B GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HC VINH
HOÀNG XUÂN BÍNH
RÈN LUYỆN KĨ NĂNG SIÊU NHẬN THC
NHM BỒI DƢỠNG NG LỰC PHÁT HIN
VÀ GII QUYT VẤN ĐỀ CHO HC SINH
TRONG DY HC HÌNH HC KHÔNG GIAN
TRƢỜNG TRUNG HC PH THÔNG
Chuyên ngành: lun và Phƣơng pháp dạy hc b môn Toán
Mã s: 9.14.01.11
TÓM TT LUN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DC
NGH AN - 2019
Công trình đƣợc hoàn thành tại: TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH
Người hướng dẫn khoa học:
1. TS. TRẦN LUẬN
2. TS. NGUYỄN THỊ CHÂU GIANG
Phản biện 1. GS.TS BÙI VĂN NGHỊ
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Phản biện 2. PSG. TS VŨ DƢƠNG THỤY
Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam
Phản biện 3. PSG. TS ĐÀO THÁI LAI
Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam
Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường,
họp tại Trường Đại học Vinh, số 182 Lê Duẩn, Thành phố Vinh, Nghệ An
Vào hồi giờ, ngày tháng năm 2019
Có thể tìm hiểu luận án tại:
1. Thư viện Quốc gia Việt Nam
2. Trung tâm Thông tin & Thư viện Nguyễn Thúc Hào, Đại học Vinh.
1
M ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Sự cần thiết phải đổi mới DH ở trường THPT
Trong những năm gần đây, việc đổi mi PPDH ớc ta đã một s chuyn
biến tích cc. Các PPDH hiện đại như DH phát hin GQVĐ, DH kiến to, DH
khám phá,... đã và đang được các nhà sư phạm, các thy cô giáo quan tâm nghiên cu
và áp dng một góc độ nào đó qua từng tiết dy, qua tng bài tp.
Tuy nhiên, PPDH trường ph thông hin nay vẫn chưa quan tâm nhiều đến
rèn luyn nhng kĩ năng cần thiết theo hướng phát triển năng lc nhn thc ca
ngưi hc.
1.2. Rèn luyện kĩ năng SNT là một xu hướng DH mới
Siêu nhận thức (metacognition) ho c duy về duy (thinking about
thinking) được giải th ch năng lực kiểm soát quá tr nh suy nghĩ của nhân, đ c
biệt nhận thức về việc lựa chọn s dụng các chiến lược giải toán. SNT t
phân t ch quá tr nh suy nghĩ của một người nào đó trong khi GQVĐ. R n luyện
năng SNT (metacognitive skills) cho HS trong qtr nh dạy học Toán trường phổ
thông một xu hướng DH mới đang được chú trọng trên thế giới hiện nay. Việc r n
luyn kĩ năng SNT cho HS nhm giúp HS hiểu được quá tr nh suy nghĩ ca bn thân
trong quá trình giải bài toán ý nghĩa của bài toán mang li, t đó to cho các em
nim say mê hng thú hc tp.
1.3. Tính cp bách của đề tài
ớc ta, trong chương tr nh ging dy môn Toán chưa đề cp mt cách
ng minh v kĩ năng SNT, m c dù đã có mt s tài liu v PPDH đề cập đến vấn đề
này. mt c độ nào đó một s công trình nghiên cứu đã đề cập đến cách thc
điu khin quá trình hc tp, tiếp thu nhn thc ca HS theo hướng phát huy tính
sáng to. DH SNT thc s một xu ng DH mi ca thế gii. vy, chúng tôi
mong mun tp trung nghiên cứu để làm vai trò ca SNT trong trong hc tp, các
kĩ năng SNT nhm bi dưỡng năng lc phát hin GQVĐ các bin pháp nhm
rèn luyn các kĩ năng SNT y. Ngoài ra, chúng tôi cũng mong mun làm rõ những ưu
đim ca vic rèn luyn các kĩ năng SNT, từ đó xác định và đề xuất các biện pháp r n
luyện năng SNT nhm bồi dưỡng năng lực phát hin GQVĐ trong DH Toán
trường THPT.
Xut phát t nhng do trên, chúng tôi la chn đề tài nghiên cu: Rèn
luyn kĩ năng SNT nhm bồi dưỡng năng lực phát hin gii quyết vấn đề cho
hc sinh trong dy hc HHKG trường THPT’’.
2. Mục đích nghiên cứu
Mc đ ch nghn cứu ca lun án c định các kĩ năng SNT, ý nga và vai trò
cacng SNT. T đó, đề xut các bin pháp rèn luyn các kĩ ng SNT nhm bi
ng năng lc pt hin và GQVĐ cho HS trong DH HHKG trưng THPT.
2
3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình DH HHKG lp 12 cho HS THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Các kĩ năng SNT cn rèn luyn nhm bồi dưỡng năng lực phát hin GQVĐ
cho HS trong DH HHKG trường THPT.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu xác định được các kĩ năng SNT cn thiết đối vi vic bồi dưỡng năng lực
phát hin GQVĐ đồng thi xây dựng được các bin pháp rèn luyn phù hp cho
HS trong DH HHKG trường THPT thì s bồi dưỡng được năng lực phát hin
GQVĐ cho HS, t đó góp phn nâng cao hiu qu DH môn Toán trường THPT.
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cu sở lun v rèn luyn kĩ năng SNT, năng lực phát hin
GQcho HS trong DH HHKG trường THPT.
- Tìm hiu thc trng v vấn đề rèn luyn kĩ năng SNT trong quá trình DH
Toán trường THPT.
- Xác định mt s kĩ năng SNT cn thiết cho vic bồi dưỡng năng lực phát hin
GQVĐ.
- Xây dng mt s biện pháp sư phạm rèn luyn kĩ năng SNT trên.
- TN sư phạm nhm kim nghim tính kh thi và hiu qu ca các biện pháp đã
đề xut.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
Do khuôn kh ni dung thời lượng nghiên cu, chúng tôi ch tp trung xác
định xây dng các biện pháp sư phạm đ rèn luyn kĩ năng SNT nhm phát hin
GQVĐ cho HS trong DH HHKG trường THPT.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
- Mc đ ch: Tìm hiu tình hình nghiên cu v nhng vấn đề có liên quan, phân
tích và tng hợp các quan điểm triết hc, tâm lý hc, giáo dc hc v DH tích cc, v
duy, về năng lc, v nhn thc, v SNT. T đó, cơ slun cho việc đánh giá
kết qu điu tra, nghiên cu, vn dng vào vic dy và hc môn Toán.
- Tài liu nghiên cu: Các văn kiện ca Đảng, chính sách, pháp lut ca Nhà
c, tài liu triết hc, tâm lý hc, lý lun PPDH b môn Toán, các bài báo và tp
chí có liên quan.
6.2. Phương pháp quan sát và điều tra
- Mục đ ch: Quan sát điều tra đối vi HS THPT, GV THPT v thái độ tích cc
hc tập, các phương pháp DH giúp HS tích cc, sáng to, v thc tế s dụng các
năng SNT trong dy và hc.
3
- Cách thc: Tiến hành d gi quan sát GV dy, HS hc tp; S dng bng hi,
tho lun với các nhà sư phạm, vi tng nhóm GV, nhóm HS v thái độ, động cơ dạy
hc, v các PPDH tích cc, v phát triển duy SNT. S dụng các phương
pháp định t nh định lượng trong nghiên cu. Kết qu điu tra, kho sát s đưc
tng kết và phân tích c th.
6.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
- Mục đ ch: Kiểm đnh tính kh thi hiu qu ca các biện pháp phạm
nhm rèn luyện kĩ năng SNT cho HS trong DH HHKG trường THPT.
- Cách thc: Tp hun cho GV; dy mu, dy th nghiệm để so sánh kết qu
gia nhóm TN và nhóm ĐC.
7. Những đóng góp của luận án
Các kết qu nghiên cu ca đề tài hướng ti những đóng góp sau đây:
7.1.V mt lý lun
- Làm rõ cơ sở lý lun và thc tin ca SNT.
- Nghiên cứu một cách hệ thống, xác định được luận cứ khoa học vviệc
h nh thành và phát triển kĩ năng SNT cho HS trong DH HHKG ở trường THPT.
- H thng phân tích các quan nim, mô hình khác nhau trên thế gii v SNT.
- Xác định mt s thành t bản, đ c điểm, chức năng ca SNT các mc
độ biu hin ca HS có kĩ năng SNT.
- Vai trò của SNT trong giáo dục nói chung trong học tập Toán nói riêng.
- Xác định sở luận của một snăng SNT nhằm bồi dưỡng năng lực
phát hiện GQVĐ cho HS.
- Xác định đưc c hoạt động tương th ch để rèn luyện năng siêu nhận thc.
- Xác định mt s định hướng cơ bản và đề xuất các biện pháp r n luyện các
năng SNT nhằm bồi dưỡng năng lực phát hiện và GQVĐ cho HS trong DH HHKG
trường THPT.
7.2. V mt thc tin
- Luận án là tài liệu tham khảo đ đổi mới việc DH Toán theo hướng phát triển
kĩ năng SNT nhằm bồi dưỡng năng lực phát hiện và GQVĐ của HS.
- Lun án là mt tài liệu để cho GV và HS tham kho.
vy, chúng tôi hy vng vic DH tăng cường rèn luyện năng SNT cho HS
s đưc trin khai rng ớc ta sau năm 2019.
8. Bố cục của luận án
Ngoài phn M đầu, kết lun, danh mc các công trình công b ca tác gi
tài liu tham kho, ni dung lun án bao gồm 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lun và thc tin
Chương 2: Mt s bin pháp rèn luyn kĩ năng SNT nhm bồi dưỡng năng lực
phát hin và GQVĐ cho HS trong dy hc HHKG trường THPT.
Chương 3: Thc nghiệm sư phạm.