Ô NHIỄM NƯỚC VÀ TÁC ĐỘNG ĐẾN NÔNG LÂM NGƯ NGHIỆP

Chia sẻ: Nguyễn Nhật Anh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:18

Thêm vào BST

Báo xấu

137
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ô nhiễm nước bao gồm những sự thay đổi về tính chất lý hóa sinh của nước mặt và nước ngầm làm tổn hại các sinh vật. Trên thực tế mức yêu cầu về độ sạch của nước tùy theo mục tiêu sử dụng nước.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ô NHIỄM NƯỚC VÀ TÁC ĐỘNG ĐẾN NÔNG LÂM NGƯ NGHIỆP

OÂ NHIEÃM NÖÔÙC VAØ TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN NOÂNG LAÂM NGÖ NGHIEÄP OÂ nhieãm nöôùc bao goàm nhöõng söï thay ñoåi veà tính chaát lyù hoùa sinh cuûa nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm laøm toån haïi caùc sinh vaät. Treân thöïc teá möùc yeâu caàu veà ñoä saïch cuûa nöôùc tuøy theo muïc tieâu söû duïng nöôùc. 1. Caùc taùc nhaân gaây oâ nhieãm vaø nguoàn goác cuûa chuùng Coù nhieàu caùch phaân loaïi caùc chaát gaây oâ nhieãm, ñeå tieän duïng, coù theå chia nhoû caùc chaát gaây oâ nhieãm nöôùc veà maët sinh hoïc, hoùa hoïc vaø lyù hoïc thaønh ra 8 nhoùm chuû yeáu: 1) Caùc taùc nhaân gaây beänh: vi khuaån, virus, nguyeân sinh ñoäng vaät, kyù sinh truøng. 2) Caùc chaát thaûi caàn oxygen: chaát thaûi sinh hoaït, phaân suùc vaät, caùc chaát höõu cô khaùc coù theå phaân huûy sinh hoïc ñöôïc 3) Caùc hoùa chaát hoøa tan: acid, muoái, caùc kim loaïi ñoäc vaø hôïp chaát cuûa chuùng 4) Caùc döôõng chaát voâ cô: caùc muoái nitrate vaø phosphate hoøa tan trong nöôùc 5) Caùc hoùa chaát höõu cô: goàm nhöõng chaát coù theå hoaëc khoâng theå hoøa tan trong nöôùc goàm: daàu, môõ, nhöïa, noâng döôïc, caùc dung moâi duøng ñeå taåy röûa.v.v. 6) Phuø sa hoaëc caùc chaát lô löûng: caùc haït ñaát, buøn khoâng hoøa tan vaø caùc vaät chaát höõu cô hoaëc voâ cô coù theå toàn taïi ôû daïng lô löûng trong nöôùc 7) Caùc chaát phoùng xaï 8) Nhieät Nguoàn goác, caùch taùc ñoäng vaø phöông phaùp kieåm soaùt caùc chaát gaây oâ nhieãm ñöôïc lieät keâ trong Baûng 1 Baûng 1 Caùc taùc nhaân gaây oâ nhieãm nöôùc chính Chaát oâ Nguoàn Taùc ñoäng Phöông phaùp nhieãm kieåm soaùt Caùc chaát coù Trong nöôùc chaûy traøn Bò phaân huûy bôûi caùc Xöû lyù nöôùc, giaûm nhu caàu töø ñaát; chaát thaûi cuûa vi khuaån tieâu thuï O2 thieåu nöôùc chaûy oxygen ngöôøi; xaùc baõ thöïc vaät, laøm caïn kieät O2 trong traøn noâng nghieäp caùc chaát thaûi coâng nöôùc; caù seõ cheát vaø nghieäp (töø nhaø maùy loïc di ñi nôi khaùc, caây daàu, nhaø maùy giaáy, nhaø cheát; boác muøi hoâi, maùy cheá bieán thöïc laøm gia suùc bò nhieãm phaåm); nöôùc möa chaûy ñoäc. 1
traøn töø khu vöïc ñoâ thò Caùc maàm Trong nöôùc thaûi sinh Boät phaùt caùc beänh lan Xöû lyù nöôùc thaûi, beänh hoaït, chaát thaûi gia suùc truyeàn theo nöôùc nhö giaûm thieåu nöôùc thöông haøn, vieâm gan chaûy traøn trong dòch taû, kieát lî; vaät noâng nghieäp, laäp nuoâi bò nhieãm beänh heä thoáng daãn nöôùc vaøthoaùt nöôùc rieâng Caùc hoaù chaát vaø khoaùng chaát voâ cô Caùc acid Trong nöôùc röûa troâi töø Gieát cheát sinh vaät; Laáp moû; xöû lyù moû; chaát thaûi coâng gia taêng ñoä hoøa tan nöôùc thaûi; giaûm nghieäp; söï laéng tuï acid cuûa moät soá khoaùng löôïng khoùi thaûi chaát ñoäc haïi sinh acid Caùc loaïi Nöôùc chaûy traøn treân Gieát thuûy sinh vaät Xöû lyù nöôùc thaûi; muoái maët ñaát; khai moû; chaát nöôùc ngoït, laøm gia caûi taïo ñaát moû; thaûi coâng nghieäp; moû taêng ñoä maën cuûa ñaát; töôùi thaám; caám xaû daàu; nöôùc chaûy traøn laøm ñaát khoù söû duïng muoái töø nhöõng khu trong ñoâ thò; khöû baêng cho daân duïng, thuûy vöïc loïc daàu tuyeát treân ñöôøng baèng noâng vaø coâng nghieäp hoùa chaát Chì Xaêng pha chì; moät soá Ñoäc ñoái vôùi nhieàu Caám xaêng pha chì noâng döôïc; luyeän quaëng loaïi sinh vaät keå caû vaø caùc söû duïng chì chì ngöôøi khoâng caàn thieát Thuûy ngaân Söï boác hôi vaø hoøa tan Raát ñoäc cho ngöôøi Xöû lyù nöôùc thaûi; töï nhieân; chaát thaûi coâng (nhaát laø methyl thuûy caám söû duïng khi nghieäp; thuoác tröø naám ngaân) khoâng caàn thieát Caùc chaát Nöôùc chaûy traøn beà maët; Thöïc vaät moïc quaù Xöû lyù theo coâng dinh döôõng nöôùc chaûy traøn trong nhieàu; rong boät phaùt ngheä cao caùc chaát caây troàng noâng nghieäp; khai moû; gaây cheát caù vaø laøm thaûi; duøng chaát chaát thaûi coâng nghieäp; ñaûo loän heä sinh thaùi thaûi cho noâng nöôùc thaûi xöû lyù chöa thuûy; phuù döôõng hoùa nghieäp; choáng xoùi ñaït; caùc coâng nghieäp caùc hoà chöùa; coù khaû moøn cheá bieán thöïc phaåm; gaây ñoäc cho treû em phosphate trong chaát vaø vaät nuoâi; gaây muøi taåy giaët hoâi thoái Chaát phuø sa Xoùi moøn töï nhieân, baûo Laø nguoàn oâ nhieãm Choáng xoùi moøn toàn ñaát ñai keùm; chaûy chính; laøm caïn caùc ñaát ñai moät caùch traøn do noâng nghieäp, thuûy ñaïo, caûng, hoà tích cöïc khai moû, laâm nghieäp vaø chöùa; giaûm daân soá hoaït ñoäng xaây döïng ñoäng vaät hai maûnh voû vaø caù; giaûm khaû naêng phaân huûy chaát höõu cô 2
cuûa vöïc nöôùc Caùc chaát Caùc nguoàn töï nhieân Gaây ung thö, laøm sai Caám hoaëc giaûm phoùng xaï (trong ñaát vaø ñaù); khai leäch di truyeàn saûn xuaát ñieän vaø moû vaø cheá bieán thöû vuõ khí nguyeân uranium; saûn xuaát ñieän töû; caám vaän nguyeân töû; thöû nghieäm chuyeån vaø buoân vuõ khí haït nhaân baùn nguyeân lieäu cuøng chaát thaûi nguyeân töû Nhieät Nöôùc laøm nguoäi töø nhaø Laøm giaûm ñoä hoøa tan Duøng nhieät thöøa maùy coâng nghieäp hoaëc cuûa oxy trong nöôùc; ñeå söôûi aám; nhoát saûn xuaát ñieän gieát caù; laøm taêng tính nöôùc thaûi mang nhaïy caûm cuûa thuûy nhieät vaøo caùc ao, sinh vaät ñoái vôùi kyù keânh. sinh, maàm beänh, hoùa chaát ñoäc; thay ñoåi thaønh phaàn vaø phaù huûy heä sinh thaùi thuûy Hoùa chaát höõu cô Daàu, môõ Chaát thaûi töø caùc maùy Huûy hoaïi heä sinh moùc ñoäng cô; beå oáng thaùi; gaây thieät haïi veà daãn daàu; noå gieáng daàu kinh teá, du lòch, thaåm ngoaøi bieån; ræ daàu töï myõ cho caùc vuøng bôø nhieân ôû bieån; vôõ taøu bieån; gaây haïi caù vaø daàu chim; gaây muøi vò khoù chòu Noâng döôïc Duøng trong noâng Ñoäc haïi cho moät soá Giaûm söû duïng, nghieäp,laâm nghieäp, tröø loaøi caù soø heán, chim caám caùc chaát quaù muoãi vaø ñoäng vaät coù vuù; ñoäc, chuyeån sang tích luõy ôû môõ ngöôøi, phoøng tröø sinh hoïc moät soá chaát gaây ñoäc cho ngöôøi, coù theå gaây ung thö, sinh saûn vaø di truyeàn baát tuùc Nhöïa Trong nhaø vaø coâng Gieát caù; caùc haäu quaû Caám xaû thaûi, nghieäp vaãn chöa bieát heát khuyeán khích taùi cheá, giaûm duøng caùc bao bì Chaát taåy Trong nhaø vaø coâng Thuùc ñaåy söï taêng Caám duøng caùc (phosphate) nghieäp tröôûng cuûa rong vaø chaát taåy chöùa thuûy thöïc vaät, gieát caù phosphate ôû 3
vaø gaây muøi hoâi, laøm nhöõng khu vöïc kieät oxy nöôùc nhaïy caûm, xöû lyù nöôùc thaûi. Caùc hôïp chaát Khöû truøng nöôùc baèng Ñoâi khi ñoäc haïi cho Xöû lyù nöôùc thaûi, chöùa clo clo; coâng nghieäp giaáy phieâu sinh vaø caù; gaây duøng ozone ñeå vaø moät soá coâng nghieäp muøi vò khoù chòu; coù khöû truøng vaø duøng khaùc theå gaây ung thö ôû than hoaït tính ñeå ngöôøi toång hôïp loaïi boû caùc hôïp chaát 1.2 OÂ nhieãm ñieåm vaø phaân taùn Nguoàn oâ nhieãm ñieåm: nguoàn thaûi taäp trung ôû moät ñieåm nhö ñieåm xaû thaûi cuûa caùc nhaø maùy coâng nghieäp, mieäng coáng gom nöôùc thaûi töø khu daân cö chaûy vaøo vöïc nöôùc nhaän khoâng qua xöû lyù. Nguoàn oâ nhieãm loaïi naøy coù theå kieåm soaùt ñöôïc baèng caùc coâng ngheä xöû lyù thích hôïp. Nguoàn oâ nhieãm phaân taùn: nguoàn thaûi raûi raùc treân moät dieän roäng raát khoù xöû lyù coù hieäu quaû nhö thuoác tröø dòch haïi trong noâng nghieäp, phaân suùc vaät thaûi treân ñoàng coû. Nguoàn oâ nhieãm naøy khoù xöû lyù coù hieäu quaû vì traûi ra treân moät khoâng gian quaù roäng. 1.3 Caùc chæ thò veà tính chaát cuûa nöôùc Trong con ñöôøng vaän chuyeån, nöôùc mang theo nhieàu loaïi vaät chaát, tuøy theo toå hôïp cuûa caùc loaïi vaät chaát naøy maø nöôùc coù tính chaát khaùc nhau. Moät soá caùc ñaëc ñieåm lyù hoùa sinh sau ñaây phaûn aùnh tính chaát cuûa nöôùc: (1) Ñoä ñuïc; (2) Maøu saéc; (3) pH; (4) Ñoä acid; (5) Ñoä kieàm; (6) Ñoä cöùng; (7) Ñoä oxy hoøa tan; (8) Nhu caàu oxy sinh hoùa; (9) Nhu caàu oxygen hoùa hoïc; (10) Chaát raén; (11) Nitrogen; (12) Phosphate; (13) Sulfate; (14) Fluoride; (15) Daàu môõ; (16) Caùc vi löôïng (kim loaïi); (17) Clo; (18) Vi sinh. Sau ñaây laø dieãn giaûi chi tieát veà caùc ñaëc ñieåm lyù hoùa sinh keå treân: Chaát raén lô löûng Chaát raén coù theå ôû trong nöôùc döôùi daïng hoøa tan hoaëc daïng lô löûng. Chaát raén lô löûng coù theå laø caùc haït chaát höõu cô hoaëc voâ cô hoaëc caùc chaát loûng khoâng troän laãn ñöôïc (daàu, môõ). Caùc chaát voâ cô goàm seùt, buøn vaø caùc thaønh phaàn khaùc cuûa ñaát thöôøng hieän dieän trong nöôùc maët. Chaát höõu cô nhö sôïi thöïc vaät vaø caùc thaønh phaàn sinh hoïc khaùc nhö teá 4
baøo taûo, vi khuaån.v.v. Do tính loïc cuûa ñaát raát lôùn, caùc chaát lô löûng ít khi coù maët trong nöôùc ngaàm. Trong nöôùc thaûi ñoâ thò vaø coâng nghieäp cuõng chöùa nhieàu chaát raén lô löûng. Nöôùc nhieàu chaát raén lô löûng troâng maát veä sinh vaø coù khaû naêng aån chöùa nhieàu maàm beänh. Chaát raén toång soá trong nöôùc ñöôïc ño baèng caùch cho nöôùc boác hôi heát ôû nhieät ñoä 104oC vaø caân phaàn coøn laïi. Chaát raén lô löûng ñöôïc ño baèng caùch loïc vaø saáy khoâ vaät lieäu loïc ôû 104oC sau ñoù tính phaàn khoâ coøn laïi treân vaät lieäu loïc. Coù moät soá chaát lô löûng chui qua loïc ñöôïc nhö colloid vì vaäy ngöôøi ta cuõng xaùc ñònh theâm chaát raén qua loïc vaø chaát raén khoâng qua loïc. Ñoát maãu ñaõ laøm khoâ nöôùc ôû nhieät ñoä 600oC seõ thu ñöôïc löôïng chaát raén voâ cô baát bieán coøn laïi, phaàn chaát raén höõu cô ñaõ bò chuyeån hoùa thaønh CO2, nöôùc hoaëc caùc khí khaùc. Ñoä ñuïc Ñoä ñuïc laø soá ño veà möùc aùnh saùng haáp thu hay phaân taùn do caùc chaát raén lô löûng trong nöôùc, noù khoâng phaûi laø soá ño ñònh löôïng tröïc tieáp cuûa chaát raén lô löûng trong nöôùc. Möùc aùnh saùng haáp thu hay phaân taùn tuøy thuoäc vaøo kích côû vaø ñaëc ñieåm beà maët cuûa caùc haït lô löûng. Ñoä ñuïc cuûa nöôùc do söï xoùi moøn töø ñaát caùc vaät theå giao traïng nhö seùt, buøn, maûnh vuïn ñaù, caùc oxide kim loaïi. Caùc chaát gaây ñoä ñuïc baét nguoàn töø sinh hoaït goàm chaát taåy, xaø boâng, chaát gaây huyeàn phuø.v.v. Nöôùc ñuïc caûn trôû söï quang hôïp cuûa caùc thöïc vaät ñaùy, gaây laéng tuï buøn xuoáng ñaùy vöïc nöôùc aûnh höôûng baát lôïi ñeán quaàn theå ñoäng thöïc vaät ñaùy. Ñoä ñuïc ñöôïc ño baèng duïng cuï ño ñoä ñuïc Jackson duøng ñeøn caày, laáy ñôn vò laø JTU, ño aùnh saùng haáp thu hoaëc phaân taùn qua moät chaát loûng. Moät JTU öùng vôùi ñoä ñuïc taïo ra töø moät huyeàn dòch chöùa 1 mg SiO2. Hai loaïi ñôn vò ño ñoä ñuïc khaùc laø FTU, duøng chaát formazin thay cho SiO2. Ñôn vò NTU duøng ñeå dieãn taû ñoä ñuïc ñöôïc ño baèng phöông phaùp aùnh saùng phaân taùn. Nöôùc töï nhieân coù ñoä ñuïc töø vaøi ba FTU ñeán vaøi traêm FTU. Tieâu chuaån nöôùc uoáng thöôøng chaáp nhaän ñoä ñuïc töø 0,1 – 1 FTU laø toái ña. Maøu saéc Nöôùc tinh khieát khoâng maøu nhöng nöôùc trong töï nhieân coù maøu do chöùa nhieàu chaát laï. Nöôùc coù maøu bieåu kieán neáu moät phaàn maøu laø do chaát lô löûng. Nöôùc coù maøu thaät khi maøu do chaát raén hoøa tan taïo ra sau khi ñaõ loaïi boû chaát lô löûng. 5
Sau khi nöôùc tieáp xuùc vôùi caùc xaùc baõ höõu cô nhö laù, coû, goã.v.v. nöôùc seõ thu nhaän caùc chaát nhö tanin, acid humic, humate vaø coù maøu naâu vaøng. Oxid saét laøm nöôùc coù maøu hôi ñoû, oxid mangan laøm nöôùc coù maøu naâu hoaëc hôi ñen. Caùc nöôùc thaûi coâng nghieäp ñöa vaøo vöïc nöôùc nhieàu loaïi maøu saéc khaùc nhau. Nöôùc coù maøu gaây lo ngaïi cho ngöôøi uoáng, aûnh höôûng ñeán caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp thöïc phaåm, deät nhuoäm, giaáy, bia röôïu.v.v. Nöôùc coù maøu chöa haún laø maát veä sinh nhöng caùc hôïp chaát höõu cô taïo maøu coù theå haáp thu bôùt löôïng clo bôm vaøo nöôùc ñeå khöû truøng, laøm quaù trình naøy keùm hieäu löïc. Caùc hôïp chaát phenol thöôøng coù trong saûn phaåm phaân raõ cuûa thöïc vaät thöôøng keát hôïp vôùi chlorine taïo ra muøi vò raát khoù chòu trong nöôùc uoáng. Hôn nöõa, moät soá acid höõu cô töï nhieân coù theå keát hôïp vôùi chlorine ñeå sinh ra caùc hôïp chaát nghi ngôø laø coù theå gaây ung thö. Maãu nöôùc ñöôïc so vôùi caùc oáng maøu chuaån chöùa platinium ôû daïng ion chlorplatinate, moät ñôn vò maøu töông ñöông vôùi dung dòch chöùa 1 mg/l platinium. Ñoái vôùi caùc maøu khaùc vôùi maøu vaøng naâu, coù theå duøng phöông phaùp quang phoå ñeå xaùc ñònh. Ñoä kieàm Ñoä kieàm laø toång löôïng ion trong nöôùc coù khaû naêng trung hoøa ion hydrogen. Caùc ion taïo neân ñoä kieàm cuûa nöôùc laø CO32-, HCO3-, OH-, HSiO3-, H2BO3-, HPO42-, H2PO4-, HS-, vaø NH3. Caùc hôïp chaát naøy baét nguoàn töø söï hoøa tan caùc khoaùng chaát trong ñaát vaø trong khoâng khí. Chaát phosphate coù theå baét nguoàn töø chaát taåy giaët trong nöôùc thaûi ñoâ thò, hoaëc töø phaân hoùa hoïc hoaëc thuoác baûo veä thöïc vaät töø ñaát noâng nghieäp. Hydrogen sulfide vaø amoân coù theå laø saûn phaåm cuûa söï phaân huûy caùc chaát höõu cô do vi khuaån. Ba thaønh phaàn quan troïng nhaát cuûa ñoä kieàm laø CO32-, HCO3-, OH-. Ngoaøi nguoàn goác khoaùng chaát, caùc ion naøy coøn baét nguoàn töø CO2, voán laø moät thaønh phaàn cuûa khí quyeån vaø laø saûn phaåm cuûa quaù trình phaân huûy caùc chaát höõu cô. Caùc phaûn öùng dieãn ra nhö sau: CO2 + H2O ⇔ H2CO3* (CO2 hoøa tan vaø acid carbonic) (1) + - H2CO3* ⇔ H + HCO3 (bicarbonate) (2) - + 2- HCO3 ⇔ H + CO3 (carbonate) (3) 2- - CO3 + H2O ⇔ HCO3 + OH- (hydroxide) (4) Phaûn öùng (4) laø moät phaûn öùng hoùa hoïc yeáu, tuy vaäy trong moâi tröôøng nöôùc vaãn coù nhieàu taûo söû duïng ion carbonate laøm cho phaûn öùng dòch chuyeån veà beân phaûi vaø nhö theá laøm taêng tích luõy OH-. Do vaäy nöôùc coù nhieàu taûo phaùt trieån seõ coù pH vaøo khoaûng 9-10. Caùc phaûn öùng (1) ñeán (4) ñeàu coù lieân quan ñeán H+ vaø OH- do ñoù noàng ñoä caùc ion kieàm tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän pH. 6
Ñoä kieàm quaù cao seõ taïo ra vò nöôùc chaùt. Nöôùc kieàm seõ ñoùng vaûy caùc noài ñun nöôùc hoaëc caùc oáng daãn nöôùc. Ñoä cöùng Ñoä cöùng laø noàng ñoä caùc ion kim loaïi ña hoùa trò coù trong nöôùc. Trong ñieàu kieän sieâu baûo hoøa, caùc cation taïo ñoä cöùng seõ phaûn öùng vôùi caùc anion trong nöôùc ñeå taïo thaønh keát tuûa raén. Ñoä cöùng goàm coù hai loaïi laø ñoä cöùng carbonate vaø ñoä cöùng khoâng carbonate, tuøy theo anion lieân keát. Ñoä cöùng coù lieân quan vôùi ñoä kieàm goïi laø ñoä cöùng carbonate, phaàn coøn laïi laø ñoä cöùng khoâng carbonate. Ñoä cöùng carbonate keát tuûa deã daøng trong ñieàu kieän nhieät ñoä cao. to Ca(HCO3)2 CaCO3 + CO2 + H2O to Mg(HCO3)2 Mg(OH)2 + 2 CO2 Caùc ion kim loaïi ña hoùa trò coù nhieàu trong nöôùc töï nhieân laø Ca vaø Mg. Caùc loaïi khaùc laø saét vaø mangan ôû daïng khöû (Fe2+, Mn2+), strontium (Sr2+) vaø nhoâm (Al3+). Ñoä cöùng cuûa phaàn lôùn caùc loaïi nöôùc chuû yeáu do Ca vaø Mg. Duøng xaø boâng vôùi nöôùc cöùng raát hao do phaûn öùng: 2NaCO2C17H33 + cation2+ cation2+( CO2C17H33)2 + 2Na (keát tuûa) keát tuûa naøy baùm vaøo da, caùc duïng cuï nhaø beáp, buoàng taém, noài hôi, oáng daãn nöôùc noùng.v.v. Ñoä cöùng do Mg, khi keát hôïp vôùi ion sulfate thöôøng coù taùc duïng xoå ñoái vôùi ngöôøi khoâng hôïp. Nöôùc uoáng caàn coù noàng ñoä Mg ít hôn 50 mg/l. Nöôùc cöùng noùi chung toát cho heä tim maïch con ngöôøi. Ñoä cöùng toái ña cho pheùp ñoái vôùi nöôùc uoáng laø 500 mg/l. Phaân loaïi phoå bieán ñoä cöùng cuûa nöôùc nhö sau: Nöôùc meàm < 50 mg/l tính theo CaCO3 Hôi cöùng 50-150 mg/l tính theo CaCO3 Cöùng 150-300 mg/l tính theo CaCO3 Raát cöùng >300 mg/l tính theo CaCO3 Fluoride Coù trong moät soá ñaù traàm tích vaø ñaù nuùi löûa, F ít hieän dieän trong nöôùc maët. ÔÛ löôïng lôùn F ñoäc cho con ngöôøi vaø suùc vaät. Löôïng 1 mg/l trong nöôùc uoáng giuùp traùnh hoûng raêng ôû 7
treû em, do ñoù ngöôøi ta theâm F vaøo nöôùc uoáng thieáu F. Quaù nhieàu F trong nöôùc uoáng seõ laøm bieán maøu raêng (khoaûng 2 mg/l). Quaù nhieàu F gaây ra beänh bieán daïng xöông (noàng ñoä F> 5mg/l). Kim loaïi Taát caû caùc kim loaïi ñeàu hoøa tan trong nöôùc theo nhieàu möùc khaùc nhau. Caùc kim loaïi goïi laø ñoäc khi chuùng coù theå gaây haïi cho cô theå ôû lieàu khaù thaáp. Kim loaïi trong nöôùc baét nguoàn töø voû traùi ñaát vaø chaát thaûi sinh hoaït, coâng nghieäp vaø noâng nghieäp. Kim loaïi thöôøng ñöôïc ño baèng quang phoå keá haáp thu nguyeân töû. Caùc kim loaïi khoâng ñoäc(hoaëc ít ñoäc) Ngoaøi caùc ion taïo ra ñoä cöùng, Ca vaø Mg, caùc kim loaïi khoâng ñoäc khaùc thöôøng coù trong nöôùc töï nhieân goàm Na, Fe, Mn, Al, Cu vaø Zn. Na laø loaïi phoå bieán nhaát, caùc muoái cuûa noù raát deã tan trong nöôùc. Löôïng Na cao seõ laøm nöôùc coù muøi chaùt vaø gaây haïi tim vaø thaän ngöôøi. Na aên moøn beà maët kim loaïi vaø ôû noàng ñoä cao seõ gaây haïi thöïc vaät. Fe vaø Mn thöôøng hieän dieän chung vaø ôû noàng ñoä bình thöôøng trong nöôùc khoâng gaây haïi söùc khoeû. Fe vaø Mn thöôøng gaây maøu nöôùc (Fe noàng ñoä 0,3 mg/l vaø Mn noàng ñoä 0,05 mg/l). Moät soá vi khuaån duøng Fe vaø Mn laøm nguoàn naêng löôïng seõ taïo ra sinh khoái nhaày vaø ñöa muøi vò khoâng hay vaøo nöôùc. Khi trong nöôùc coù nhieàu saét, noù seõ taùc duïng vôùi chloride (cho ra FeCl2), bicarbonate [cho ra Fe(HCO3)2], hoaëc sulfate ion [cho ra (Fe(SO4)]. Khi ôû tình traïng thoaùng khí, ion saét nhò Fe2+(ferrous ion) bò oxid hoùa thaønh ion saét ba Fe3+ (ferric ion) vaø hình thaønh hôïp chaát khoâng tan vôùi hydroxide [Fe(OH)3]. Vì vaäy, chæ tìm thaáy saét nhò trong ñieàu kieän kî khí nhö nöôùc ngaàm hoaëc caùc lôùp döôùi cuûa hoà nöôùc bò phaân lôùp. töông töï, caùc ion Mn2+ vaø Mn4+ lieân keát vôùi chloride, nitrate vaø sulfate thì hoøa tan, coøn Mn3+ vaø Mn5+ daïng oxid hoùa thì khoâng hoøa tan. Caùc acid höõu cô xuaát phaùt töø thöïc vaät bò phaân huûy seõ chelate hoùa saét vaø mangan laøm cho chuùng khoâng bò oxid hoùa vaø keát tuûa. Caùc kim loaïi khoâng ñoäc thöôøng gaây muøi cho nöôùc ôû noàng ñoä thaáp xa noàng ñoä gaây ñoäc. Ñoàng vaø keõm coù hieäu öùng coäng höôûng khi cuøng hieän dieän vôùi löôïng nhoû seõ gaây haïi cho caùc sinh vaät. Kim loaïi ñoäc Laø nhöõng chaát gaây ñoäc vôùi löôïng nhoû nhö arsenic, barium, cadmium, chì, thuûy ngaân vaø baïc (Xem chöông veà kim loaïi naëng) Trong soá caùc thoâng soá keå treân, ñoái vôùi moät thuûy vöïc töï nhieân, chæ soá DO, BOD vaø vi sinh ñöôïc chuù troïng . 8
Chæ soá vi sinh Ñaây laø moät chæ soá quan troïng ñeå ñaùnh giaù ñoä nhieãm baån vi sinh cuûa nöôùc. Tieâu chuaån nöôùc uoáng an toaøn cuûa Myõ : Tính trung bình nhieàu maãu, löôïng khuaån laïc khoâng ñöôïc quaù 1 cho moãi 100 ml nöôùc vaø trong soá ñoù khoâng coù maãu naøo vöôït quaù 4 khuaån laïc cho 100 ml nöôùc. Nöôùc ñeå bôi khoâng ñöôïc quaù 200 khuaån laïc cho moãi 100 ml nöôùc. Chæ soá DO Laø löôïng oxy hoøa tan trong nöôùc ôû moät ñieàu kieän nhieät ñoä vaø aùp suaát naøo ñoù (DO = disolved oxygen). Khi vöïc nöôùc nhaän nhieàu chaát höõu cô, caùc sinh vaät phaân huûy gia taêng hoaït ñoäng laøm giaûm nguoàn oxy hoøa tan gaây cheát caù, soø oác vì ngaït. Khi oxy kieät heát seõ laøm cheát moïi sinh vaät tröø caùc vi khuaån kî khí. Caùc vi khuaån naøy taïo ra caùc chaát ñoäc vaø chaát hoâi thoái nhö H2S, amoniac vaø methane. DO phaûn aùnh chaát löôïng nöôùc, Baûng 2 sau ñaây cho thaáy moái töông quan giöõa DO vaø tình traïng nöôùc Baûng 2 Töông quan giöõa DO vaø tình traïng nöôùc Noàng ñoä oxy hoøa tan (ppm ôû 20 ñoä C) Tình traïng nöôùc 8-9 Toát 6,7-8 Hôi bò baån 4,5-6,7 Nhieãm baån trung bình Döôùi 4,5 Nhieãm baån naëng Döôùi 4 Nhieãm baån quaù naëng Chæ soá BOD Laø löôïng oxy hoøa tan (BOD= biochemical oxygen demand) caàn thieát ñeå caùc vi sinh vaät hieáu khí phaân huûy caùc vaät chaát höõu cô trong moät theå tích nhaát ñònh sau 5 ngaøy uû ôû nhieät ñoä 20 ñoä C. Ngoaøi BOD coøn coù chæ soá COD (chemical oxygen demand) vì ngoaøi chaát höõu cô coøn coù caùc chaát khaùc coù theå taùc duïng vôùi oxy trong nöôùc, chæ soá naøy laø moät soá ño chính xaùc veà möùc ñoä kieät cuûa oxygen. Coâng thöùc tính BOD Ñoäng hoïc cuûa phaûn öùng BOD dieãn ra theo baäc moät: toác ñoä phaûn öùng tyû leä thuaän vôùi haøm löôïng chaát höõu cô coøn laïi coù khaû naêng bò oxid hoùa vaøo thôøi ñieåm naøo ñoù. − dC − dC αC ⇔ = k'C dt dt 9
vôùi C laø noàng ñoä cuûa chaát höõu cô coù khaû naêng oxid hoùa vaøo luùc ñaàu cuûa thôøi khoaûng t, k’ laø haèng soá phaûn öùng. Nhö vaäy, toác ñoä phaûn öùng giaûm daàn khi noàng ñoä C cuûa chaát höõu cô giaûm ñi. Khi ñeà caäp ñeán BOD, kyù töï L thöôøng ñöôïc duøng thay cho C: − dL = k' L dt phöông trình treân bieåu dieãn toác ñoä phaân huûy cuûa chaát höõu cô. Laáy tích phaân seõ ñöôïc: Lt = e − kt = 10 − kt L Coâng thöùc treân cho bieát löôïng chaát baån coøn laïi sau moät thôøi gian t laø moät phaàn cuûa L töông öùng vôùi 10-kt. Khi xaùc ñònh ñöôïc BOD5, coù theå tính BOD toång (L) hoaëc BOD vaøo moät thôøi ñieåm naøo ñoù baèng coâng thöùc bieán ñoåi sau: k = k ' 2,303 y = L(1 − 10 − kt ) 1.4 Nhöõng hình thöùc oâ nhieãm caùc vöïc nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm OÂ nhieãm soâng ngoøi Caùc vöïc nöôùc coù khaû naêng töï laøm saïch neáu taûi löôïng chaát gaây oâ nhieãm khoâng quaù lôùn. Vôùi ñaày ñuû oxy hoøa tan, söï hoâ haáp hieáu khí seõ phaân huûy caùc carbohydrate theo phaûn öùng sau: 6(CH2O) + 6 O2 6 CO2 + 6 H2O Caùc vöïc nöôùc raát nhaïy caûm ñoái vôùi caùc chaát thaûi coù nhu caàu oxy sinh hoùa cao, ñaëc bieät laø veà muøa naéng khi doøng chaûy chaäm, löu löôïng nöôùc ít, löôïng oxy hoøa tan vaøo nöôùc keùm vaø toác ñoä phaân huûy cuûa vi khuaån taêng. Neáu thieáu oxy seõ xaûy ra tình traïng hoâ haáp yeám khí phaân huûy caùc carbohydrate theo phaûn öùng: 6(CH2O) 3 CO2 + 3 CH4 Trong hoâ haáp yeám khí, neáu caùc chaát höõu cô chöùa ñaïm vaø löu huyønh thì seõ sinh ra H2S vaø NH3. Caùc vöïc nöôùc trong nhöõng nöôùc phaùt trieån bò oâ nhieãm tröôùc ñaây ñaõ ñöôïc laøm saïch trôû laïi nhöng vaãn coøn moät soá nôi bò oâ nhieãm naëng. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån oâ nhieãm nöôùc raát nghieâm troïng, chaúng haïn ôû Aán Ñoä 2/3 caùc vöïc nöôùc bò oâ nhieãm. 54/78 con soâng ôû Trung Quoác bò oâ nhieãm naëng bôûi chaát thaûi coâng nghieäp vaø ñoâ thò. 10
OÂ nhieãm hoà töï nhieân vaø hoà tröõ nöôùc So vôùi soâng, hoà nöôùc tónh thöôøng raát deã bò oâ nhieãm bôûi nhöõng chaát dinh döôõng caây troàng, daàu vaø caùc chaát ñoäc huûy hoaïi söï soáng ôû ñaùy hoà vaø gieát cheát caù. Caùc vöïc nöôùc gaàn ñoâ thò vaø khu vöïc saûn xuaát noâng nghieäp thöôøng bò ñe doïa bôûi söï phuù döôõng hoùa do hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Phuù döôõng hoùa laø moät hieän töôïng töï nhieân theo ñoù caùc hoà nöôùc ngaøy caøng nhieàu chaát dinh döôõng cho thöïc vaät nhö phosphate vaø nitrate xuaát phaùt töø söï xoùi moøn vaø chaûy traøn töø khu vöïc xung quanh hoà. Quaù trình naøy keùo daøi haøng ngaøn naêm ñeán haøng trieäu naêm trong töï nhieân nhöng coù theå chæ vaøi möôi naêm neáu hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi laøm gia toác söï phuù döôõng. Nitrogen caàn cho söï thaønh laäp protein, ñaëc bieät laø söï taïo thaønh caùc noái peptide (-CO-NH-). Phospho laø moät thaønh phaàn cuûa adenosine di- vaø tri-phosphate (ADP vaø ATP). Mg vaø Fe caàn cho söï toång hôïp chlorophyl vaø hemoglobine laø hai chaát thieát yeáu cuûa thöïc vaø ñoäng vaät. Nhieàu chaát khaùc trong nöôùc cuõng caàn cho söï phaùt trieån cuûa thöïc vaät, caùc chaát naøy coù maët trong nöôùc vaø trong caây theo nhöõng löôïng khaùc nhau (xem Baûng 3). Trong soá caùc chaát naøy nitrogen vaø phospho laø yeáu toá haïn cheá chuû yeáu, do vaäy khi löôïng N vaø P ñaày ñuû, thöïc vaät thuûy sinh seõ phaùt trieån oà aït. Caùc chaát ñaïm vaø laân hieän dieän chuû yeáu ôû daïng ammonia (NH4+), nitrate (NO3-) vaø orthophosphate (PO4-3). Chaát ñaïm ñi vaø vöïc nöôùc töø nhieàu nguoàn vaø cuõng maát ñi theo nhieàu caùch khaùc nhau (xem Baûng 4) Baûng 3 Löông töông ñoái cuûa caùc döôõng chaát trong moâ thöïc vaät (nhu caàu) vaø trong nöôùc (nguoàn cung caáp) Nguyeân toá Nhu caàu Löôïng cung caáp Nhu caàu/Cung caáp cuûa thöïc vaät ñöôïc töø nöôùc (%) (%) Oxygen 80,5 89 1 Hydrogen 9,7 11 1 Carbon 6,5 0,0012 5.000 Silicon 1,3 0,00065 2.000 Nitrogen 0,7 0,000023 30.000 Calcium 0,4 0,0015
Baûng 4 Nguoàn cung öùng vaø söï maát ñi cuûa chaát ñaïm trong vöïc nöôùc Nguoàn cung öùng Maát ñi Chaát ræ töø laù caây muïc Nöôùc chaûy ñi Boå sung vaøo nöôùc ngaàm Ñaùnh baét caù Töø ñaát noâng nghieäp Thu hoaïch coû thuûy sinh Phaân suùc vaät chaûy traøn Nöôùc töø ñaàm laày Nöôùc chaûy traøn töø ñaát khoâng canh taùc hoaëc Bay hôi ammonia ñaát röøng Nöôùc möa traøn töø ñoâ thò Phaûn nitrate hoùa Nöôùc thaûi daân cö Nöôùc thaûi coâng nghieäp Nöôùc ngaàm thieân nhieân Boå sung vaøo buøn ñaùy Nöôùc tieâu ngaàm noâng nghieäp vaø ñoâ thò Coá ñònh ñaïm Ñaïm bò huùt vaøo buøn ñaùy Thoaùt ra töø buøn ñaùy Phuù döôõng laøm rong vaø caùc thöïc vaät thöôïng ñaúng thuûy sinh phaùt trieån oà aït, nhaát laø rong xanh luïc, laøm cho nöôùc chuyeån maøu xanh vaø coù muøi vò khoù chòu. Söï phuù döôõng quaù möùc laøm thieät haïi cho vieäc söû duïng nöôùc hoà ñeå uoáng, chôi theå thao, ñaùnh caù, giaûi trí, töôùi caây, laøm nguoäi caùc nhaø maùy. Phöông phaùp khoáng cheá phuù döôõng hoùa Bieän phaùp kieåm tra ñaàu vaøo 1. Duøng kyõ thuaät xöû lyù hieän ñaïi ñeå loaïi boû khoaûng 90% phosphate cuûa chaát thaûi chaûy ra töø caùc nhaø maùy xöû lyù nöôùc thaûi daân duïng hoaëc nhaø maùy coâng nghieäp. 2. Caám hoaëc haïn cheá duøng caùc saûn phaåm taåy giaët chöùa phosphate vaø caùc chaát laøm saïch khaùc trong gia ñình 3. Kieåm soaùt söï söû duïng ñaát, aùp duïng caùc bieän phaùp baûo toàn ñaát ñai, giaûm chaûy traøn ñaát ñai, phaân boùn hoùa hoïc vaø höõu cô töø caùc nguoàn phaân taùn. 4. Chuyeån doøng thaûi sang caùc con soâng nöôùc chaûy nhanh hoaëc ra bieån (ñaây khoâng phaûi laø bieän phaùp toái öu vì noù taùc ñoäng ñeán nôi khaùc). Bieän phaùp kieåm tra beân ngoaøi 1. Naïo veùt ñaùy hoà ñeå giaûm bôùt sình laéng, bieän phaùp naøy khoâng khaû thi ñoái vôùi hoà lôùn, saâu vaø ít hieäu löïc ñoái vôùi hoà caïn. 2. Loaïi boû coû vaø caùc chaát baõ trong hoà (caùch naøy gaây toån haïi cho moät soá thuûy sinh vaät vaø khoâng theå thöïc hieän ñöôïc ôû caùc hoà lôùn). 12
3. Duøng thuoác dieät coû vaø thuoác dieät rong ñeå loaïi boû caùc loaïi thöïc vaät khoâng mong muoán. Coù theå laøm oâ nhieãm nöôùc vaø gieát caùc thöïc vaät khaùc. 4. Suïc khí hoà ñeå taêng löôïng oxy hoøa tan, caùch naøy quaù toán keùm. OÂ nhieãm nhieät caùc doøng soâng vaø hoà nöôùc Caùch reû nhaát ñeå giaûi nhieät caùc nhaø maùy laø duøng nöôùc soâng hoà ñöa vaøo phöông tieän trao ñoåi nhieät vaø xaû ra laïi. Ñoái vôùi soâng lôùn, caùch naøy ít gaây thieät haïi tröø khi nöôùc caïn hoaëc löu toác giaûm quaù thaáp. Neáu nöôùc noùng ñoå quaù nhieàu vaøo moät hoà hoaëc soâng chaûy chaäm seõ gaây ra oâ nhieãm nhieät. Nöôùc noùng aám seõ laøm giaûm löôïng oxy hoøa tan, laøm caùc thuûy sinh vaät gia taêng hoâ haáp, laøm chuùng trôû neân maãn caûm ñoái vôùi beänh, kyù sinh vaø hoùa chaát ñoäc. Sinh tröôûng vaø sinh saûn cuûa nhieàu loaøi caù coù giaù trò kinh teá bò aûnh höôûng raát nhieàu. Tuy nhieân neáu bieát söû duïng, nguoàn nöôùc noùng coù theå coù ích cho caùc vuøng laïnh giaù nhö keùo daøi thôøi gian ñaùnh baét thuûy saûn, töôùi caây, söôûi nhaø ôû, nhaø kính.v.v. Phöông phaùp khoáng cheá oâ nhieãm nhieät - Giaûm löôïng nöôùc noùng xaû ra töø caùc nhaø maùy - Duøng caùc thaùp ñieàu nhieät öôùt hoaëc khoâ - Duøng caùc heä thoáng kinh möông ñeå giaûm nhieät sau ñoù ñöa nöôùc laïi vaøo nhaø maùy 1.5 OÂ nhieãm bieån Bieån haàu nhö laø thuøng raùc cuoái cuøng chöùa ñöïng chaát thaûi cuûa töï nhieân vaø con ngöôøi töø nöôùc chaûy traøn beà maët, laéng tuï trong khí quyeån, traøn daàu do vôõ taøu hoaëc hoûng giaøn khoan, ñoå raùc tröïc tieáp.v.v. Tuy bieån coù khaû naêng laøm saïch chaát thaûi raát lôùn, noù vaãn coù möùc giôùi haïn, nhaát laø caùc vuøng bieån ven bôø. Bieån khoâng theå laøm saïch chaát deõo, noâng döôïc, vaø nhieàu hoùa chaát do con ngöôøi toång hôïp. Caùc nghieân cöùu cho thaáy raèng moãi naêm coù khoaûng 1-2 trieäu chim bieån, hôn 100,000 thuù bieån coù vuù keå caû caù voi, caù heo vaø heo bieån bò cheát do nuoát caùc taïp chaát thaûi vaøo bieån. Nhieàu nöôùc vaän chuyeån sình buøn veùt soâng vaø caùc thuûy ñaïo, caùc buøn sình cuûa nhaø maùy xöû lyù nöôùc thaûi, chaát thaûi cuûa caùc nhaø maùy coâng nghieäp ñoå vaøo bieån. Ngaøy nay vieäc laøm naøy bò phaûn ñoái vaø ñaõ giaûm ñi raát nhieàu. OÂ nhieãm daàu treân bieån Bieån coù theå bò oâ nhieãm bôûi daàu caùc loaïi (thoâ hoaëc ñaõ loïc vaø cheá taïo) do caùc tai naïn tình côø xaûy ra trong khai thaùc vaän chuyeån caùc saûn phaåm daàu. 13
Aûnh höôûng cuûa daàu traøn khoù tieân ñoaùn vì bò chi phoái bôûi moät soá yeáu toá nhö: loaïi vaø löôïng daàu, khoaûng caùch töø nôi traøn daàu ñeán bôø bieån, thôøi kyø trong naêm, ñieàu kieän thôøi tieát, caùc doøng chaûy bieån vaø thuûy trieàu. Sau khi daàu traøn, caùc hydrocarbon thôm gieát ngay moät soá sinh vaät bieån, nhöng may maén laø caùc chaát naøy boác hôi heát sau 1-2 ngaøy. Caùc chaát khaùc coøn laïi troâi noåi treân maët nöôùc döôùi daïng cuïc nhö daàu haéc vaø daàn daàn bò vi khuaån phaân giaûi thôøi gian sau ñoù. Daàu phuû leân loâng caùc loaøi chim bieån vaø caùc loaøi thuù nhö haûi caåu vaø raùi bieån laøm chuùng maát khaû naêng noåi vaø caùch nhieät, chuùng seõ bò chìm hoaëc cheát vì maát nhieät Caùc phaàn daàu naëng seõ chìm xuoáng ñaùy bieån vaø gaây ra haäu quaû laâu daøi cho heä sinh thaùi bieån. Daàu tieâu dieät cua, soø, trai, oác... soáng ôû ñaùy bieån vaø laøm chuùng coù muøi vò khoù chòu khi aên. Daàu phuû leân caùc vuøng bôø bieån laøm aûnh höôûng ngheà caù vaø du lòch. Vuøng bôø bieån coù nhieàu soùng seõ mau saïch daàu, caùc vuøng laëng soùng seõ bò aûnh höôûng trong nhieàu naêm sau ñoù. Thoâng thöôøng phaûi maát töø 3-10 naêm ñeå khoâi phuïc laïi tình traïng bình thöôøng cuûa vuøng nhieãm daàu. Phöông phaùp khoáng cheá oâ nhieãm bieån Caùc bieän phaùp kieåm tra löôïng daàu xaû 1. Söû duïng vaø xaû ra ít daàu 2. Thu thaäp daàu môõ ñaõ duøng vaø taùi cheá 3. Kieåm soaùt chaët cheõ nôi chöùa daàu, caùch thöùc baûo trì caùc phöông tieän, caùch naïp vaø laáy daàu, huaán luyeän thuûy thuû taøu daàu, vaïch loä trình an toaøn cho taøu daàu 4. Yeâu caàu taøu daàu laøm voû ñoâi ñeå traùnh ræ, khoang chöùa daàu vaø nöôùc laøm caân baèng rieâng nhau. 5. Khoâng röûa chaát caën daàu thoâ vaøo bieån 6. Kieåm soaùt chaët cheõ ñoä an toaøn, vieäc huaán luyeän chuyeân moân vaø phöông phaùp vaän haønh caùc gieáng daàu ngoaøi bieån 7. Kieåm soaùt chaët cheõ ñoä an toaøn, vieäc huaán luyeän chuyeân moân vaø phöông phaùp vaän haønh caùc nhaø maùy loïc daàu vaø caùc nhaø maùy coâng nghieäp. Caùc bieän phaùp kieåm tra beân ngoaøi 14
1. Khi daàu ñoå, duøng caùc vaät caûn khoâng cho daàu lan vaøo bôø , duøng bôm huùt hoaëc duøng bao chöùa loâng vòt ñeå thaám ruùt. Caùch naøy khoâng hieäu quaû ôû bieån saâu hoaëc thôøi tieát xaáu hoaëc bieån coù baêng xen laãn. 2. Coù theå duøng chaát taåy ñeå daàu taûn ra, hoøa tan hoaëc chìm xuoáng. Tuy vaäy kinh nghieäm cho thaáy laø chaát taåy ñoâi khi taùc haïi ñeán sinh vaät bieån hôn caû daàu. 3. Duøng kyõ thuaät di truyeàn ñeå taïo ra caùc chuûng vi khuaån phaân huûy coù theå phaân huûy daàu nhanh vaø hieäu quaû hôn caùc chuûng coù saún trong töï nhieân. Tuy nhieân caàn phaûi chuù yù ñeán taùc duïng phuï ngoaøi taàm kieåm soaùt. 4. Duøng tröïc thaêng coù maùy phaùt tia lase ñeå ñoát daàu traøn, caùch naøy coù hieäu quaû (>90%) trong moät thôøi gian ngaén (vaøi giaây). 1.6 OÂ nhieãm nöôùc ngaàm Moät soá vi khuaån vaø phaàn lôùn caùc chaát lô löûng bò giöõ laïi khi nöôùc thaám qua caùc lôùp ñaát ñeå vaøo taàng nöôùc ngaàm, tuy vaäy quaù trình naøy coù theå khoâng höõu hieäu khi löôïng thaûi quaù lôùn, maëc khaùc ñoä loïc höõu hieäu coøn tuøy theo töøng loaïi ñaát. Khoâng loaïi ñaát naøo coù theå loïc ñöôïc caùc virus vaø hoùa chaát toång hôïp . Vi khuaån trong nöôùc ngaàm khoâng coù ñuû löôïng vaø thieáu oxy caàn thieát ñeå phaân huûy caùc chaát höõu cô. Do ñoù khi caùc chaát baån ñi vaøo nöôùc ngaàm, chuùng seõ toàn taïi raát laâu. Nguoàn gaây oâ nhieãm nöôùc ngaàm goàm coù nguoàn taäp trung vaø phaân taùn. Hai nguoàn chính laø (1) söï thaám saâu cuûa caùc hoùa chaát ñoäc haïi ræ ra töø caùc haàm chöùa ngaàm döôùi ñaát vaø (2) söï thaám caùc hoùa chaát vaø kim loaïi naëng ñoäc haïi töø caùc baõi choân raùc, caùc ñoáng raùc ñoäc haïi boû ngoõ hoaëc caùc töø hoà chöùa chaát thaûi. ÔÕ Myõ gaàn ñaây coù phöông phaùp choân chaát thaûi vaøo gieáng ñaøo saâu döôùi taàng nöôùc ngaàm, caùch naøy vaãn coù ruûi ro vaø hieän vaãn chöa coù luaät quy ñònh chi tieát veà chaát thaûi naøo ñöôïc pheùp choân theo kieåu naøy vaø heä thoáng giaùm saùt. Nhieàu nôi ñaõ baét ñaàu caám. Kieåm soaùt oâ nhieãm nöôùc ngaàm OÂ nhieãm nöôùc ngaàm khoù phaùt hieän, kyõ thuaät phaùt hieän khaù toán keùm vaø xöû lyù ñeå laøm saïch voâ cuøng ñaét. Coù ñeà nghò duøng caùc vi khuaån kî khí taïo ra baèng kyõ thuaät di truyeàn ñöa vaøo maïch nöôùc ngaàm ñeå laøm saïch, nhöng cuõng coù ngöôøi lo söï ñoät bieán cuûa chuùng seõ gaây ra caùc haäu quaû xaáu. Chính vì vaäy, phoøng ngöøa oâ nhieãm taïi ñieåm thaûi laø moät phöông thöùc höõu hieäu laâu daøi nhaát ñeå ngöøa oâ nhieãm nöôùc ngaàm. Maët khaùc neân phaân chia theo taàm quan troïng cuûa caùc khu vöïc nöôùc ngaàm khaùc nhau ñeå coù keá hoaïch baûo veä thích ñaùng. Caàn kieåm soaùt chaët cheõ vieäc söû duïng caùc loaïi noâng döôïc vaø phaân hoùa hoïc trong noâng nghieäp vì ñaây laø nguoàn thaûi phaân taùn raát lôùn. 15
1.7 Caùc bieän phaùp ngaên ngöøa oâ nhieãm nöôùc aûnh höôûng ñeán saûn xuaát noâng laâm ngö nghieäp. Söï oâ nhieãm nöôùc vaø ñaát daãn ñeán söï tích luõy vaøo trong saûn phaåm noâng nghieäp caùc vaät chaát coù haïi. Caùc saûn phaåm noâng nghieäp seõ ñöôïc con ngöôøi tieâu thuï, vaø chuùng seõ ñöôïc tích luõy trong cô theå con ngöôøi gaây neân beänh taät, ñoù laø chöa keå ñeán khía caïnh oâ nhieãm vi sinh vaøo thöïc phaåm gaây ra nhieàu loaïi beänh taät khaùc nhau. Vì vaäy caùc bieän phaùp ngaên ngöøa oâ nhieãm nöôùc aûnh höôûng ñeán saûn xuaát noâng laâm ngö nghieäp laø raát caàn thieát. Moät soá bieän phaùp cô baûn ñeå ngaên ngöøa aûnh höôûng cuûa oâ nhieãm nöôùc ñeán saûn xuaát noâng laâm ngö nhö sau: Khoáng cheá nguoàn thaûi phaân taùn - Ngaên chaën xoùi moøn ñaát baèng caùch baûo toàn ñaát ñai, kieåm soaùt vieäc söû duïng ñaát ôû caùc noâng trang, khu vöïc xaây döïng, vuøng ven ñoâ vaø ñoâ thò. - Giaûm chaûy traøn phaân hoùa hoïc baèng caùch traùnh duøng quaù möùc, chæ duøng vaøo muøa troàng, khoâng duøng ôû ñaát quaù doác, laäp caùc vuøng caây ñeäm giöõa caùc caùnh ñoàng vaø vöïc nöôùc, duøng caùc loaïi phaân boùn phoùng thích chaäm, luaân canh vôùi caùc loaïi caây coá ñònh ñaïm ñeå giaûm bôùt löôïng ñaïm ñöa vaøo ñaát. - Giaûm löôïng noâng döôïc baèng caùch söû duïng ñuùng lieàu löôïng vaø ñuùng luùc, baèng caùch döïa nhieàu hôn vaøo caùc phöông phaùp sinh hoïc ñeå laøm giaûm löôïng noâng döôïc phaûi duøng. - Ngaên ngöøa söï chaûy traøn hoaëc thaám saâu chaát thaûi cuûa caùc khu vöïc chaên nuoâi baèng caùch ñieàu chænh maät ñoä thuù nuoâi, ñaët chuoàng traïi xa nguoàn nöôùc maët, khoâng naèm treân ñaát doác hoaëc tröõ chaát thaûi laïi trong caùc hoà chöùa ñeå duøng laøm phaân saûn xuaát caây troàng. Khoáng cheá nguoàn thaûi taäp trung - ÔÛ ñoâ thò, ven ñoâ cuõng nhö ôû noâng thoân coù ñaát thích hôïp caàn laøm beå töï hoaïi ñeå chöùa nöôùc thaûi sinh hoaït. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån chaát thaûi sinh hoaït ñoâ thò ñöôïc thu vaøo nhöõng ñöôøng oáng rieâng daãn ñeán nhaø maùy xöû lyù. - Xöû lyù chaát thaûi taïi nhaø maùy goàm coù: (1) xöû lyù sô boä, (2) xöû lyù baäc hai vaø (3) xöû lyù baäc ba. * Xöû lyù sô boä (xöû lyù baäc moät): duøng caùc phöông tieän cô giôùi ñeå loaïi boû caùc raùc thoâ, laøm laéng caùc chaát lô löûng thaønh buøn (sludge) trong caùc hoà laéng. Caùc hoaït ñoäng naøy loaïi bôùt 60% chaát raén lô löûng, 30% chaát thaûi caàn oxy, 20% chaát ñaïm, 10% chaát laân vaø moät ít hoùa chaát oâ nhieãm. 16
* Xöû lyù baäc hai: laø moät quaù trình sinh hoïc duøng caùc vi khuaån hieáu khí ñeå loaïi boû caùc chaát thaûi höõu cô deã bò phaân huûy sinh hoïc. Quaù trình naøy loaïi ñi 90% chaát thaûi caàn oxy (duøng phöông phaùp loïc thaám hoaëc phöông phaùp buøn hoaït hoùa). Sau caû hai coâng ñoaïn xöû lyù treân vaãn coøn 10% chaát caàn oxy, 10% chaát lô löûng, 50% nitrogen (chuû yeáu laø nitrat), 70% phospho( chuû yeáu döôùi daïng phosphate), 30% caùc hôïp chaát ñoäc haïi, 30% caùc hôïp chaát höõu cô toång hôïp, caùc noâng döôïc. Nöôùc thaûi ra sau hai giai ñoaïn xöû lyù naøy ñöôïc cho chaûy chaäm vaøo caùc hoà daøi coù thuûy thöïc vaät nhö luïc bình (Eichornia crassipes). Luïc bình seõ loaïi ñi caùc hoùa chaát voâ cô vaø kim loaïi ñoäc maø hai giai ñoaïn tröôùc khoâng theå xöû lyù ñöôïc. * Xöû lyù baäc ba: laø moät loaït caùc quaù trình hoùa lyù chuyeân bieät ñeå laøm giaûm caùc chaát oâ nhieãm coøn laïi sau hai giai ñoaïn xöû lyù tröôùc: caùc phöông phaùp söû duïng goàm: keát tuûa ñeå loaïi boû 90% chaát lô löûng vaø phosphate, loïc baèng than hoaït tính ñeå loaïi caùc hôïp chaát höõu cô hoøa tan vaø phaàn chaát lô löûng coøn laïi, thaåm thaáu ngöôïc qua maøng ñeå loaïi boû caùc hôïp chaát höõu cô hoaëc voâ cô hoøa tan. Xöû lyù baäc ba ít duøng vì quaù toán keùm tröø hai nöôùc Thuïy Ñieån vaø Ñan Maïch. Giaù nhaø maùy naøy ñaét gaáp ñoâi vaø vaän haønh ñaét gaáp boán so vôùi giai ñoaïn xöû lyù baäc hai. Giai ñoaïn cuoái cuøng laø khöû truøng ñeå dieät phaàn lôùn caùc vi sinh vaät gaây beänh. Vaán ñeà trôû ngaïi laø clo seõ phaûn öùng vôùi caùc vaät chaát höõu cô trong nöôùc hoaëc nöôùc thaûi ñeå taïo ra caùc hydrocarbon clo hoùa, moät soá chaát chaúng haïn nhö chloroform, coù theå gaây ra ung thö. Hieän nay phöông phaùp xöû lyù baèng ozone ñöôïc duøng roäng raõi tuy ñaét hôn clo. 17
GIÔÙI THIEÄU VEÀ TAØI LIEÄU Tài liệu bạn đang xem được download từ website WWW.AGRIVIET.COM WWW.MAUTHOIGIAN.ORG »Agriviet.com là website chuyên đề về nông nghiệp nơi liên kết mọi thành viên hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chúng tôi thường xuyên tổng hợp tài liệu về tất cả các lĩnh vực có liên quan đến nông nghiệp để chia sẽ cùng tất cả mọi người. Nếu tài liệu bạn cần không tìm thấy trong website xin vui lòng gửi yêu cầu về ban biên tập website để chúng tôi cố gắng bổ sung trong thời gian sớm nhất. »Chúng tôi xin chân thành cám ơn các bạn thành viên đã gửi tài liệu về cho chúng tôi. Thay lời cám ơn đến tác giả bằng cách chia sẽ lại những tài liệu mà bạn đang có cùng mọi người. Bạn có thể trực tiếp gửi tài liệu của bạn lên website hoặc gửi về cho chúng tôi theo địa chỉ email Webmaster@Agriviet.Com Lưu ý: Mọi tài liệu, hình ảnh bạn download từ website đều thuộc bản quyền của tác giả, do đó chúng tôi không chịu trách nhiệm về bất kỳ khía cạnh nào có liên quan đến nội dung của tập tài liệu này. Xin vui lòng ghi rỏ nguồn gốc “Agriviet.Com” nếu bạn phát hành lại thông tin từ website để tránh những rắc rối về sau. Một số tài liệu do thành viên gửi về cho chúng tôi không ghi rỏ nguồn gốc tác giả, một số tài liệu có thể có nội dung không chính xác so với bản tài liệu gốc, vì vậy nếu bạn là tác giả của tập tài liệu này hãy liên hệ ngay với chúng tôi nếu có một trong các yêu cầu sau : • Xóa bỏ tất cả tài liệu của bạn tại website Agriviet.com. • Thêm thông tin về tác giả vào tài liệu • Cập nhật mới nội dung tài liệu www.agriviet.com