Quá trình hình thành tư liệu nghiên cứu những quan niệm chung về kinh tế nhà nước trong quá trình phát triển kinh tế nhiều thành phần p1

Chia sẻ: Fnakjnf Sfbsjb | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

93
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'quá trình hình thành tư liệu nghiên cứu những quan niệm chung về kinh tế nhà nước trong quá trình phát triển kinh tế nhiều thành phần p1', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quá trình hình thành tư liệu nghiên cứu những quan niệm chung về kinh tế nhà nước trong quá trình phát triển kinh tế nhiều thành phần p1

Quá trình hình thành tư liệu nghiên cứu những quan niệm chung về kinh tế nhà nước trong quá trình phát triển Më ®Çu kinh tế nhiều thành phần NÒn kinh tÕ nhµ níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH lµ mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. §ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn tån t¹i kh«ng ph¶i do ý muèn chñ quan cña nhµ níc, nã tån t¹i vµ ph¸t triÓn phô thuéc vµo nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ, chÝnh trÞ kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nµy mµ thµnh phÇn kinh tÕ lu«n cã vai trß vÞ trÝ vµ vËn ®éng ph¸t triÓn theo mét xu híng nhÊt ®Þnh. Nhng xuÊt ph¸t tõ tÝnh quy luËt vèn cã cña nÒn kinh tÕ. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nµy mçi thµnh phÇn kinh tÕ lu«n cã vai trß vÞ trÝ vµ vËn ®éng, ph¸t triÓn theo mét xu híng nhÊt ®Þnh. Nhng xuÊt ph¸t tõ tÝnh quy luËt vèn cã cña nÒn kinh tÕ ®Òu vËn ®éng theo híng ®Õn môc tiªu lîi Ých. Nhng §¶ng vµ Nhµ níc lu«n kh¼ng ®Þnh kinh tÕ nhµ níc lu«n gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thùc tiÔn trong h¬n 10 n¨m ®æi míi võa qua §¶ng vµ Nhµ níc ®· cã nhiÒu cè g¾ng cñng cè, n©ng cao vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc vµ hiÖn nay vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc ®ang tõng bíc ®îc kh¼ng ®Þnh. Tuy nhiªn hiÖn nay ®ang cã rÊt nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ viÖc ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ nµy: ®æi míi, cæ phÇn s¾p xÕp, n©ng cao hiÖuqu¶. V× vËy trong ®Ò ¸n nµy t«i tËp trung ®i vµo viÖc nghiªn cøu quan niÖm vÒ kinh tÕ thÞ trêng, tÝnh tÊt yÕu vµ néi dung vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vai trß cña nã ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo, c¸c gi¶i ph¸p ®Ó trong thêi gian tíi t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc ë níc ta. T«i hi väng nã sÏ gãp phÇn nhá ®Ó mäi ngêi hiÓu h¬n vÒ thµnh phÇn kinh tÕ nµy vµ gãp mét phÇn vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ níc trë lªn v÷ng m¹nh.
Ch¬ng I Quan niÖm chung vÒ kinh tÕ nhµ níc (KTNn) 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh kinh tÕ nhµ níc Mçi nhµ níc ®Òu cã chøc n¨ng kinh tÕ nhÊt ®Þnh vµ chøc n¨ng nµy ®îc th«ng qua c¸c møc ®é kh¸c nhau tuú tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. ë bÊt k× níc nµo kÐm ph¸t triÓn hay ph¸t triÓn chøc n¨ng cña kinh tÕ nhµ níc vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o. ë níc ta sau khi gi¶i phãng (1954) vµ thèng nhÊt ®Êt níc (1975) trong qu¸ tr×nh x©y dùng CNXH do nhËn thøc ®¬n gi¶n phiÕn diÖn nªn ®· ®ång nhÊt gi÷a së h÷u nhµ níc víi së h÷u XHCN. Chóng ta coi kinh tÕ quèc doanh lµ chñ yÕu bã hÑp ph¹m vi xÝ nghiÖp quèc doanh, thµnh lËp xÝ nghiÖp quèc doanh ë mäi lÜnh vùc. §Æc biÖt lµ vÊn ®Ò qu¶n lý: theo kiÓu tËp trung quan liªu, theo kÕ ho¹ch ®Þnh tríc theo kiÓu lç th× ®îc bï, l·i th× nép ng©n s¸ch. Nã ®· tËp trung mäi nguån lùc ®Ó ®¸p øng yªu cÇu gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt níc (1954-1975). Song khi ®Êt níc gi¶i phãng ®· béc lé nhiÒu nhîc ®iÓm c¨n b¶n lµm thui chét tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña c¸c xÝ nghiÖp, ®Æc biÖt lµ thiÕu mét m«i trêng kinh doanh. Sè lîng c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh qu¸ nhiÒu, dµn tr¶i, chång chÐo vÒ c¬ chÕ qu¶n lý, ngµnh nghÒ, kÜ thuËt l¹c hËu, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cßn thÊp, nhiÒu doanh nghiÖp thua lç triÒn miªn, ®Êt níc l©m vµo khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi trÇm träng. Tríc t×nh h×nh ®ã §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn VI (12-1986) ®· ®Ò ra chñ tr¬ng ®æi míi nÒn kinh tÕ mét c¸ch toµn diÖn, chuyÓn dÞch sang kinh tÕ thÞ trêng ®inh híng XHCN. Lý luËn trong qu¸ tr×nh ®i lªn CNXH cã thay ®æi c¨n b¶n: sù thõa nhËn tån t¹i cña 5 thµnh phÇn kinh tÕ, kinh tÕ quèc
doanh gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ lóc nµy vai trß cña kinh tÕ nhµ níc còng cã nhiÒu ®æi míi. §Õn c¸c ®¹i héi §¶ng kh¸c th× chóng ta vÉn tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng, then chèt cña KTNN trong toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n. 2. Quan niÖm vÒ Kinh tÕ nhµ níc 2.1. Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ nhµ níc Kinh tÕ nhµ níc lµ lo¹i h×nh kinh tÕ do nhµ níc n¾m gi÷ bao gåm quyÒn së h÷u, quyÒn tæ chøc, chi phèi ho¹t ®éng theo nh÷ng híng ®· ®Þnh. Kinh tÕ nhµ níc ®îc thÓ hiÖn díi nh÷ng h×nh thøc nhÊt ®Þnh: doanh nghiÖp nhµ níc, ng©n hµng nhµ níc, quü dù tr÷ quèc gia, hÖ thèng b¶o hiÓm. Nh vËy kinh tÕ nhµ níc cã nhiÒu bé phËn hîp thµnh, vµ tÊt c¶ c¸c bé phËn ®Òu thuéc quyÒn së h÷u cña nhµ níc. 2.2. C¸c bé phËn hîp thµnh vµ chøc n¨ng cña tõng bé phËn a. Doanh nghiÖp nhµ níc: "lµ tæ chøc kinh tÕ do nhµ níc ®Çu t vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng kinh doanh ho¹t ®éng c«ng Ých, nh»m thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu ®· ®Þnh". Nh vËy doanh nghiÖp nhµ níc cã 2 lo¹i: Mét lµ, c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng v× môc ®Ých lîi nhuËn, hai lµ: c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng v× môc ®Ých x· héi. NÕu lo¹i doanh nghiÖp thuéc lo¹i 1 th× ho¹t ®éng víi môc ®Ých æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ chñ yÕu cßn doanh nghiÖp thuéc lo¹i 2 th× lÊy môc ®Ých lîi nhô©n lµ chñ yÕu tuy nhiªn ph¶i chÊp hµnh ph¸p luËt. LÜnh vùc ho¹t ®éng chñ yÕu cña lo¹i 1 lµ: quèc phßng an ninh, tµi chÝnh, y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc cßn doanh nghiÖp thuéc lo¹i 2 lµ ho¹t ®éng trªn tÊt c¶ c¸c ngµnh, lÜnh vùc kinh doanh cã hiÖu qu¶. V× vËy mçi doanh nghiÖp cã chøc n¨ng vµ ®Æc thï vÒ c¬ chÕ qu¶n lý. b) Ng©n s¸ch nhµ níc lµ mét bé phËn cña KTNN, thùc hiÖn chøc n¨ng thu, chi ng©n s¸ch, vµ cã t¸c dông ®iÒu chØnh, qu¶n lý, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng cña KTNN. Doanh nghiÖp nhµ níc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c,
c) Ng©n hµng nhµ níc: lµ mét bé phËn cña KTNN nh»m ®¶m b¶o cho KTNN, kinh tÕ quèc d©n ho¹t ®éng b×nh thêng trong mäi t×nh huèng. C¸c quü dù tr÷ quèc gia dïng lùc lîng vËt ch©t ®Ó ®iÒu tiÕt qu¶n lý b×nh æn gi¸ c¶, ®¶m b¶o cho t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi chung. d) HÖ thèng b¶o hiÓm: lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm do nhµ níc quy ®Þnh phôc vô cho kinh tÕ nhµ níc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. C¸c bé phËn cÊu thµnh cña KTNN cã chøc n¨ng nhiÖm vô cô thÓ lµ kh¸c nhau, nhng l¹i cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, nhiÖm vô cô thÓ lµ kh¸c nhau, nhng l¹i cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau trong mét hÖ thèng kinh tÕ nhµ níc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. C¸c bé phËn cÊu thµnh cña KTNN cã chøc n¨ng, nhiªm vô cô thÓ lµ kh¸c nhau, nhng l¹i cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau trong mét hÖ thèng kinh tÕ nhµ níc vµ ho¹t ®éng theo mét thÓ chÕ ®îc nhµ níc quy ®Þnh thèng nhÊt.
Ch¬ng II TÝnh tÊt yÕu vµ néi dung vai trß chñ ®¹o cña Kinh tÕ nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn 1. TÝnh tÊt yÕu ph¶i ph¸t triÓn m¹nh vµ vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Níc ta cã rÊt nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau: së h÷u nhµ níc, së h÷u tËp thÓ, së h÷u hçn hîp, së h÷u t nh©n. Trong ®ã së h÷u nhµ níc gi÷ vai trß cùc k× quan träng - øng víi nã lµ thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc vµ viÖc thõa nhËn vµ ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ nµy lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. H¬n thÕ n÷a chóng ta x©y dùng KTTT ®Þnh híng XHCN th× ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh híng XHCN cã sù ®iÒu tiÕt, kiÓm so¸t cña nhµ níc th× ph¶i cã mét KTNN v÷ng m¹nh, ph¸t triÓn lµ lùc lîng vËt chÊt ®Ó nhµ níc thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt, híng nÒn kinh tÕ theo nh÷ng môc tiªu cña XHCN. Dï bÊt cø ë níc nµo chÝnh phñ ®Òu ph¶i n¾m trong tay nh÷ng søc m¹nh kinh tÕ th«ng qua thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc. Cã nh vËy nh÷ng c¶i c¸ch, t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ míi cã hiÖu qu¶. Nhng ®Þnh híng chÝnh s¸ch dï cã ®óng nhng nÕu kh«ng cã søc m¹nh vËt chÊt th× nã còng kh«ng thÓ thµnh c«ng trong mäi lóc. Trong KTNN, hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp nhµ níc gi÷ mét vai trß cùc k× quan träng trong viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng doanh nghiÖp cÇn thiÕt trong giai ®o¹n hiÖn nay v×: Do nhu cÇu kh«i phôc kinh tÕ sau chiÕn tranh c¸c doanh nghiÖp ***** ra ®Ó nh»m thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n lín mµ lùc lîng t nh©n kh«ng thÓ g¸nh
v¸c ®îc, ®ßi hái vèn lín, c«ng nghÖ cao chØ cã c¸c doanh nghiÖp nhµ níc míi ®¸p øng ®îc. Do cã rÊt nhiÒu thuyÕt (®Æc biÖt lµ cña Keyness) vÒ vai trß cña kinh tÕ nhµ níc, chÝnh phñ ®· chñ tr¬ng thµnh lËp nhiÒu doanh nghiÖp nhµ níc vÒ cung cÊp c¸c hµng ho¸ c«ng céng, t¹o ra viÖc lµm, ph©n phãi l¹i thu nhËp, xo¸ bá ®éc quyÒn, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. Chóng ta ®ang thùc hiÖn CNH, H§H: ®i t¾t, ®ãn ®Çu, qu¸ tr×nh nµy ®ßi hái lîng vèn rÊt lín, vµ rñi ro cao, c¸c doanh nghiÖp t nh©n kh«ng thÓ hoÆc muèn tham gia vµo chÝnh phñ buéc ph¶i thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô naú. Nh vËy vÊn ®Ò ph¸t triÓn vµ t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o cña KTTT lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, cÇn thiÕt. NhËn thøc ®îc môc tiªu nµy chóng ta ph¶i cã nhiÒu biÖn ph¸p chÝnh s¸ch ®Ó t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o cña nã. 2. Vai trß chñ ®¹o cña KTNN trong giai ®o¹n hiÖn nay 2.1. KTNN lµ lùc lîng vËt chÊt, c«ng cô s¾c bÐn ®Ó nhµ níc thùc hiÖn chøc n¨ng ®Þnh híng, ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN, KTNN víi t c¸ch lµ mét yÕu tè, mét chñ thÓ kinh tÕ ®Æc biÖt. Nã cã vai trß vÜ m« ®iÒu tiÕt, ®iÒu hµnh trªn ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ ®Êt níc lµm cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng th«ng suèt, t¹o lËp nh÷ng c©n ®èi lín theo ®Þnh híng XHCN mµ kinh tÕ thÞ trêng kh«ng tù ®iÒu chØnh ®îc. §©y lµ mét vai trß cùc kú quan träng cña KTNN nã lµ c¬ së ®Ó ®¶m b¶o sù can thiÖp cña nhµ níc lµ cã hiÖu qu¶. H¬n n÷a KTNN xuÊt hiÖn nh lµ mét chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp vµ c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh¸c trong mét sè trêng hîp lîi Ých cña nhµ níc cã thÓ m©u thuÉn víi lîi Ých cña thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Æc biÖt lµ t nh©n. Sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc kh«ng thÓ thuËn chiÒu víi
®éng c¬ lîi nhuËn, vµ lîi Ých c¸ nh©n, cña c¸c chñ thÓ. §Ó ®¶m b¶o sù ®iÒu tiÕt, nhµ níc cÇn cã mét tiÒm lùc kinh tÕ, ®ñ hoÆc ®Òn bï xøng ®¸ng cho thua thiÖt cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, híng hä vµ nh÷ng hµnh ®éng theo môc tiªu nhµ níc ®Æt ra. TÊt c¶ nh÷ng tiÒm lùc Êy ®Òu do KTNN t¹o ra. 2.2. Ho¹t ®éng cña khu vùc KTNN lµ nh»m më ®êng, híng dÉn, hç trî, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Chøc n¨ng t¹o lËp m«i trêng. Tøc lµ nã ph¶i t¹o ®îc tiÒn ®Ò thuËn lîi ®Ó khai th«ng vµ tËn dông mäi nguån lùc ë tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kh¸c nhau v× sù t¨ng trëng chung cña nÒn kinh tÕ, b¶o ®¶m kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng môc tiªu ®· chän. 2.3. Kinh tÕ nhµ níc lµ khu vùc xung kÝch chñ yÕu thùc hiÖn CNH, H§H ®Êt níc mÆc dï sù nghiÖp CNH lµ sù nghiÖp cña toµn d©n. Nhng trong bèi c¶nh tiÒm lùc cña khu vùc d©n doanh cßn cha ®ñ m¹nh ®Ó ®¶m ®¬ng nhiÖm vô nµy nªn sù nghiÖp cao c¶ ®ã l¹i ®Æt lªn vai KTNN. V× vËy trong giai ®o¹n hiÖn nay KTNN ®Æc biÖt lµ viÖc ®Çu t míi cña nhµ níc vÉn lµ lùc lîng chñ chèt ®i ®Çu trong qu¸ tr×nh chuyÓn níc ta thµnh níc c«ng nghiÖp v¨n minh. §Ó ®¶m b¶o ®îc nhiÖm vô nµy khu vùc KTNN ph¶i huy ®éng tæng lùc tríc hÕt lµ chiÕn lîc ®Çu t ®óng ®¾n, trong ®ã bao hµm c¶ ®Çu t trùc tiÕp cña nhµ níc. LËp chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Ó tËp thÓ, t nh©n tËp trung vµo c¸c ngµnh mòi nhän, t¹o ®µ t¨ng trëng nhanh cho nÒn kinh tÕ. TiÕp n÷a lµ c¸c nç lùc vÒ tµi chÝnh ngo¹i giao, chÝnh trÞ ®Ó thùc thi chiÕn lîc, chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖu qu¶. Cã thªm mét ®iÓm míi ë ®©y lµ KTNN kh«ng chØ tiÕn hµnh CNH, H§H ®¬n ®éc nh tríc ®©y mµ trë thµnh mét h¹t nh©n tæ chøc l«i kÐo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng tham gia vµo quü ®¹o CNH, H§H nhµ níc. 2.4. KTNN gi÷ c¸c vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ t nh©n ®¶m b¶o c©n ®èi vÜ m« cña nÒn kinh tÕ còng nh t¹o ®µ t¨ng trëng l©u dµi bÒn võng vµ hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ. §ã lµ c¸c lÜnh vùc nh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt, t liÖu s¶n xuÊt, quan träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän, kÕt cÊu h¹ tÇng vËt