1
PH N M ĐUẦ Ở Ầ
1. Tính c p thi t c a lu n ánấ ế ủ ậ
DN có v n ĐTNN có s phát tri n r t m nh m , thu hút và s d ng kh iố ự ể ấ ạ ẽ ử ụ ố
l ng lao đng l n, góp ph n tích c c trong tăng tr ng kinh t , là y u t thúcượ ộ ớ ầ ự ưở ế ế ố
đy quá trình đi m i công ngh , nâng cao năng l c c nh tranh, t o hi u ngẩ ổ ớ ệ ự ạ ạ ệ ứ
lan t a đn các thành ph n kinh t khác.ỏ ế ầ ế Tuy nhiên, s l a ch n, đào th i laoự ự ọ ả
đng c a th tr ng d n đn tình tr ng th t nghi p, s bi n đng ph c t p c aộ ủ ị ườ ẫ ế ạ ấ ệ ự ế ộ ứ ạ ủ
n n kinh t nói chung và tình hình s n xu t kinh doanh c a DN nói riêng đaề ế ả ấ ủ ư
đn nh ng r i ro nh m đau, tai n n lao đng ngày m t gia tăng. Thêm vào đó,ế ữ ủ ư ố ạ ộ ộ
s lao đng bình quân/ DN có v n ĐTNN l n, tình tr ng vi ph m pháp lu t vố ộ ố ớ ạ ạ ậ ề
tham gia và đóng góp vào qu BHXH còn ph bi n th hi n vi c các DNỹ ổ ế ể ệ ở ệ
không đăng ký tham gia BHXH, đăng ký không đ s lao đng thu c di n thamủ ố ộ ộ ệ
gia, đóng không đúng m c ti n l ng NLĐ th c nh n. Đi u này đòi h i đ b oứ ề ươ ự ậ ề ỏ ể ả
v NLĐ Nhà n c ph i tăng c ng h n n a vai trò qu n lý thu BHXH đi v iệ ướ ả ườ ơ ữ ả ố ớ
DN có v n ĐTNN. ố
Nhà n c đóng vai trò quan tr ng trong vi c đi u ti t chính sách BHXH.ướ ọ ệ ề ế
Th c t trong th i gian qua trong v n đ QLNN v thu BHXH còn t n t i m tự ế ờ ấ ề ề ồ ạ ộ
s v n đ nh : ch a có đnh h ng riêng cho v n đ thu BHXH ố ấ ề ư ư ị ướ ấ ề đi v i các DNố ớ
có v n ĐTNNố, m t s chính sách, quy đnh c a Nhà n c đi v i thu BHXHộ ố ị ủ ướ ố ớ
c a kh i doanh nghi p còn thi u đng b , ch a sát v i th c t ; ho t đng thanhủ ố ệ ế ồ ộ ư ớ ự ế ạ ộ
tra ki m tra còn ch a k p th i; vi c áp d ng mô hình QLNN v thu BHXH nóiể ư ị ờ ệ ụ ề
chung và thu BHXH đi v i DN có v n ĐTNN nói riêng ch a có t ng k t đánhố ớ ố ư ổ ế
giá m t cách đy đ và khoa h c…T v n đ đt ra v th c ti n nh trên,ộ ầ ủ ọ ừ ấ ề ặ ề ự ễ ư
nghiên c u QLNN v thu BHXH đi v i các DN có v n ĐTNN t i Vi t Namứ ề ố ớ ố ạ ệ
hi n nay là m t v n đ c n thi t. Đ tìm ki m mô hình qu n lý hi u qu ho tệ ộ ấ ề ầ ế ể ế ả ệ ả ạ
đng thu BHXH đi v i các DN có v n ĐTNN c n nghiên c u chuyên sâu, bàiộ ố ớ ố ầ ứ
b n v QLNN đi v i thu BHXH đ nhân di n nh ng b t c p hi n nay và tìmả ề ố ớ ể ệ ữ ấ ậ ệ
ra mô hình qu n lý hi u qu h n. Đó là lý do tác gi ch n đ tài ả ệ ả ơ ả ọ ề “Qu n lý thuả
BHXH đi v i các doanh nghi p có v n ĐTNN t i Vi t Nam” ố ớ ệ ố ạ ệ làm đ tài nghiênề
c u c a mình.ứ ủ
2. M c đích nghiên c uụ ứ
Phân tích và đánh giá th c tr ng QLNN v thu BHXH đi v i DN có v nự ạ ề ố ớ ố
ĐTNN, t đó đa ra các nhóm gi i pháp nh m hoàn thi n công tác này.ừ ư ả ằ ệ
2
3. Đi t ng, ph m vi nghiên c u.ố ượ ạ ứ
3.1. Đi t ng nghiên c uố ượ ứ
Đ tài t p trung nghiên c u qu n lý nhà n c v thu BHXH đi v i cácề ậ ứ ả ướ ề ố ớ
doanh nghi p có v n đu t n c ngoài.ệ ố ầ ư ướ
3.2. Ph m vi nghiên c uạ ứ
- N i dung nghiên c u:ộ ứ Lu n án nghiên c u QLNN v thu BHXH đi v iậ ứ ề ố ớ
DN có v n ĐTNN g m ba nhóm n i dung l n: ho ch đnh chính sách, t ch cố ồ ộ ớ ạ ị ổ ứ
b máy và phân c p qu n lý, thanh tra giám sát và x lý vi ph m pháp lu t. ộ ấ ả ử ạ ậ
Trong n i dung ho ch đnh chính sách và thanh tra, giám sát, đi t ngộ ạ ị ố ượ
nghiên c u là QLNN c a B Lao đng- Th ng binh và Xã h i ứ ủ ộ ộ ươ ộ
Trong các ho t đng qu n lý thu c a c quan BHXH, lu n án nghiên c uạ ộ ả ủ ơ ậ ứ
ba ho t đng chính: qu n lý đăng kí tham gia BHXH, qu n lý kê khai và thu n pạ ộ ả ả ộ
ti n đóng BHXH và ho t đng thanh tra giám sát, x lí n đóng BHXH (khôngề ạ ộ ử ợ
bao g m B o hi m y t , b o hi m xã h i t nguy n, b o hi m th t nghi p vàồ ả ể ế ả ể ộ ự ệ ả ể ấ ệ
ho t đng đu t tăng tr ng qu )ạ ộ ầ ư ưở ỹ
- Không gian nghiên c u:ứ nghiên c u ho t đng qu n lý Nhà n c v thuứ ạ ộ ả ướ ề
BHXH đi v i các DN có v n ĐTNN Vi t Nam. ố ớ ố ở ệ
- Th i gian nghiên c u:ờ ứ Lu n án ti n hành thu th p s c p t tháng 7 nămậ ế ậ ơ ấ ừ
2016 đn tháng 4 năm 2018 đ nghiên c u th c tr ng QLNN v thu BHXH đi v iế ể ứ ự ạ ề ố ớ
DN có v n ĐTNN; d li u th c p t năm 2014-2018; đ xu t các gi i pháp nh mố ữ ệ ứ ấ ừ ề ấ ả ằ
tăng c ng QLNN v thu BHXH đi v i DN có v n ĐTNN đn năm 2020, t mườ ề ố ớ ố ế ầ
nhìn 2025.
4. Nh ng đóng góp m i c a lu n ánữ ớ ủ ậ
Nh ng đóng góp m i v m t h c thu t, lý lu n: ữ ớ ề ặ ọ ậ ậ Lu n án đã h th ngậ ệ ố
hóa và làm rõ h n c s lý thuy t, ơ ơ ở ế phân tích các y u t nh h ng đn QLNNế ố ả ưở ế
v thu BHXH đi v i DN có v n ĐTNN và tiêu chí đánh giá QLNN v thuề ố ớ ố ề
BHXH đi v i DN có v n ĐTNN bao g m: (i) Tiêu chí hi u l c, (ii) Tiêu chíố ớ ố ồ ệ ự
hi u qu , (iii) Tiêu chí phù h p, (iv) Tiêu chí b n v ngệ ả ợ ề ữ .
Nh ng đóng góp m i v th c ti n:ữ ớ ề ự ễ Lu n án đánh giá QLNN v thu BHXHậ ề
đi v i DN có v n ĐTNN theo các tiêu chí và theo n i dung QLNN: (i) Ban hànhố ớ ố ộ
chính sách, pháp lu t, (ii) T ch c b máy th c hi n thu BHXH, (iii) Thanh tra,ậ ổ ứ ộ ự ệ
ki m tra. ể
3
Nh ng đóng góp m i v gi i pháp: ữ ớ ề ả Lu n án đ xu t 4ậ ề ấ nhóm gi i phápả
nh m hoàn thi n qu n lý nhà n c v thu b o hi m xã h i đi v i doanhằ ệ ả ướ ề ả ể ộ ố ớ
nghi p có v n đu t n c ngoàiệ ố ầ ư ướ
CH NG 1: T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U VÀƯƠ Ổ Ứ
PH NG PHÁP NGHIÊN C U C A LU N ÁNƯƠ Ứ Ủ Ậ
1.1. T ng quan tình hình nghiên c u có liên quan đn lu n ánổ ứ ế ậ
1.1.1. Nghiên c u v nguyên lý và ch c năng qu n lý nhà n c v thuứ ề ứ ả ướ ề
b o hi m xã h i đi v i doanh nghi p có v n đu t n c ngoàiả ể ộ ố ớ ệ ố ầ ư ướ
1.1.2. Nghiên c u v n i dung qu n lý nhà n c v thu b o hi m xãứ ề ộ ả ướ ề ả ể
h i đi v i doanh nghi p có v n đu t n c ngoài.ộ ố ớ ệ ố ầ ư ướ
N i dung QLNN v thu BHXH đi v i DN có v n ĐTNN g m 3 n iộ ề ố ớ ố ồ ộ
dung: ban hành chính sách, pháp lu t; t ch c b máy th c hi n thu BHXH;ậ ổ ứ ộ ự ệ
thanh tra, ki m tra.ể
1.1.3. Nghiên c u v tiêu chí đánh giá qu n lý nhà n c v thu BHXHứ ề ả ướ ề
đi v i doanh nghi p có v n đu t n c ngoàiố ớ ệ ố ầ ư ướ
T ng quan nghiên c u v tiêu chí đánh giá bao g m xác đnh tiêu chí vàổ ứ ề ồ ị
ph ng pháp đánh giá.ươ
1.1.4. Nh ng kho ng tr ng nghiên c u.ữ ả ố ứ
Hi n đang có m t “kho ng tr ng” c v lý lu n cũng nh đánh giá th cệ ộ ả ố ả ề ậ ư ự
ti n qu n lý nhà n c v thu BHXH đi v i doanh nghi p có v n ĐTNN:ễ ả ướ ề ố ớ ệ ố
- C s lý lu n v n i dung, quy trình qu n lý nhà n c v thu BHXH nóiơ ở ậ ề ộ ả ướ ề
chung, thu BHXH đi v i doanh nghi p có v n ĐTNN nói riêng;ố ớ ệ ố
- N i dung QLNN v thu BHXH đi v i DNộ ề ố ớ
có v n ĐTNN Vi t Nam; ố ở ệ
- Các y u t nh h ng đn QLNN và tiêu chí đánh giá m c đ hoànế ố ả ưở ế ứ ộ
thi n c a QLNN v thu BHXH đi v i DN có v n ĐTNN; ệ ủ ề ố ớ ố
- Các kh o sát, đánh giá toàn di n v th c tr ng QLNN v thu BHXH điả ệ ề ự ạ ề ố
v i DN có v n ĐTNN Vi t Nam; ớ ố ở ệ
1.2. Câu h i nghiên c u.ỏ ứ
Đ đt đc m c tiêu nghiên c u đã đ ra, lu n án t p trung tr l i các câuể ạ ượ ụ ứ ề ậ ậ ả ờ
h i:ỏ
4
- Qu n lý thu BHXH đi v i DN có v n ĐTNN Vi t Nam khác gì so v iả ố ớ ố ở ệ ớ
các n c khác? Qu n lý thu BHXH đi v i DN có v n đu t n c ngoài cóướ ả ố ớ ố ầ ư ướ
đi m gì khác bi t so v i các DN trong n c?ể ệ ớ ướ
- Th c tr ng QLNN đi v i ho t đng thu BHXH c a các DN có v nự ạ ố ớ ạ ộ ủ ố
ĐTNN t i Vi t Nam hi n nay? ạ ệ ệ
- Nh ng tiêu chí nào đc s d ng đ đánh giá QLNN v thu BHXH điữ ượ ử ụ ể ề ố
v i DN có v n đu t n c ngoài? ớ ố ầ ư ướ
- Gi i pháp hoàn thi n QLNN v thu BHXH đi v i các DN có v n đuả ệ ề ố ớ ố ầ
t n c ngoài t i Vi t Nam trong th i gian t i là gì? Chính ph nên/ không nênư ướ ạ ệ ờ ớ ủ
làm gì đi v i ho t đng thu c a BHXH?ố ớ ạ ộ ủ
1.3. Khung phân tích c a lu n án.ủ ậ
Lu n án d ng d ng mô hình do Tim Cadman đa ra năm 2012, k t h p ậ ứ ụ ư ế ợ
v i các nhân t nh h ng đn QLNN v thu BHXH đi v i DN có v n ĐTNN ớ ố ả ưở ế ề ố ớ ố
và các tiêu chí c b n đánh giá ch t l ng QLNN: hi u l c, hi u qu , phù h p, ơ ả ấ ượ ệ ự ệ ả ợ
b n v ngề ữ
S đ 1.1. Khung phân tích c a lu n ánơ ồ ủ ậ
1.3. Ph ng pháp nghiên c uươ ứ
1.3.1. Ph ng pháp lu n nghiên c u.ươ ậ ứ
Lu n án ti p c n đi t ng nghiên c u d a trên c s v n d ng ph ngậ ế ậ ố ượ ứ ự ơ ở ậ ụ ươ
5
pháp duy v t bi n ch ng làm ph ng pháp lu n chung.ậ ệ ứ ươ ậ
1.3.2. Các ph ng pháp nghiên c u c thươ ứ ụ ể
1.3.2.1. Ph ng pháp đnh tínhươ ị
1.3.2.2. Ph ng pháp đnh l ngươ ị ượ
CH NG 2: C S LÝ LU N VÀ TH C TI N V QU N LÝ ƯƠ Ơ Ở Ậ Ự Ễ Ề Ả
THU B O HI M XÃ H I ĐI V I DOANH NGHI P CÓ V NẢ Ể Ộ Ố Ớ Ệ Ố
ĐU T N C NGOÀIẦ Ư ƯỚ
2.1. C s lý lu n v qu n lý thu b o hi m xã h i.ơ ở ậ ề ả ả ể ộ
2.1.1. Khái ni m và vai trò c a b o hi m xã h i trong n n kinh t .ệ ủ ả ể ộ ề ế
2.1.1.1. Khái ni m b o hi m xã h i.ệ ả ể ộ
“BHXH là s b o đm thay th ho c bù đp m t ph n thu nh p c aự ả ả ế ặ ắ ộ ầ ậ ủ
ng i lao đng khi h b gi m ho c m t thu nh p do m đau, thai s n, tai n nườ ộ ọ ị ả ặ ấ ậ ố ả ạ
lao đng, b nh ngh nghi p, th t nghi p, h t tu i lao đng ho c ch t”.ộ ệ ề ệ ấ ệ ế ổ ộ ặ ế
BHXH là m t chính sách xã h i đc lu t hóa tùy theo đi u ki n c th c aộ ộ ượ ậ ề ệ ụ ể ủ
t ng n c. ừ ướ NLĐ tham gia BHXH và gia đình h là nh ng đi t ng tr c ti p đcọ ữ ố ượ ự ế ượ
h ng l i t chính sách BHXH, khi có các s ki n b o hi m x y ra d n đn gi mưở ợ ừ ự ệ ả ể ả ẫ ế ả
ho c m t thu nh p t lao đng. Đ t ch c và th c hi n đc chính sách BHXHặ ấ ậ ừ ộ ể ổ ứ ự ệ ượ
ph i d a vào m t qu ti n t do NLĐ, ng i SDLĐ đóng góp và có s b o tr c aả ự ộ ỹ ề ệ ườ ự ả ợ ủ
Nhà n c. ướ
2.1.1.2. Vai trò c a b o hi m xã h i trong n n kinh t .ủ ả ể ộ ề ế
Vi c th c hi n BHXH có vai trò đi v i t t c các bên trong m i quan hệ ự ệ ố ớ ấ ả ố ệ
BHXH: ng i lao đng, ườ ộ t ch c s d ng lao đngổ ứ ử ụ ộ , và r ng h n là toàn ộ ơ xã h iộ
2.1.2. Khái ni m qu n lý thu b o hi m xã h i.ệ ả ả ể ộ