Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Biện pháp hướng dẫn trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi sáng tạo với nguyên vật liệu thiên nhiên nhằm hạn chế tiếp xúc với thiết bị điện tử

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:43

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến nhằm tìm ra các biện pháp để hướng dẫn trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi sáng tạo với nguyên vật liệu thiên nhiên nhằm hạn chế tiếp xúc với thiết bị điện tử. Tạo cho trẻ thêm nhiều đồ chơi, nguyên vật liệu mở để trẻ thỏa sức trải nghiệm, sáng tạo phát huy tính tích cực chủ động nhằm phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ, hạn chế niềm đam mê với các trò chơi trên thiết bị điện tử ở lứa tuổi mầm non.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Biện pháp hướng dẫn trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi sáng tạo với nguyên vật liệu thiên nhiên nhằm hạn chế tiếp xúc với thiết bị điện tử

ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN THANH TRÌ TRƯỜNG MẦM NON TẢ THANH OAI B BIỆN PHÁP HƯỚNG DẪN TRẺ MẪU GIÁO 3 - 4 TUỔI SÁNG TẠO VỚI NGUYÊN VẬT LIỆU THIÊN NHIÊN NHẰM HẠN CHẾ TIẾP XÚC VỚI THIẾT BỊ ĐIỆN TỬ Lĩnh vực/ Môn : Giáo dục mẫu giáo Cấp học : Mầm non Tên tác giả : Tưởng Thị Kim Chi Đơn vị công tác : Trường Mầm non Tả Thanh Oai B Chức vụ : Giáo viên Năm học: 2022 - 2023 MỤC LỤC
Trang I. ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài: ............................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu: ........................................................................................ 2 3. Đối tượng nghiên cứu: ...................................................................................... 2 4. Phương pháp nghiên cứu:.................................................................................. 3 5. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu: ..................................................................... 3 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ................................................................................... 4 1. Cơ sở lí luận: ..................................................................................................... 4 2. Cơ sở thực tiễn: ................................................................................................. 5 2.1. Đặc điểm tình hình: ........................................................................................ 5 a. Thuận lợi:........................................................................................................... 5 b. Khó khăn: .......................................................................................................... 6 2.2. Thực trạng: ..................................................................................................... 6 3. Biện pháp thực hiện: ......................................................................................... 8 3.1. Biện pháp 1: Sưu tầm nguyên vật liệu và tăng cường cơ hội cho trẻ tiếp xúc với nguyên vật liệu và các tác phẩm nghệ thuật ................................................... 8 3.2. Biện pháp 2: Xây dựng lớp mầm non hạnh phúc sẽ tạo niềm vui, cơ hội và cảm hứng cho trẻ sáng tạo với nguyên vật liệu. .................................................. 11 3.3. Biện pháp 3: Ứng dụng phương pháp giáo dục tiên tiến khuyến khích trẻ tạo ra sản phẩm từ nguyên vật liệu thiên nhiên, vật liệu tái chế. .............................. 13 3.4. Biện pháp 4: Nêu gương và khích lệ tạo cảm xúc tích cực cho trẻ và tạo sân chơi phù hợp là cơ hội để trẻ phát huy hết khả năng sáng tạo.……………….…..........................................................................................18 3.5. Biện pháp 5: Kết hợp với phụ huynh sưu tầm và hướng dẫn trẻ làm đồ chơi sáng tạo tại nhà tránh các thiết bị điện tử. ........................................................... 20 4. Kết quả đạt được ……………………………………………………….……21 III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 25 1. Kết luận: .......................................................................................................... 25 2. Khuyến nghị: ................................................................................................... 26
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Sinh thời, Bác Hồ kính yêu đã nói “Trẻ em như búp trên cành. Biết ăn, biết ngủ, biết học hành là ngoan”. Khi còn sống, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành cho các cháu thiếu niên, nhi đồng tình thương yêu và quan tâm đặc biệt. Với Bác, trẻ em là những mầm non, những người chủ tương lai của đất nước. Bác nói “Cái mầm có xanh thì cây mới vững, cái búp có xanh thì lá mới tươi quả mới tốt, con trẻ có được sự nuôi dưỡng giáo dục hẳn hoi thì dân tộc mới tự cường tự lập”. Vì thế, nếu trẻ có tuổi thơ trong sáng, tràn ngập tình yêu thương, những rung cảm tích cực, hồn nhiên vui chơi, khám phá với những điều trẻ yêu thích, những điều mới mẻ, thú vị trong cuộc sống sẽ giúp nuôi dưỡng tâm hồn đẹp, hình thành những hành vi, thói quen văn minh tốt, lễ phép với mọi người, bởi tuổi thơ gắn liền với việc hình thành và phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ. Vậy, tuổi thơ của các bạn là gì? Tuổi thơ của tôi là cánh đồng, con sông, bờ đê, với những nắm đất sét cùng đám bạn tạo ra mọi thứ gần gũi quanh mình cùng với tiếng cười giòn tan của tuổi thơ và những buổi tối cả nhà cùng nhau ngồi sân hóng mát được ông bà kể cho nghe những câu chuyện cổ tích có ông bụt, bà tiên, những phép màu mà mãi đến giờ tôi vẫn còn nhớ. Rất nhiều những câu chuyện hay giáo dục chúng ta về những điều tốt đẹp, dạy chúng ta biết yêu thương, chia sẻ với mọi người, tôi đã có một tuổi thơ thật hồn nhiên trong sáng mà cho đến bây giờ và sau này tôi sẽ không bao giờ quên. Còn tuổi thơ của trẻ em ngày nay là gì ạ? Là điện thoại, máy tính, tivi, là những đôi mắt nặng trĩu vì nhìn vào màn hình điện thoại, máy tính, tivi. Với những chương trình siêu nhân, game thú, thậm chí những chương trình quái vật đáng sợ…Thiết nghĩ, trẻ em hiện nay không có những tuổi thơ hồn nhiên trong sáng mà đang bị chìm đắm vào công nghệ thông tin, thực tế hơn đó là màn hình điện thoại, vi tính, tivi…trong khi đó đối với tuổi mầm non hầu như điện thoại đã trở thành dụng cụ kèm theo khi ăn, khi chơi, khi ngủ hay khi trẻ muốn nhận được sự quan tâm, trò chuyện hay vui chơi cùng mình của bố mẹ, người lớn trong gia đình. Lúc này, ti vi, điện thoại, iPad đã dần trở thành vật thay thế, trở thành người bạn thân thiết của trẻ mỗi khi cha mẹ bận hay mệt mỏi. Bởi ti vi, máy tính, iPad... là phương tiện công nghệ thu hút sự chú ý của trẻ em và nó dần trở thành một chất “gây nghiện” vô hình đối với trẻ mầm non. Trẻ có thể ngồi 1 tiếng, 2 tiếng hay có thể ngồi nhiều giờ để xem, chơi với điện thoại, máy tính, iPad.., làm cho trẻ em không có thời gian để vui chơi, tiếp xúc, trò chuyện với các trẻ khác, điều này thật sự nguy hiểm vì sẽ làm ngày càng tăng tỷ lệ các trẻ bị trầm cảm, thụ động và tự ti khi trẻ giao tiếp bên ngoài xã hội. Hơn
2 nữa, tivi, máy tính, điện thoại là những thiết bị điện tử phát ra những bức xạ HEV hay còn là “ánh sáng xanh” gây ra rất nhiều nguy cơ tiềm ẩn cho đôi mắt. Với trẻ em lứa tuổi mầm non hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo, nhưng làm thế nào để trẻ được vui chơi an toàn, lành mạnh, hiệu quả mà không bị lạm dụng bởi các trò chơi trên điện thoại, ti vi hay các thiết bị điện tử khác thì việc tạo cho trẻ một môi trường chơi an toàn, thu hút sự chủ động, tính tích cực của trẻ với đồ chơi chính là chất xúc tác mạnh mẽ giúp trẻ thoát ra khỏi sự hấp dẫn bởi các trò chơi trên thiết bị điện tử. Là một người giáo viên mầm non, trực tiếp dạy dỗ những mầm non tương lai của đất nước ngay từ lúc trẻ đang ở lứa tuổi nhạy cảm, nhân cách của trẻ hình thành ngay từ lúc này, những người mang trên mình trọng trách “Cô giáo như mẹ hiền” như tôi hiểu được tầm quan trọng của việc quan sát, lắng nghe, nắm bắt thói quen, sở thích của trẻ để giáo dục trẻ. Và bản thân là một người mẹ có con trong lứa tuổi mầm non, tôi luôn mong muốn dành những gì tốt đẹp nhất cho các con giúp các con có một tuổi thơ tươi đẹp, có tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu cỏ cây hoa lá, biết bảo vệ môi trường sống xanh - sạch - đẹp. Vì vậy, tôi luôn băn khoăn và đặt ra các câu hỏi “Tại sao lại không vận dụng những nguyên vật liệu tự nhiên vốn có trong cuộc sống để trẻ được chơi, được sáng tạo sản phẩm thật đẹp” hay “Làm thế nào để thu hút trẻ với các nguyên vật liệu sẵn có quanh trẻ trong hoạt động vui chơi của trẻ?” hay “Làm thế nào để trẻ khi ở nhà không còn say mê với các thiết bị điện tử, với điện thoại, iPad?”, “Giáo viên cần làm gì để khuyến khích cha mẹ tận dụng các nguyên vật liệu, đồ dùng sẵn để tạo ra các trò chơi hấp dẫn trẻ khi ở nhà”. Từ những trăn trở trên, tôi đã đi sâu nghiên cứu đề tài “Biện pháp hướng dẫn trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi sáng tạo với nguyên vật liệu thiên nhiên nhằm hạn chế tiếp xúc với thiết bị điện tử” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm trong năm học này. 2. Mục đích của nghiên cứu Tìm ra các biện pháp để hướng dẫn trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi sáng tạo với nguyên vật liệu thiên nhiên nhằm hạn chế tiếp xúc với thiết bị điện tử. Tạo cho trẻ thêm nhiều đồ chơi, nguyên vật liệu mở để trẻ thỏa sức trải nghiệm, sáng tạo phát huy tính tích cực chủ động nhằm phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ, hạn chế niềm đam mê với các trò chơi trên thiết bị điện tử ở lứa tuổi mầm non. Giúp cha mẹ học sinh hiểu được tâm sinh lý trẻ lứa tuổi mầm non, tìm ra các biện pháp vui chơi với trẻ hiệu quả hơn khi ở nhà. 3. Đối tượng nghiên cứu Trẻ mẫu giáo bé 3 - 4 tuổi tại lớp C3 trường Mầm non Tả Thanh Oai B.
3 4. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý luận. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn. + Phương pháp quan sát. + Phương pháp điều tra - thống kê toán học. + Phương pháp đàm thoại. + Phương pháp tổng kết kinh nghiệm. 5. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu - Phạm vi nghiên cứu của đề tài là các nội dung, biện pháp hướng dẫn trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi sáng tạo với nguyên vật liệu thiên nhiên nhằm hạn chế tiếp xúc với thiết bị điện tử. - Thời gian tiến hành nghiên cứu: Từ tháng 09 năm 2022 đến tháng 04 năm 2023. - Phạm vi ứng dụng: Với đề tài này có thể áp dụng ở các trường mầm non trên toàn Thành phố Hà Nội.
4 PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Cơ sở lý luận “Giáo dục là một quá trình tự nhiên được thực hiện bởi trẻ nhỏ và không đạt được nhờ lắng nghe mà nhờ trải nghiệm trong môi trường - Maria Montessori”. Giáo dục mầm non được coi là bậc học quan trọng nhất trong hệ thống giáo dục quốc dân, là cơ sở hình thành tính cách ban đầu cho trẻ. Trẻ lứa tuổi mầm non tư duy trực quan là chủ yếu, vì thế giáo viên, cha mẹ không thể dạy trẻ chỉ bằng lời nói mà cần phải tạo cơ hội cho trẻ được hoạt động trực quan với đồ vật, học liệu sẽ thu hút sự chú ý, tập trung, hoạt động tích cực ở trẻ. Vì vậy, người giáo viên cần cho trẻ một môi trường tốt nhất, một môi trường giáo dục ở đó trẻ được thoả sức vui chơi, sáng tạo với các đồ dùng, đồ chơi, nguyên vật liệu thiên nhiên, học liệu tái chế an toàn, đa dạng về chủng loại, chất liệu, kiểu dáng, công dụng của chúng để trẻ được tham gia vào các hoạt động một cách có hiệu quả, tích cực sẽ kích thích được sự hứng thú, đam mê sáng tạo của trẻ, từ đó giúp trẻ lĩnh hội và khắc sâu kiến thức, củng cố kỹ năng nhận thức, kỹ năng sống, kỹ năng xã hội cần thiết. Hoạt động sáng tạo với các nguyên vật liệu thiên nhiên tạo ra sản phẩm là một trong những nội dung của hoạt động tạo hình hấp dẫn, thu hút trẻ ở trường mầm non. Bởi, hoạt động tạo hình là hoạt động phát triển ở trẻ khả năng quan sát, trí tưởng tượng sáng tạo, khả năng phối hợp giữa mắt và tay, hoàn thiện một số kỹ năng cơ bản (Vẽ, nặn, xé, cắt dán, chắp ghép ... ). Đặc biệt, thông qua việc cho trẻ tiếp xúc với các nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương, vật liệu từ tự nhiên như cỏ, cây, hoa, lá tươi, lá khô, rễ cây, cành cây, gỗ vụn, cát, sỏi, nước,… hoặc vật liệu, phế liệu có thể tái sử dụng như chai nước, ống hút, bìa cattong, báo cũ, lõi giấy, hộp sữa, cốc chén,.. để tạo ra các đồ vật, đồ chơi, tranh, sản phẩm dù còn đơn giản như ngôi nhà, cái cây, bông hoa, ô tô, con vật, mặt lạ,… nhưng mang lại cho trẻ cảm xúc tích cực, vui vẻ, phấn khởi, hào hứng thực sự cho trẻ khi tạo ra được một sản phẩm. Từ đó hình thành và phát triển khả năng tri giác các sự vật hiện tượng xung quanh nhằm phát triển tư duy, trí tưởng tượng và ham muốn tạo ra cái đẹp góp phần không nhỏ vào việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho trẻ. Trẻ lứa tuổi mẫu giáo 3-4 tuổi chính là lứa tuổi bắt đầu của những tò mò, những háo hức về thế giới xung quanh. Đây là giai đoạn vàng giúp cho trẻ phát triển toàn diện về sau này, là thời gian rất phù hợp cho trẻ trải nghiệm, khám phá thế giới xung quanh, trẻ có thể hòa mình vào những trò chơi, những trải nghiệm
5 sinh động từ những nguyên vật liệu mở có sẵn trong tự nhiên. Đối với trẻ mầm non được khám phá, trải nghiệm, tìm tòi, sáng tạo là tạo điều kiện hình thành và phát triển ở trẻ tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, lòng nhân ái, tình cảm yêu thương với người thân, với cuộc sống xung quanh, có ý thức bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ môi trường sống xung quanh, biết trân trọng và giữ gìn các sản phẩm làm ra, hình thành và phát triển những xúc cảm tích cực, hành vi văn mình, quy tắc kỹ năng xã hội phù hợp với lứa tuổi. Vì thế, khi cha mẹ để trẻ dành nhiều thời gian trong ngày cho việc xem ti vi, điện thoại thì vô hình dung trẻ đã bỏ qua cơ hội lớn được thỏa sức sáng tạo, được vui chơi khám phá, được tự do thể hiện tình cảm, cảm xúc của bản thân, thể hiện ý tưởng sáng tạo theo cách riêng với các nguyên vật liệu thiên nhiên. Điều này sẽ làm hạn chế sự phát triển tất cả các giác quan, kỹ năng xã hội cần thiết cho trẻ. Do đó, hãy để trẻ ngập chìm trong một môi trường hoạt động sáng tạo với đa dạng nguyên vật liệu sẽ tốt hơn rất nhiều là tập trung vào màn hình máy vi tính, ti vi hay điện thoại. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Đặc điểm tình hình Trường có 3 cơ sở với tổng diện tích xây dựng là 8445.7 m2. Cơ sở vật chất khang trang, sạch sẽ, lớp học rộng rãi, nhiều cây xanh, vườn hoa, cây ăn quả, sân cỏ tạo sân chơi thoáng mát, khu vui chơi sáng tạo, khu vui chơi cát nước, chơi với cát, sỏi tạo không gian cho trẻ hoạt động. Trường đạt chuẩn quốc gia mức độ 2. Năm học 2022-2023, tôi được ban giám hiệu phân công dạy lớp mẫu giáo bé 3-4 tuổi. Lớp có 33 học sinh, trong đó có 16 học sinh nam và 17 học sinh nữ cùng với các cô giáo tâm huyết, có kinh nghiệm. 33% phụ huynh làm nông nghiệp, 23,2% phụ huynh làm công nhân viên chức, 43.8% phụ huynh làm nghề tự do. Từ thực tế trên khi thực hiện đề tài, tôi gặp một số thuận lợi và khó khăn sau: a. Thuận lợi Nhà trường đã trang bị đầy đủ về cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng, lớp học rộng rãi, khang trang, sạch đẹp, trang bị đầy đủ đồ dùng, đồ chơi theo thông tư 01, đồ dùng, phương tiện hiện đại, đồ chơi ứng dụng phương pháp STEAM, Montessori phục vụ hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ nhằm phát triển vận động tinh, sự sáng tạo, tính chủ động tích cực hoạt động của trẻ ở trường, ở lớp. Ban Giám hiệu và tổ chuyên môn nhà trường luôn quan tâm, chú trọng công tác bồi dưỡng kỹ năng chuyên môn giáo viên, mời giảng viên tập huấn cho đội ngũ giáo viên về xây dựng môi trường hiện đại ứng dụng giáo dục STEAM nhằm tạo môi trường lớp học xanh, an toàn, hạnh phúc cho trẻ tạo hứng thú cho trẻ đến trường. Thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn
6 đội ngũ giáo viên như đổi mới tổ chức hoạt động phát triển thẩm mỹ, giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội, ứng dụng phương pháp giáo dục STEAM đáp ứng yêu cầu giáo dục mầm non phù hợp với bối cảnh địa phương để giáo viên có cơ hội học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm với nhau. Bản thân là một giáo viên - Tổ phó chuyên môn khối mẫu giáo bé có trình độ chuyên môn trên chuẩn. Nhiệt tình, ham học hỏi, tích cực đổi mới trong tổ chức hoạt động giáo dục trẻ. Khéo tay, sáng tạo làm đồ dùng đồ chơi cũng như xây dựng môi trường lớp học cho trẻ hoạt động. Tận dụng tối đa nguyên vật liệu thiên nhiên, vật liệu tái chế trong hoạt động giáo dục trẻ ở lớp được Ban giám hiệu và đồng nghiệp đánh giá cao. Đa số phụ huynh trong lớp nhiệt tình, ủng hộ các nguyên vật liệu thiên nhiên, vật liệu tái sử dụng, chậu hoa, cây cảnh để cho trẻ hoạt động, vui chơi, sáng tạo. b. Khó khăn Một số trẻ mới ra lớp lần đầu chưa đi học lớp nhà trẻ nên còn nhút nhát, chưa tự tin, tích cực tham gia hoạt động. Một số trẻ hiếu động chưa tập trung trong các hoạt động ở lớp, chưa có ý thức giữ gìn, bảo quản đồ chơi. Nhận thức của trẻ không đồng đều, kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng tạo hình cũng như kỹ năng sử dụng nguyên vật liệu thiên nhiên, vật liệu tái sử dụng làm đồ dùng đồ chơi còn hạn chế. Phụ huynh nuông chiều con nên thường xuyên cho trẻ được tiếp xúc với điện thoại, tivi, máy tính tại nhà ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tính chủ động của trẻ. Số ít phụ huynh chưa nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của việc cho trẻ đến trường mầm non ngay từ lứa tuổi nhà trẻ, cũng như chương trình giáo dục trẻ ở trường với suy nghĩ trẻ đến trường chỉ cần cô trông nom, mà chưa chú ý đến việc phối hợp với giáo viên rèn luyện kỹ năng, thói quen cần thiết phù hợp với lứa tuổi. Phụ huynh do bận với công việc chưa dành nhiều thời gian để trò chuyện, tạo cơ hội cho trẻ vui chơi, trải nghiệm, sáng tạo. 2.2. Thực trạng Từ những thuận lợi, khó khăn trên khi thực hiện đề tài “Biện pháp hướng dẫn trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi sáng tạo với nguyên vật liệu thiên nhiên nhằm hạn chế tiếp xúc với thiết bị điện tử” để đưa ra các biện pháp có tính hiệu quả, ứng dụng cao phù hợp với khả năng của trẻ, thực tiễn của lớp, tôi đã kết hợp với giáo viên trong lớp và các bậc phụ huynh tiến hành khảo sát một số kỹ năng thói quen của trẻ ở nhà, cũng như ở lớp, kỹ năng tạo hình của trẻ ngay đầu năm học. Tôi tiến hành khảo sát 33/33 trẻ.
7 Bảng kết quả khảo sát kỹ năng và thói quen của trẻ tháng 9/2022 Đầu năm (Tháng 9/2022) Số STT Nội dung Tỷ lệ Tỷ lệ trẻ Đạt Chưa đạt % % Hứng thú, tích cực, chủ động 1 10 30% 23 70% tham gia hoạt động Có kĩ năng sử dụng các nguyên 2 13 40% 20 60% vật liệu tự nhiên tạo ra sản phẩm Đặt tên được sản phẩm của 3 11 33% 22 67% mình, bạn. 33 4 Thích xem tivi, điện thoại, Ipad 22 67% 11 33% Khả năng phối hợp, giao tiếp 5 13 40% 20 60% với cô, bạn và mọi người Kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng 6 12 36% 21 64% sống phù hợp lứa tuổi Từ kết quả khảo sát, thăm dò ý kiến phụ huynh đầu năm, tôi thấy các mặt kỹ năng tạo hình, kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng sống, thói quen của trẻ còn rất hạn chế, mức độ đạt có tỷ lệ thấp: 30% trẻ hứng thú, tích cực, chủ động tham gia hoạt động. 40% trẻ có kĩ năng sử dụng các nguyên vật liệu tự nhiên tạo ra sản phẩm. 33% trẻ đặt tên được sản phẩm của mình, của bạn. 67% trẻ thích xem tivi, điện thoại, Ipad. 40% trẻ có khả năng phối hợp, giao tiếp với cô, bạn và mọi người. 36% trẻ có kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng sống phù hợp lứa tuổi. Bên cạnh đó, tôi xây dựng nội dung phiếu khảo sát, thăm dò ý kiến phụ huynh về thực trạng kỹ năng tự phục vụ và thói quen của trẻ và sự quan tâm về giáo dục kỹ năng và hình thành thói quen của trẻ khi ở nhà. (Phụ lục 1: Phiếu khảo sát về kỹ năng và thói quen của trẻ) - Thông qua ý kiến ban giám hiệu. - Lập bình chọn trên zalo lớp để phụ huynh phối hợp khảo sát. - Tổng hợp kết quả khảo sát trẻ và thảo luận với giáo viên trong lớp để áp dụng hiệu quả các biện pháp kết hợp với phụ huynh hạn chế đam mê với thiết bị điện tử của trẻ khi ở nhà. (Phụ lục 2: Phiếu khảo sát hỏi ý kiến phụ huynh nhận thức về tác hại của thiết bị điện tử và hình thành thói quen của trẻ )
8 Kết quả tổng hợp ý kiến phụ huynh - Tháng 9/2022 Việc Việc rèn Mức độ khuyến Tổng Mức độ trẻ tiếp luyện thói cần thiết Thời điểm khích trẻ số xúc với thiết bị quen cho trẻ về việc trẻ tiếp xúc tạo ra sản phụ điện tử, ti vi, cần được chơi và với điện phẩm từ huynh ipad, điện thoại thực hiện trò chuyện thoại, ipad, nguyên vật được ở nhà thường với trẻ khi máy tính liệu sẵn có khảo xuyên ở nhà ở nhà sát Khi Vào (Tỷ lệ Không Rất Chưa Đã Chưa Thường cha ngày %) Thường Đúng Sai cần cần thực thực xuyên mẹ nghỉ xuyên thiết thiết hiện hiện bận 33 23 10 12 21 13 20 20 13 12 21 100% 70 30 36 64 40 60 60 40 36 64 Từ kết quả khảo sát, khả năng nhận thức của phụ huynh còn thấp. 30% phụ huynh không thường xuyên cho trẻ tiếp xúc với thiết bị điện tử, ti vi, ipad, điện thoại ở nhà, 36% phụ huynh thấy việc rèn luyện thói quen cho trẻ cần được thực hiện thường xuyên, 40% phụ huynh thấy mức độ cần thiết về việc chơi và trò chuyện với trẻ khi ở nhà rất cần thiết. 40% phụ huynh cho trẻ tiếp xúc với điện thoại, ipad, máy tính vào ngày nghỉ. 36% phụ huynh đã thực hiện việc khuyến khích trẻ tạo ra sản phẩm từ nguyên vật liệu sẵn có ở nhà. 3. Biện pháp thực hiện 3.1. Biện pháp 1: Sưu tầm nguyên vật liệu và tăng cường cơ hội cho trẻ tiếp xúc với nguyên vật liệu và các tác phẩm nghệ thuật Trong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa, kinh tế phát triển, đồ chơi cho trẻ cũng rất phong phú, hiện đại. Đặc biệt trẻ lứa tuổi mầm non luôn có nhu cầu với đồ chơi mới. Mà đó lại là những món đồ chơi xa xỉ, được chế tạo qua máy móc, công nghệ hiện đại mà ba mẹ phải bỏ ra một số tiền nào đó mới có thể mua về cho trẻ chơi ở trong các cửa hàng đồ chơi. Nhưng cái gì trẻ chơi một thời gian rồi cũng sẽ cảm thấy nhàm chán và hư hỏng. Chính vì lẽ đó tôi nhận thấy rằng việc tận dụng các vật liệu có thể tái sử dụng được, nguyên vật liệu thiên nhiên để cho trẻ được tự do sáng tạo là việc cần phải làm của giáo viên, từ đó khơi gợi tính tò mò, niềm ham thích với nguyên vật liệu thiên nhiên, vật liệu tái sử dụng để tự tay tạo ra sản phẩm theo ý tưởng riêng. Bên cạnh đó, việc cho trẻ làm quen với
9 tác phẩm nghệ thuật của một số danh hoạ nổi tiếng của Việt Nam như Tô Ngọc Vân, Nguyễn Gia Trí, hay tranh của một số danh hoạ nổi tiếng trên thế giới như Picaso, Van Gogh,...một số tác phẩm nghệ thuật với chất liệu sơn mài, tranh dân gian Đông Hồ sẽ tạo cho trẻ cảm xúc thẩm mỹ tích cực với cái đẹp, yêu thích cái đẹp, ham muốn được tạo ra cái đẹp. Trẻ mầm non, nhất là trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi học bằng chơi, chơi mà học, trẻ học bằng các giác quan, bằng thử nghiệm, thực hành, tri giác trực tiếp, trẻ luôn yêu thích, hứng thú việc được chơi, được tiếp xúc với vật thật, nguyên vật liệu mới lạ xung quanh giúp trẻ có khả năng biểu cảm, sáng tạo và tưởng tượng tốt nhất. Chính vì vậy, để tạo được sự hứng thú cũng như nuôi dưỡng khả năng sáng tạo ẩn bên trong mỗi đứa trẻ thì việc tăng cường cho trẻ tiếp xúc với nguyên vật liệu và tác phẩm nghệ thuật khơi gợi niềm yêu thích cái đẹp là cách làm mới của tôi trong bản sáng kiến năm học này. Để thực hiện biện pháp đạt hiệu quả tôi tiến hành sưu tầm và tích trữ thành “Kho” nguyên vật liệu. Trong cuộc sống hiện nay, các phế liệu trong sinh hoạt gia đình vô cùng phong phú: Lõi giấy vệ sinh, lốp xe cũ, các hộp bánh kẹo, các túi nilon, các lon đồ hộp, báo cũ, tạp chí. Tuy nhiên, khi sưu tầm nguyên vật liệu tôi đã cân nhắc để “kho” nguyên vật liệu cần đảm bảo tính an toàn (Không độc, không nhọn, không có cạnh sắc..), dễ cầm (Kích cỡ phù hợp với tay trẻ), dễ bảo quản và cất giữ, dễ phục hồi hoặc sửa chữa, đặc biệt đòi hỏi trí nhớ, sự tưởng tượng và óc quan sát của trẻ và tạo cơ hội để trẻ lựa chọn, sắp xếp nguyên vật liệu. (Ảnh minh họa: Cô hướng dẫn trẻ sưu tầm nguyên vật liệu) Để kho nguyên vật liệu của lớp không phải là một kho phế liệu, tôi đã thường xuyên cho trẻ tiếp xúc với các nguyên vật liệu đó bằng các giác quan giúp trẻ cảm nhận được đặc điểm, tính chất của các nguyên vật liệu, từ đó khơi gợi sự tò mò, tính sáng tạo khi sử dụng các nguyên vật liệu. Vệ sinh và phân loại các nguyên vật liệu theo đặc tính như: Nguyên vật thiên nhiên, nguyên vật liệu tái chế. Sau đó, tôi phân loại, sắp xếp vào các giá, các góc chơi. Các nguyên liệu được cho vào trong hộp, rổ và được đánh tên, nhãn mác, luôn để trong trạng thái mở để trẻ có thể được làm quen, tiếp xúc thường xuyên với các vật liệu giúp trẻ tìm hiểu về đặc điểm, hình dáng, chất liệu của chúng. (Ảnh minh họa: Giáo viên hướng dẫn trẻ phân loại lá cây, cành cây khô, sỏi, đá và vật liệu tái chế sau khi sưu tầm) Ngoài góc tạo hình, các nguyên vật liệu tự nhiên còn được tận dụng để sử dụng trong những góc chơi khác: Góc học tập như sử dụng lõi giấy vệ sinh, cành cây khô cho trẻ học toán, cho số lượng cành cây khô tương ứng với chữ số trên mỗi ống lõi giấy), góc khám phá như cảm nhận của bé khi sờ bông, dây kim
10 tuyến, giấy vụn, vỏ sò, len, que kem, râu ngô, vải vụn, thép xù.., góc bán hàng cho trẻ tận dụng vỏ chai sữa, hộp bánh, ống hút, vải vụn, chai nhựa để làm đồ chơi, góc xây dựng: Sử dụng hộp sữa làm ngôi nhà, hộp caramen, hộp thạch, thìa sữa chua , ống hút, dạ màu, giấy vụn làm cột đèn, hàng rào, cây cối, hoa lá và đồ chơi.., góc kĩ năng tự phục vụ, kỹ năng sống: Sử dụng hộp bánh, gỗ, dạ vụn để làm giá phơi quần áo, len màu, dạ, cốc nhựa, lọ sữa chua...để cho trẻ đong nước, gắp bông, gắp bóng v.v...), góc sách truyện: Sử dụng các hộp bìa catton, dạ màu, cành tre, giấy vụn để tạo khung rối kể chuyện cho trẻ, các mẩu gỗ, tấm nhựa làm cây, làm nhà trang trí cho góc thêm đẹp, sinh động..... (Ảnh minh họa: Các nguyên vật liệu được sắp xếp khoa học tại các góc) Để thuận tiện cho trẻ, tôi đặt và sắp xếp các vật liệu tại góc chơi tạo hình cũng như các góc chơi khác sao cho thuận tiện với trẻ để trẻ có thể lấy được dễ dàng khi tham gia thực hiện hoạt động vào bất cứ lúc nào trẻ thích. Đồng thời, tôi cho trẻ quan sát, nhận xét các tác phẩm nghệ thuật của các họa sĩ, các sản phẩm sưu tầm hoặc chính các sản phẩm của cô để trẻ thấy được giá trị của các nguyên vật liệu đó. Tôi sẽ phân tích cách thể hiện của tác phẩm giúp trẻ tưởng tượng từ đó kích thích sự sáng tạo ở trẻ trong những tác phẩm của trẻ sau này. Qua đây, tôi nhận thấy rằng sau khi trẻ được tiếp xúc với các nguyên vật liệu gần gũi quen thuộc và được khám phá về chúng khiến trẻ càng hứng thú hơn với hoạt động tạo hình cũng như hoạt động khác ở lớp. (Ảnh minh họa: Giáo viên cho trẻ tìm hiểu về các tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng, tiếp xúc với tranh sơn mài, tranh dân gian Đông Hồ) Kết quả: Qua việc sưu tầm các nguyên vật liệu tự nhiên đã tạo được sự giao lưu, gần gũi giữa cô với trẻ, với phụ huynh, giúp cho môi trường lớp học được xây dựng đa dạng đồ dùng, đồ chơi, môi trường lớp sáng tạo thẩm mỹ hơn phù hợp với chủ đề năm học “Lớp học xanh, an toàn, hạnh phúc”. Từ đó, trẻ hứng thú khi hoạt động với các nguyên vật liệu trong các góc chơi cũng như trong hoạt động học, hoạt động vui chơi nhằm tạo ra nhiều đồ dùng, đồ chơi đẹp, ngộ nghĩnh cho lớp học trở lên sinh động, hấp dẫn trẻ đến lớp mỗi ngày. Tỷ lệ trẻ đi học chuyên cần hàng tháng đạt 90% trở lên. Tôi đã sưu tầm được rất nhiều nguyên vật liệu mở đa dạng theo từng chủ đề, tháng. Với chủ đề trường mầm non tôi cho trẻ sưu tầm được: Các loại bìa cattong, mảnh gỗ vụn, các loại sỏi, hột hạt để xếp khu vui chơi, Chủ đề nghề nghiệp tôi sưu tầm các loại vỏ chai, hộp, các loại hột hạt, vải vụn để làm dụng cụ các nghề, sản phẩm của các nghề. Ngoài ra tôi còn sưu tầm
11 thêm dụng cụ của các nghề như máy sấy tóc, bộ dụng cụ cắt uốn tóc, bộ trang điểm để cho trẻ được trải nghiệm với các đồ dùng dụng cụ thật, trẻ hứng thú hơn. Chủ đề thế giới động vật tôi sưu tầm các loại chai, vỏ hộp nhựa, bìa cát tông, đĩa nhựa, đĩa giấy, vỏ trứng khủng long, cành cây khô, để tạo thành các con vật. Ngoài ra còn sưu tầm tái sử dụng vỏ trứng thật để trẻ được trải nghiệm với vật thật. Chủ đề thế giới thực vật tôi sưu tầm các loại hột, hạt, cốc giấy cho trẻ gieo hạt, trẻ đã có kỹ năng phân loại nguyên vật liệu thiên nhiên, vật liệu tái chế để tạo ra các sản phẩm theo ý tưởng của riêng mình. 3.2. Biện pháp 2. Xây dựng lớp mầm non hạnh phúc sẽ tạo niềm vui, cơ hội và cảm hứng cho trẻ sáng tạo với nguyên vật liệu Trường, lớp mầm non hạnh phúc là nơi mà cả thầy cô, phụ huynh và học sinh đều cảm thấy hạnh phúc. Đó là nơi mà các thầy cô tìm được niềm đam mê, nhiệt huyết giảng dạy của mình, tích cực đổi mới phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục trẻ một cách chủ động, sáng tạo, luôn hỗ trợ, giúp đỡ trẻ tự tin, tích cực tham gia các hoạt động và thể hiện được khả năng của trẻ, thiết lập được mối quan hệ thân thiết, gắn bó, tôn trọng, yêu thương và luôn thấu hiểu trẻ. Môi trường lớp học hạnh phúc là nơi trẻ cảm thấy có hứng thú với mỗi ngày đến lớp, mỗi lần tham gia hoạt động cùng cô và các bạn, là nơi không có áp lực, căng thẳng, mệt mỏi, được thỏa sức vui đùa, hòa đồng với bạn bè. Vậy, môi trường lớp học hạnh phúc giàu tính nghệ thuật, đa dạng nguyên vật liệu, bày trí đồ dùng, đồ chơi đẹp mắt sẽ mang lại niềm vui, tạo cảm hứng cho trẻ sáng tạo với các nguyên vật liệu một cách chủ động, tạo niềm vui gây hứng thú phát huy hết khả năng của trẻ. Để làm được đó, tôi luôn tự nhủ mình phải thực sự thay đổi để xây dựng một lớp học hạnh phúc giúp trẻ được học tập, vui chơi theo khả năng, tự do sáng tạo những điều trẻ yêu thích, luôn mang đến tâm trạng vui vẻ, hạnh phúc cho trẻ. Môi trường lớp học hạnh phúc sẽ tạo hứng thú cho trẻ mỗi buổi sáng khi đến lớp. Vì vậy, song song với việc cho trẻ tiếp xúc với nguyên vật liệu, tôi tạo môi trường nghệ thuật xung quanh trẻ như: Bày đồ chơi tự tạo đẹp, sắp xếp đồ dùng một cách hợp lý và đẹp mắt, bố trí phòng học ngộ nghĩnh theo hướng “Lấy trẻ làm trung tâm”. Môi trường nghệ thuật sẽ tạo cho trẻ cảm giác hứng thú, sung sướng và mong muốn được hoạt động. Đối với trẻ 3- 4 tuổi là lứa tuổi bắt đầu bước vào lứa tuổi mẫu giáo, một số trẻ chưa hình thành thói quen hàng ngày đến lớp, đi học vẫn còn khóc nhè, đòi theo bố mẹ về không chịu vào lớp. Trẻ nhút nhát chưa thể hiện được ngôn ngữ giao tiếp của mình, chưa mạnh dạn tham gia vào các hoạt động cùng cô, cùng bạn. Kỹ năng hoạt động tạo hình, sử dụng nguyên vật liệu, học liệu còn hạn chế. Qua quá trình giao tiếp với trẻ tôi nhận thấy việc trẻ được thoải mái sáng tạo sản phẩm
12 theo ý tưởng riêng dưới sự hướng dẫn của cô chính là cách mà trẻ có thể bộc lộ những xúc cảm thầm kín trong suy nghĩ nhỏ bé thông qua các sản phẩm do chính trẻ làm ra. Trẻ thể hiện với mọi người suy nghĩ của mình bằng các bức vẽ, sản phẩm nặn, làm đồ chơi, chắp ghép các lá cây, cành khô, viên sỏi, cánh hoa,... Chính vì vậy việc xây dựng trường lớp mầm non hạnh phúc sẽ tạo niềm vui, cơ hội cho trẻ hứng thú với hoạt động tạo hình bởi khi trẻ vui vẻ, hạnh phúc thì mới biến những cảm xúc ấy thành những sản phẩm tạo hình đẹp, sáng tạo có tính thẩm mỹ cao. Câu hỏi lớn đặt ra lúc này là: “Làm thế nào để mỗi ngày trẻ đến trường là một ngày vui, giáo viên đến trường mỗi ngày là một niềm hạnh phúc”. Đồng hành cùng con để mỗi ngày đến lớp là một ngày vui nhằm giúp trẻ yêu thích đến lớp như đang ở trong chính ngôi nhà của mình. Ngay từ đầu năm học dưới sự hướng dẫn của ban giám hiệu, bản thân tôi kết hợp cùng giáo viên ở lớp xây dựng kế hoạch hoạt động tháng, ngày, giờ để xây dựng giờ học hạnh phúc. Để trẻ “Vui khi tới trường, hồ hởi khi gặp bạn gặp cô, hứng thú khi tham gia hoạt động”. Lớp tôi đã xây dựng biển hiệu lớp là “Nụ cười của bé”. Nụ cười trên đôi môi xinh sẽ theo bé mỗi ngày tới lớp, tạo nên hạnh phúc của cô mỗi ngày tới trường. Từ đó sẽ tạo niềm vui thích, tạo cảm hứng cho trẻ sáng tạo với nguyên vật liệu. (Hình ảnh: Môi trường lớp học giàu tính nghệ thuật, đa dạng nguyên vật liệu) Kết quả: Chính nhờ các con thân yêu mà tôi đã thay đổi được cách nghĩ, lối sống. Tôi học được ở các con bài học vô cùng quý giá, đó là lòng bao dung, “Cho đi nụ cười sẽ nhận lại nụ cười”. Điều hạnh phúc hơn nữa trong tôi là có những cô, cậu nghệ sĩ nhí thật tài ba với nhiều tác phẩm nghệ thuật tạo hình đặc sắc. Các con càng ngày càng tiến bộ trong việc chuyển hóa những cảm xúc tích cực thành những sản phẩm ngày một đẹp hơn chứa bên trong những nụ cười hồn nhiên, trong sáng mang lại sự yêu thích trong các hoạt động của trẻ ở lớp. Đặc biệt, môi trường giáo dục của lớp với đa dạng các nguyên vật liệu thiên nhiên, vật liệu tái chế đã được tôi trình bày trong phần thi thuyết trình tham dự hội thi “Giáo viên dạy giỏi” cấp huyện và được Ban giám khảo đánh giá rất cao, thực hiện đạt hiệu quả, phù hợp với thực tiễn của lớp. Điều làm tôi vui và hạnh phúc hơn cả đó là môi trường giáo dục của lớp giàu tính nghệ thuật đã khơi gợi niềm vui, tạo cơ hội và cảm hứng cho trẻ được tự do sáng tạo với các nguyên vật liệu thiên nhiên góp phần phát triển toàn diện nhân cách trẻ, nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ trong sáng, hồn nhiên, từ đó làm giảm đi sự say mê với điện thoại, iPad khi ở nhà. Môi trường lớp được phụ huynh ghi nhận tích cực ủng hộ, trẻ trong lớp thực sự yêu thích lớp học, yêu cô giáo, bạn bè, mạnh dạn chủ động giao tiếp với cô và các bạn, tích cực trong hoạt động. Về môi trường lớp học tôi
13 được Ban giám hiệu đánh giá cao, các chị em đồng nghiệp tham khảo và học hỏi để xây dựng môi trường lớp học phù hợp cho lớp mình, phụ huynh tin tưởng cô, ủng hộ các nguyên vật liệu thiên nhiên và vật liệu tái chế. 3.3. Biện pháp 3: Ứng dụng phương pháp giáo dục tiên tiến khuyến khích trẻ tạo ra sản phẩm từ nguyên vật liệu thiên nhiên, vật liệu tái chế Hoạt động của trẻ một ngày ở trường có rất nhiều hoạt động giáo dục để trẻ có cơ hội được tiếp xúc, được sáng tạo với nguyên vật liệu thiên nhiên, vật liệu tái sử dụng để tạo ra sản phẩm, đồ chơi, bức tranh đẹp, hấp dẫn trẻ đến trường, đến lớp. Trẻ mầm non đặc biệt yêu thích, say sưa với hoạt động sáng tạo, tái chế các nguyên vật liệu để tạo ra sản phẩm. Trẻ có thể ngồi rất lâu để tìm hiểu, lắp ghép, sắp xếp các nguyên vật liệu tạo ra bông hoa, đồ chơi, đồ vật theo ý thích. Để làm được như vậy, tôi nhận thấy mình cần đổi mới tổ chức hoạt động giáo dục, đặc biệt là hoạt động tạo hình ứng dụng phương pháp giáo dục STEAM tạo cơ hội cho trẻ được trải nghiệm, được khám phá, được sáng tạo với đa dạng các nguyên vật liệu thông qua các đề tài, dự án STEAM một cách hiệu quả và thu hút trẻ hoạt động một cách dễ dàng. Trẻ mầm non hoạt động vui chơi là một trong những hoạt động thu hút sự đam mê, niềm thích thú của trẻ khi ở trường, ở lớp. Thông qua chơi trẻ được trải nghiệm, phát huy tính sáng tạo và tạo ra sản phẩm tạo hình như các con vật ngộ nghĩnh, các đồ chơi từ các vật liệu sẵn có như vỏ chai nhựa, vỏ lon, nắp chai, hộp cattong, lõi giấy vệ sinh, rau củ quả…hay được vẽ, xé dán, chắp ghép, nặn tạo ra những bức tranh theo ý tưởng riêng là hoạt động đặc biệt trẻ yêu thích. Nắm bắt được đặc điểm tâm sinh lý của trẻ, tôi đã hướng dẫn trẻ làm đồ chơi, tạo hình con vật, bức tranh từ lá cây, các loại chai nhựa, hộp cattong, sỏi, cành cây thông qua hoạt động đón trả trẻ, hoạt động tạo hình, hoạt động học khác cũng như hoạt động ngoài trời, hoạt động góc, hoạt động chiều hay trong sự kiện ngày hội, ngày lễ. Để trẻ thực sự hứng thú với việc tạo ra sản phẩm nghộ nghĩnh từ các nguyên vật liệu sẵn có ở lớp, cũng như ở nhà thì ứng dụng phương pháp giáo dục STEAM sẽ là cơ hội, là cách làm đem đến hiệu quả cao, bởi thông qua ứng dụng STEAM vào các hoạt động hàng ngày trẻ sẽ thực sự được trải nghiệm, khám phá từ đặc điểm, cấu tạo, màu sắc, công dụng, chất liệu, cách sử dụng của các nguyên vật liệu, học liệu có sẵn để trẻ thiết kế, sáng tạo ra sản phẩm theo ý tưởng của mình, ý tưởng của nhóm. Để thực hiện hiệu quả biện pháp này, tôi tiến hành xác định được những nội dung, hoạt động học, hoạt động vui chơi ứng dụng STEAM để sáng tạo nguyên vật liệu thiên nhiên nhằm tạo ra sản phẩm hấp dẫn phù hợp với khả năng, nhu cầu, hứng thú của trẻ góp phần tạo sự may mê với nguyên vật liệu thiên nhiên.
14 Lựa chọn đề tài, hoạt động STEAM tập trung vào việc hướng dẫn, khích lệ trẻ sáng tạo với nguyên vật liệu nhằm lôi cuốn trẻ vào hoạt động cũng như phát triển kỹ năng hợp tác, giao tiếp, trí tưởng tượng sáng tạo cho trẻ. Xây dựng ngân hàng các nguyên vật liệu thiên nhiên, vật liệu tái chế sử dụng trong các hoạt động phù hợp với chủ đề sự kiện hàng tháng. Tổ chức hướng dẫn trẻ sử dụng nguyên vật liệu thiên nhiên thông qua hoạt động tạo hình và các hoạt động khác của trẻ ở trường. 3.3.1. Ứng dụng phương pháp giáo dục tiên tiến khuyến khích trẻ tạo ra sản phẩm từ nguyên vật liệu qua hoạt động tạo hình và hoạt động học Hiện nay, trong các hoạt động học tạo hình của trẻ ở lớp, giáo viên vẫn chủ yếu sử dụng giấy màu, sáp màu, hồ dán làm nguyên vật liệu. Nhận thấy những nguyên vật liệu “truyền thống” này chưa phát huy tối đa khả năng sáng tạo của trẻ nên tôi mạnh dạn sử dụng các nguyên vật liệu sưu tầm để cho trẻ hoạt động. Kết quả là trẻ rất say mê và hứng thú. Bên cạnh đó, tôi tổ chức hoạt động tạo hình ứng dụng phương pháp giáo dục STEAM bám vào tiêu chí thực hành áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong tổ chức hoạt động học, mục đích yêu cầu phải phù hợp với lứa tuổi, trẻ được trải nghiệm, được khám phá, được đưa ra ý tưởng và được tự do sử dụng đa dnagj các nguyên vật liệu thiên nhiên, vật liệu tái chế để tạo ra sản phẩm gần gũi, giải quyết được vấn đề thực tiễn đặt ra. Giáo viên chỉ là người trợ giúp, hướng dẫn, gợi ý, khuyến khích trẻ tưởng tượng, sáng tạo, tạo cơ hội hoạt động tích cực, tăng cường trải nghiệm với các nguyên vật liệu, dụng cụ, học liệu, chất liệu màu tạo ra sản phẩm. Qua đó phát triển kỹ năng giao tiếp, tương tác theo cá nhân, nhóm và cả lớp. Tôi nhận ra rằng hoạt động tạo hình là quá trình trẻ chơi sáng tạo với màu nước và vô vàn nguyên liệu. Ứng dụng phương pháp STEAM kết hợp với kĩ năng thực hành Montessori tạo cơ hội cho trẻ biết sử dụng phối hợp các nguyên liệu khi tạo ra các sản phẩm, đây là tiền đề để trẻ biết cách kết hợp các nguyên liệu bất kì mà trẻ thu lượm được. Hai phương pháp tiên tiến này sẽ giúp trẻ hoàn thiện các kĩ năng tạo hình ngày một tốt hơn, sáng tạo giúp trẻ tự tin khi tạo ra những sản phẩm có tính thẩm mĩ cao từ đó khơi niềm hứng thú khi trẻ hoạt động Đặc biệt, trong hoạt động tạo hình dự thi “Giáo viên dạy giỏi” cấp huyện với đề tài “Trang trí mũ đón Noel” ứng dụng phương pháp giáo dục STEAM đổi mới tổ chức hoạt động cùng với khuyến khích trẻ sử dụng đa dạng nguyên vật liệu thiên nhiên như bông, vỏ sò, vỏ ngao, vỏ hạt lạc, lá cây, cành lá thông, giấy báo, màu nước, khuôn hình in từ củ quả tỉa,... kết hợp với kỹ năng in, thổi màu, gắn đính và bấm gim, trẻ lớp tôi đã thực sự say mê, thu hút vào hoạt động trang trí chiếc mũ Noel. Trẻ đã chủ động, tích cực tìm hiểu, chia sẻ ý tưởng trang trí, sử
15 dụng dụng cụ, nguyên vật liệu thành thạo, sắp xếp các nguyên vật liệu hài hoà, hợp lý, trang trí chiếc mũ Noel đẹp, cân đối, sáng tạo. Hoạt động dự thi được Ban giám khảo đánh giá cao về hình thức tổ chức, kỹ năng sử dụng nguyên vật liệu sáng tạo tạo ra sản phẩm đẹp và sự đa dạng của nguyên vật liệu tạo môi trường lớp học giàu tính thẩm mỹ. (Ảnh minh họa: Trẻ sử dụng nguyên vật liệu thiên nhiên trang trí mũ Noel) Bên cạnh đó, tôi đã trình bày biện pháp hướng dẫn trẻ sáng tạo nguyên vật liệu thiên nhiên nhằm hạn chế tiếp xúc với thiết bị điện tử trong Hội thi “Giáo viên giỏi cấp huyện” được Ban giám khảo đánh giá rất thực tiễn với cuộc sống và đã được phổ biến rộng rãi tại các lớp trong nhà trường đạt kết quả tốt. Kết quả, tôi đạt danh hiệu “Giáo viên giỏi” cấp huyện năm học 2022-2023 và hoạt động dự thi cũng như giải pháp đã được Ban giám hiệu tổ chức kiến tập đến giáo viên, đại diện phụ huynh cả lớp, nhà trường để giáo viên học hỏi, trau dồi kinh nghiệm nâng cao chất lượng giáo dục trẻ theo đổi mới, sự tin tưởng, ủng hộ của phụ huynh vào chất lượng giáo dục của lớp và nhà trường. (Ảnh minh họa: Kiến tập hoạt động dự thi và thuyết trình chia sẻ đến đồng nghiệp) Bên cạnh đó, tôi hướng dẫn, khuyến khích trẻ sử dụng các nguyên vật liệu thiên nhiên, vật liệu tái chế thông qua các hoạt động học ứng dụng STEAM như hoạt động khám phá, làm quen văn học, âm nhạc, làm quen với toán, ...Bởi khi ứng dụng phương pháp STEAM sẽ giúp đổi mới tổ chức hoạt động hấp dẫn trẻ hơn với các nội dung tạo ra tình huống gắn với thực tiễn để trẻ tìm ra cách giải quyết, dành thời gian cho trẻ suy nghĩ, suy luận tìm ra các cách giải quyết cũng như sử dụng các nguyên vật liệu, học liệu để tạo ra sản phẩm, đồ chơi, đồ vật nhằm giải quyết vấn đề đưa ra. Trong quá trình thực hiện những ý tưởng của mình, trẻ tự rút ra kinh nghiệm, kiến thức về công dụng, cách sử dụng nguyên vật liệu với tính chất, chất liệu khác nhau để thu được hiệu quả tốt. Đặc biệt trong chuyên đề “Ứng dụng giáo dục STEAM” với đề tài “Khám phá nhạc cụ lắc” của lớp, tôi đã hướng dẫn trẻ sử dụng các nguyên vật liệu thiên nhiên như vỏ chai nhựa, lọ thủy tinh nhỏ, quả trứng gỗ, quả trứng nhựa, sỏi, hạt ngô, hạt lạc, hạt gỗ,…tạo ra các dụng cụ lắc có âm thanh khác nhau, trẻ được sử dụng chính những dụng cụ lắc vừa làm ra để tạo ra âm thanh, vận động theo tiết tấu, bản nhạc khác nhau khiến trẻ lớp tôi thực sự hứng thú yêu thích, tích cực. Chuyên đề của lớp được Ban giám hiệu, đồng nghiệp và phụ huynh đánh giá cao. (Ảnh minh họa: Trẻ làm và chơi với dụng cụ lắc từ vỏ hộp, chai nhựa, trứng nhựa, sỏi, hột hạt) Hay trong hoạt động “Làm kem đánh răng” dự thi giáo viên giỏi cấp trường, tôi tận dụng các nguyên vật liệu như bột gạo nếp, bột backingsoda, bột nghệ, bột
16 trà xanh, màu thực phẩm, vỏ hộp nhựa, thìa sữa chua để hướng dẫn trẻ làm ra kem đánh răng, với hoạt động trải nghiệm thực tế như này khiến trẻ ở lớp vô cùng thích thú và chủ động tạo ra sản phẩm của riêng mình. Không những vậy, trẻ còn mạnh dạn chia sẻ với cô, với bạn về cách thực hiện tạo ra sản phẩm qua đó phát triển ngôn ngữ, kỹ năng giao tiếp. Hoạt động được Ban giám hiệu và tổ chuyên môn nhà trường đánh giá rất cao, kết quả tôi đã đạt giải Nhất hội thi “Giáo viên giỏi” cấp trường. (Ảnh minh họa: Trẻ tham gia hoạt động trải nghiệm “Làm kem đánh răng” với các nguyên liệu thiên nhiên) 3.3.2. Hướng dẫn trẻ sử dụng sáng tạo nguyên vật liệu thông qua hoạt động hàng ngày Trong giờ hoạt động ngoài trời, trẻ vừa sưu tầm, vừa chơi với các nguyên vật liệu sưu tầm được. Khi cho trẻ quan sát cây cối, tôi luôn chú ý hướng dẫn trẻ nhặt tỉa lá vàng, nhặt lá rụng rồi về ép thẳng, nhặt những cành cây khô, vỏ cây để sử dụng làm nguyên liệu tạo hình của trẻ. Hoặc đi tham quan, cô và trẻ có thể nhặt rất nhiều sỏi, đá có hình thù ngộ nghĩnh để xếp hình các hình dễ thương. Như vậy, chính trẻ đã sưu tầm, tiếp xúc được rất nhiều với các nguyên vật liệu thiên nhiên, từ đó trẻ có thói quen và kỹ năng sử dụng các nguyên vật liệu để thể hiện ý tưởng, cảm xúc của bản thân. (Ảnh minh họa: Trẻ chơi với đồ chơi sưu tầm từ vật liệu tự nhiên) Để chào đón ngày Quốc tế phụ nữ 8-3 ngoài các hoạt động khám phá, tìm hiểu về hoạt động chào mừng, hoạt động văn nghệ, làm bưu thiếp, làm hoa, làm quà, cắm hoa dành tặng bà, mẹ, cô giáo nhân dịp 8-3. Khi trẻ tham gia hoạt động ngoài trời, tôi đã tận dụng hiệu quả các nguyên vật liệu thiên nhiên như lá cây khô, cánh hoa ban trắng, hoa ban đỏ, hoa bưởi rụng quanh gốc cây dưới sân trường, cành khô, sỏi trắng cùng với sự khéo léo của đôi bàn tay, sự say mê với lá bàng, lá vàng, cánh hoa các bạn nhỏ lớp tôi như đã thổi hồn vào những chiếc lá, những viên sỏi hay những cánh hoa ban đỏ, ban trắng rơi trên sân trường tưởng chừng như vô tri vô giác để tạo thành các bức tranh, làm hoa, xếp tranh từ lá cây, sỏi,...sáng tạo ra món quà thật tuyệt vời để chúc mừng các bà, các mẹ, các cô nhân ngày Quốc tế Phụ nữ. (Ảnh minh họa: Trẻ sáng tạo với các nguyên vật liệu thiên nhiên) Ngoài tận dụng cơ hội cho trẻ được chơi, được sáng tạo với nguyên vật liệu thiên nhiên bên ngoài lớp học, tôi cũng rất chú trọng cho trẻ sử dụng nguyên liệu đa dạng khi trẻ hoạt động tại góc chơi tạo hình, ở đây trẻ được thoả sức sáng tạo theo trí tưởng tượng của mình để rồi tự tạo cho mình đồ chơi. Tôi hướng dẫn trẻ
17 tạo được đồ chơi theo chủ đề, sự kiện theo tuần, tháng qua đó bổ xung được rất nhiều đồ dùng cho hoạt động vui chơi cũng như học tập của trẻ. Vì vậy, môi trường lớp học lúc nào cũng đa dạng, đầy ắp sản phẩm đồ dùng, đồ chơi do chính tay trẻ làm tại các góc chơi. Trẻ rất vui vẻ, phấn khởi mỗi khi đến lớp được ngắm nhìn, được chơi với đồ chơi do chính mình tạo ra để mỗi ngày trẻ đến trường là một ngày vui. Phụ huynh phấn khởi vui mừng khi thấy trẻ hào hứng mỗi khi đến lớp. Ví dụ: Chủ đề Gia đình: Trẻ có thể làm được các loại đồ dùng gia đình khác nhau để chơi phân vai, chơi tập làm nội trợ như làm bộ bàn ghế: Chuẩn bị nguyên vật liệu: Hộp sữa tươi, hộp bánh đậu xanh, băng dính hai mặt. Tôi gợi ý, hướng dẫn trẻ cách làm: Trẻ xếp 3 hộp bánh đậu thành ghế tựa, xếp 5 hộp bánh đậu xanh làm ghế đẩu rồi dùng băng dính hai mặt gắn các hộp bánh đậu xanh với nhau. Tương tự trẻ xếp 2 hộp bánh đậu xanh ở dưới, xếp hộp sữa tươi lên trên làm mặt bàn, gắn bằng băng dính hai mặt. Hay cho trẻ làm máy xay sinh tố: Chuẩn bị nguyên vật liệu: Chai nước, hộp sữa chua, bài cattong, giấy màu, giấy bạc, nắp lọ hồ Mic, băng dính hai mặt, xốp dính. Tôi hướng dẫn trẻ: Cô cắt lấy 2/3 chai nước phía trên, úp hộp sữa chua xuống, quay ngược chai nước, dùng keo gắn cổ chai nước lên đáy hộp sữa chua. Cho trẻ lấy bìa cattong, giấy bạc làm quai, làm nắp và nút khởi động cho máy xay sinh tố. (Ảnh minh họa: Trẻ làm một số đồ dùng gia đình) Kết quả: Qua việc ứng dụng phương pháp giáo dục STEAM tổ chức các hoạt động tạo hình cũng như các hoạt động khác cho trẻ ở lớp với nguyên vật liệu tự nhiên nói trên, tôi đã củng cố kĩ năng tạo hình cho trẻ, phát triển trí tưởng tượng cho trẻ đồng thời rèn sự khéo léo của đôi bàn tay cũng như tính kiên trì của trẻ. 100% trẻ hứng thú, tích cực tham gia vào các hoạt động ở lớp, biết lựa chọn và sử dụng các nguyên vật liệu phù hợp để tạo ra các sản phẩm theo ý tưởng của mình. Trẻ phát huy được khả năng sáng tạo của bản thân tạo ra các sản phẩm phong phú, đa dạng về nguyên liệu, màu sắc. 90% trẻ đặt được tên sản phẩm tạo hình của mình và của bạn tạo ra. Hoạt động tạo hình dự thi “Giáo viên giỏi cấp huyện” của tôi đã được Ban giám khảo đánh giá rất cao về ý tưởng, hình thức tổ chức, nguyên vật liệu cho trẻ sử dụng trong hoạt động đảm bảo nguyên tắc an toàn, thẩm mỹ, phù hợp với lứa tuổi và phát huy tính tò mò, sáng tạo ở trẻ. Tạo được sự gần gũi thân thiện giữa cô và trẻ, giữa trẻ và trẻ trong quá trình hoạt động. Trẻ lớp tôi thực sự vui vẻ, hứng thứ hơn khi đến lớp, khi ra về, không tập trung chú ý nhiều đến thiết bị điện tử.
18 3.4. Biện pháp 4: Nêu gương và khích lệ tạo cảm xúc tích cực cho trẻ và tạo sân chơi phù hợp là cơ hội để trẻ phát huy hết khả năng sáng tạo 3.4.1. Nêu gương và khích lệ góp phần tạo cảm xúc tích cực cho trẻ: Như chúng ta đều biết, nêu gương khích lệ là phương pháp tác động đến trẻ nhằm xác nhận đánh giá, biểu dương những tiến bộ mà trẻ đã đạt được. Những lời khen, lời động viên luôn có ý nghĩa rất lớn với trẻ lứa tuổi mầm non, nhất là trẻ mẫu giáo 3- 4 tuổi lại càng thích được khen để khẳng định cái tôi của mình với bạn bè, bởi trẻ luôn có nhu cầu được ghi nhận từ người lớn, đặc biệt là từ cô giáo, từ cha mẹ. Khi được nghe những lời khen ngợi tích cực, lòng tự trọng của trẻ được phát triển, trẻ sẽ tin tưởng vào bản thân nhiều hơn và sẵn sàng đối mặt với những thử thách trên hành trình của mình. Những lời động viên của cô giáo, của cha mẹ sẽ trở thành những “Tiếng nói bên trong” tích cực, giúp trẻ nuôi dưỡng nội tâm thật hồn nhiên, trong trẻo, đầy ắp tình yêu thương để trẻ luôn tự tin vào bản thân. Ở lứa tuổi mầm non, lời khen, nêu gương, khích lệ trẻ làm được những việc tốt có vai trò quan trọng, có ảnh hưởng tích cực đến cảm xúc, hành vi, thái độ của mỗi đứa trẻ. Vì vậy, khi trẻ làm được đồ chơi, sản phẩm từ các nguyên vật liệu thiên nhiên, sử dụng các nguyên vật liệu tạo ra bức tranh theo ý tưởng riêng, sưu tầm được nguyên vật liệu mang đến lớp, giúp cô phân loại nguyên vật liệu,.. tôi đều kịp thời động viên, khen ngợi nhằm khơi gợi niềm vui, cổ vũ sự cố gắng của trẻ trong quá trình hoạt động. Đặc biệt, tôi thường xuyên khuyến khích trẻ nói ra suy nghĩ, những việc làm khi ở nhà để nắm bắt được tâm lý, hành vi của trẻ để uốn nắn, nhắc nhở. Chính điều này, đã dần tạo cho trẻ tính tích cực, chủ động trong giao tiếp với cô và bạn. Đây cũng là cách làm giảm sự chú ý của trẻ với ti vi, điện thoại. (Ảnh minh họa: Giáo viên khích lệ, khen ngợi trẻ trong giờ hoạt động học) Không chỉ khen ngay trong giờ học, mà cuối mỗi ngày khi bình cờ, cuối mỗi tuần khi tặng phiếu bé ngoan, tôi đều nêu tên những bạn thực hiện tốt các nhiệm vụ. (Ảnh minh họa: Giáo viên khích lệ, khen ngợi trẻ giờ hoạt động nêu gương) Kết quả: Sau khi được cô khen ngợi, trẻ sẽ càng tập trung hơn, chú ý trả lời câu hỏi của cô, chú ý làm tốt yêu cầu của cô hơn, để lại được cô khen. Tôi thấy trẻ ngoan hơn, không khí lớp học cũng vì thế mà vui tươi và sôi nổi hơn rất nhiều. Trẻ tập trung vào giờ học nhiều hơn, tích cực tham gia các hoạt động, tiếp thu nhanh kiến thức mới và đạt được những kỹ năng phù hợp lứa tuổi. Với những lời động viên, khen gợi kịp thời, đầy yêu thương của giáo viên trong lớp, trẻ đã chủ động hơn trong các hoạt động. Trẻ tự tin, mạnh dạn chia sẻ với cô với bạn về cách thực hiện