Phân tích đoạn trích Hai tâm trạng trong Chiến tranh và hòa bình của L.Tônxtôi

Đề  bài: Phân tích đoạn trích Hai tâm trạng trong Chiến tranh và hòa bình của L.  <br /> Tônxtôi<br /> Bài làm<br /> Lep Nicôlaiêvits Tônxtôi (1828­1910) là nhà văn vĩ đại của Nga và thế  giới. Ông là tấm <br /> gương tìm tòi về sự thật. Một trong những sự thật mà Tônxtôi tìm kiếm kiếm suốt đời đó  <br /> là tìm hiểu sự thật lịch sử và bản chất tính cách Nga. Về sự thật lịch sử, ông đã dựng lại  <br /> những biến cố  lịch sử trọng đại có liên quan đến vận mệnh toàn dân dựng lại bức tranh <br /> sinh hoạt rộng lớn với các tầng lớp xã hội. Từ đó, nhìn nhận và đánh giá các biến cố lịch <br /> sử  theo quan điểm nhân dân, coi quần chúng nhân dân như  người sáng tạo lịch sử, như <br /> ngọn nguồn đạo đức và sức mạnh của cộng đồng, thể hiện qua tất cả các tác phẩm mang <br /> tính sử thi, từ  Truyện Xôvaxtôpôn đến Chiến tranh và hòa bình. Đánh giá cao cống hiến  <br /> của Tônxtôi, Lênin coi Tônxtôi là tấm gương phản chiếu cách mạng Nga".<br /> Dường như  Tônxtôi đã miêu tả  được bản chất tính cách Nga qua một số  nhân vật như <br /> Natasa, Cutudôp, Karataiep... (Chiến tranh và hòa bình). Đó là những tính cách tốt đẹp, <br /> những tâm hồn giản dị, những "trí tuệ của trái tim"...<br /> Bên cạnh những bức tranh tuyệt vời về đời sống Nga, đặc điểm nghệ  thuật nổi bật của  <br /> các tác phẩm Tônxtôi là sự  xâm nhập một cách nhuần nhuyễn bản chất quá trình phát  <br /> triển xã hội vào quá trình phát triển tâm lý con người. Nói đơn giản, tác phẩm Tônxtôi đã <br /> đạt đến trình độ phân tích tâm lí xuất sắc khi coi cuộc sống là một quá trình vận động và  <br /> tâm lý con người "như một dòng sông", lưu chuyển không ngừng.<br /> Chiến tranh và hòa bình là tác phẩm lớn nhất của L. Tônxtôi, được gọi là "tác phẩm vĩ đại  <br /> của thế kỉ XIX" (Gorki). Với chủ đề  chiến tranh, nhà văn ca ngợi cuộc chiến tranh nhân <br /> dân, bản chất anh hùng và khả  năng quyết định vận mệnh đất nước của nhân dân, phê  <br /> phán cuộc xâm lược bành trướng của Napôlêông. Trong Chủ đề chiến tranh, nhà văn mô <br /> tả  cuộc sống sinh hoạt bình thường của giai cấp quý tộc Nga. Xen vào hai chủ  đề  đó là  <br /> việc kể về con đường đi tìm chân lý của một số thanh niên quý tộc tiến bộ. Tác phẩm là  <br /> đỉnh cao của nghệ  thuật miêu tả  và phân tích tâm lý con người, còn được gọi là nghệ­ <br /> thuật về "phép biện chứng tâm hồn".<br /> Hai tâm trạng lá đoạn trích nói về tâm trạng nhân vật Anđrây Bôncônxki, một thanh niên  <br /> đại quý tộc, có tư tưởng tiến bộ, từ tâm trạng buồn bã, bi quan chuyển sang yêu đời, yêu <br /> sự sống. Đây là một thiên diễn tả tâm lí tinh vi, xuất sắc, thể hiện tài năng nghệ thuật của <br /> L.   Tônxtôi.  Muốn hiểu  được   đoạn trích  này,   cần  biết  đôi  điều  về  nhân vật  Andrây,  <br /> Bôncônxki.<br /> Andrây là một thanh niên đại quý tộc, thông minh, sắc sảo. tinh tế, giàu nghị lực và nhiều  <br /> hoài bão. Là mẫu người quý tộc tiên tiến, lý tưởng của thời đại, của nước Nga thế kỉ XIX  <br /> chàng khao khát sống chân thực, cao thượng, căm ghét mọi giả  dối, xấu xa, thấp hèn.  <br /> Nhưng xã hội thượng lưu ­ môi trường sống của chàng lại đầy rẫy những giả dối, công  <br /> thức, xấu xa. Mâu thuẫn giữa khát vọng và hiện thực chuyển thành xung đột nội tâm. Vì <br /> vậy cả  cuộc đời chàng luôn đi tìm câu trả  lời cho những câu hỏi về  chân lý, hạnh phúc, <br /> về  những giá trị  đạo đức, tinh thần. Thực chất, những vấn đề  luôn nung nấu trong tâm  <br /> hồn Andrây cũng là những vấn đề mang tầm cỡ dân tộc, thời đại và nhân loại mà chính L. <br /> Tônxtôi cũng day dứt và khao khát khám phá suốt đời. Trốn chạy xã hội thượng lưu cũ kĩ, <br /> sáo mòn, giả  dối, Anđrây hăm hở ra trận tìm vinh quang cá nhân Chạm trán với cái chết.  <br /> Anđrây mới nhận thức được rằng, vinh quang không thể có khi con người mưu cầu mục  <br /> đích cá nhân, đặc biệt trong các cuộc chiến tranh phi nghĩa mà cuộc chiến tranh 1805 là ví  <br /> dụ. Trở về nhà. Andrây đột ngột phải chứng kiến cái chết đau thương của người vợ trẻ <br /> trong cơn sinh nở. Tuyệt vọng, đau đớn vô cùng, tâm hồn chàng trở  nên khép kín, lãnh <br /> đạm, thờ ơ với cuộc sống.<br /> Đoạn trích Hai tâm trạng miêu tả  giai đoạn này trong cuộc đời Andrây. Những day dứt,  <br /> dằn vặt, suy tư và sự  chuyển biến đột ngột, mạnh mẽ  trong tâm hồn chàng được phản  <br /> chiếu qua một hình ảnh thiên nhiên độc đáo: cây sồi già.<br /> Một cây sồi ­ hai tâm trạng<br /> Hiện lên trước mắt người đọc là hai bức tranh của cùng một cây sồi trong một khu rừng  <br /> vào hai thời điểm tương đồng với hai tâm trạng khác biệt của Andrây. Bức tranh thứ nhất  <br /> được chiêm ngưỡng bằng con mắt buồn bã, chán nản, bi quan của Andrây đầu chuyến đi <br /> xa. Bức tranh thứ hai được soi rọi bằng ánh sáng rực rỡ của một tâm hồn đã hồi sinh, tràn <br /> ngập lòng yêu đời, yêu sự  sống của Andrây trên đường về. Khoảng cách hai tháng giữa  <br /> hai chuyến đi với những sự kiện, những cuộc gặp gỡ là cơ sở hiện thực hợp lý cho sự đổi <br /> thay bất ngờ trong tâm hồn nhân vật. Là vật chứng kiến, cây sồi như tấm gương thu gọn,  <br /> ánh chiếu rõ nét những chuyển biến tinh vi trong bộ mặt tâm lí nhân vật với hai thời điểm  <br /> khác nhau này. Những sắc thái đổi thay trên toàn cảnh thiên nhiên chính là sự khúc xạ của  <br /> những biến đổi trong thế giới nội tâm, một thế giới sâu xa, phức tạp và đầy bí ẩn của con <br /> người.<br /> Lần thứ  nhất, Anđrây gặp cây sồi là vào đầu mùa xuân. Mùa xuân lưu dấu trên mọi vật  <br /> dọc đường đi của chàng. Mọi cây cối, cảnh vật đều ở  trạng thái mới mẻ, tinh khôi, dấu <br /> vết của một mùa xuân sinh sôi, nảy nở, đẹp tươi. Vậy mà cây sồi vẫn bất chấp phép  <br /> nhiệm mầu của mùa xuân: vỏ cây nứt nẻ đầy những vết sứt sẹo, ngón tay quều quào, rạn <br /> gãy, sát sát, trông như  một quái vật già. Phép nhân cách hóa khiến cây sồi hiện lên sống <br /> động, như  một thực thể  có linh hồn, đầy cá tính. Vẻ  già nua, xấu xí của cây sồi tương <br /> ứng với tâm trạng bên trong của nó, bộc lộ  qua một loạt tính từ  miêu tả: Cau có, lầm lì, <br /> què quặt, khinh khỉnh. Giữa rừng xuân tràn ngập ánh sáng và sức sống mà cây sồi già vẫn <br /> thở than, rên rỉ với những lời lẽ mỉa mai, chán chường, nghi ngờ cái gọi là mùa xuân, hạnh <br /> phúc, tình yêu! Điệp từ dối trá, khờ khạo, điên rồ, được lặp đi lặp lại nhiều lần như nhấn  <br /> mạnh nỗi nghi ngờ, sự  mỉa mai. Lời lẽ  ấy, dáng vẻ   ấy đặc biệt gây  ấn tượng đối với <br /> Anđrây khiến chàng phải ngoái cổ nhìn lại cây sồi mấy lần, dường như chờ đợi ở nó một  <br /> cái gì. Lời thở than của cây sồi đồng vọng với những tâm tư sâu thẳm trong trái tim chàng: <br /> "Phải cây sồi ấy nói phải, một ngàn lần phải... cuộc đời của chúng mình hết rồi". Anđrây  <br /> đọc được tâm sự cây sồi hay cây sồi cảm nhận, thấu hiểu những uẩn khúc lắng sâu trong  <br /> tâm hồn chàng? Có lẽ  với một trái tim nhạy cảm, Anđây đã nhìn thấy chính tâm trạng <br /> mình, con người mình qua vẻ cô đơn, già nua, khép kín và tuyệt vọng của cây sồi: sự hoài  <br /> nghi, vẻ ngờ vực ghê gớm, niềm bi quan sâu sắc. Kí thác nồi niềm tận đáy tâm tư vào cây <br /> sồi cô độc, buồn bã giữa rừng xuân tràn trề nhựa sống, Andrây như thấy thiên nhiên, đất <br /> trời cùng chia sẻ nỗi buồn, tìm thấy ở cây sồi một hồn hòa hợp, một lời tri kỉ, một chốn  <br /> sẻ  chia, giãi bày. Nhà văn đã hình tượng hóa nét lãnh đạm, thờ   ơ  với cuộc sống của  <br /> Andrây bằng cách đối lập với khu rừng mùa xuân đầy sức sống và đồng nhất nó với hình <br /> ảnh cây sồi cằn cỗi, cau có khinh khi...<br /> Cảnh rừng xuân thứ  hai hiện ra tươi mát, trong sáng, sống động và đầy hương sắc: Cây  <br /> cối đầy đặn, rợp bóng và rậm rạp, lá cây xanh mọng, óng ánh dưới nắng, cảnh vật nở <br /> hoa, tiếng họa mi thánh thót. Trung tâm của bức tranh rừng xuân đó vẫn là cây sồi dạo <br /> trước với đầy đủ  dáng vẻ  cao xa, khoáng đạt và tráng lệ, tạo nên một bức phong cảnh  <br /> tuyệt đẹp, hùng vĩ về  rừng Nga: Tỏa rộng thành một vòm lá sum sê, xanh tốt thăm màu, <br /> đang như say sưa ngây ngất, khẽ đung đưa trong ánh nắng chiều,... xuyên qua lớp vỏ cứng <br /> già. Những khóm lá non xanh tươi đã đâm thẳng ra ngoài. Mùa xuân và quy luật tự nhiên <br /> đã chiến thắng, từ  cây sồi tỏa ra hừng hực sức sống mùa xuân với vẻ  đẹp mạnh mẽ,  <br /> muôn đời của tự nhiên. Hòa với trạng thái mới mẻ của cây sồi, Anđrây bỗng có một cảm  <br /> giác vui mừng vô cớ đầy sức xuân, cảm giác mình đã đổi mới. Tâm hồn đã hồi sinh mãnh  <br /> liệt của chàng được phụ  họa, được tiếp sức bởi cả  sức xuân của cây sồi hùng vĩ trong  <br /> rừng Nga Dường như  nỗi bi quan, niềm nghi ngờ, sự  tuyệt vọng của Anđrây đã bị  sức <br /> sống của xuân, của tuổi trẻ đẩy lùi.<br /> Đúng thiên nhiên làm thước đo thế  giới tâm hồn con người, Tônxtôi coi việc hòa nhập, <br /> mở lòng trước thiên nhiên là dấu hiệu của một tâm hồn nhạy cảm và tinh tế, phong phú  <br /> và mạnh mẽ.<br /> Lí giải cho những chuyển biến, những vận động tinh vi trong tâm hồn nhân vật Tôn.xtoi <br /> đã sử dụng điêu luyện nghệ thuật miêu tả  độc thoại nội tâm. Đó là những ý nghĩa thầm  <br /> kín, là lời nhân vật tự nhủ thầm hoặc nói to lên với chính mình bộc lộ trực tiếp mọi sắc  <br /> thái của bộ  mặt tinh thần nhân vật. Những nghĩ suy thầm kín không chỉ  thể  hiện những <br /> suy tư, xúc cảm mà còn bộc lộ sâu sắc, tinh vi sự vận động, lưu chuyển biện chứng của  <br /> thế giới nội tâm nhân vật. Hơn nữa, độc thoại nội tâm thường thể hiện sự tự nhận thức  <br /> của nhân vật với những day dứt, trăn trở, giằng xé, mâu thuẫn trong tâm hồn. Đoạn độc <br /> thoại Sống hay không sống của Hămlet (Hămlet ­ Secxpia , của Thúy Kiều ở  lầu Ngưng <br /> Bích ( Truyện Kiều ­ Nguyễn Du), của Chí Phèo buổi sáng tỉnh rượu của Chí Phèo ­ Nam  <br /> Cao là những ví dụ. Còn khi cuộc sống nội tâm thanh thản, phẳng lặng, ít phải nghĩ ngợi, <br /> con người đâu cần đến độc thoại nội tâm! Trong độc thoại nội tâm. những liên tưởng,  <br /> hồi ức luôn xen kẽ, con người thường nhớ về quá khứ , suy ngẫm hiện tại và khẳng định  <br /> cách ứng xử trong tương lai. Dùng biện pháp độc thoại nội tâm, nhà văn có khả năng thâm <br /> nhập vào chiều sâu tâm lí nhân vật phát hiện sự vận động biện chứng tâm hồn con người <br /> với những nguồn gốc, động lực sâu xa của những suy tư và xúc cảm...<br /> Cuối phần một, sau lời lẽ cây sồi già và lời đồng tình hưởng ứng của Andrây là lời độc  <br /> thoại nội tâm chậm rãi, lặng buồn: một loạt những ý tưởng mới mẻ, vô hi vọng nhưng <br /> buồn buồn dìu dịu do cây sồi gợi lên. Tất cả  phảng phất một nỗi buồn sâu lắng (bởi  <br /> những sự kiện đã diễn ra trong đời chàng đều đau đớn mạnh mẽ, sâu sắc) mà dịu nhẹ (vì <br /> tất cả đã lùi vào dĩ vãng). Chỉ còn đây một con người cố sống nốt cho hết cuộc đời mình, <br /> không còn hi vọng gì về hạnh phúc, tình yêu, lẽ sống, không ưu tư, không ước muốn.<br /> Cuối phần hai, một loạt những hồi  ức tốt đẹp nhất, ấn tượng nhất của cuộc đời Andrây  <br /> dồn dập ùa về trong tâm hồn chàng.<br /> Chiến trường Auxterlitx với bầu trời cao lồng lộng<br /> Cách đây bốn năm, năm 1805, Adrây tham gia trận Auxterlitx với giấc mộng công danh, <br /> mong muốn đạt được chiến công như của Napôlêông ­ từ một đại úy trở thành hoàng đế <br /> khiến cả  thế  giới phải nể phục, nhờ một trận đánh lẫy lừng ­ trận Tulông. Giấc mộng  <br /> Tulông ám  ảnh suốt một thời tuổi trẻ  của Anđrây. Trong trận chiến với quân Pháp tại  <br /> Auxterlitx. Andrây cầm cờ xông lên và trúng đạn ngã xuống. Chàng nhìn lên, thấy bầu trời <br /> cao xanh vô tận trên đầu. Tới lúc ấy, chàng mới thấy hết cái vô nghĩa, bé nhỏ của việc đi <br /> tìm vinh quang bằng con đường chiến tranh, gây đổ máu và chết chóc. Bầu trời cao lồng  <br /> lộng từ lúc đó là nơi soi sáng, thức tỉnh tâm hồn chàng. Hình ảnh ấy thường trở đi trở về <br /> trong nghĩ suy và tình cảm của Andrây, nhất là vào những khúc ngoặt của cuộc đời.<br /> Khuôn mặt đầy vẻ trách móc khi tắt thở. Sau khi bị thương ở Auxtetlitx, Andrây đột ngột  <br /> về nhà trong một đêm đông giá lạnh đúng lúc vợ chàng sinh đứa con đầu lòng và qua đời.  <br /> Khuôn mặt nàng đượm vẻ trách móc. Andrây ân hận, đau buồn vì cái chết của vợ. Bi kịch  <br /> vỡ mộng ở chiến trường cùng bi kịch gia đình đã đẩy Andrây vào tâm trạng chán chường, <br /> tuyệt vọng. Pie trên chuyến phà/ Đang trong tâm trạng  ấy thì Pie một người bạn thân,  <br /> hiền lành, tốt bụng đến thăm Andrây. Trên chuyến phà, Pie khuyên Andrây hãy sống vì <br /> người khác, quên đi nỗi buồn đau của riêng mình. Và kỉ niệm gần nhất còn tươi rói trong  <br /> tâm hồn chàng là người con gái bồi hồi, xúc động, muốn bay lên với vầng trăng.<br /> Tất cả những hồi  ức và liên tưởng ấy ­ bài học cay đắng nơi chiến trường, kỉ  niệm đau  <br /> thương về  người vợ, tấm lòng chân thành của người bạn, vẻ  đẹp hồn nhiên, tươi trẻ, <br /> đầy sức sống của cô gái mới quen ­ đã làm Anđrây bừng tỉnh. Phút thay đổi tâm hồn được <br /> diễn tả  bằng nhịp điệu gấp gáp, sôi động của câu văn. Cái tâm trạng náo nức, hăm hở,  <br /> đầy nghị  lực biểu hiện trong những lời khẳng  định dứt khoát, mạnh mẽ, quả  quyết.:  <br /> "Không, cuộc đời chưa chấm dứt  ở  tuổi ba mươi mốt". Andrây đã hiểu rằng không thể <br /> chỉ  đắm chìm trong đau khổ, cần phải vượt lên sự  cô đơn, không phải chỉ  sống vì mình <br /> mà phải biết sống vì người khác. Dòng suy tư thể hiện rõ ràng và sinh động năng lực tư <br /> duy khúc chiết, trong sáng của công tước Andrây, một con người trung thực, chân thành, <br /> giàu nghị lực. Vào giờ phút này, Andrây đã tìm được câu trả lời cho niềm day dứt suốt đời  <br /> mình: Sống cho mình hay sống cho mọi người? "Sao cho cuộc sống của ta trải qua không  <br /> phải chỉ vì mình ta". Câu trả lời đã giúp chàng trở nên mạnh mẽ, giàu nghị lực và niềm tin  <br /> trên con đường đi tìm chân lý; bởi chàng vốn là người "dốc hết tâm hồn đi tìm một điều  <br /> duy nhất: làm sao trở thành người tốt hoàn toàn". Nhân vật Anđrây Bôncônxki mang một <br /> vẻ đẹp trí tuệ sâu xa và tâm hồn cao cả vì lẽ đó.<br /> Qua đoạn trích Hai tâm trạng, chúng ta có thể cảm nhận được phong cách và cá tính sáng  <br /> tạo của Tônxtôi. Bằng ngòi bút hiện thực, tài phân tích tâm lí tinh vi, sắc sảo, nhà văn  <br /> miêu tả  con người như  nó đang tồn tại, tính cách con người được quan niệm như  một  <br /> dòng sông, vận động và lưu chuyển không ngừng. Động lực của phép biện chứng tâm <br /> hồn bắt nguồn từ  những cảm xúc, suy tư, những trăn trở  trong tâm hồn con người để <br /> vươn tới sự hoàn thiện mình. Để đi sâu vào phép biện chứng tâm hồn đó, Tônxtôi triệt để <br /> sử  dụng hai phương thức nghệ  thuật. Một là, dùng thiên nhiên để  vừa tạo dựng phong <br /> cảnh, không gian, thời gian, không khí và phong vị  Nga, vừa góp phần khắc họa những  <br /> diễn biến tâm lí tinh vi của nhân vật. Chiến tranh và hòa bình đã có những bức tranh thiên  <br /> nhiên trở thành mẫu mực cổ điển trong kho tàng văn chương thế giới về miêu tả nội tâm:  <br /> bầu trời Auxterlitx lồng lộng của Andrây Bôncônxki; đêm trăng huyền ảo ở Ôtratnôiê của <br /> Natasa Rôxtôva; bầu trời đầy tiếng nhạc thần kì đêm trước trận chiến đấu của Pêchia <br /> Rôxtôp; ngôi sao Chổi rực sáng trên nền trời Matxcơva của Pie Bêdukhôp; và hình ảnh cây  <br /> sồi già mùa xuân của Anđrây. Đó là những hình tượng thiên nhiên độc đáo, tượng trưng  <br /> cho những gì cao cả, tốt đẹp, vĩnh hằng mà các nhân vật này khát khao vươn tới. Hai là,  <br /> nhà văn đã dùng ngôn ngữ miêu tả độc thoại nội tâm để thâm nhập và phản ánh dòng suy  <br /> tư, cảm xúc của nhân vật một cách chính xác, khúc chiết và đầy tinh tế, khiến cho nhân <br /> vật của Tônxtôi có một chiều sâu tâm lý, một sự đầy đặn về tầm hồn và một tầm cao trí <br /> tuệ khó quên.<br />  <br />