹ cá th-êng lµ 109-1011 tÕ bµo/g chÊt chøa d¹ cá. Trong d¹ cá vi khuÈn ë thÓ tù do chiÕm kho¶ng 30%, sã cßn l¹i b¸m vµo c¸c mÈu thøc ¨n, tró ngô ë c¸c nÕp gÊp biÓu m« vµ b¸m vµo protozoa. Trong d¹ cá cã kho¶ng 60 loµi vi khuÈn ®· ®-îc x¸c ®Þnh. Sù ph©n lo¹i vi khuÈn d¹ cá cã thÓ ®-îc tiÕn hµnh dùa vµo c¬ chÊt mµ vi khuÈn sö dông hay s¶n phÈm lªn men cuèi cïng cña chóng. Sau ®©y lµ mét sè nhãm vi khuÈn d¹ cá chÝnh: - Vi khuÈn ph©n gi¶i xenluloza. Vi khuÈn ph©n gi¶i xenluloza cã sè l-îng rÊt lín trong d¹ cá cña nh÷ng gia sóc sö dông khÈu phÇn giµu xenluloza. Nh÷ng loµi vi khuÈn ph©n gi¶i xenluloza quan träng nhÊt lµ Bacteroides succinogenes, Butyrivibrio fibrisolvens, Ruminoccocus flavefaciens, Ruminococcus albus, Cillobacterium cellulosolvens. - Vi khuÈn ph©n gi¶i hemixenluloza. Hemixenluloza kh¸c xenluloza lµ chøa c¶ ®-êng pentoza vµ hexoza vµ còng th-êng chøa axit uronic. Nh÷ng vi khuÈn cã kh¶ n¨ng thuû ph©n xenluloza th× còng cã kh¶ n¨ng sö dông hemixenluloza. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c loµi sö dông ®-îc hemixenluloza ®Òu cã kh¶ n¨ng thuû ph©n xenluloza. Mét sè loµi sö dông hemixenluloza lµ Butyrivibrio fibrisolvens, Lachnospira multiparus vµ Bacteroides ruminicola. C¸c loµi vi khuÈn ph©n gi¶i hemixenluloza cung ph- vi khuÈn ph©n gi¶i xenluloza ®Òu bÞ øc chÕ bëi pH thÊp. - Vi khuÈn ph©n gi¶i tinh bét. Trong dinh d-ìng carbohydrat cña loµi nhai l¹i, tinh bét ®øng vÞ trÝ thø hai sau xenluloza. PhÇn lín tinh bét theo thøc ¨n vµo d¹ cá, ®-îc ph©n gi¶i nhê sù ho¹t ®éng cña VSV. Tinh bét ®-îc ph©n gi¶i bëi nhiÒu loµi vi khuÈn d¹ cá, trong ®ã cã nh÷ng vi khuÈn ph©n gi¶i xenluloza. Nh÷ng loµi vi khuÈn ph©n gi¶i tinh bét quan träng lµ Bacteroides amylophilus, Succinimonas amylolytica, Butyrivibrio fibrisolbvens, Bacteroides ruminantium, Selenomonas ruminantium vµ Steptococcus bovis. - Vi khuÈn ph©n gi¶i ®-êng. HÇu hÕt c¸c vi khuÈn sö dông ®-îc c¸c lo¹i polysaccharid nãi trªn th× còng sö dông ®-îc ®-êng disaccharid vµ ®-êng monosaccharid. Celobioza còng cã thÓ lµ nguån n¨ng l-îng cung cÊp cho nhãm vi khuÈn nµy v× chóng cã men bªta- glucosidaza cã thÓ thuû ph©n cellobioza.
C¸c vi khuÈn thuéc loµi Lachnospira multiparus, Selenomonas ruminantium... ®Òu cã kh¨ n¨ng sö dông tèt hydratcacbon hoµ tan. - Vi khuÈn sö dông c¸c axit h÷u c¬. HÇu hÕt c¸c vi khuÈn ®Òu cã kh¶ n¨ng sö dông axit lactic mÆc dï l-îng axit nµy trong d¹ cá th-êng kh«ng ®¸ng kÓ trõ trong nh÷ng tr-êng hîp ®Æc biÖt. Mét sè cã thÓ sö dông axit succinic, malic, fumaric, formic hay acetic. Nh÷ng loµi sö dông axit lactic lµ Veillonella gazogenes, Veillonella alacalescens, Peptostreptococcus elsdenii, Propioni bacterium vµ Selenomonas lactilytica. - Vi khuÈn ph©n gi¶i protein. Trong sè nh÷ng loµi vi khuÈn ph©n gi¶i protein vµ sinh amoniac th× Peptostreptococus vµ Clostridium cã kh¶ n¨ng lín nhÊt. Sù ph©n gi¶i protein vµ axit amin ®Ó s¶n sinh ra amoniac trong d¹ cá cã ý nghÜa quan träng ®Æc biÖt c¶ vÒ ph-¬ng diÖn tiÕt kiÖm nit¬ còng nh- nguy c¬ d- thõa amoniac. Amoniac cÇn cho c¸c loµi vi khuÈn d¹ cá ®Ó tæng hîp nªn sinh khèi protein cña b¶n th©n chóng, ®ång thêi mét sè vi khuÈn ®ßi hái hay ®-îc kÝch thÝch bëi axit amin, peptit vµ isoaxit cã nguån gèc tõ valine, leucine vµ isoleucine. Nh- vËy cÇn ph¶i cã mét l-îng protein ®-îc ph©n gi¶i trong d¹ cá ®Ó ®¸p øng nhu cÇu nµy cña vi sinh vËt d¹ cá. - Vi khuÈn t¹o mªtan. Nhãm vi khuÈn nµy rÊt khã nu«i cÊy trong èng nghiÖm, cho nªn nh÷ng th«ng tin vÒ nh÷ng VSV nµy cßn h¹n chÕ. C¸c loµi vi khuÈn cña nhãm nµy lµ Methano baccterium, Methano ruminantium vµ Methano forminicum. - Vi khuÈn tæng hîp vitamin. NhiÒu loµi vi khuÈn d¹ cá cã kh¶ n¨ng tæng hîp c¸c vitamin nhãm B vµ vitamin K. §éng vËt nguyªn sinh (Protozoa) Protozoa xuÊt hiÖn trong d¹ cá khi gia sóc b¾t ®Çu ¨n thøc ¨n thùc vËt th«. Sau khi ®Î vµ trong thêi gian bó s÷a d¹ dµy tr-íc kh«ng cã protozoa. ® Protozoa kh«ng thÝch øng víi m«i tr-êng bªn ngoµi vµ bÞ chÕt nhanh. Trong d¹ cá protozoa cã sè l-îng kho¶ng 105-106 tÕ bµo/g chÊt chøa d¹ cá. Cã kho¶ng 120 loµi protozoa trong d¹ cá. Mçi loµi gia sóc cã sè loµi protozoa kh¸c nhau. Protozoa trong d¹ cá thuéc líp Ciliata cã 2 líp phô lµ Entodini«mrphidia vµ Holotrica. PhÇn lín ®éng vËt nguyªn sinh d¹ cá thuéc nhãm Holotrica cã Æc ®iÓm lµ ë ®-êng xo¾n gÇn miÖng cã tiªm mao, cßn tÊt c¶ chç cßn l¹i cña c¬ thÓ cã rÊt Ýt tiªm mao. Protozoa cã mét sè t¸c dông chÝnh nh- sau:
- Tiªu ho¸ tinh bét vµ ®-êng. Tuy cã mét vµi lo¹i protozoa cã kh¶ n¨ng ph©n gi¶i xenluloza nh-ng c¬ chÊt chÝnh vÉn lµ ®-êng vµ tinh bét v× thÕ mµ khi gia sóc ¨n khÈu phÇn nhiÒu bét ®-êng th× sè l-îng protozoa t¨ng lªn. - XÐ r¸ch mµng mµng tÕ bµo thùc vËt. T¸c dông nµy cã ®-îc th«ng qua t¸c ®éng c¬ häc vµ lµm t¨ng diÖn tÝch tiÕp xóc cña thøc ¨n, do ®ã mµ thøc ¨n dÔ dµng chÞu t¸c ®éng cña vi khuÈn. - TÝch luü polysaccarit. Protozoa cã kh¶ n¨ng nuèt tinh bét ngay sau khi ¨n vµ dù tr÷ d-íi d¹ng amylopectin. Polysaccarit nµy cã thÓ ®-îc ph©n gi¶i vÒ sau hoÆc kh«ng bÞ lªn men ë d¹ cá mµ ®-îc ph©n gi¶i thµnh ®-êng ®¬n vµ ®-îc hÊp thu ë ruét. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng quan träng ®èi víi protozoa mµ cßn cã ý nghÜa dinh d-ìng cho gia sóc nhai l¹i nhê hiÖu øng ®Öm chèng ph©n gi¶i ®-êng qu¸ nhanh lµm gi¶m pH ®ét ngét, ®ång thêi cung cÊp n¨ng l-îng tõ tõ h¬n cho nhu cÇu cña b¶n th©n VSV d¹ cá trong nh÷ng thêi gian xa b÷a ¨n. - B¶o tån m¹ch nèi ®«i cña c¸c axit bÐo kh«ng no. C¸c axit bÐo kh«ng no m¹ch dµi quan träng ®èi víi gia sóc (linoleic, linolenic) ®-îc protozoa nuèt vµ ®-a xuèng phÇn sau cña ®-êng tiªu ho¸ ®Ó cung cÊp trùc tiÕp cho vËt chñ, nÕu kh«ng c¸c axit bÐo nµy sÏ bÞ lµm no ho¸ bëi vi khuÈn. Tuy nhiªn gÇn ®©y nhiÒu ý kiÕn cho r»ng protozoa trong d¹ cá cã mét sè t¸c h¹i nhÊt ®Þnh : - Protozoa kh«ng cã kh¶ n¨ng sö dông NH3 nh- vi khuÈn. Nguån nit¬ ®¸p øng nhu cÇu cña chóng lµ nh÷ng m¶nh protein thøc ¨n vµ vi khuÈn. NhiÒu nghiªn cøu cho thÊy protozoa kh«ng thÓ x©y dùng protein b¶n th©n tõ c¸c amit ®-îc. Khi mËt ®é protozoa trong d¹ cá cao th× mét tû lÖ lín vi khuÈn bÞ protozoa thùc bµo. Mçi protozoa cã thÓ thùc bµo 600-700 vi khuÈn trong mét giê ë mËt ®é vi khuÈn 109/ml dÞch d¹ cá. Do cã hiÖn t-îng nµy mµ protozoa ®· lµm gi¶m hiÖu qu¶ sö dông protein nãi chung. Protozoa còng gãp phÇn lµm t¨ng nång ®é amoniac trong d¹ cá do sù ph©n gi¶i protein cña chóng. - Protozoa kh«ng tæng hîp ®-îc vitamin mµ sö dông vitamin tõ thøc ¨n hay do vi khuÈn t¹o nªn nªn lµm gi¶m rÊt nhiÒu vitamin cho vËt chñ. NÊm (Fungi) NÊm trong d¹ cá thuéc lo¹i yÕm khÝ. NÊm lµ vi sinh vËt ®Çu tiªn x©m nhËp vµ tiªu ho¸ thµnh phÇn cÊu tróc thùc vËt b¾t ®Çu tõ bªn trong. Nh÷ng loµi nÊm ®-îc ph©n lËp tõ d¹ cá cõu gåm: Neocallimastix frontalis, Piramonas communis vµ Sphaeromonas communis. Chøc n¨ng cña nÊm trong d¹ cá lµ:
- Mäc chåi ph¸ vì cÊu tróc thµnh tÕ bµo thùc vËt, lµm gi¶m ®é bÒn chÆt cña cÊu tróc nµy, gãp phÇn lµm t¨ng sù ph¸ vì c¸c m¶nh thøc ¨n trong qu¸ tr×nh nhai l¹i. Sù ph¸ vì nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho bacteria vµ men cña chóng b¸m vµo cÊu tróc tÕ bµo vµ tiÕp tôc qu¸ tr×nh ph©n gi¶i xenluloza. - MÆt kh¸c, nÊm còng tiÕt ra c¸c lo¹i men tiªu ho¸ x¬. Phøc hîp men tiªu ho¸ x¬ cña nÊm dÔ hoµ tan h¬n cña men cña vi khuÈn. ChÝnh v× thÕ nÊm cã kh¶ n¨ng tÊn c«ng c¸c tiÓu phÇn thøc ¨n cøng h¬n vµ lªn men chóng víi tèc ®é nhanh h¬n so víi vi khuÈn. Nh- vËy sù cã mÆt cña nÊm gióp lµm t¨ng tèc ®é tiªu ho¸ x¬. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa ®èi víi viÖc tiªu ho¸ thøc ¨n x¬ th« bÞ lignin ho¸. T¸c ®éng t-¬ng hç cña vi sinh vËt trong d¹ cá Vi sinh vËt d¹ cá, c¶ ë thøc ¨n vµ ë biÓu m« d¹ cá, kÕt hîp víi nhau trong qu¸ tr×nh tiªu ho¸ thøc ¨n, loµi nµy ph¸t triÓn trªn s¶n phÈm cña loµi kia. Sù phèi hîp nµy cã t¸c dông gi¶i phãng s¶n phÈm ph©n gi¶i cuèi cïng cña mét loµi nµo ®ã, ®ång thêi t¸i sö dông nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt cho loµi sau. VÝ dô, vi khuÈn ph©n gi¶i protein cung cÊp am«niac, axit amin vµ isoaxit cho vi khuÈn ph©n gi¶i x¬. Qu¸ tr×nh lªn men d¹ cá lµ liªn tôc vµ bao gåm nhiÒu loµi tham gia. Trong ®iÒu kiÖn b×nh th-êng gi÷a vi khuÈn vµ protozoa còng cã sù céng sinh cã lîi, ®Æc biÖt lµ trong tiªu ho¸ x¬. Tiªu ho¸ x¬ m¹nh nhÊt khi cã mÆt c¶ vi khuÈn vµ protozoa. Mét sè vi khuÈn ®-îc protozoa nuèt vµo cã t¸c dông lªn men trong ®ã tèt h¬n v× mçi protozoa t¹o ra mét kiÓu ”d¹ cá mini” víi c¸c ®iÒu kiÖn æn ®Þnh cho vi khuÈn ho¹t ®éng. Mét sè loµi ciliate cßn hÊp thu «xy tõ dÞch d¹ cá gióp ®¶m b¶o cho ®iÒu kiÖn yÕm khÝ trong d¹ cá ®-îc tèt h¬n. Protozoa nuèt vµ tÝch tr÷ tinh bét, h¹n chÕ tèc ®é sinh axit lactic, h¹n chÕ gi¶m pH ®ét ngét, nªn cã lîi cho vi khuÈn ph©n gi¶i x¬. Tuy nhiªn gi÷a c¸c nhãm vi khuÈn kh¸c nhau còng cã sù c¹nh tranh ®iÒu kiÖn sinh tån cña nhau. Ch¼ng h¹n, khi gia sóc ¨n khÈu phÇn ¨n giµu tinh bét nh-ng nghÌo protein th× sè l-îng vi khuÈn ph©n gi¶i xenluloza sÏ gi¶m vµ do ®ã mµ tû lÖ tiªu ho¸ x¬ thÊp. §ã lµ v× sù cã mÆt cña mét l-îng ®¸ng kÓ tinh bét trong khÈu phÇn kÝch thÝch vi khuÈn ph©n gi¶i bét ®-êng ph¸t triÓn nhanh nªn sö dông c¹n kiÖt nh÷ng yÕu tè dinh d-ìng quan träng (nh- c¸c lo¹i kho¸ng, amoniac, axit amin, isoaxit) lµ nh÷ng yÕu tèt còng cÇn thiÕt cho vi khuÈn ph©n gi¶i x¬ vèn ph¸t triÓn chËm h¬n.
VSV ph©n Ho¹t lùc gi¶i x¬ 5 6 7 pH VSV ph©n gi¶i tinh bét S¬ ®å 1-3: Liªn quan gi÷a pH vµ ho¹t lùc cña c¸c nhãm VSV d¹ cá MÆt kh¸c, t-¬ng t¸c tiªu cùc gi÷a vi khuÈn ph©n gi¶i bét ®-êng vµ vi khuÈn ph©n gi¶i x¬ cßn liªn quan ®Õn pH trong d¹ cá (S¬ ®å 1-3). Chenost vµ Kayouli (1997) gi¶i thÝch r»ng qu¸ tr×nh ph©n gi¶i chÊt x¬ cña khÈu phÇn diÔn ra trong d¹ cá cã hiÖu qu¶ cao nhÊt khi pH dÞch d¹ cá >6,2, ng-îc l¹i qu¸ tr×nh ph©n gi¶i tinh bét trong d¹ cá cã hiÖu qu¶ cao nhÊt khi pH
Vai trß cña vi sinh vËt d¹ cá ®èi víi vËt chñ Ph©n gi¶i gluxit Gluxit cña thøc ¨n ®-îc ph©n gi¶i bëi VSV trong d¹ cá. Qu¸ tr×nh ph©n gi¶i nµy cña VSV rÊt quan träng bëi v× 60-90% gluxit (carbohydrat) cña khÈu phÇn, kÓ c¶ v¸ch tÕ bµo thùc vËt, ®-îc lªn men trong d¹ cá (S¬ ®å 1-4). Xenluloza Tinh bét Saccaroza Xenlobioza Mantoza Fructoza Pectin Glucoza FRUCTAN Pentoza axit pyruvic Hemixenluloza axit citric axit lactic axit oxaloacetic axit acetic axit propionic axit sucinic axit butyric axit valeric S¬ ®å 1-4: Tãm t¾t qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ hydratcarbon trong d¹ cá V¸ch tÕ bµo lµ thµnh phÇn quan träng cña thøc ¨n x¬ th« ®-îc ph©n gi¶i mét phÇn bëi VSV nhê cã men ph©n gi¶i x¬ (xenlulaza) do chóng tiÕt ra. Qu¸ tr×nh ph©n gi¶i c¸c carbohydrat phøc t¹p sinh ra c¸c ®-êng ®¬n. §èi víi gia sóc d¹ dµy ®¬n th× ®-êng ®¬n, nh- glucoza, lµ s¶n phÈm cuèi cïng ®-îc hÊp thu, nh-ng ®èi víi gia sóc nhai l¹i th× ®-êng ®¬n ®-îc VSV d¹ cá lªn men ®Ó t¹o ra c¸c ABBH. Ph-¬ng tr×nh tãm t¾t m« t¶ sù lªn men glucoza, s¶n phÈm trung gian cña qu¸ tr×nh ph©n gi¶i c¸c gluxit phøc t¹p, ®Ó t¹o c¸c ABBH nh- sau: Axit axetic C6H12O6 + 2H2O 2CH3COOH + 2CO2 + 4H2 Axit propionic C6H12O6 + 2H2 2CH3CH2COOH + 2H2O Axit butyric C6H12O6 CH3-CH2CH2 COOH + 2CO2 + 2 H2
KhÝ mª tan 4H2 + CO2 CH4 + 2H2O Nh- vËy, s¶n phÈm cuèi cïng cña sù lªn men carbohydrat thøc ¨n bëi VSV d¹ cá gåm: - C¸c axit bÐo bay h¬i, chñ yÕu lµ a. axetic (C2), a. propyonic (C3), a. butyric (C4) vµ mét l-îng nhá c¸c axit kh¸c (izobytyric, valeric, izovaleric). C¸c ABBH nµy ®-îc hÊp thu qua v¸ch d¹ cá vµo m¸u vµ lµ nguån n¨ng l-îng chÝnh cho vËt chñ. Chóng cung cÊp kho¶ng 70-80% tæng sè n¨ng l-îng ®-îc gia sóc nhai l¹i hÊp thu. Trong khi ®ã gia sóc d¹ dµy ®¬n lÊy n¨ng l-îng chñ yÕu tõ glucoza vµ lipit hÊp thu ë ruét. Tû lÖ gi÷a c¸c ABBH phô thuéc vµo b¶n chÊt cña c¸c lo¹i gluxit cã trong khÈu phÇn. C¸c ABBH ®-îc sinh ra trong d¹ cá ®-îc c¬ thÓ bß s÷a sö dông vµo c¸c môc ®Ých kh¸c nhau: - AxÝt acetic (CH3COOH ) ®-îc bß s÷a sö dông chñ yÕu ®Ó cung cÊp n¨ng l-îng th«ng qua chu tr×nh Creb sau khi ®-îc chuyÓn ho¸ thµnh axetyl- CoA. Nã còng lµ nguyªn liÖu chÝnh ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c lo¹i mì, ®Æc biÖt lµ mì s÷a. - AxÝt propionic (CH3CH2COOH ) chñ yÕu ®-îc chuyÓn ®Õn gan, t¹i ®©y nã ®-îc chuyÓn ho¸ thµnh ®-êng glucoza. Tõ gan glucoza sÏ ®-îc chuyÓn vµo m¸u nh»m b¶o ®¶m sù æn ®Þnh nång ®é glucoza huyÕt vµ tham gia vµo tao ®æi chung cña c¬ thÓ. §-êng glucoza ®-îc bß s÷a sö dông chñ yÕu lµm nguån n¨ng l-îng cho c¸c ho¹t ®éng thÇn kinh, nu«i thai vµ h×nh thµnh ®-êng lactoza trong s÷a. Mét phÇn nhá axit lactic sau khi hÊp thu qua v¸ch d¹ cá ®-îc chuyÓn ho¸ ngay thµnh axit lactic vµ cã thÓ ®-îc chuyÓn ho¸ tiÕp thµnh glucoza vµ glycogen. - AxÝt butyric(CH3CH2CH2COOH) ®-îc chuyÓn ho¸ thµnh bªta- hydroxybutyric khi ®i qua v¸ch d¹ cá, sau ®ã ®-îc sö dông nh- mét nguån n¨ng l-îng bëi mét sè m« bµo, ®Æc bÞªt lµ c¬ x-¬ng vµ c¬ tim. Nã còng cã thÓ ®-îc chuyÓn ho¸ dÔ dµng thµnh xeton vµ g©y ®éc h¹i cho bß s÷a khi cã nång ®é hÊp thu qu¸ cao. Ho¹t ®éng lªm men gluxit cña vi sinh vËt d¹ cá cßn gi¶i phãng ra mét khèi l-îng khæng lå c¸c thÓ khÝ, chñ yÕu lµ CO2 vµ CH 4. C¸c thÓ khÝ nµy kh«ng ®-îc bß s÷a lîi dông, mµ chóng ®Òu ®-îc th¶i ra ngoµi c¬ thÓ th«ng qua ph¶n x¹ î h¬i.
ChuyÓn ho¸ c¸c hîp chÊt chøa nit¬ C¸c hîp chÊt chøa nit¬, bao gåm c¶ protein vµ phi protein, khi ®-îc ¨n vµo d¹ cá sÏ bÞ VSV ph©n gi¶i (S¬ ®å1-5). Møc ®é ph©n gi¶i cña chóng phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, ®Æc biÖt lµ ®é hoµ tan. C¸c nguån nit¬ phi protein (NPN) trong thøc ¨n, nh- urª, hoµ tan hoµn toµn vµ nhanh chãng ph©n gi¶i thµnh am«niac. Trong khi tÊt c¶ NPN ®-îc chuyÓn thµnh amoniac trong d¹ cá, th× cã mét phÇn - nhiÒu hay Ýt tuú thuéc vµo b¶n chÊt cña thøc ¨n - protein thËt cña khÈu phÇn ®-îc VSV d¹ cá ph©n gi¶i thµnh amoniac. Am«niac trong d¹ cá lµ yÕu tè cÇn thiÕt cho sù t¨ng sinh cña hÇu hÕt c¸c loµi vi khuÈn trong d¹ cá. C¸c vi khuÈn nµy sö dông am«niac ®Ó tæng hîp nªn axit amin cña chóng. Nã ®-îc coi lµ nguån nit¬ chÝnh cho nhiÒu lo¹i vi khuÈn, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vi khuÈn tiªu ho¸ x¬ vµ tinh bét. Thøc ¨n Protein N phi protein Protein kh«ng Protein bÞ N phi Urª bÞ ph©n gi¶i ph©n gi¶i protein n. bät Peptit d¹ cá A. amin Amoniac Urª gaN Protein vi sinh vËt Urª Tiªu ho¸ trong ruét thËn non N-íc tiÓu S¬ ®å 1-5: Sù chuyÓn ho¸ c¸c chÊt chøa nit¬ trong d¹ cá Sinh khèi vi sinh vËt sÏ ®Õn d¹ mói khÕ vµ ruét non theo khèi d-ìng chÊp. T¹i ®©y mét phÇn protein vi sinh vËt nµy sÏ ®-îc tiªu ho¸ vµ hÊp thu t-¬ng tù nh- ®èi víi ®éng vËt d¹ dµy ®¬n. Trong sinh khèi protein VSV cã kho¶ng 80%
lµ protein thËt cã chøa ®Çy ®ñ c¸c axit amin kh«ng thay thÕ víi tû lÖ c©n b»ng. Protein thËt cña VSV ®-îc tiªu ho¸ kho¶ng 80-85% ë ruét. Nhê cã VSV d¹ cá mµ gia sóc nhai l¹i Ýt phô thuéc vµo chÊt l-îng protein th« cña thøc ¨n h¬n lµ ®éng vËt d¹ dµy ®¬n bëi v× chóng cã kh¶ n¨ng biÕn ®æi c¸c hîp chÊt chøa N ®¬n gi¶n, nh- urª, thµnh protein cã gi¸ trÞ sinh häc cao. Bëi vËy ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu duy tr× b×nh th-êng vµ nhu cÇu s¶n xuÊt ë møc võa ph¶i th× kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cho gia sóc nhai l¹i ¨n nh÷ng nguån protein cã chÊt l-îng cao, bëi v× hÇu hÕt nh÷ng protein nµy sÏ bÞ ph©n gi¶i thµnh am«niac; thay vµo ®ã am«niac cã thÓ sinh ra tõ nh÷ng nguån N ®¬n gi¶n vµ rÎ tiÒn h¬n. Kh¶ n¨ng nµy cña VSV d¹ cá cã ý nghÜa kinh tÕ rÊt lín ®èi v× thøc ¨n chøa protein thËt ®¾t h¬n nhiÒu so víi c¸c nguån NPN. ChuyÓn ho¸ lipit Trong d¹ cá cã hai qu¸ tr×nh trao ®æi mì cã liªn quan víi nhau: ph©n gi¶i lipit cña thøc ¨n vµ tæng hîp míi lipit cña VSV. Triaxylglycerol vµ galactolipit cña thøc ¨n ®-îc ph©n gi¶i vµ thuû ph©n bëi lipaza VSV. Glyexerol vµ galactoza ®-îc lªn men ngay thµnh ABBH. C¸c axit bÐo gi¶i phãng ra ®-îc trung hoµ ë pH cña d¹ cá chñ yÕu d-íi d¹ng muèi canxi cã ®é hoµ tan thÊp vµ b¸m vµo bÒ mÆt cña vi khuÈn vµ c¸c tiÓu phÇn thøc ¨n. ChÝnh v× thÓ tû lÖ mì qu¸ cao trong khÈu phÇn th-êng lµm giÈm kh¶ n¨ng tiªu ho¸ x¬ ë d¹ cá. Trong d¹ cá cßn x¶y ra qu¸ tr×nh hydrogen ho¸ vµ ®ång ph©n ho¸ c¸c axit bÐo kh«ng no. C¸c axit bÐo kh«ng no m¹ch dµi (linoleic, linolenic) bÞ lµm b·o hoµ (hydrogen ho¸ thµnh axit stearic) vµ sö dông bëi mét sè vi khuÈn. Mét sè m¹ch nèi ®«i cña c¸c axit bÐo kh«ng no cã thÓ kh«ng bÞ hydrogen ho¸ nh-ng ®-îc chuyÓn tõ d¹ng cis sang d¹ng trans bÒn v÷ng h¬n. C¸c axit bÐo cã m¹ch nèi ®«i d¹ng trans nµy cã ®iÓm nãng ch¶y cao h¬n vµ hÊp thu (ë ruét non) vµ chuyÓn vµo m« mì lµm cho mì cña gia sóc nhai l¹i cã ®iÓm nãng ch¶y cao. Vi sinh vËt d¹ cá cßn cã kh¶ n¨ng tæng hîp lipit cã chøa c¸c axit bÐo l¹ (cã m¹ch nh¸nh vµ m¹ch lÎ) do sö dông c¸c ABBH cã m¹ch nh¸nh vµ m¹ch lÎ ®-îc t¹o ra trong d¹ cá. C¸c axit nµy sÏ cã mÆt trong s÷a vµ mì c¬ thÓ cña vËt chñ. Nh- vËy, lipit cña VSV d¹ cá lµ kÕt qu¶ cña viÖc biÕn ®æi lipit cña thøc ¨n vµ lipit ®-îc tæng hîp míi. Kh¶ n¨ng tiªu ho¸ mì cña VSV d¹ cá rÊt h¹n chÕ, cho nªn khÈu phÇn nhiÒu mì sÏ c¶n trë tiªu ho¸ x¬ vµ gi¶m thu nhËn thøc ¨n. Tuy nhiªn, ®èi víi phô phÈm x¬ hµm l-îng mì trong ®ã rÊt thÊp nªn dinh d-ìng cña gia sóc nhai l¹i Ýt chÞu ¶nh h-ëng cña tiªu ho¸ mì trong d¹ cá.
Cung cÊp vitamin Mét sè nhãm VSV d¹ cá cã kh¶ n¨ng tæng hîp nªn c¸c lo¹i viatmin nhãm B vµ vitamin K. Gi¶i ®éc NhiÒu b»ng chøng cho thÊy VSV d¹ cá cã kh¶ n¨ng thÝch nghi chèng l¹i mét sè chÊt kh¸ng dinh d-ìng. Nhê kh¶ n¨ng gi¶i ®éc nµy mµ gia sóc nhai l¹i, ®Æc biÖt lµ dª, cã thÓ ¨n mét sè lo¹i thøc ¨n mµ gia sóc d¹ dµy ®¬n ¨n th-êng bÞ ngé ®éc nh- l¸ s¾n, h¹t b«ng. NhËn xÐt chung vÒ tiªu ho¸ ë gia sóc nhai l¹i - T¸c dông tÝch cùc cña VSV d¹ cá: + Ph©n gi¶i ®-îc chÊt x¬ nªn gi¶m c¹nh tranh thøc ¨n víi ng-êi vµ gia sóc vµ gia cÇm kh¸c (S¬ ®å 1-6). + Sö dông ®-îc NPN nªn gi¶m nhu cÇu protein thùc trong khÈu phÇn (S¬ ®å 1-6). + N©ng cÊp chÊt l-îng protein gãp phÇn gi¶m nhu cÇu axit amin kh«ng thay thÕ. + Tæng hîp ®-îc mét sè vitamin (B, K) vµ do ®ã mµ gi¶m cung cÊp tõ thøc ¨n. + Gi¶i ®éc nhê VSV d¹ cá nªn gia sóc nhai l¹i ¨n ®-îc nhiÒu lo¹i thøc ¨n.
X¬ Protein Mª tan VSV VSV §-êng Peptit, AA VSV VSV Xeto axit VSV NH3 NPN AXBBH Protein VSV VËt chñ S¬ ®å 1-6: C¬ së cña viÖc sö dông x¬ vµ nit¬ phi protein (NPN) ®Ó nu«i gia sóc nhai l¹i - T¸c ®éng tiªu cùc cña tiªu ho¸ d¹ cá: + Lµm mÊt m¸t n¨ng l-îng thøc ¨n do lªn men (nhiÖt, mªtan) vµ n¨ng l-îng mang d¹ cá. + Ph©n huû protein chÊt l-îng cao g©y l·ng phÝ. + Hydrrogen ho¸ mét sè axit bÐo kh«ng no quan träng cÇn cho vËt chñ. + KhÝ mªtan sinh ra g©y hiÖu øng nhµ kÝnh, ¶nh h-ëng xÊu ®Õn m«i tr-êng.