Quá trình hình thành và phương pháp mặc định điều tiết kinh tế của nhà nước tư sản hiện đại

Chia sẻ: 951847623 951847623 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:45

Thêm vào BST

Báo xấu

132
lượt xem 31
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chủ nghĩa tư bản với tư cách là một phương thức sản xuất xã hội từ khi ra đời cho đến nay nó đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển nó đều dựa trên nền tảng của giai đoạn trước nó, nó vừa thừa kế của giai đoạn trước, vừa là sự vươn lên hoặc phủ định lại giai đoạn trước. Trong quá trình phát triển đó ta đã thấy rằng sự can thiệp của nhà nước vào nền kinh tế là một tất yếu khách quan, vai trò của nhà nước ngày càng trở nên quan trọng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quá trình hình thành và phương pháp mặc định điều tiết kinh tế của nhà nước tư sản hiện đại

Đề tài: Quá trình hình thành và phương pháp mặc định điều tiết kinh tế của nhà nước tư sản hiện đại
Quá trình hình thành và phương pháp mặc định điều Lêi më ®Çu tiết kinh tế của nhà nước tư sản hiện đại hñ nghÜa t b¶n víi t c¸ch lµ mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi tõ khi ra ®êi cho ®Õn nay, nã ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n ph¸t triÓn. Mç c giai ®o¹n ph¸t triÓn nã ®Òu dùa trªn nÒn t¶ng cña giai ®o¹n tríc nã, nã võa kÕ thõa cña giai ®o¹n tríc, võa lµ sù v¬n lªn hoÆc phñ ®Þnh l¹i giai ®o¹n tríc. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã ta ®· thÊy r»ng sù can thiÖp cña nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, vai trß cña nhµ níc ngµy cµng trë nªn quan träng. Bëi v×, x· héi míi mµ chóng ta muèn x©y dùng trong chñ nghÜa t b¶n lµ mét nhµ níc t s¶n hiÖn ®¹i – ph¶i tÝnh ®Õn mét c¸ch ®Çy ®ñ nh÷ng ®Æc ®iÓm míi vÒ sè lîng vµ chÊt lîng cña sù ph¸t triÓn x· héi hoÆc nãi réng h¬n cña nÒn v¨n minh tri thøc, ph¸t triÓn cao nhÊt vÒ con ngêi tri thøc, cña nh÷ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i. Nhng ®Ó ®¸p øng vµ ®iÌu khiÓn nÒn kinh tÕ x· héi mµ khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ ngµy cµng ph¸t triÓn, t×nh h×nh chÝnh trÞ thÕ giíi ngµy cµng phøc t¹p, bÊt æn cña chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i ®ã th× nhµ níc t s¶n hiÖn ®¹i ph¶i tù ®iÌu chØnh vai trß cña m×nh trong sù ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Sù ®iÒu tiÕt cañ nhµ níc t s¶n hiÖn ®¹i ®ã ph¶i dùa trªn nh÷ng mèi t¬ng quan kh¸ch quan gi÷a lùc s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Sù ®iÒu tiÕt kinh tÕ ®ã còng chÝnh lµ néi dung cña §Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ nµy. Do tr×nh ®é vµ kiÕn thøc cµn h¹n chÕ, trong bµi viÕt nµy t«i chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh cña sù thay ®æi trong sù ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña nhµ níc t s¶n hiÖn nay, bµi viÕt ch¾c kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ vµ thiÕu sãt, kÝnh mong thÇy c« vµ c¸c b¹n gãp ý ®Ó kiÕn thøc cña t«i vÒ vÊn ®Ò nµy ®îc hoµn chØnh h¬n. §Ò tµi: Sù ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña nhµ níc t s¶n hiÖn ®¹i 1
Ch¬ng 1 Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n 1. Chñ nghÜa T b¶n. Trong qóa tr×nh ra ®êi vµ ph¸t triÓn, chñ nghÜa t b¶n ®· thùc hiÖn ®îc sù ph¸t triÓn vÒ ph©n c«ng lao ®éng, hiÖp t¸c lao ®éng, tËp trung ho¸ vµ liªn hiÖp ho¸ s¶n xuÊt. KÕt qu¶ lµ biÕn nhiÒu qua s tr×nh kinh tÕ riªng lÎ thµnh qu¸ trïnh kinh tÕ thèng nhÊt h÷u c¬ víi nhau. Cïng víi ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt còng ®¹t nh÷ng bíc tiÕn lín, víi tr×nh ®ä cao. HiÖp t¸c ®¬n gi¶n, c«ng trêng thñ c«ng, nÒn ®Ëi c«ng nghiÖp c¬ khÝ lµ nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn x· héi ho· s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. Lùc lîng s¶n xuÊt vµ x· héi ho¸ s¶n xuÊt ®· ®a 2
n¨ng su¸t lao ®éng t¨ng lªn cha tõng cã trong lÞch sö. Nhê®ã sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ thÆng d, quy luËt tÝch luü cïng víi c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c, ®· lµm c¬ chÕ thÞ trêng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. Chñ nghÜa t b¶n vqcµng cã nhiÒu ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng lîi dông nhng thµnh tùu khoa häc kü thuËt ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a c ¬ së vËt ch¸t kü thuËt ®· ®ùoc t¹o ra. C.M¸c ®· nhËn xÐt x¸c ®¸ng r»ng tronh vßng cha ®Çy mét thÕ kû thèng trÞ cña m×nh, chñ nghÜa t b¶n ®· t¹o ®íc mét søc s¶n xuÊt khæng lå b»ng tÊt c¶ c¸c thÕ hÑ loµi ngêi tríc ®ã ®· t¹o ra. Bªn c¹nh mÆt tÝch cùc nãi trªn, chñ nghÜa t b¶n trong qua tr×nh ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña nã ®· g©y ra khoong Ýt hËu qu¶. Chñ nghÜa t b¶n lµ thñ ph¹m g©y ra hµng tr¨m cuéc chiÕn tranh, ®¸ngchó ý lµ hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nh¸t vµ lÇn thø hai. Trong qu¸ tr×nh c«ng ngiÖp ho¸ vµ ch¹y dua vò trang, chñ nghÜa t b¶n lµm cho m«i trêng bÞ « nhiÔm. Chñ nghÜa t b¶n còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ n¹n nghÌo ®ãi, bÖnh tËt cña hµng tr¨m triÖu ngêi, nhÊt lµ cña c¸c níc ph¸t triÓn. Cã thÓ nãi, loµi ngßi ®· sèng l©u dµi trong nÒn s¶n xuÊt nhá vµ l¹c hËu ph©n t¸n vµ thñ cùc, víi n¨ng suÊt v« cïng th¸p kÐm, kh«ng ®¶m b¶o duy tr× t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n. Tõ ®Çu thÐ kû XVI ®Õn nay, lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö, chñ nghÜa t b¶n víi nhngx ®Æc trng kh¸c vÒ chÊt so víi s¶n xuÊt nhá. Sù th¾ng lîi nµy diÔn ra ®Çu tiªn ë níc Anh råi lÇn lît sang c¸c níc kh¸c. NÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i ®· vµ ®ang lµ niÒm m¬ øoc cña hµng tr¨m níc trªn hµnh tinh chóng ta. 2.Chñ nghÜa ®Õ quèc Khi x¸c ®Þnh ®Þa vÞ cña chñ nghÜa ®Õ quèc trong lÞch sö V.I.Lªnin cho r»ng chñ nghÜa ®Õ quèc lµ mét giai ®o¹n ®Æc biÖt cña chñ nghÜa t b¶n, tÝnh chÊt ®Æc biÖt ®ã thÓ hiÖn trªn ba mÆt sau ®©y : 3
2.1.Chñ nghÜa ®Õ quèc lµ chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn. Ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ®· ph¸t triÓn qua hai giai ®o¹n :tù do canh tranh vµ ®Õ quèc chñ nghÜa. G×ai ®o¹n ®Õ quèc chñ nghÜa cßn gäi lµ ®éc quyÒn, lµ giai ®o¹n cao nhÊt vµ lµ giai ®o¹n cuèi cïng cña chñ nghÜa t b¶n, 2.1.1.Sù h×nh thµnh cña chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn. Khi nghiªn cøu b¶n chÊt cña chñ nghÜa ®Õ quèc Lªnin ®· nãi “... tù do canh tranh ®Î ra tËp trung s¶n xuÊt vµ sù tËp trung s¶n xuÊt nµy khi ph¸t triÓn tíi mét møc ®ä nhÊt ®Þnh l¹i dÉn tíi ®éc quyÒn. ..” Nh vËy sù h×nh thµnh cña chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn lµ mét tÊt yÕu v× : do thµnh tùu cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt lµm cho lùc løîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, h×nh thµnh ngµy cµng nhiÒu nghµnh míi, cã tr×nh ®é tÝch tô cao, ®ßi hái nh÷ng hinh thøc kinh tÕ tæ chøc míi, ®ã lµ nh÷ng xÝ nghiÖp lín, do n¨ng só©t ®· n©ng cao tû suÊt vµ khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d nªn ®· má réng kh¶ n¨ng tÝch luü t b¶n, thóc ®Èy sj ph¸t triÓn s¶n xuÊt lín, t¨ng tÝch luü t b¶n vµ s¶n xuÊt. H¬n n÷a kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Ó giµnh lîi nhuËn cao ®îc ®o b»ng sù tiÕn bé cña khoa häc, c¸c xÝ nghiÖp lín ra søc c¶i tiÕn kü thuËt, lµm cho c¸c xÝ nghiÖp nhá ph¸ s¶n, c¸c xÝ nghiÖp cã tr×nh ®é kü thuËt kÐm ph¸t triÓn liªn kÕt víi nhau, do vËy chØ cßn mét sè Ýt nh÷ng nhµ t b¶n lín l¾m ®i¹ vÞ thèng trÞ trong nghµnh hay trong mét sè nghµnh c«ng nghiÖp. Cïng víi qu¸ tr×nh tËp trung s¶n xuÊt th× tÝn dông t b¶n chñ nghÜa më réng h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn, t¹o tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi cña tæ chøc ®éc quyÒn. MÆt kh¸c c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh tiÕp tôc c¹nh tranh víi nhau th× v« cïng khèc liÖt, khã ph©n th¾ng b¹i mµ hËu qu¶ thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ lµ rÊt lín, v× thÕ nÈy sinh xu híng tho¶ hiÖp, tõ ®ã h×nh thµnh c¸c tæ chøc ®éc quyÒn. 2.1.2 §Æc ®iÓm kinh tÕ c¬ b¶n cña chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn. 4
Nh ®· ph©n tÝch ë trªn chñ nghÜa t b¶n lµ sù tËp trung s¶n xuÊt vµ c¸c tæ chøc ®éc quyÒn víi h×nh thøc kinh tÕ thèng trÞ lµ c«ng ty cæ phÇn, h×nh thµnh së h÷u tËp thÓ cña chñ nghÜa t b¶n. Nhê l¾m ®îc ®Þa vÞ thèng tri trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ lu th«ng, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn cã kh¶ n¨ng ®Þnh gi¸ c¶ ®éc quyÒn cao h¬n gi¸ c¶ s¶n xuÊt ®èi víi nh÷ng hµng hãa mµ hä b¸n ra vµ gi¸ c¶ ®éc quyÒn thÊp díi gÝa c¶ s¶n xuÊt ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ mµ hä mua, qua ®ã mµ hä thu ®îc lîi nhuËn ®éc quyÒn. Nh÷ng gÝa c¶ ®éc quyÒn còng gÆp ph¶i giíi h¹n kinh tÕ ®ã lµ sù tån t¹i cña c¹nh tranh nãi chung, ®éc quyÒn v¶ c¹nh tranh tån t¹i song song vµ thèng nhÊt víi nhau mét c¸ch biÖn chøng Cïng víi qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt trong c«ng nghiÖp, cÜng diÔn ra qu¸ tr×nh tÝch tuj vµ tËp trung t b¶n trong ng©n hµng dÉn ®Õn h×nh thµnh c¸c t« chøc ®éc quyÒn trong ng©n hµng. Ng©n hµng ®· chi phèi toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi , nã kÕt hîp víi t b¶n c«ng nghiÖp do cã cïng lîi Ých kinh tÕ h×nh thµnh nªn t b¶n tµi chÝnh. Sù ph¸t triÓn cña t b¶n tµi chÝnh dÉn ®Õn s h×nh thµnh mét nhãm nhá ®éc quyÒn chi phèi toµn b« ®êi sèng kinh tÕ vµ chinh trÞ cña x· héi t b¶n MÆt kh¸c ë c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn ®· tÝch l÷y ®îc mét khèi lîng t b¶n lín vµ n¶y sinh t×nh tr¹ng “tha t b¶n”, do kh«ng t×m ®îc ¬i ®©u t cã lîi nhuËn cao ë trong níc. TiÕn bé kü thuËt ë c¸c níc nµy ®· dÉn ®Õn t¨ng cÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n vµ h¹ thÊp tû suÊt lîi nhuËn, trong khi ë c¸c níc kÐm ph¸t triÓn dåi dµo nhiªn liÖu, nh©n c«ng rÎ nhng l¹i thiÕu vèn vµ kü thuËt nªn ®· h×nh thµnh sù xuÊt khÈu t b¶n t níc t b¶n ph¸t triÓn sang níc kÐm ph¸t triÓn. Lµm më réng quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ra níc ngoµi, c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn ra søc bãc lét nÒn kinh tÕ ë c¸c níc kem ph¸t triÓn. ViÖc xuÊt khÈu vÒ t b¶n tang nªn vµ më réng ph¹m vi tÊt yÕu dÉn ®Õn ph©n chia thÕ giíi vÒ mÆt kinh tÕ nghÜa lµ ph©n chia lÜnh vùc ®Çu t t b¶n dÉn ®Õn cuéc ®Êu tranh giµnh thÞ trêng tiªu thô, nguån nguyªn liÑu vµ lÜnh vùc ®Çu t cã lîi nhuËn cao, cuéc ®Êu tranh khèc liÖt tÊt yÕu dÉn ®Õn tho¶ hiÖp ®Ó cñng cè ®Þa vÞ ®éc quyÒn cña chóng, tõ ®ã h×nh thµnh c¸c liªn minh ®éc quyÒn quèc tÕ. Chñ nghÜa 5
t b¶n còng do ®ã më réng l·nh thæ ®Ó khai th¸c vµ ®Çu t dÉn ®Õn sù ph©n chia thÕ giíi gi÷a c¸c cêng quèc lín vÒ l·nh thæ vµ thÞ trêng. 2.2. Chñ nghÜa T b¶n lµ chñ nghÜa ¨n b¸m thèi n¸t Sù thèng trÞ cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn ®íi víi toµn x· héi lµm cho chñ nghÜa ®Õ quèc co ®Æc tÝnh ¨n b¸m hay thèi n¸t. §Æc tÝnh ®ã mét sè biÓu hiÖn sau: Thø nhÊt :xu híng k×m h·m sù tiÕn bé, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn cã thÓ kh«ng cÇn c¶i tiÕn kü thuËt mµ vÉn thu ®îc lîi nhuËn ®éc quyÒn cao.Trong nhiÒu trêng hîp, bon ®éc quyÒn sî c¸c ph¸t minh s¸ng chÕ lµm cho chóng, mÊt ®Þa vÞ ®éc quyÒn hoÆc ph¶i ®Çu t thªm nhiÒu t b¶n, hoÆc lµm cho t b¶n ®« sé cña chóng mÊt gi¸ v× hao mßn v« h×nh, nªn ®· t×m c¸ch b¸c bá hoÆc thñ tiªu cÊc ph¸t minh s¸ng chÕ. Nhng trong tõng nghµnh, tõng thêi kú, ë nh÷ng níc nhÊt ®Þnh kü thuËth vÉn ph¸t triÓn do viÖc theo ®uæi lîi nhuËn ®éc quyÒn cao, vµ viÖc ch¹y dua vò trang. Thø hai :tÇng líp ¨n b¸m vµ sè ngßi kh«ng lao ®éng ngµy cµng t¨ng. Do sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt, do nÒn s¶n xuÊt ®ùoc x· héi ho¸ cao, nªn trùc tiÕp qu¶n lý s¶n xuÊt dÇn dÇn ®îc giao cho mét sè ®èc c«ng, kü s, nh©n viªn kü thuËt lµm thªu ®¶m nhiÖm, cßn hÇu hÕt bän t b¶n trê thµnh kÎ thô lîi, nghÜa lµ nh÷ng kÎ chuyªn sèng vÌ tiÒn l·i cæ phÇn. MÆt kh¸c, viÖc xuÊt khÈu t b¶n, nh÷ng sè tiÒn lêi khæng lå tõ c¸c n¬i ïn ïn chµy vÒ chÝnh quèc, lµm cho c¸c tÇng líp htùc lîi t¨ng nªn. Bän nµy ¨n kh«ng ngåi råi biÕn thµnh ký sinh trïng ¨n b¸m vµo c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc. Thø ba : qu©n sù ho¸ nÒn kinh tÕ, ch¹y ®ua vò trang ®e.§Ó ®µn ¸p c¸c phong trao tiÕn bé cu¶ d©n nh©n, ®Ó cíp giËt thÞ trêng vµ l·nh thæ thÕ giíi bän t b¶n tµi chÝnh ra søc ch¹y ®ua vò trang, qu©n sù ho¸ nÒn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa qu©n phiÖt. Do ®ã c¸c nghµnh c«ng nghiÖp trùc tiÕp phôc vô chiÕn 6
tranh t¨ng nhanh, c¸c nghµnh s¶n xuÊt d©n dông gi¶m bít, khiÕn nÒn kinh tÕ cang mÊt c©n ®èi. Th t : sù ph¶n ®éng toµn diÖn vÒ chÝnh trÞ t tëng. ë ®©u cã sù thèng trÞ cña t b¶n ®éc quyÒn th× ë ®ã quyÒn sèng cña con ngêi chñ nghÜa cña c¸c d©n téc bÞ chµ ®¹p. Chóng ®· chia rÏ giai cÊp c«ng nh©n b»ng c¸ch t¹o ra mét tÇng líp c«ng nh©n quý téc, lµm suy yÕu phong trµo c¸ch m¹ng v« s¶n TÊt c¶ nh÷ng biÎu hiÖn trªn ®©y chng tá r»ng chñ nghÜa ®Õ quèc ®· trë thµnh lùc lîng k×m h·m sù tiÕn bé cña loµi ngêi. 2.3. Chñ nghÜa ®Õ quèc lµ chñ nghÜa t b¶n g·y chÕt. §éc quyÒn ch¼ng nh÷ng lµm cho chñ nghÜa t b¶n trá thµnh ¨n b¸m hay thèi n¸t mµ cßn dÉn chñ nghÜa t b¶n ®Õn ch«ç g·y chÕt do nh÷ng m©u thuÉn x· héi cña nã ph¸t triÓn cùc kú gay g¾t, - M©u thuÉn gi÷a t b¶n v µ v« s¶n. §©y lµ m©u thuÉn giai cÊp c¬ b¶n trong x· héi t b¶n,. Díi ¸ch thèng trÞ cña t b¶n tµi chÝnh, giai cÊp v« s¶n ngµy cµng bÞ bãc nét nÆng nÒ vÒ kinh tÕ vµ bÞ bãc nét tµn nhÉn vÒ chÝnh trÞ vµ tinh thÇn. ChÝnh phñ c¸c níc ®Õ quãc kh«ng ngõng tiÕn c«ng vµo quyÒn d©n sinh d©n chñ cña giai cÊp c«ng nh©n, ®µn ¸p vµ t×m c¸ch thñ tiªu phong trµo ®Êu tranh cña hä. T×nh h×nh ®ã lµm cho m©u thuÉn giai cÊp ngay cangs s©u s¾c, ®Êu tranh ngµy cµng quyÕt liÖt. C¸ch m¹ng v« s¶n, vÒ kh¸ch quan trë thµnh nhiÖm vô trùc tiÕp tríc m¾t cña giai cÊp v« s¶n. M©u thuÉn gi÷a mét nhãm bän ®Õ quèc vµ ®«ng ®¶o quÇn chóng bÞ ¸p - bøc trong hÖ thèng thuéc ®Þa. Sù thèng tri vµ bãc lét tµn b¹o cña c¸c níc ®Õ quèc ®èi víi hÖ thèng thuéc ®Þa lµm cho quÇn chóng lao ®éng vµ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc ngµy c©ng kh«ng chuÞ næi, ph¶i ®øng dËy ®Êu tranh. C¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn kh«ng søc g× ng¨n c¶n ®îc. C¸ch m¹ng gi¶i phãng dan téc 7
biÕn thuéc ®Þa tõ chç lµ hËu bÞ qu©n cña chñ nghÜa ®Õ quèc thµnh hËu qu©n cña c¸ch m¹ng v« s¶n, lµm cho hËu ph¬ng cña chñ nghÜa ®Õ quèc bÞ lung lay. -M©u thuÉn gi÷a ®Õ quèc vµ ®Õ quèc. Khi nghiªn cøu ®Æc ®iÓm kinh tÕ c¬ b¶n cña chñ nghÜa ®Õ quèc ta ®· thÊy r»ng trong qu¸ tr×nh xuÊt khÈu t b¶n, giµnh giËt nguyªn vËt liÖu cïng víi viÖc ph©n chia thi trêng “khu vùc ¶nh hëng “ vµ ph©n chia l·nh thæ thÕ giíi, c¸c tËp ®oµn t b¶n tµi chÝnh vµ c¸c nhµ níc ®éc quyÒn ®· m©u thu©n víi nhau hÕt søc gay g¾t. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh nh÷ng cuéc ®Êu tranh gay g¾t ®ã dÉn ®Õn chiÕn tranh thÕ giíi, g©y nhiÒu ®au khæ cho nh©n lo¹i. Nh vËy, ba m©u thuÉn nµy cã nh÷ng biÓu hiÖn kh¸c nhau, nhng ®Òu ph¸t triÓn cùc kú gay g¾t, t¸c ®éng lÉn nhau, ®ang thóc ®Èy chñ nghÜa ®Õ quèc ®i vµo con ®êng suy sôp vµ kh«ng g× cøu v·n næi. 3.Chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc. 3.1Qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn thµnh chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc. Chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn ra ®êi trong mét thêi kú lÞch sö hÕt søc ng¾n ngñi, h×nh thøc ®éc quyÒn t nh¸n t b¶n chñ nghÜa kh«ng ®¸p ®îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña lùc läng s¶n xuÊt, tõ ®ã sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña sù thèng trÞ cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn ®ã lµ chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc. ViÖc chuyÓn sang chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc lµ do: TÝch tô vµ tËp trung t b¶n cang lín th× tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt cµng cao, dÉn ®Õn yªu cÇu kh¸ch quan lµ nhµ níc ph¶i ®¹i biÓu cho toµn bé x· héi qu¶n lý nÒn s¶n xuÊt. Khi ®ã lùc lîng s¶n xuÊt x· héi ho¸ ngµy cµng cao m©u thuÉn gay g¾t víi h×nh thøc chiÕm h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa do ®ã tÊt yÕu ®ßi hái mét h×nh míi cña quan hÖ t b¶n chñ nghÜa ®Ó lùc lîng s¶n xuÊt tiÕp 8
tôc ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn cßn sù thèng trÞ cña chñ nghÜa t b¶n, h×nh thøc míi ®ã lµ chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc. Sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµm xuÊt hiÖn mét nghµnh mµ c¸c tæ chøc ®éc quyÒn t b¶n t nh©n kh«ng thÓ hoÆc kh«ng muèn kinh doanh v× ®Çu t lín, thu håi vèn chËm. Nhµ níc T s¶n trong khi ®¶m nhiÖm kinh doanh nh÷ng nghµnh ®ã, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc ®éc quyÒn t nh©n kinh doanh nh÷ng c¸c nghµnh kh¸c cã lîi, Sù thèng trÞ cña ®éc quyÒn lµm s©u s¾c thªm m©u thuÉn gi÷a giai cÊp T s¶n víi giai cÊp v« s¶n vµ nh©n d©n lao ®éng nhµ níc ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ó xoa dôi nh÷ng m©u thuÉn ®ã nh :trî cÊp thÊt nghiÖp, ®iÒu tiÕt thu nhËp quèc d©n, ph¸t triÓn phóc lîi x· héi , Sù bµnh tríng cña c¸c liªn minh ®éc quyÒn quèc tÕ vÊp ph¶i nh÷ng phong trµo quèc gia d©n téc vµ xung ®ét lîi Ých víi cÊc ®èi thñ trªn thi trêng thÕ giíi. T×nh h×nh ®ã ®ßi hái ph¶i cã sù ®iÒu tiÕt cña c¸c quan hÖ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ quèc tÕ, nhµ níc t s¶n cã vai trß quan träng ®Ó gi¶i quyÕt c¸c quan hÖ ®ã. 3.2.§Æc ®iÓm kinh tÕ cña chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc. Tõ sù ph©n tÝch nh÷ng ngyªn nh©n h×nh thµnh cña chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc ë trªn ®· cho ta thÊy r»ng : Chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc lµ sù kÕt hîp søc m¹nh cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn t nh©n víi m¹nh cña nhµ níc t b¶n thµnh mét thiÕt chÕ vµ thÓ chÕ thèng nhÊt nh»m phôc vô lîi Ých cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn vµ cøu nguy cho chñ nghÜa t b¶n. Trong chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc, nhµ níc t s¶n xuÊt hiÖn nh mét chñ së h÷u t b¶n, mét nhµ t b¶n x· héi , ®ång thêi lµ ngêi qu¶ lý x· héi b»n ph¸p luËt vµ bé m¸y b¹o lùc to lín. Nhµ níc t s¶n xuÊt hiÑn kÕt hîp vÒ nh©n sù víi c¸c tæ chøc ®éc quyÒn ®îc thùc hiªn th«ng qua c¸c d¶ng ph¸i t s¶n thèng tri vµ trøc tiÕp xay dùng 9
®éi ngò cho bé m¸y nhµ níc. Cïng víi c¸c ®¶ng ph¸i t s¶n lµ c¸c héi chñ xÝ nghiÖp, nã trë thµnh lùc lîng chÝnh trÞ to lín, cung cÊp kinh phÝ cho c¸c ®¶ng ph¸i tham gia vµo viÖc lËp ph¸p. Chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc ra ®êi dÉn ®Õn sù h×nh thµnh cña së h÷u t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc, nã ®an kÕt vµo së h÷u ®éc quyÒn t nh©n, bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng s¶n vµ bÊt ®éng s¶n cña nhµ níc, nh÷ng doanh nghiÖp trong c«ng nghiÖp vµ trong lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ –x· héi , nh giao th«ng vËn t¶i, gi¸o dôc, y tÕ. Ph¹m vi møc ®é ph¸t triÓn cña s¬ h÷u t b¶n nhµ níc tuú thuéc vµo lîi Ých cña giai cÊp T s¶n thèng trÞ. Do sù ph¸t triÓn cña tr×nh ®é x· héi ho¸ lùc lîng s¶n xuÊt ®· vuît qua sù ®iÒu tiÕt cña c¬ chÕ thi trêng vf ®éc quyÒn t nh©n ®ßi hái ph¶i ®îc bæ sung b»ng sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc. Nhng sù ®iÒu tiÕt nµy l¹i cã mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ :thÞ tr¬ng, ®éc quyÒn t nh©n vµ ®iÒu tiÕt cña nhµ níc. Nã nh mét tæng thÓ nh÷ng thiÕt chÕ kinh tÕ cña nhµ níc, ®iÒu tiÕt sù vËn ®éng cña toµn bé nªn kinh tÕ quèc d©n, toµn bé cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi . Nh vËy chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc n¶y sinh nh mét tÊt yÕu kinh tÕ, ®¸p øng yªu cÇu x· héi hãa cao ®é cña lc lîng s¶n xuÊt trong khu«n khæ chÕ ®é t b¶n, ®ãng vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhng vÉn vÊp ph¶i nh÷ng gi¬i h¹n m©u thuÉn mµ chñ nghÜa t b¶n kh«ng thÓ vît qua khái. 4.Chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i. Khi nãi tíi “hiÖn ®¹i “ ngêi ta thêng nghÜ tíi tr×nh ®é ph¸t triÓn cao nhÊt cã thÓ ®¹t ®îc vµ trong thùc tÕ ®· ®¹t tíi.ThËt ra “hiÖn ®¹i “ cã nghÜa lµ “thuéc vÒ h«m nay”, nhng ®ã lµ c¸ch hiÓu th«ng thßng, cha mang ®Çy ®ñ tÝnh khoa häc. Trong nh÷ng nghiªn cøu vÒ “chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i “, phÇn lín c¸c t¸c gi¶ trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp muèn nãi tíi chñ nghÜa t b¶n mang bé 10
mÆt míi cña nã. Nh÷ng ®Æc ®iÓm míi cña nã g¾n liÒn víi nh÷ng biÕn ®éng vÒ tr×nh ®é s¶n xuÊt cao cha tõng thÊy do c¸ch m¹ng khoa häc míi ®em l¹i. Noi c¸ch kh¸c “chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i “ lµ chñ nghÜa t b¶n tù biÕn ®æi trªn c¬ së ¸p dông nh÷ng thµnh tùu cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, kinh doanh cña nã trªn quy m« thÕ giíi. Nhng ph¬ng híng chÝnh cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt lµ tù ®éng ho¸ tæng hîp cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kiÓm tra vµ qu¶n lý b»ng c¸ch ¸p dông réng r·ihÖ thèng m¸y tÝnh ®iÖn tö, kh¸m ph¸ vµ sö dông nh÷ng lo¹i n¨ng lîng míi, t¹o ra vµ sö dông ng÷ng lo¹i v¹t liÖu x©y dùng míi, cèt lâi cña nã lµ “tin häc ho¸” toµn bé ®êi sèng x· héi. Chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i –nhµ níc t s¶n hiÖn ®¹i, mét mÆt g¾n liÒn víi lîi Ých cña t b¶n lín ( nhÊt lµ cña t b¶n ®éc quyÒn) vµ mÆt kh¸c g¾n víi lîi Ých c¶u toµn x· héi t s¶n,. Nã kh«ng chØ phôc vô gai cÊp cÇm quyÒn mÇ cßn phôc vÞ toµn x· héi Chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i b¾t ®Çu sù v¹n vµ ph¸t triÓn cña nã trªn mét c¬ së vËt chÊt kü thuËt míi vÒ chÊt kü thuËt cña x· héi sau nã ®ang ®îc h×nh thµnh, Víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc kü thuËt, cïng vãi sù xuÊt hiÑn cña m¸y tÝnh ®iÖn tö, lao ®«ngj trÝ ãc ngµy cang gi÷ vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña løc lîng s¶n xuÊt x· héi, së h÷u trÝ tuÖ ®ang ngµy gi÷ vÞ trÝ quan träng trong mèi t¬ng quan víi sá h÷u t b¶n vµ së quyÒn lùc. Nhµ níc ph¸t triÓn nh÷ng chøc n¨ng víi mét trung tam ®iÒu tiÕt vÜ m«, nh ngêi tæ chøc ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Nhµ níc ®· kÕt hîp thêng xuyªn, chÆt chÏ víi t b¶n ®äc quyÒn thµnh bé m¸y thèng nhÊt ®iÒu tiÕt kinh tÕ x· héi b»ng mét hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, hµnh chÝnh. luËt ph¸p Nhµ níc can thiÖp vµo mäi nghµnh kinh tÕ, mäi linh vùc t¸i s¶n xuÊt x· héi, mäi ho¹t ®éng kinh tÕ trong vµ ngoµi níc nh»m thóc ®Èy nghµnh kinh tÕ x· héi. Duy tr× chñ nghÜa t b¶n, thùc hiÖn ch¾c n¨ng giai cÊp vµ chøc n¨ng x· héi cña nhµ níc. HÖ thèng tµi chÝnh, tÝn dông ng©n hµnh ph¸t triÓn cha tõng cã, ¶nh hëng quan träng ®Õn sù ®iÒu tiÕt vÜ må cña nhµ níc. Trong giai ®äan cña chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm vµ c¸c c¬ quan tµi chÝch ®· ph¸t triÓn rÊt m¹nh, ng©n hµng vµ c¸c c¬ quan tµi chÝnh 11
ngµy cµng ®îc chuyªn nghiÖp ho¸ vµ ph©n c«ng chi tiÕt, h×nh thµnh hÖ thèng tµi chÝnh lín m¹nh. C¸c tËp ®oµn truyÒn thèng ph©n ho¸ m¹nh, mµu s¾c gia téc nh¹t dÇn, ph¸p nh©n cã nhiÒu cã cæ phiÒu ngµy mét nhiÒu, xu híng liªn kÕt gi÷a c¸c tËp ®oµn tµi chÝnh t¨ng nhanh, ho¹t ®éng nghiÖp vô ng©n hµng l¬n còng vît khái ranh giíi quèc gia trë thµnh c¸c ng©n hang xuyªn quèc gia. C¸c tæ chøc ®éc quyÒn t nh©n ph¸t triÓn m¹nh mÏ, quy m« cña chóng lín h¬n tríc rÊt nhiÒu, ho¹t ®éng kinh doanh cña chóng ®· vît qua giíi h¹n cña nghµnh nghÒ, quèc gia, trë thµnh c¸c c«ng ty xuyªn quècgia §Çu t trùc tiÕp ra níc ngoµi ph¸t triÓn cha tõng thÊy, thÕ giíi thùc t¹i bíc vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ s¶n xuÊt, bu«n b¸n quèc tÕ, xuÊt khÈu lao ®éng, chuyÓn nhîng kü thuËt quèc tÕ, ho¹t ®éng tµi chÝnh quèc tÕ, trao ®æi th«ng tin quèc tÕ, trao ®æi nh©n viªn gi÷a c¸c níc ®Òu ®¹t tíi quy m« cha tõng cã, chñ thÓ tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ lµ c¸c c«ng ty quèc gia. -C¸c níc tÝch cùc tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ h×nh thµnh c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ tËp ®oµn kinh tÕ m¶ng khu vùc. MÆt kh¸c c¸c níc nµy kh«ng ngõng ho¹t ®éng ®Êu tranh giµnh thi trêng, më rénh ph¹m vi quyÒn lùc dÉn ®Õn h×nh thµnh c¸c khu vvj kinh tÕ do c¸c nhµ níc lín lµm trung t©m -C¸c níc t b¶n hiÖn ®¹i kh«ng ngõng bãc lét vµ khèng chÕ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, má réng ph¹m vi b¨ng nhiÒu biÖn ph¸p kit nh xuÊt khÈu t b¶n viÑn trî kinh tÕ biÕn c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trë thµnh thÞ trêng tiªu thô hµng ho¸, cung cÊp nguyªn liÖu rÎ . 12
Ch¬ng 2 Sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc T s¶n hiÖn ®¹i 1. C¬ së thùc tiÔn cña ®iÒu chinh kinh tÕ cua nha níc t s¶n hiÖn ®¹i 1.1.Nh÷ng chØ tiªu vÒ lîng thÓ hiÖn vai trß ngµy cµng t¨ng cña nhµ níc ®èi víi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa Qua sù biÕn ®æi vÒ sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ vµ chinh trÞ ta ®· thÊy râ vai trß ®iÒu tiÕt cña nhµ níc. Ngay sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ë cac t b¶n ph¸t triÓn chñ chèt, cac xÝ nghiÖp nhµ níc do chinh phñ quèc h÷u ho¸ vµ trùc tiÕp ®Çu t x©y dùng, t¹i Ph¸p sè cong nh©n viªn chøc trong khu vùc quèc doanh chiÕm 11% tæng sè cong nh©n viªn chøc nhµ níc, sè doanh nghiÖp quèc doanh chiÕm 10% trong tæng sè doanh nghiÖp c«ng thu¬ng toµn quèc. Nhµ níc chuyÓn mét phÇn lín thu nhËp tµi chÝnh thµnh t b¶n tµi chÝnh, vµ nã trë thµnh mét bé phËn quan träng trong cÊu thµnh t b¶n nhµ níc, theo thèng kª cña “quü tiÒn tÖ quèc tÕ “ ®Õn n¨m 1989 sè thu nhËp tµi chÝnh do chÝnh phñ trung ¬ng cña níc t b¶n ph¸t triÓn n¾m gi÷ chiÕm tØ träng 27% tæng sè gi¸ trÞ s¶n xuÊt cac níc nµy, Mü lµ 20, 5%.Ngoµi ra th«ng qua ng©n hµng trung ong nhµ níc t b¶n ph¸t hµnh tiÒn vµ kiÓm so¸t trong lu th«ng tiÒn tÖ. Nhµ níc sö dông c¸c c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ ®Ó can thiÖp vµ ®iÒu chØnh kinh tÕ. GNP cña cac nøoc t b¶n ph¸t triÓn ngµy cµng tËp trung trong tay nhµ níc nh mét cong cô m¹nh mÏ ®Ó ®iÒu chØnh kinh tÕ (t¨ng tõ 1/3 lªn 1/2 GNP ).Nhµ kinh tÕ häc ngêi Anh A.Carncross nãi :”trø¬c nh÷ng n¨m 70, quy m« ho¹t ®éng cña chÝnh phñ Anh rÊt h¹n chÕ, cã thÓ thÊy râ ®iÒu ®ã qua ng©n s¸ch n¨m 13
1911.LeoydGeorge t¨ng thuÕ tõ 1 siling lªn siling 2 pªx«...chØ tiªu c«ng céng mçi n¨m 200 triÖu b¶ng Anh, chiÕm 10%GNP… 1.2Nh÷ng chØ tiªu chÊt lîng ph¶n ¸nh ®iÒu chØnh kinh tÕ cña nhµ níc ngµy cµng trá thµnh nh©n tè quyÕt ®Þnh ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa Nhµ níc tu s¶n ®· tÝch côc can thiÖp vµo ®êi s«ng kinh tÕ, x· héi, vµo thêi kú khñng ho¶ng kinh tÕ, nhµ níc ra tang nhau cñaÇu x· héi, lµm dÞu m©u thuÉn gi÷a s¶n vµ tiªu dïng, sau ®ã nhµ níc tu s¶n ®· can thiÖp toµn diÖn vµo ®¬if sèng kinh tÕ x· héi, mäi nghµnh kinh tÕ, mäi lÜnh vùc vµ mäi kh©u cña taÝ s¶n xuÊt x· héi, bao trïm c¶ ho¹t ®éng kinh tÕ trong níc vµ quan hÖ kinh tÕ quèc te. Nhµ níc ®· ®Æt ra mét thÓ chÕ can thiÖp vµo kinh tÕ nh thÓ chÕ tµi chÝnh tiÒn tÖ, kÕt hîp s¾c lÖnh hµnh chÝnh vµ ®¹o luËt kinh doanh. Nhµ níc ®iÒu tiÕt kinh tÕ theo ch¬ng tr×nh, kÐ ho¹ch trung h¹n vµ dai h¹n kÕt hîp víi ®iÒu tiÕt ng¾n h¹n, ®ßng thêi tang cu¬ng phèi hîp kinh tÕ quèc tÕ Do cã sù hoµ b×nh l©u, c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn ®· chuyÓn c¸c gi¶i ph¸p hµnh chÝnh, qu¶n chª sang dïng gi¶i ph¸p kinh tÕ vµ kÕt hîp kinh tÕ víi gi¶i ph¸p hµnh chÝnh, ®Æc biÖt víi khu vùc kinh tÕ t nh©n, nhµ níc chñ yÕu dïng c¸c c«ng cô vµ ®ong bÈy kinh tÕ híng ®Én kinh doanh theo ®Þnh híng cña nhµ níc. Do h×nh thøc ®iÒu tiÕt kinh tÕ nhµ níc ®· ®æi míi nªn nhµ níc ®iÒu tiÕt kinh tÕ cã hiÖu qu¶ râ rÖt, t¨ng søc sèng kinh tÕ cho c¸c xÝ nghiÖp t nh©n, võa ®¶m b¶o cho kÕ ho¹ch kinh tÕ ®îc thùc hiÖn c¸ch thu©n lîi. 1.3 Nh÷ng nguyªn nh©n kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi ®Én ®Õn t¨ng cêng vai trß kinh tÕ c nhµ níc t s¶n Sù suy yÕu vÒ kinh tÕ cña c¸c níc t b¶n sau chiÕn tranh thÐ giíi thø hai. Tho¸t khái nÒn kinh tÕ cña ®Êt ®ßi hái sù cè g¾ng vît bËc cña toµn x· h«Þ, sù tËp trung cao ®é c¸c tiÒm n¨ng cña ®Êt níc vµ sù thèng nhÊt trªn quy m« x· héi. Ngoµi nhµ níc, kh«ng cßn mét tæ chøc t b¶n nµo thùc hiÖn ®îc, cho dï ®ã lµ mét tËp toµn t b¶n khæng l« 14
Phong trµo ®éc lËp ®©n téc trªn thÕ giíi n©ng cao, hÖ thèng thùc ®©n cò tan r·. C¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi ®· næ ra, c¸c ®©n téc ®· cã xu híng bíc lªn con ®êng X¨ héi chñ nghÜa lµm cho lùc lîng thÕ giíi x¨ héi chñ nghÜa còng lín m¹nh, lóc nµy c¸n c©n søc m¹nh ®· gÇn nh ngang b»ng, mét th¸c thøc cã tÝnh “sèng cßn “ “ai th¾ng ai “ ®ßi hái tÊt c¶ níc t b¶n chñ nghÜa ph¶i liªn kÕt nh»m chèng l¹i c¸c lùc lîng ph¸ vì hÖ thèng t b¶n chñ nghÜa, ®ßng thêi chèng l¹i “khñng b« “ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®ang ®e do¹ sù hoµ b×nh vµ an toµn, æn ®Þnh chÝnh trÞ cho c¸c níc t b¶n. C¸c níc t b¶n ph¶i cã ssù liÖn minh quèc tÕ toµn diÖn c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, qu©n sù gi÷a c¸c quèc gia, nhµ níc t b¶n ph¶i chñ ®éng c¶i c¸ch l¹i mèi quan hÖ kinh tÕ truyÒn thèng ®ång thêi thóc ®Êþ sù hîp t¸c víi c¸c khu vùc ®Ó chèng khñng b« Do sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña søc s¶n xuÊt x· h«Þ. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ lÇn thø ba vµ bíc nh¶y vät míi cu¶ lùc lîng s¶n xuÊt khiÕn tr×nh ®« x· héi ho¸ s¶n xuÊt t¨ng lªn m¹nh mÏ lµm cho ®éc quyÒn t nh©n kh«ng thÎ thÝch øng næi, ®ång thêi do sù xuÊt hiÖncña hµng lo¹t nghµnh s¶n xuÊt míi, ®iÖn tö n¨ng lîng h¹t nh©n hµng kh«ng vò trô. .ph¸t triÓn nh÷ng nghµnh nµy ®ßi hái cã nguån vèn khæng l«, c¬ së h¹ tÇng hiÖn ®¹i, cã ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ...Nh vËy lµ trong c¬ chÕ thi trêng, hoµn c¶nh cña sù c¹nh tranh l¶ quyÕt liÖt, ®Ó cã ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®ã cho qu¸ tr×nh s¶n xu¸t, t¸i s¶n xu¸t t b¶n c¸c nµh t b¶n ph¶i ®ùa vµo nhµ níc, ñng hé nhµ níc nh ngêi ®¹i diÖn chung cho l¬ik Ých cña m×nh vµ chÊp nhËn vµ ®iÒu phèi kinh tÕ cña nhµ níc nh mét yÕu tè cÇn thiÕt cho sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña hä. §Æc biÖt, ®Çu t vµo nghiªn cøu khoa häc, ph¸t triÓn sù nghiÖp gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®ßi hái mét kho¶n ®Çu t v« cïng lín. Lîi Ých mµ c¸ ho¹t ®éng nµy mang l¹i, xÐt trªn gãc ®é kinh doanh t nh©n l¹i rÊt nhá, do ®ã t b¶n t nh©n chuyÓn sang vai nhµ nøoc víi t c¸ch ®¹i biÓu cho x· héi g¸ch tr¸ch nghiÖp x©y ®ùng kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¸t triÓn khoa häc, gi¸o dôc. . Lîi nhuËn cao vµ sù ®iÒu chØnh kÕt cÊu cña c¸c tËp ®oµn t nh©n.§Ó thu ®îc lîi nhuËn cao, c¸c tËp ®oµn ®éc quyÒn t nh©n ra søc ¸p dông kü thuËt míi, ®iÒu chØnh kÕt cÊu néi b« c¸c xÝ nghiÖp vµ t¨ng cøêng quyÓn lý kinh 15
doanh, t¨ng c¬ng tÝnh t« chøc vµ tÝnh kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cña xÝ nghiÖp. T×nh h×nh ®ã ®ßi hái ph¶i cã ®Þnh híng ë tÇm vÜ m«, tøc lµ ph¶i h¹n chÕ tù ph¸t vi m« b»n ho¹t ®éng ®iÒu chØnh kinh tÕ cña nhµ níc ®Î ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn cã tÝnh c©n ®èi c¶ vÒ chÊt vµ lîng cña nÒn kinh tÕ Do lùc läng s¶n xu¸t ph¸t triÓn cha tõng thÊy, n¨ng suÊt lao ®äng t¨ng lªn rÊt cao lµm n¶y sinh m©u thuÉn gi÷a s¶n xuÊt ®îc më réng mét c¸ch tuyÖt ®«Ý víi thÞ trêng bij thu hÑp t¬ng ®èi. Nhµ níc ph¶i can thiÖp vµo c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi nh»m b¶o ®¶m sù vËn ®éng binhg thêng cña ná Sù ph©n c«ng lao ®éng vµ më réng quan hÖ kinh tÕ lµm cho m«Ý quan hÖ gi÷a c¸c níc xo¾n xuýt vµo nhau, phô thuéc, ®Êu tranh lÉn nhau. §Ó t¨ng cêng vÞ trÝ kinh tÕ, chiÕm lÜnh thÞ trßng réng lín h¬n, ®ång thêi t¨ng cêng phèi hîp vµ hîp t¸c, c¸c nhµ níc t b¶n ph¶i ®øng ra ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p phèi hîp quèc tÕ §¹i khñng bè toµn cÇu. Tríc sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, th× sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ lµ rÊt m¹nh mÏ, ngµy cµng lµm cho nh÷ng m©u thuÉn vèn cã cña chñ nghÜa t b¶n trë nªn gay g¾t, ®ång tthêi sù xuÊt hÞªn cñ© chiÕn tranh hiÖn ®¹i, diÔn biÕn hoµ b×nh thÕ giíi, sù m©u thuÉn s¾c téc l¹i cµng m¹nh mÏ, ®· lµm xuÊt hiÖn c¸c bän khñng bè. Sù khæng bè toµn cÇu ®ã ®· g©y lªn sù bÊtæn ®Þnh x· héi, còng nh sù bÊt an toµn s¶n.Nhµ níc c¸c t s¶n ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ kÕt hîp víi quèc phßng, an ninh chÝnh trÞ quèc gia, cã nghÜa lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i phôc vô cho quèc phßng an ninh. 2.C¬ së lý luËn 2.1. Quan ®iÓm maxÝt vÒ vai trß kinh tÕ cña nhµ níc trong chñ nghÜa t b¶n 16
Trong t¸c phÈm “sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa x· héi tõ kh«ng tëng ®Õn khoa häc “ F.¡ngghen ®· luËn gi¶i chøc n¨ng x· héi cña nhµ níc ngêi viÕt :. . tõ tríc tíi nay c¸c x· héi vËn ®éng trong nh÷ng sù ®èi lËp gai cÊp ®· dÉn ®Õn nhµ níc, nghÜa lµ mét t« chóc cña giai cÊp bãc lét ®Ó duy tr× nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt bªn ngoµi cña nã. ..nhµ níc lµ ®¹i biÓu chÝnh thøc cña toµn thÓ x· héi, lµ sù tæng hîp toµn cña thÓ x· héi thµnh mét nghiÖp ®oµn cã thÓ tr«ng thÊy ®îc, nhng nã chØ nh thÕ chõng nµo nã lµ nhµ níc cña b¶n th©n c¸c giai cÊp ®¹i biÓu trong thêi ®¹i cña m×nh, cho toµn thÓ mét x· héi . X· héi ®Î ra mét chøc n¨ng trung nhÊt ®Þnh mµ thiÕu chóng th× kh«ng thÓ ®îc. ..nhµ níc xuÊt hiÖn... lùc lîng míi xuÊt hiÖn cã tÝnh ®éc lËp míi nµy t¸c ®éng ngîc l¹i nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhê tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi cña m×nh “...Qua ph©n tÝch cña Angghen, ta cã thÓ rót ra t tëng quan träng sau : Nhµ níc sinh ra nh»m thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng x· héi chung, nhng khi tån t¹i lµ mét lùc lîng chÝnh trÞ míi nã kh«ng chØ cã ®îc nhê nh÷ng lîi Ých ®Æc biÖt, mµ cßn cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi trong quan hÖ víi c¸c lùc lîng x· héi , ngêi ®· giao tr¸ch nhiÖm cho nã. Nhê cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi nµy, nhµ níc cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng trë l¹i qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi. Do lùc lîng ph¸t triÓn m¹nh mÏ, qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t b¶n ®· d¹t tíi quy m« to lín, tÝnh x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt ®¹t tíi tr×nh ®«é cao, trong nÒn s¶n xuÊt diÔn ra nhiÒu qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi vît khái tÇm tay cña c¸c nhµ t s¶n, lµm cho nÒn kinh tÕ x· héi mÊt æn ®Þnh, l¹m ph¸t gia t¨ng, ®ång thêi thÊt nghiÖp còng t¨ng, buéc nhµ níc ph¶i can thiÖp s©u vµo sù vËn cña nÒn kinh tÕ, ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh kinh tÕ, æn ®Þnh trËt tù x· héi 2.2.Quan ®iÓm t s¶n vÒ vai trß kinh tÕ cña nhµ níc trong chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i Kh¸c víi nhµ lý luËn macxÝt, nh÷ng ngêi c¨n nguyªn sù t¨ng cêng vai trß kinh tÕ lµ sù chÝn muåi c¸c chøc n¨ng kinh tÕ vi m« cña nhµ níc t b¶n ë c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ néi t¹i cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. J.M.Key t×mn nã ë “quy luËt t©m lý x· héi c¬ b¶n “ tøc lµ ë c¸c mèi liªn hÑ 17
kinh tÕ x· héi nãi nªn bÒ mÆt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc tiÕp vµ ë thÞ trêng, trong c¸c hµnh vi ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ do quy luËt t©m lý chi phèi,. trong t¸c phÈm : ‘ lý thuyÕt tæng qu¸t vÒ viÖc lµm, lîi tøcvµ tiÒn tÖ “. J.Key cho r»ng : chñ nghÜa t b¶n ph¸t triÓn ®Õn mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh th× c¬ chÕ tù ®iÒu chØnh cña thi trêng dËp t¾t khñng ho¶ng kinh tÕ vµ thÊt nghiÖp, Tai ho¹ do khñng ho¶ng kinh tÕ vµ thÊt nghiÖp ®æ lªn ®Çu ngßi lao ®éng ®· thóc ®Èy hä næi dËy lËt ®æ chÕ ®é t b¶n Nguyªn nh©n ®Çu tiªn cña tai ho¹ nµy lµ sù t¨ng trëng cña nÒn lµm cho thu nhËp t¨ng nªn vµ cïng víi nã lµ t¨ng tiªu dïng, nhng møc tiªu dïng t¨ng lªn khong cïng møc t¨ng thu nhËp. Nguyªn nh©n thø hai d½n ®Õn t×nh tr¹ng táng cÇu kh«ng ®ñ lµ tû suÊt lîi nhuËn thÊp h¬n tû suÊt lîi tóc lµm cho c¸c nhµ t b¶n thÝch duy tr× t b¶n cña m×nh díi h×nh thøc tiÒn tÖ.¤ng cßn cho r»ng :Sù vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa cã nh¹y c¶m rÊt cao ®«Ý víi møc lîi tøc . NÒn kinh tÕ sÏ g¸nh chÞu hËu qu¶ ngay nÕu lîi tøc t¨ng cao, sè d tiÕt kiÖm lín, ®Çu t gi¶m vµ thÊt nghiÖp t¨ng lªn, ®iÒu ®ã g©y ra nguy c¬ bïng næ x· héi . Muèn cho x· héi æn ®Þnh, nhµ níc ph¶i can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ lµm cho nã vËn nhÞp nhµng vµ t¨ng tráng theo chiÒu híng lµnh m¹nh. Sù can thiÖp nµy ph¶i t¸c ®éng vµo c¸c nh©n tè kÝch thÝch tæng cÇu ®Çy ®ñ. T¸n thµnh víi quan ®iÓm cña J.Keynes vÒ viÖc nhµ níc ph¶i can thiÖp s©u vµo qu¸ tr×nhvËn ®éng cña nÒn kinh tÕ song M.Friedman cho r»ng :sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa cã mèi quan hÖ t¬ng hç víi sù vËn ®éng cña khèi lîng tiÒn trong lu th«ng. Së dÜ nÒn kinh tÕ l©m vµo tr¹ng th¸i tr× trÖ hoÆc thêng xuyªn x¶y ra c¸c cuéc khñng ho¶ng vµ c¸c có sèc kinh tÕ lµ do nhµ níc ®a vµo lu th«ng mét kh«Ý lîng tiÒn qu¸ lín hoÆc qóa nhá. Muèn kh¾c phôc nh÷ng sai lÖnh nµy cÇn ph¶i v¹ch râ mèi quan hÖ gi÷a sù c¸u thµnh nhu cÇu tiÌn tÖ cÇn thiÕt cho lu th«ng. M.Friedman nhËn xÐt :nÕu trong thùc tiÔn, nhµ níc ®a vµo lu th«ng mét khèi lîng tiÒn tÖ lín h¬n khèi lîng cÇn thiÕt sÏ lµm cho thu nhËp danh nghÜa t¨ng cao h¬n thu nhËp thùc tÕ, do ®ã sÏ kich l·i suÊt thÞ trêng t¨ng cao, lµm biÕn d¹ng tû lÖ l·i suÊt. Tõ ®ã dÉn ®Õn ®ång tiÒn mÊt gi¸, t¨ng tèc ®é l¹m ph¸t vµ gi¸ c¶. HÖ qu¶ nµykh«ng chØ lµm xÊu ®i nhanh 18
®iÒu kiÖn t¸i s¶n xuÊt x· héi , mµ cßn l¶m m©t æn ®Þnh x· héi . MÆt kh¸c, «ng ®a ra nhËn xÐt :bèn yÕu t« t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn sù thay ®æi cña khoèi lîng tiÒn tÖ trong lu th«ng vµ cã ¶nh hëng trùc tiÕp sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ, lµ møc gi¸ c¶ hµng hãa, dÞch vô, møc thu nhËp thùc tÕ vµ s¶n lîng trong nÒn kinh tÕ, nã n¹n ®éng cïng chiÒu víi khèi lîng tiÒn tÖ trong lu th«ng vµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh víi sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ. Vµ hai yÕu tè l·i suÊt thùc tÕ vµ chØ sè t¨ng cña gi¸ c¶, nã vËn ®éng ngîc chiÒu. Tr¸i víi J.Keynes, ngêi cho r»ng nhu cÇu tiÒn tÖ cã nh¹y c¶m cao ®èi víi tû lÖ l·i suÊt, cßn M.Friedman quan niÖm nã nh¹y c¶m cao víi nhu cµu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô. Nhng sau M.Friedma, thÕ giíi t b¶n thËt sù l©m vµo khñng ho¶ng ®iÒu chØnh kinh tÕ do nÒn kinh tÕ d· l©m vµo suy th¸i s©u s¾c. Lóc nµy giai cÊp t s¶n ®· ph¶n øng gay g¾t tríc sù bÊt lùc cña nhµ níc trong viÖc chÌo l¸i kinh tÕ vµ sù ph¸t triÓn hîp logich cña c¸c quan ®iÓm toµn diÖn thùc dông trong lý luËn ®iÒu chØnh kinh tÕ trªn, nhËn thÊy vÊn ®Ò cÊp b¸ch nµy Willam Bolepat ®· ®ù¬c ®a ra quan ®iÓm:lý thuyÕt kú väng trong m« h×nh kinh tÕ macr«, «ng d· ph¸t triÓn quan ®iÓm nµy t Thomas Sargent vµ Neil Wallance.C¸c «ng cho r»ng, c¸c ho¹ch ®Þnh cña vµ thùc hÞªn trong nhiÒu thêi kú tríc ®©y ®Òu dùa hoµn toµn vµo mét híng lý thuyÕt nh;träng cÇu, träng tiÒn, träng cung nªn rÊt cùc ®oan vµ kh«ng phï hîp víi sù vËn ®éng thùc tÕ cña nÒn kinh tÕ, do ®ã bÞ thÊt b¹i. Lý do cña sù thÊt b¹i lµ ë chç :mçi híng lý thuyÕt chØ tËp trung ®a ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m vµo mét môc tiªu. VÝ dô m« h×nh träng cÇu chØ nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô ng¾n h¹n (t×nh thÕ ).cßn m« h×nh träng cung lÊy nh÷ng môc tiªu dµi h¹n ®Ó x¸c ®Þnh nhiÖn vô cho ®iÒu chØnh kinh tÕ. Trong thùc tÕ, ®Ó nÌn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh ®ßi hái nhµ níc ph¶i cã ®èi s¸ch toµn diÖn. H¬n n÷a, c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng lu«n lu«n chÞu nhiÒu biÕn ®éng vµ rñi ro, hä cÇn ®îc cung cÊp c¸c th«ng tin kÞp thêi vµ chÝnh x¸c.Trø¬c hÕt c¸c th«ng tin ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c vµ sù thay ®æi cña c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ níc ®a ra ®Ó ®iÒu chØnh kinh tÕ. Thø n÷a lµ nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ trêng vµ nhµ níc ë tÇm vÜ m« cã thÓ biÕt vµ dù ®o¸n ®îc còng cÇn ph¶i th«ng b¸o kÞp thêi cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ. V×, ®èi víi c¸c nhµ kinh doanh, ®iÒu ®ã sÏ gióp hä ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh kÞp thêi ®Ó chØ ®¹o s¶n xuÊt. 19