Phát triển du lịch dựa vào cộng đồng tại xã Lát, huyện Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng

K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br /> <br /> PHÁT TRIỂN DU LỊCH DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG TẠI XÃ<br /> LÁT, HUYỆN LẠC DƯƠNG, TỈNH LÂM ĐỒNG<br /> PGS. TS Nguyễn Thị Hải, ThS. Bùi Cẩm Phượng<br /> Bộ môn Việt Nam học, Đại học Thăng Long<br /> Tóm tắt: Du lịch dựa vào cộng đồng là một hướng tiếp cân mới. Trong đó sự tham<br /> gia của cộng đồng như một đối tác của ngành du lịch, một yêu cầu phát triển mới nhằm đảm<br /> bảo sự cân bằng về lợi ích giữa các bên tham gia. Xã Lát huyện Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng<br /> có nhiều điều kiện để phát triển Du lịch cộng đồng. Tuy nhiên, người dân ở đây hoàn toàn thụ<br /> động khi tham gia vào hoạt động du lịch và không có vai trò quan trọng trong hoạch định<br /> chiến lược phát triển du lịch chung trên địa bàn của họ. Bài viết này, dựa vào hiện trang và<br /> tiềm năng ở xã Lát để đưa ra một vài giải pháp nhằm phát triển du lịch.<br /> Từ khóa: Du lịch, cộng đồng, phát triển.<br /> Đặt vấn đề<br /> Đà Lạt từ lâu đã được biết đến là thành phố du lịch nổi tiếng bởi khí hậu mát mẻ, tài<br /> nguyên thiên nhiên và nhân văn phong phú. Xã Lát huyện Lạc Dương nằm ở phía Tây Bắc<br /> thành phố Đà Lạt cũng được biết đến là nơi có nhiều tài nguyên du lịch hấp dẫn như: Vườn<br /> quốc gia Bidoup – Núi Bà, Thung lũng Vàng, hồ Đankia, thác Ankroet, thôn thổ cẩm BNơ C,<br /> … bên cạnh đó là phong tục tập quán, lễ hội truyền thống, bản sắc văn hóa của 7 dân tộc anh<br /> em. Mặc dù nằm ngay sát thành phố và với nhiều tài nguyên du lịch như vậy song đời sống<br /> kinh tế của cu dân vẫn còn thiếu thốn. Đa số người dân tham gia sản xuất nông nghiệp, phục<br /> vụ trong du lịch, một số đi làm công để sinh sống. Ở Xã Lát cũng đã có nhiều công ty du lịch<br /> đưa khách đến tham quan, nghiên cứu, tìm hiểu. Đã có một vài hình thức thu hút cộng đồng<br /> tham gia vào hoạt động du lịch, song tất cả các bên liên quan mới chỉ bắt đầu quan tâm đến<br /> việc xem xét chia sẻ lợi nhuận, làm tăng thu nhập cho người dân. Người dân hoàn toàn thụ<br /> động tham gia vào hoạt động du lịch và không có vai trò quan trọng nào trong hoạch định<br /> chiến lược phát triển du lịch chung trên chính địa bàn của họ. Vấn đề phát triển cộng đồng ở<br /> đây chưa nhận được sự quan tâm cần thiết. Trước thực trạng đó, chúng tôi chọn đề tài “phát<br /> triển du lịch dựa vào cộng đồng tại xã Lát” nhằm mục đích làm hài hòa giữa phát triển kinh<br /> tế-xã hôi với công tác bảo tồn và phát triển du lịch bền vững trong khu vực nghiên cứu.<br /> 1. Tiềm năng du lịch dựa vào cộng đồng ở xã Lát<br /> 1.1. Tiềm năng tự nhiên<br /> Địa hình<br /> Theo bản đồ địa hình tỷ lệ: 1/25.000 cho thấy: địa hình của xã thấp dần từ phía Đông<br /> sang Tây (độ cao tương ứng từ 2.000m xuống 1.450m), có 2 dạng địa hình chính: núi cao và<br /> đồi. Tiêu biểu cho dạng địa hình núi cao là dãy Liang Biang kỳ vĩ, đây là một lợi thế rất lướn<br /> trong phát triển du lịch trên địa bàn xã. Nằm ở độ cao được xem là một trong những đỉnh núi<br /> cao nhất Đà Lạt, núi Lang Biang là khu du lịch đặc thù với loại hình du lịch dã ngoại, khám<br /> phá thiên nhiên, tìm hiểu nét văn hoá của người dân nơi đây. Lang Biang còn là điểm thu hút<br /> du khách có thú phiêu lưu mạo hiểm với chương trình leo núi, chinh phục đỉnh cao. Địa hình<br /> đồi núi thấp tiêu biểu là thung lũng Vàng, ở đây có không gian vườn với những tên gọi như:<br /> Vườn tĩnh lặng, nẻo về của Ý, suối Đỗ Quyên, Đại viên Cảnh. Cùng với đó là bộ sưu tập Đá<br /> Trư ng Đ i h c Thăng Long<br /> <br /> 263<br /> <br /> K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br /> <br /> bàn quý, gỗ hóa thạch, vườn phong lan Tây Nguyên, vườn Mai Anh Đào Đà Lạt, vườn Mai<br /> Anh Đào Nhật bản, hàng cây phong Canada, vườn Bonsai, và nhiều loại cây quý khác.. .,<br /> được chăm sóc rất công phu. Đặc biệt, điểm nhấn của Thung Lũng Vàng là trên lưng chừng<br /> đồi thông, có một dòng suối nhân tạo dài khoảng một cây số, những lớp đá được sắp đặt có<br /> chủ ý nhưng cứ như vô tình giống dòng suối tự nhiên. Nước từ suối này đổ xuống và chia<br /> thành hai dòng chảy có tên Tĩnh và Động.<br /> Khí hậu<br /> Nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa cận xích đạo nhưng bị chi phối bởi quy luật độ cao<br /> và ảnh hưởng của địa hình nên khí hậu của xã Lát có những điểm đặc biệt so với vùng xung<br /> quanh: Mát lạnh quanh năm, mưa nhiều, mùa khô ngắn, lượng nước bốc hơi thấp, không có<br /> bão, rất thuận lợi cho phát triển du lịch và nghỉ dưỡng. Độ cao bình quân 1.500m so với mặt<br /> biển, nhiệt độ trung bình hằng năm khoảng 180 C, biên độ nhiệt trung bình các tháng khoảng<br /> 40C, biên độ nhiệt giữa ban ngày và đêm 90C, tháng 1 có nhiệt độ thấp nhất (14,10C), tháng 6<br /> có nhiệt độ trung bình cao nhất (19,50C), nhiệt độ ổn định qua các mùa trong năm. Mùa khô<br /> từ tháng 11 đến hết tháng 4 năm sau, mùa mưa từ tháng 5 đến hết tháng 10.<br /> Tài nguyên nước<br /> - Hệ thống sông suối: Nguồn cung cấp nước mặt chủ yếu là Suối Vàng là phần thượng<br /> nguồn của sông Đạ Dâng. Do là nguồn nước cung cấp sinh hoạt chủ yếu cho thành phố Đà<br /> Lạt nên được bảo vệ nghiêm ngặt và không được sử dụng vào mục đích nông nghiệp.<br /> - Hệ thống Hồ, Đập: Có hồ Đan - Kia là một phần của hệ thống Suối Vàng.<br /> Hồ Suối Vàng gồm hai hồ là Đankia ở trên và Ankroet ở dưới, được tạo bởi hai đập<br /> cùng tên Ankroet chắn dòng sông Đa Dung phát nguyên từ núi Lang Biang; cạnh đó là một<br /> thác nước trắng xóa cũng mang tên Ankroet - thác này đã được toàn quyền Decoux chọn làm<br /> nơi xây dựng nhà máy thủy điện đầu tiên của Đà Lạt vào năm 1942. Trong một tương lai<br /> không xa nơi đây sẽ trở thành một trung tâm du lịch.<br /> Động thực vật<br /> Theo kết quả điều tra về thực vật đã thống kê được 1.468 loài thuộc 161 họ, 673 chi,<br /> trong đó có 91 loài đặc hữu, 62 loài quý hiếm thuộc 29 họ thực vật khác nhau được ghi trong<br /> sách đỏ Việt Nam, 15 loài được ghi trong Nghị định số 32/2006/NĐ- CP ngày 30 tháng 3 năm<br /> 2006 danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm. Đặc biệt chú ý họ Phong<br /> Lan có 18 loài quý hiếm, ngành hạt trần có 14 loài, trong đó có 10 loài quý hiếm. Các loài<br /> động vật quý hiếm: Qua điều tra và thống kê cho thấy có 45 loài được ghi trong nghị định<br /> 32/2006/NĐ- CP, ngày 30 tháng 3 năm 2006 “ về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy<br /> cấp, quý, hiếm”. Từ những số liệu trên cho thấy khu hệ động, thực vật của Vườn Quốc gia<br /> Bidoup – Núi Bà có thể được xem như một vườn động, thực vật tự nhiên rộng lớn với những<br /> cánh rừng nguyên sinh còn sót lại của Việt Nam và khu vực Đông Nam Châu Á, là một nguồn<br /> khám phá vô tận của tất cả các du khách và các nhà khoa học khi đặt chân đến đây.<br /> 1.2. Văn hóa, nếp sống của cộng đồng địa phương<br /> Nhà thờ Langbiang<br /> Giáo Xứ Langbiang nằm trong dãy núi Langbiang, còn gọi là Lâm Viên. Đây là một<br /> giáo xứ Dân Tộc lớn nhất của giáo phận Ðà Lạt, không những về số giáo dân mà còn cả về<br /> diện tích, bao trùm huyện Lạc Dương. Giáo xứ được xây dựng năm 1957 bằng gỗ và xây lại<br /> Trư ng Đ i h c Thăng Long<br /> <br /> 264<br /> <br /> K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br /> <br /> 2008, với khung cảnh gần thiên nhiên hòa hợp tâm hồn mộc mạc của các anh em Thượng.<br /> Hình ảnh nổi bật trên cung thánh là cây nêu cao khoảng 6 mét dựng bên tòa giảng dưới cây<br /> thánh giá, 2 đầu trâu với đôi sừng cong vút ôm lấy gốc cây nêu.<br /> Thôn văn hóa cổ K’Ho<br /> Còn lưu giữ các tập tục cổ của người K’Ho trong sản xuất nông nghiệp, tổ chức xã<br /> hội, sinh hoạt, tín ngưỡng, cưới hỏi, ma chay, lễ hội,… đặc biệt còn giữ lại nhiều loại hình<br /> nhà sàn truyền thống, các dụng cụ lao động xưa của người Lạch và các nhạc cụ dân tộc K’Ho<br /> Khu du lịch văn hóa lễ hội Lang Biang<br /> Theo dự án, khu du lịch văn hóa Lang Biang sẽ được đầu tư xây dựng trên diện tích<br /> 115ha, cạnh chân núi Lang Biang với những hạng mục chính như: Khu trung tâm lễ hội và<br /> khu tưởng niệm vua Hùng, khu công viên sinh thái cụm làng các dân tộc Tây nguyên, khu<br /> cảnh quan đặc trưng ba miền..., còn lại là các khu vực rừng thông tự nhiên, công viên<br /> hoa…Trong đó, tại hai khu vực cụm làng các dân tộc Tây nguyên và khu cảnh quan đặc trưng<br /> ba miền sẽ được thiết kế và xây dựng nhiều công trình kiến trúc đặc trưng của đồng bào các<br /> dân tộc Tây nguyên và những cảnh quan độc đáo đại diện các vùng, miền ở ba khu vực Bắc,<br /> Trung, Nam.<br /> Làng Cù Lần<br /> Bao bọc làng là khoảng 200ha đồi rừng, gồm 150ha rừng thông thuần loại và 50ha<br /> rừng lá rộng, hàng cây cù lần bao bọc ven hồ, ven suối; những chú cù lần cuộn tròn bất động<br /> trên các nhánh cây. Không chỉ có rừng đồi, suối hồ và cỏ cây nguyên sơ, làng Cù Lần còn là<br /> địa điểm vui chơi giải trí thú vị.<br /> Kiến trúc nhà ở<br /> - Kiến trúc nhà sàn cổ: Được làm bằng các vật liệu gỗ, tre, nứa, mây, lồ ô,…đặc trưng<br /> của kiến trúc là kết cấu khung cột với hai thành tố chính là cột và xà, để giữ vững cho ngôi<br /> nhà chủ nhân lấy liên kết dọc là chủ yếu (hai hàng cột đứng song song) sau đó mới gác lên<br /> trên đầu cột những thanh xà dọc, cuối cùng đặt lên xà dọc những thanh xà ngang.<br /> - Kiến trúc nhà sàn hiện đại: Nhà dài từ 8 đến 12m, rộng 5-6m, trụ cao 0,5m làm bằng<br /> gỗ đẽo vuông chắc chắn hoặc bằng gạch xây. Nhà lợp bằng tôn 4 mái, trước cửa ra vào là<br /> hiên, mặt sàn bằng gỗ, có thang leo lên, có lan can tay vịn, bên trong nhà chia thành buồng có<br /> vách ngăn bằng ván gỗ.<br /> Lễ hội<br /> - Lễ hội ăn trâu (lễ hội đâm trâu-Sarơpu): Lễ hội được tổ chức hàng năm diễn ra sau<br /> mùa rẫy để tế thần Ndu và các vị thần khác nhằm tạ ơn các thần đã cho buôn làng, bộ tộc qua<br /> hết một năm an lành, làm ăn được mùa.<br /> - Lễ hội cồng chiêng: Lễ hội cồng chiêng diễn ra trong mọi thời gian và được tổ chức<br /> ngoài trời dưới chân núi Lang Biang.<br /> - Lễ cúng cơm mới: Lễ hội này của người Chil, Lạch sống bằng nghề nương rẫy, diễn<br /> ra sau tết nguyên đán. Họ làm lễ để cầu mưa thuận gió hòa, ngăn thú rừng không cho chúng<br /> phá nương rẫy.<br /> <br /> Trư ng Đ i h c Thăng Long<br /> <br /> 265<br /> <br /> K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br /> <br /> - Diễn xướng truyền khẩu và âm nhạc dân gian: Hát Yal yau (kể chuyện xưa), Hát tâm<br /> pơt (hình thức hát đối đáp), Hát Lảh lông: Hình thức hát giao duyên.<br /> Nhạc cụ truyền thống: gồm có cồng chiêng, khèn bầu sáu ống, trống.<br /> 2. Thực trạng hoạt động du lịch dựa vào cộng đồng tại xã Lát<br /> 2.1. Các loại hình du lịch<br /> Ở xã Lát có các loại hình du lịch khá phong phú và đa dạng như: du lịch tham quan, du<br /> lịch sinh thái, dã ngoại, du lịch kết hợp thể thao, du lịch kết hợp nghiên cứu, du lịch trải<br /> nghiệm, du lịch lễ hội, du lịch khám phá. Với các loại hình du lịch trên, theo quy hoạch của<br /> tỉnh đến năm 2015, trên địa bàn xã sẽ có khoảng 4.991,44ha đất khu du lịch .Bao gồm các khu<br /> du lịch sau: khu du lịch Đankia – Suối Vàng giai đoạn I: 2.490ha; khu du lịch bên khu Đankia<br /> – Suối Vàng: 2.000ha; KDL văn hoá phát triển ngành nghề: 2ha (Làng dệt thổ cẩm B’nơ C,<br /> Buôn văn hóa cổ K’Ho); khu du lịch lễ hội các dân tộc Lang Biang: 30ha; khu du lịch sinh<br /> thái Ankroet: 43ha; khu du lịch Bạch Cúc: 6,44ha;khu du lịch thác Bồ Giáng: 90ha; khu du<br /> lịch Làng Cù Lần: 20ha; cụm Thung Lũng Vàng: 150ha; cụm du lịch sinh thái thuỷ điện Đạ<br /> Dâng – Đạ chomo: 160ha; vườn quốc gia Bidoup-Núi Bà. Các tuyến du lịch trong khu vực xã<br /> Lát và liên kết với các xã khác.<br /> 2.2. Kết quả hoạt động du lịch<br /> Khách du lịch<br /> - Lượng khách<br /> Bảng 1.1 Tình hình khách đến xã Lát giai đoạn 2011-2012 (lượt khách)<br /> Các điểm<br /> du lịch<br /> Langbiang<br /> <br /> 2011<br /> Nội địa<br /> <br /> 2012<br /> Tổng<br /> <br /> Quốc tế<br /> <br /> Nội địa<br /> <br /> Quốc tế<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 363.500<br /> <br /> 23.500<br /> <br /> 387.000<br /> <br /> 364.300<br /> <br /> 31.700<br /> <br /> 396.000<br /> <br /> TL Vàng<br /> <br /> 22.600<br /> <br /> 14.600<br /> <br /> 372.000<br /> <br /> 325.100<br /> <br /> 8.900<br /> <br /> 334.000<br /> <br /> Cù Lần<br /> <br /> 72.300<br /> <br /> 11.600<br /> <br /> 83.900<br /> <br /> 73.400<br /> <br /> 11.600<br /> <br /> 85.000<br /> <br /> Th. K’Ho<br /> <br /> 71.700<br /> <br /> 15.300<br /> <br /> 87.000<br /> <br /> 74.000<br /> <br /> 21.000<br /> <br /> 95.000<br /> <br /> B’NerC<br /> <br /> 4.000<br /> <br /> 9.000<br /> <br /> 13.000<br /> <br /> 5.000<br /> <br /> 10.000<br /> <br /> 15.000<br /> <br /> Bidoup<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1.185.000<br /> <br /> 15.000<br /> <br /> 1.200.000<br /> <br /> Nguồn: Phòng công tác thông tin Huyện Lạc Dương<br /> Qua bảng số liệu trên cho thấy, thị trường chính của xã Lát là thị trường nội địa. Tình<br /> hình khách đến ngày càng tăng do công tác quảng bá trên mạng, truyền hình, báo chí và tỉnh<br /> Lâm Đồng liên tục tổ chức các hoạt động lớn như lễ hội văn hóa trà, lễ hội hoa Đà Lạt,<br /> Festival hoa,… đã gây sự chú ý và thu hút khách đến với Lâm Đồng - Lạc Dương. Mặt khác,<br /> tỉnh Lâm Đồng đã có nhiều chính sách thu hút các nhà đầu tư và dành nguồn ngân sách lớn<br /> cho phát triển du lịch để tương xứng với tiềm năng của khu vực.<br /> Trư ng Đ i h c Thăng Long<br /> <br /> 266<br /> <br /> K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br /> <br /> - Cơ cấu khách<br /> <br /> Hình 1.2 Cơ cấu khách quốc tế đến xã Lát<br /> Khách quốc tế đến chủ yếu là khách Pháp, Úc, Thụy Điển, Anh, Đức, Hà Lan, Nhật<br /> Bản sau đó đến Hàn Quốc, Trung Quốc, Thụy Sỹ, Mỹ, Canada, Do Thái, Áo và các nước<br /> khác. Khách Pháp chiếm thị phần lớn nhất, rồi đến Úc, khách có thị phần nhỏ nhất lá Do Thái<br /> và Áo. Khách du lịch nước ngoài tới xã Lát chủ yếu là đối tượng thanh niên, sinh viên, công<br /> nhân viên chức, nhà nghiên cứu, thương nhân, hưu trí.<br /> Khách nội địa đến xã Lát rất đa dạng thuộc nhiều lứa tuổi, nhiều thành phần nghề<br /> nghiệp khác nhau, có thể đi lẻ hoặc đi theo đoàn. Thị trường miền Nam chiếm tỷ lệ lớn nhất<br /> rồi đến miền Bắc và miền Trung.<br /> Khác<br /> 21.5%<br /> <br /> Đà Nẵng<br /> 2.7%<br /> <br /> Sài Gòn<br /> <br /> Sài Gòn<br /> 38%<br /> <br /> Hà Nội<br /> 4.5%<br /> Nha Trang<br /> 5.1%<br /> <br /> Đồng Nai<br /> Bình<br /> Dương<br /> Cần Thơ<br /> <br /> Đồng Nai<br /> 11.5%<br /> Cần Thơ<br /> 6.7%<br /> <br /> Nha<br /> Trang<br /> <br /> Bình Dương<br /> 10%<br /> <br /> Hình 1.3 Cơ cấu khách nội địa đến xã Lát<br /> - Tính mùa vụ của hoạt động du lịch<br /> 100<br /> 80<br /> 60<br /> <br /> Khách N i<br /> Đa<br /> <br /> 40<br /> 20<br /> 0<br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> 7<br /> <br /> 8<br /> <br /> 9<br /> <br /> 10<br /> <br /> 11<br /> <br /> 12<br /> <br /> Hình 1.4 Lượng khách đến xã Lát theo các tháng trong năm<br /> Trư ng Đ i h c Thăng Long<br /> <br /> 267<br /> <br />