Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên tổ chức hoạt động giáo dục phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong trường mầm non

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:28

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài "Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên tổ chức hoạt động giáo dục phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong trường mầm non" nhằm góp một phần nâng cao chất lượng việc tổ chức hoạt động giáo dục phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong trường mầm non; Đây là một hoạt động không được cụ thể hóa vào một hoạt động dạy mà được lồng ghép, tích hợp trong các môn học và chưa thực sự được giáo viên quan tâm trong việc thực hiện chương trình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên tổ chức hoạt động giáo dục phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong trường mầm non

Phần thứ nhất: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài a. Cơ sở lý luận: Như chúng ta đều biết môi trường giáo dục có thể ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực đến sự phát triển và định hình nhân cách, khả năng của trẻ. Nhưng môi trường giáo dục như thế nào là hoàn hảo đối với trẻ thì không phải ai cũng biết. Làm thế nào để trẻ lớn lên vừa hoàn thiện nhân cách lại vừa phát triển toàn diện cả về năng lực, thể chất là một câu hỏi khiến nhiều bậc phụ huynh trăn trở. Trong những năm gần đây, song song với hệ thống trường công lập truyền thống, rất nhiều mô hình giáo dục mới đã phát triển ở Việt Nam, mô hình của các trường mầm non tư thục. Nhiều mô hình mới được đưa vào áp dụng nhưng chưa hẳn đã là một tín hiệu tích cực. Khi đứng giữa quá nhiều lựa chọn, các bậc phụ huynh không biết rằng đâu là mô hình nào tốt nhất, phù hợp nhất cho con trẻ. Đặc biệt là với giáo dục thì không có điều kiện để “thử nghiệm”. Mỗi đứa trẻ đều lớn lên từng ngày, và đôi khi, bước qua giai đoạn vàng của giáo dục, cơ hội làm lại là không có. Để xác định được môi trường học tập phù hợp nhất với con, các bậc phụ huynh cần phải nhìn đến mục tiêu cuối cùng của cuộc đời. Họ muốn giáo dục con cái trở thành người như thế nào? Một đứa trẻ thành công, giàu có? Một con người phát triển toàn diện cả về IQ và EQ? Sau cùng, đích đến cuối cùng của con người là hạnh phúc, là những thứ tình cảm tốt đẹp nhất mà con trẻ dành cho họ, cho mọi người xung quanh. Một đứa trẻ được nuôi dưỡng và giáo dục trong một môi trường hạnh phúc chắc chắn sẽ có sự phát triển tốt và đạt được mục tiêu, những bước tiến lớn trong tương lai. Đối với lứa tuổi mầm non hoạt động giáo dục tình cảm kỹ năng xã hội giúp thúc đẩy sự phát triển của cá nhân và xã hội, là tiền đề phát triển toàn diện cho trẻ; Tạo môi trường thỏa mãn nhu cầu tình cảm; Định hướng cho cá nhân của trẻ; Xây dựng môi trường gắn kết hòa bình (giảm mẫu thuẫn, xung đột), tác động trực tiếp đến sự hình thành nhân cách của đưa trẻ. b. Về cơ sở thực tiễn Sau 10 năm làm công tác quản lý cấp Phòng tôi được điều động về làm Phó hiệu trưởng trường mầm non Cổ Đô bản thân tôi như được đi đúng hướng của một bài học theo chiều thuận từ lý thuyết đến thực tiễn. Sau một năm công tác, được hàng ngày tiếp xúc với các cô, các con tôi càng hiểu sâu sắc về giai đoạn vàng của một đứa trẻ trong việc hình thành nhân cách. Từ thực tế cho thấy giai đoạn học Mầm non là khoảng thời gian trẻ có những trải nghiệm đầu tiên về chia sẻ, nhường nhịn và kết bạn. Các con có thể chưa biết đến những điều này trước khi đi học, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay thì phần lớn các con đều là con một trong gia đình. Vậy việc dạy các con biết cách chia sẻ có đơn giản như chúng
2 ta vẫn nghĩ hay không? Các giáo viên mầm non luôn quan sát kỹ lưỡng từ cách các con bước vào lớp cho tới những câu chuyện các con trao đổi với nhau để xem những điều tưởng chừng đơn giản này ảnh hưởng thế nào đến cảm xúc của các con trong suốt ngày học. Từ thực tế cho chúng ta thấy các bậc phụ huynh thường quan tâm đến việc học của con, quan tâm đến việc con lĩnh hội tri thức như thế nào, con hôm nay đến lớp được học chữ gì? bài hát gì? mà quên đi việc giáo dục phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ. Hậu quả mà chúng ta thấy hàng ngày xảy ra là: những xung đột của trẻ chưa đến tuổi vị thành niên đầy rẫy ngoài xã hội, thậm trí có những xung đột ngay trên nghế nhà trường, xung đột với thầy cô, bạn bè… thật đau lòng khi nhìn thấy các em sống thờ ơ, vô cảm với mọi người, mọi vật quanh mình… Điều đó làm tôi trăn trở hàng ngày; Bản thân tôi thiết nghĩ nếu trẻ sống ở trong một môi trường mà những hành vi tiêu cực là phổ biến thì trẻ rất khó để thay đổi hành vi của bản thân. Chính vì vậy, các chương trình giáo dục kỹ năng cần được đưa vào ngay từ độ tuổi nhà trẻ trong trường mầm non, mà các nội dung giáo dục kỹ năng cần hết sức đơn giản, gần gũi, thiết thực giúp trẻ phát triển toàn diện. Là một cán bộ quản lý nhà trường tôi thấy đội ngũ giáo viên là nhân tố then chốt quyết định đến sự thành công cho chất lượng giáo dục, sự tương tác giữa giáo viên với trẻ có ảnh hưởng trực tiếp đến việc giáo dục nhân cách, đạo đức cho trẻ, giáo viên là nhân tố quan trọng nhất trong việc hỗ trợ giáo dục phát triển tình cảm, kỹ năng xã hội giúp trẻ hình thành nhân cách tốt. Chính vì vậy, việc nâng cao chất lượng giáo dục phát triển tình cảm - kỹ năng xã hội cho trẻ của đội ngũ giáo viên trường mầm non là vô cùng cần thiết, đó cũng là tiền đề để xây dựng trường mầm non hạnh phúc, đáp ứng với yêu cầu đổi mới của giáo dục hiện nay. Bởi lẽ đó tôi đã lựa chọn đề tài “Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên tổ chức hoạt động giáo dục phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong trường mầm non” 2. Mục đính nghiên cứu Tôi chọn đề tài này để nghiên cứu nhằm góp một phần nâng cao chất lượng việc tổ chức hoạt động giáo dục phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong trường mầm non; Đây là một hoạt động không được cụ thể hóa vào một hoạt động dạy mà được lồng ghép, tích hợp trong các môn học và chưa thực sự được giáo viên quan tâm trong việc thực hiện chương trình. Tôi mong rằng đề tài sẽ góp phần nhỏ bé vào việc giúp giáo viên dễ dàng thực hiện tổ chức giáo dục phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong trường mầm non. 3. Đối tượng nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề tài hướng tới đề xuất một số biện pháp giúp giáo viên tổ chức lồng ghép tích hợp hoạt động phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội vào trong các hoạt động trong ngày cho trẻ mầm non. 4. Đối tượng khảo sát, thực nghiệm.
3 Đối tượng khảo sát, thực nghiệm là giáo viên, học sinh, phụ huynh trường mầm non Cổ Đô. 5. Phương pháp nghiên cứu. - Phương pháp quan sát; - Phương pháp trắc nghiệm; - Phương pháp điều tra khảo sát, so sách đối chiếu; - Phương pháp phân tích tổng hợp. 6. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu - Phạm vi nghiên cứu: Giáo viên, học sinh khu trung tâm trường MN Cổ Đô. - Kế hoạch nghiên cứu đề tài: Từ tháng 9 năm 2020 đến tháng 4 năm 2021 và các năm tiếp theo. Phần thứ hai NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Những nội dung lý luận liên quan trực tiếp đến vấn đề nghiên cứu Có nhiều quan điểm tiếp cận khác nhau về tình cảm kỹ năng xã hội tùy theo quan điểm, phương diện cũng như lĩnh vực ứng dụng mà các nhà Khoa học tâm lý đưa ra các cách tiếp cận khác nhau. - Tình cảm: Là những rung cảm của con người đối với sự vật liên quan đối với việc thỏa mãn hay không thỏa mãn nhu cầu. Rung cảm tích cực tạo ra tình cảm tích cực (yêu) ngược lại rung cảm tiêu cực tạo ra tình cảm tiêu cực. - Để nhận diện giữa cảm xúc và tình cảm có sự khác biệt sau: Cảm xúc mang tính nhất thời, tùy vào tình huống, diễn ra trong thời gian ngắn, có tính chất trực tiếp, gắn liền với tri giác đối tượng; ví dụ khi ta xem một bộ phim hay đọc một đoạn truyện có liên quan đến tình mẫu tử chúng ta có thể bật khóc ngay tại thời điểm đó, nhưng khi xem xong chúng ta lại hoàn toàn trở về trạng thái bình thường. Đối với trẻ mầm non thể hiện cảm xúc rất rõ ràng và phong phú, có thể khóc ngay khi không thỏa mãn nhu cầu (bạn giành đồ chơi, bố mẹ la mắng…), reo hò khi vui sướng. Đối với tình cảm mang tính bền vững, tồn tại trong thời gian dài, ít thay đổi, tình cảm chỉ tồn tại ở con người, xúc cảm tạo thành tình cảm. Tình cảm của trẻ mầm non chia thành 2 cực rõ ràng yêu và ghét. Tình cảm chi phối đến hành vi, kỹ năng của trẻ, chính vì vậy giáo dục tình cảm gắn liền với giáo dục hành vi, kỹ năng. - Kỹ năng xã hội: Khi nói đến kỹ năng là nói đến khả năng thực hiện được một hành vi cụ thể nào đó của con người (kỹ năng đọc, kỹ năng cầm bút…) . Kỹ năng xã hội chính là cách giải quyết các vấn đề trong cuộc sống xã hội giúp con người thích nghi và phát triển tốt hơn.
4 Từ những khái niệm trên cho chúng ta có cái nhìn rõ hơn về phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ. - Phát triển tình cảm cho trẻ mầm non: Là phát triển cho trẻ về cảm giác, giúp trẻ nhận biết và thể hiện cảm xúc của bản thân mình (vui, buồn, giần hờn, yêu, ghét…); Trẻ bước đầu biết kiểm soát cảm xúc của bản thân, hiểu và đáp lại cảm xúc của người khác. - Phát triển kỹ năng xã hội: là những kỹ năng nhận thức về bản thân, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hợp tác chia sẻ, kỹ năng tuân thủ các quy tắc xã hội, kỹ năng kiểm soát cảm xúc của bản thân… Trong chương trình giáo dục mầm non được chia ra thành các mục tiêu cơ mang tính gần gũi và thiết thực với trẻ nhưng nó có vai trò quan trọng trong việc phát triển toàn diện của trẻ mầm non cụ thể: - Phát triển TCKNXH thúc đẩy sự phát triển tích cực của cá nhân trẻ, đó là sự phát triển về chuẩn mực đạo đức; hình thành những năng lực các nhân, kỹ năng sống giúp trẻ hòa đồng với cộng đồng và xã hội; Giúp trẻ biết cảm thông chia sẻ với mọi người, biết yêu thương, trân trọng những tình cảm của mọi người xung quanh; - Phát triển TCKNXH là tiền đề cho sự phát triển toàn diện của trẻ; nó có tác động tích cực đến các lĩnh vực phát triển ngôn ngữ, phát triển nhận thức, phát triển thể chất và thẩm mĩ. Từ thực tế cho thấy khi đến trường mầm non chúng ta quan sát trẻ trong các nhóm, lớp thì sẽ thấy; trẻ được giao tiếp với cô giáo với các bạn trong lớp, trẻ thao tác với các phương tiện học tập, được sử dụng các đồ dùng, đồ chơi… đây là nơi để trẻ chia sẻ những ý tưởng, những nhu cầu, sự lo lắng và cả những xung đột bất hòa. Trong môi trường này được xem như là một không gian chứa đầy cảm xúc và là môi trường để trẻ trải nghiệm, học hỏi và hình thành những kỹ năng xã hội thông qua việc học và chơi. Sự phát triển về mặt cảm xúc, kỹ năng xã hội có liên quan đến khả năng trẻ tự đánh giá và nhận thức về mình. Trẻ hiểu được “cái tôi” của mình trước khi hiểu “cái tôi” của người khác. Bởi nếu trẻ nhạy cảm với những tình cảm, cảm xúc của chính mình thì trẻ sẽ có thể hiểu được người khác và nhờ đó mà trẻ có kỹ năng giao tiếp xã hội tốt. Một trẻ có đánh giá tích cực về bản thân thì đạt được nhiều thành tích và có thái độ cư xử đúng đắn, những yếu tố này giúp cho trẻ có đủ tự tin để giải quyết những tình huống gắn với những trạng thái cảm xúc khác nhau và sự thay đổi liên tục trong các mối quan hệ xã hội. Đây chính là cơ sở để trẻ học làm người và vận dụng sự hiểu biết của mình vào cuộc sống hằng ngày. II. Khảo sát thực trạng: 1. Thuận lợi:
5 - Nhà trường luôn nhận được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp lãnh đạo, Đảng ủy và chính quyền địa phương. Sự quan tâm chỉ đạo sâu sát về chuyên môn của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện. - Đội ngũ Ban giám hiệu 03 đồng chí đều có trình độ đại học, đã qua lớp bồi dưỡng chuyên viên, quản lý giáo dục và trung cấp lý luận chính trị. - Đội ngũ giáo viên, nhân viên đủ về số lượng, trẻ về tuổi đời, nhiệt tình yêu nghề, mến trẻ, tâm huyết, hết lòng vì các con. Các giáo viên bước đầu năm được các phương pháp tổ chức các hoạt động giáo dục, biết lựa chọn các mục tiêu, nội dung phù hợp. - Ban đại diện cha mẹ học sinh nhiệt tình, tích cực phối hợp với nhà trường trong các hoạt động chăm sóc giáo dục trẻ. 2. Khó khăn - Nhà trường có 03 điểm trường nằm cách xa nhau, có 01 bếp ăn tại khu trung tâm nên khó khăn trong công tác quản lý, vận chuyển thức ăn đến các điểm trường lẻ. Các điểm trường lẻ không có phòng Ban giám hiệu nên khó khăn cho việc quản lý giám sát theo phân công nhiệm vụ. - Đội ngũ Ban giám hiệu trẻ, mới được bổ nhiệm nên chưa có nhiều kinh nghiệm, chưa có sự quyết liệt trong công tác chỉ đạo thực hiện một số nhiệm vụ. - Năm học 2020 -2021 do ảnh hưởng của dịch Covid -19, thời gian nghỉ Tết nguyên đán kèm theo nghỉ dịch kéo dài nên việc tương tác, trao đổi giữa trẻ và giáo viên bị gián đoạn, một số kế hoạch đề ra chưa thực hiện được như: Thi bé khéo tay, Hội chợ quê… việc đánh giá tổng kết chương trình học bị bất động dẫn đến một số mục tiêu đánh giá chưa được trọn vẹn. - Về đội ngũ giáo viên: + Giáo viên chưa thật sự quan tâm đến việc giáo dục phát triển tình cảm kỹnăng xã hội cho trẻ, chưa chú ý hỗ trợ trẻ trong các hoạt động xuyên suốt, chưa tự học tập nghiên cứu để đưa giáo dục phát triển tình cảm, kỹ năng xã hội lồng ghép vào những hoạt động phù hợp để hỗ trợ trẻ phát triển một cách tốt nhất. Việc xác định nội dung giáo dục phát triển tình cảm- kỹ năng xã hội cho trẻ chủ yếu theo cảm tính của mình chưa bám vào các mục tiêu cụ thể, còn lúng túng trong việc xây dựng các hoạt động phát triển tình cảm- kỹ năng xã hội trên hoạt động học độc lập và hoạt động tích hợp, lồng nghép vào các hoạt động khác trong ngày. + Một số giáo viên trẻ thiếu kinh nghiệm chưa mềm dẻo trong giao tiếp với trẻ, chủ yếu dùng mệnh lệnh, chưa gần gũi quan tâm đến cảm xúc của trẻ; + Thời gian làm việc trên ngày nhiều, không có phân môn, thu nhập của giáo viên mới vào nghề còn thấp, số trẻ trên lớp đông dẫn đến một bộ phận giáo viên chưa kiểm soát được cảm xúc của mình tạo ra cảm xúc chưa được tích cực ảnh hưởng đến tạo môi trường tâm lý cho trẻ.
6 - Về trẻ: Số học sinh trong mỗi lớp đông so với diện tích lớp nên ảnh hưởng đến việc tổ chức các hoạt động trong ngày; Một số trẻ thuộc xóm Vạn chài sống trên sông nước nay đây mai đó việc đến trường không được thường xuyên ảnh hưởng đến nề nếp, hình thái các hành vi ứng xử của trẻ. - Về cơ sở vật chất: Thiếu 4 phòng học phải học tạm bếp, phòng ban giám hiệu; diện tích một số phòng học nhỏ ảnh hưởng đến việc tổ chức các hoạt động cho các con; Chưa có phòng hiệu bộ, các khối phòng chức năng, trang thiết bị chưa được hiện đại, chưa được đồng bộ ảnh hưởng đến việc thực hành trải nghiệm của các con trong các hoạt động học. - Về phụ huynh: + Không có nhiều thời gian để quan tâm giáo dục trẻ, cơ bản phụ huynh nhờ cậy vào giáo viên chăm sóc giáo dục cho trẻ; + Việc thông tin liên lạc giữa nhà trường và học sinh hạn chế do nhiều gia đình bố mẹ đi làm xa gửi con ở nhà với ông bà nên việc sử dụng mạng xã hội cập nhật thông tin chưa được kịp thời. + Một bộ phận hhụ huynh chỉ quan tâm đến các hoạt động dạy số, dạy chữ, mà không quan tâm đến việc giáo dục tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ; + Đa số các gia đình hiện tại ít con, thường là con một nên được nuông chiều, thiếu đi các kỹ năng tự phục vụ, một số trẻ có trẻ thể hiện những hành vi ứng xử chưa phù hợp nhưng phụ huynh không quan tâm, buông lỏng, chiều theo sở thích cá nhân của trẻ. 3. Số liệu điều tra trước khi thực hiện: Kết quả khảo sát các tiêu chí đầu năm, trên trẻ, trên giáo viên trong trường. 3.1. Đối với trẻ: Tôi thực hiện trên 8 lớp khu trung tâm, thuộc các độ tuổi từ 24 tháng đến 72 tháng tuổi (tổng số 225 trẻ). Kết quả Nội dung khảo sát Số lượng Tỷ lệ (%) Trẻ mạnh dạn, tự tin 115/225 51% Trẻ có ý thức hợp tác, chia sẻ 158/225 68,6% Trẻ có kỹ năng giao tiếp, lễ phép, chan hòa 143/225 63.6% Trẻ biết lắng nghe, nhận diện cảm xúc của 140/225 62,2% người xung quanh. Trẻ biết thể hiện cảm xúc của bản thân với 118/225 53,6% mọi người, mọi vật xung quanh Nhìn vào bảng khảo sát ta thấy số trẻ đến trường mầm non chưa thật sự tự tin, trẻ còn nhút nhát, chưa mạnh dạn, các kỹ năng về giao tiếp, kỹ năng hợp tác chia sẻ, thể hiện cảm xúc còn hạn chế. 3.2. Đối với giáo viên (tổng số 21 giáo viên). Nội dung khảo sát Kết quả
7 Số lượng Tỷ lệ (%) Nắm được các nguyên tắc khi tổ chức hoạt 12/21 57,1% động phát triển tình cảm kỹ năng xã hội Biết tổ chức các hoạt động lồng ghép, hoạt 14/21 66,7% động độc lập giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội Giáo viên biết xây dựng tình huống cho trẻ phát 13/21 61,9% triển tình cảm kỹ năng xã hội. Đội ngũ giáo viên : Nhiều giáo viên trẻ còn thiếu kinh nghiệm, chưa nắm được các nguyên tắc khi tổ chức hoạt động giúp trẻ phát triển tình cảm kỹ năng xã hội. Việc tổ chức hoạt động phát triển tình cảm kỹ năng xã hội độc lập chưa được thực hiện bởi đó là tình trạng chung trên địa bàn huyện. Đứng trước tình hình thực trạng của đơn vị tôi. Tôi luôn suy nghĩ làm thế nào để nâng cao được chất lượng giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ. Chính vì vậy Tôi đã mạnh dạn lựa chọn đề tài “ Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên tổ chức hoạt động giáo dục phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong trường mầm non”. III. Các biện pháp giải quyết vấn đề Căn cứ vào kết quả khảo sát trên đã thấy được thực trạng giáo dục phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội trong nhà trường còn nhiều hạn chế. Tôi đã tiến hành áp dụng một số biện pháp giúp giáo viên hỗ trợ trẻ phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội như sau: Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức của đội ngũ giáo viên và xác định rõ nguyên tắc về tổ chức hoạt động phát triển TCKNXH. Nhân tố quyết định đến chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ là giáo viên. Sự tương tác giữa giáo viên với trẻ rất quan trọng trong giáo dục. Việc trang bị cho giáo viên hiểu biết về tầm quan trọng của giáo dục TCKNXH là việc làm cần thiết sẽ giúp cho giáo viên có những kế hoạch cụ thể và sát với thực tế để giáo dục trẻ phát triển một cách hiệu quả. Để đạt được các mục tiêu của lĩnh vực phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội trong chương trình giáo dục mầm non đòi hỏi mỗi giáo viên phải quan tâm, hỗ trợ trẻ trong tất cả các hoạt động trong ngày. Đặc thù của lĩnh vực này giáo viên gần như không thực hiện trong một hoạt động học độc lập mà chỉ lồng ghép tích hợp trong các hoạt động khác vì vậy giáo viên thường không quan tâm, không chú trọng dạy trẻ. Chínhvì vậy cần nâng cao nhận thức cho giáo viên để giáo viên thấy được vai trò, trách nhiệm của mình trong việc tổ chức hoạt động PTTC,KNXH một cách đúng đắn nhất. Trước tình hình đó ngay từ đầu năm học tôi chức buổi sinh hoạt chuyên đề để giáo viên nắm được các từ khóa về “ Tình cảm”, “ Kỹ năng xã hội” và xác định rõ những nguyên tắc khi thiết kế và tổ chức hoạt động giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ mầm non, cụ thể:
8 - Hoạt động giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ được thiết kế cần phải đáp ứng được những mục tiêu đề ra trong chương trình giáo dục mầm non. Mục tiêu là cái đích cuối cùng mà chúng ta cần hướng đến, bất kỳ bạn làm gì? Tổ chức hoạt động như thế nào thì đích đến chính là mục tiêu mà trẻ cần đạt được; - Nội dung hoạt động vừa gần gũi vừa thiết thực với trẻ, đồng thời phản ánh hơi thở hiện đại, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ; - Tôn trọng đặc điểm cá nhân của trẻ; đây chính là nguyên tắc đặc thù của nguyên tắc phát triển tình cảm kỹ năng xã hội. Người xưa có câu “cha mẹ sinh con, trời sinh tính” lớp học có 30 trẻ thì có 30 biểu hiện của cá tính khác nhau, 30 đứa trẻ có hình hài khác nhau và nó bản thân nó cần được tôn trọng. Không thể khảng định cái nọ để phủ định cái kia bởi ngay từ khi sinh ra mỗi đứa trẻ đã là một hình hài riêng biệt. - Xây dựng môi trường giáo dục đảm bảo an toàn, tích cực, thân thiện và công bằng; - Hoạt động giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội được thiết kế phù hợp, thực hiện thông qua 02 loại hình tổ chức: + Tổ chức dưới dạng hoạt động độc lập (phần này sẽ được nêu kỹ trong phần giải pháp 4). + Tổ chức dưới dạng lồng nghép vào tất cả các hoạt động giáo dục trong ngày (đón trẻ, chơi, học,vệ sinh, ngủ…) gắn với các tình huống thực tiễn hàng ngày trong cuộc sống của trẻ. - Sử dụng đa dạng các phương pháp giáo dục hiệu quả phát huy tính tích cực của trẻ, đặc biệt là phương pháp thực hành trải nghiệm và làm gương. - Hoạt động giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cần được phối hợp chặt chẽ với phụ huynh học sinh để hỗ trợ các con rèn luyện các kỹ năng và vận dụng những điều học được vào thực tiễn cuộc sống hàng ngày. * Kết quả thực hiện: Sau các buổi sinh hoạt chuyên môn với nội dung trao đổi về việc giáo dục tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ mầm non. Giáo viên các lớp đã biết cách xây dựng kế hoạch giáo dục tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ với hoạt động độc lập. 15/17 nhóm lớp đã tổ chức được các buổi hoạt động trải nghiệm cho học sinh phát huy tính tích cực của trẻ. Biện pháp 2: Xây dựng môi trường đảm bảo các hoạt động giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ trong trường mầm non. 2.1. Xây dựng môi trường vật chất: Xây dựng môi trường lớp học có đủ trang thiết bị tối thiểu, môi trường an toàn, thân thiện vui vẻ là điều kiện quan trọng trong việc thực hiện giáo dục phát triển TCKNXH cho trẻ trong trường mầm non. Môi trường tác động đến tâm lý người dạy cũng như tâm lý người học.
9 Tạo môi trường giáo dục phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ là việc làm cần thiết. Môi trường xung quanh trường lớp phải đảm bảo an toàn cho trẻ khi tham gia các hoạt động chơi, hoạt động học tập... bố trí trồng cây xanh, bóng mát xung quanh trường phù hợp, môi trường trang trí màu sắc trang nhã. Trong nhóm lớp giáo viên cần bố trí không gian để sắp xếp các góc chơi cho trẻ phù hợp, thuận tiện, đồ dùng đồ chơi để nơi dễ lấy, dễ thấy, dễ tìm, thiết kế đúng mục tiêu của hoạt động hướng đến mục tiêu hình thành kỹ năng cho trẻ. Không gian đủ diện tích cho mọi trẻ được giao tiếp và qua lại giữa các nhóm chơi với nhau. Việc bố trí sắp xếp các góc chơi phải tăng cường tính độc lập khi trẻ hoạt động, sau mỗi chủ đề cô nên thay đổi vị trí góc chơi tạo sự mới lạ cho trẻ. Tăng cường các đồ dùng hỗ trợ cho hoạt động phát triển TCKNXH tại các góc chơi. VD1: Góc sách truyện: sưu tầm các câu chuyện về tình cảm gia đình, bạn bè, có bổ sung các lô tô thể hiện các trạng thái cảm xúc để sau khi nghe câu chuyện trẻ có thể thể hiện cảm xúc của các nhân vật và đáp lại cảm xúc của các nhân vật; xây dựng nhật ký cảm xúc theo ngày của từng cá nhân khi tham gia góc sách truyện… VD2: Góc thực hành cuộc sống: Cô có thể sắp xếp các bộ thẻ quy tắc ứng xử giúp trẻ thực hiện được một số quy tắc hành vi xã hội (chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi, cất đồ chơi…), bộ thẻ cảm xúc để giúp trẻ nhận diện được trạng thái cảm xúc. 2.2. Xây dựng môi trường tâm lí- xã hội trong trường mầm non: Trẻ mầm non có đặc tính hay bắt chước, thích sự gần gũi yêu thương, luôn tò mò trước sự vật hiện tượng, có nhu cầu bày tỏ và nhu cầu được nghe bạn, cô giáo và người lớn giải thích. Môi trường đầm ấm, thân thiện, vui vẻ, thoải mái sẽ tạo thêm động lực cho trẻ trải nghiệm các cảm xúc khác nhau, sự thấu hiểu và sẵn sàng chia sẻ với các bạn trong lớp và mọi người xung quanh. Môi trường tâm lý- xã hội trong trường mầm non là môi trường được tạo dựng trên cơ sở bầu không khí sư phạm nhà trường, là mối quan hệ qua lại giữa cô và trẻ, giữa trẻ với trẻ, giữa cô và phụ huynh, giữa cô với cô…Năm học 2020- 2021 là năm học với chủ đề: “Xây dựng trường, lớp mầm non hạnh phúc” vậy làm sao để các con được hạnh phúc? Hạnh phúc ở đây là mỗi ngày trẻ đến trường trẻ cảm thấy được an toàn, được yêu thương, được hiểu, được tôn trọng, được tự do, được thấy mình có giá trị. Để trẻ có được cảm giác đó chính là thái độ của cô đối với trẻ, mỗi buổi sáng đến lớp có thể một ánh mắt của cô đã chạm đến cảm xúc của trẻ, có thể là một cái ôm, một nụ cười chào buổi sáng…làm nảy sinh ở trẻ những cảm xúc tích cực, trẻ cảm thấy được bảo vệ, được an toàn, tin tưởng và khao khát khám phá, trải nghiệm. Hình ảnh1: Cô âu yếm đón trẻ Môi trường xã hội: ở trong trường mầm non chính là môi trường xã hội thu nhỏ có các mối quan hệ phong phú, đa dạng giữa nhiều người khác nhau. Ở đây
10 trẻ có cơ hội được giao tiếp với nhiều người, mở rộng kiến thức và rèn luyện kỹ năng, VD: trong chủ đề: các cô các bác trong trường mầm non, cô tổ chức cho trẻ gặp gỡ, tìm hiểu về công việc của các bác cấp dưỡng, của cô y tế trường học. Trẻ được giao tiếp được hỏi về công việc của các bác tích lũy kinh nghiệm sống cho bản thân. Tổ chức các hoạt động giao lưu giữa các lớp trong khối, giữa các lớp lớn với lớp bé cũng là hình thức tạo cơ hội cho trẻ được phát triển kỹ năng xã hội tuyệt vời; Trẻ sẽ nhận ra rằng với các bạn cùng khối thái độ, cách xưng hô với bạn như thế nào, đối với các em bé hơn thái độ, cách cư xử như thế nào? Chính từ đây cảm xúc cá nhân của trẻ được bộc lỗ rõ ràng: vui vẻ với bạn bè, ganh đua hay nhường nhịn, quan tâm đến các em bé hơn…Như vậy môi trường giao tiếp của trẻ được tổ chức ở mọi lúc mọi nơi, mọi tình huống và giáo viên là người quan sát và hướng cho trẻ những chuẩn mực về cảm xúc giúp trẻ tích lũy kinh nghiệm sống một cách nhẹ nhàng, tự nhiên. Hỉnh ảnh 2: Hoạt động giao lưu giữa khối 5 tuổi khu trung tâm Năm học 2020 - 2021 nhà trường xây dựng bộ tiêu chí tích cực “ Quà tặng ngày mới giúp giáo viên, trẻ có một tâm thế thoải mái tràn ngập năng năng lượng cho một ngày mới làm việc hiệu quả. Hoạt động được nhà áp dụng từ đầu năm học và tổ chức vào cuối giờ thể dục sáng. Hình ảnh 3: Bộ tiêu chí tích cực được nhà trường xây dựng và thực hiện năm học 2020 - 2021 Tạo môi trường trẻ được tôn trọng và tin tưởng: Mỗi đứa trẻ là một nhân cách riêng biệt, có đặc điểm nhận thức khác nhau, năng lực khác nhau… vì thế chúng ta cần quan tâm đến những đặc điểm các nhân của trẻ để có cách khen ngợi, động viên kịp thời, đó chính là tôn trọng đặc điểm cá nhân trẻ. VD: Trong phần nhận xét của hoạt động tạo hình, trẻ A làm rất tốt được cô khen ngợi, con thật là sáng tạo và khéo tay; nhưng đối với trẻ X trẻ chưa hoàn thành được bài tập theo yêu cầu đề ra, cô có thể nói: bạn X chưa làm được bài tập cô giao lần sau con sẽ cố gắng hoàn thành bài tập này nhé, cô tin là con sẽ làm được, cô sẽ giúp đỡ con. Khi cô nói như vậy đã tạo cho trẻ niềm tin là lần này mình chưa làm được nhưng lần sau mình sẽ làm được, tạo cho trẻ cảm xúc tích cực và mong đợi đến lần sau để bản thân mình cố gắng; nhưng ngược lại nếu cô nhận xét: bạn X đã không biết làm bài tập cô giao thì từ không biết sẽ mặc định cho đứa trẻ rằng mình không thể làm được vì mình không biết, làm từ đó tạo cho trẻ cảm xúc tiêu cực và không muốn quay lại thực hiện bài tập đó nữa. Từ ví dụ trên cho thấy niềm tin của cô và bạn bè sẽ làm động lực để phát triển tối đa các khả năng của trẻ. Đồng thời hướng dẫn tạo điều kiện cho trẻ liên hệ bản thân với bạn, với người thân trong cuộc sống hàng ngày. Tăng cường các hoạt động giao tiếp, giao lưu cảm xúc giữa trẻ với trẻ, giữa trẻ với cô giáo và giữa
11 trẻ với những người xung quanh, đây chính là điều kiện để giúp trẻ tự tin thiết lập sự gắn bó và hình thành các mối quan hệ xã hội. *Kết quả thực hiện: Trẻ tích cực tham gia các hoạt động, biết thể hiện cảm xúc của mình với cô, với bạn, với những người thân trong gia đình. Biết lắng nghe, nhận diện cảm xúc của những người xung quanh để có hành vi ứng xử phù hợp. Biện pháp 3. Xây dựng quy tắc giao tiếp, ứng xử trong trường mầm non. 3.1. Quy tắc giao tiếp giữa người lớn với trẻ (cô và trẻ) - Yêu thương trẻ, thân thiện gần gũi với trẻ; - Tôn trọng những đặc điểm cá nhân của trẻ; công bằng trong đối xử đánh giá trẻ; - Lắng nghe, tin tưởng kiên nhẫn; - Hạn chế mệnh lệnh, tạo cơ hội thành công cho trẻ; - Chấp nhận sai lầm của trẻ, không định kiến với trẻ; - Tạo cơ hội thành công cho trẻ; luôn khen ngợi, động viên, khích lệ trẻ; - Tin tưởng kiên nhẫn, chấp nhận sự khác biệt; - Ngôn ngữ phù hợp đẽ hiểu thể hiện được tình cảm. Hình ảnh 4: Cô khen ngợi động viên trẻ sau giờ hoạt động góc 3.2. Quy tắc ứng xử giữa người lớn với nhau: -Trân trọng, niềm nở khi tiếp xúc; - Lắng nghe ý kiến của nhau; - Xử dụng ngôn ngữ phù hợp (từ ngữ, giọng điệu có văn hóa); - Hỗ trợ, hợp tác; - Chân thành công bằng trong đánh giá, nhận xét người khác - Chấp nhận sự khác biện, thấu cảm và chia sẻ. 3.3. Quy tắc ứng xử giữa trẻ với trẻ: - Tôn trọng bạn; - Đồng cảm và chia sẻ, giúp đỡ bạn (đặc biệt các bạn khuyết tật, khó khăn); - Thân thiện, cởi mở, vui vẻ trong giao tiếp; - Nói lời cảm ơn xin lỗi phù hợp; - Hỏi mượn khi muốn sử dụng đồ dùng của bạn, đề xuất khi muốn chơi cùng bạn. Hình ảnh 5: Giúp đỡ bạn khuyết tật trong giờ hoạt động tạo hình 3.4. Quy tắc ứng xử giữa trẻ với người lớn: - Kính trọng lễ phép với người lớn; vui vẻ trong giao tiếp; - Thực hiện theo hướng dẫn, hỗ trợ của người lớn; lắng nghe người khác nói. - Biết nói lời cảm ơn, xin lỗi phù hợp với hoàn cảnh; - Giúp đỡ, chia sẻ một số công việc phù hợp trong nhóm lớp. Hình ảnh 6: Dạy trẻ nói lời cảm ơn, xin lỗi của lớp 4 tuổi B5 * Kết quả thực hiện: Với bảng quy tắc này được nhà trường xây dựng và lưu tại các nhóm lớp; Tập thể cán bộ giáo viên, nhân viên và trẻ cùng thực
12 hiện.Sau một năm đưa vào thực hiện tại nhà trường, CBGV,NV luôn thể hiện văn hóa ứng xử phù hợp với đồng nghiệp, thể hiện tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, giúp đỡ nhau trong công việc, chia sẻ động viên kịp thời khi gia đình co công việc vui buồn, khó khăn. Giáo viên luôn lắng nghe, quan tâm đến đặc điểm cá nhân của trẻ, thể hiện thái độ, niềm nở, yêu thương đối với trẻ được phụ huynh tin yêu. Trẻ với trẻ thân thiện, biết chia sẻ giúp đỡ bạn bè thông qua các hoạt động giao lưu giữa các lớp trong khối và khác khối. Dưới đây là một số hình ảnh ghi lại những cảm xúc của cô và trẻ trong quá trình thực hiện bộ quy tắc ứng xử năm học 2020- 2021 tại trường MN Cổ Đô: Hình ảnh 7: Một số hình ảnh ghi lại những cảm xúc của cô và trẻ. Biện pháp 4. Chỉ đạo giáo viên xây dựng Kế hoạch cụ thể tổ chức hoạt động giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội. Kỹ năng cơ bản giúp trẻ có thể phát triển tốt tình cảm và kỹ năng xã hội như: Nhận thức và tự tin vào bản thân: Trẻ biết tên tuổi, giới tính, nhận ra điểm giống và khác nhau của mình với người khác, biết được vị trí của bản thân trong gia đình và lớp học; chủ động, độc lập trong một số hoạt động; mạnh dạn, tự tin bày tỏ những gì mình thích và không thích. Sự tò mò, ham hiểu biết, trẻ biết đặt câu hỏi trước những tình huống cụ thể trong cuộc sống, thích khám phá, tìm tòi hiện tượng xung quanh. Trẻ nhận biết hành động đúng, sai, biết chờ đến lượt, sẵn sàng chia sẻ, hợp tác với bạn bè và mọi người, tôn trọng chấp nhận trong các tình huống hàng ngày. Để xây dựng kế hoạch hoạt động cụ thể cho từng mục tiêu, mỗi giáo viên cần nắm bắt những kỹ năng cơ bản để có những biện pháp cụ thể hỗ trợ cho từng trẻ trong nhóm lớp, vì mỗi trẻ là một cá thể riêng biệt và sống trong môi trường gia đình khác nhau, trình độ văn hóa cũng khác nhau… những yếu tố môi trường sẽ tác động rất lớn đến sự phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội của từng trẻ. Chính vì vậy việc xây dựng kế hoạch cụ thể là khâu quan trọng để đạt được các mục tiêu đề ra. Căn cứ vào các mục tiêu tôi yêu cầu giáo viên chia mục tiêu vào các tháng; Để tổ chức hoạt động phát triển TCKNXH cho trẻ được chia làm 2 hình thức: 4.1. Tổ chức lồng ghép giáo dục tình cảm kỹ năng xã hội trong các hoạt động: Đây là hình tức phổ biến, phần lớn chúng ta đưa hoạt động giáo dục TCKNXH lồng ghép vào tất cả các môn học, nó không thể tách bạch. Để thực hiện tốt việc lồng ghép giáo viên cần cho trẻ tiến hành thường xuyên ở mọi lúc mọi nơi có thể giờ đón, trả trẻ, giờ ăn, ngủ…VD: Giờ đón trẻ cho các con lựa chọn cách con muốn nhận được tình cảm từ cô: một cái ôm, một hụ hôn lên trán, một diểu nhảy vui nhộn hay một cái nắm tay thân thiết. Con có thể chia sẻ về những gì con đã trải qua trong ngày hôm qua hay những cảm nhận của con ngày hôm nay về lớp học về các bạn; Ở giờ đón trả trẻ, cô hướng dẫ trẻ chào hỏi, hướng dẫn trẻ cách thể hiện tình cảm đối với bố mẹ, cô khi vào lớp và khi ra về.
13 - Tổ chức lồng ghép trong hoạt động chơi: Có nhiều trò chơi khác nhau và mỗi trò chơi lại có một ưu thế tích cực riêng đối với việc phát triển TCKNXH cho trẻ; + Trò chơi đóng vai: trẻ có cơ hội mô phỏng và thực hiện cuộc sống xã hội ở đó sẽ thể hiện các cung bậc tình cảm, kỹ năng giao tiếp giữa trẻ với trẻ; + Trò chơi đóng kịch: trẻ được nhập vai các nhân vật mô phỏng mối quan hệ giữ con người với con người, giữa con người với môi trường xuang quanh dựa trên cốt truyện, qua đó trẻ trẻ có cơ hội được thể hiện cảm xúc và sự sáng tạo của mình khi nhập vai chơi (yêu ghét, vui, buồn…); + Trò chơi lắp ghép, xây dựng: yêu cầu trẻ cùng nhau chơi, cùng nhau tạo ra sản phẩm cụ thể nên có thể giáo dục trẻ biết quan tâm, chia sẻ, hợp tác cùng bạn để tạo ra sản phẩm. Đối với việc tổ chức cho trẻ chơi cô cần quan sát tạo các tình huống để trẻ được bộc lộ tình cảm, cảm xúc, biết tìm ra hướng giải quyết vấn đề, cô luôn động viên khích lệ trẻ trong quá trình chơi. - Tổ chức lồng ghép trong hoạt động khác: + Ngày hội, ngày lễ: Đây là dịp để trẻ thâm nhập vào cuộc sống xã hội, có ý nghĩa giáo dục truyền thống, đem lại niềm vui sướng, giúp trẻ mạnh dạn, tự tin góp phần giáo dục toàn diện cho trẻ; các ngày hội ngày lễ như: Ngày hội đến trường của bé, Tết Trung thu, ngày 20/11, ngày 8/3, 19/5; ngày Tết Nguyên đán, hoặc một số hoạt động ngoại khóa : Hội chợ quê, thăm di tích địa phương… Hình ảnh8: Một số hoạt động lồng ghép giáo dục phát triển kỹ năng xã hội cho trẻ trong trường mầm non Cổ Đô. + Hoạt động lao động: Có nhiều dạng lao động, mỗi dạng hoạt động để có thể giáo dục tình cảm kỹ năng xã ghội cho trẻ như: Lao động tự phục vụ giúp trẻ biết yêu quý và chăm sóc bản thân, ý thúc giữ gìn vệ sinh cá nhân; lao động trực nhật (lau bàn, ghế, cất đồ chơi, chăm sóc cây, hoa), với hoạt động này giáo dục trẻ biết yêu quý con vật, đồ vật, cây cối, biết phối hợp cùng bạn hoàn thành công việc được giao. Hình ảnh9: Giúp cô vệ sinh cuối tuần lớp 5 tuổi A1 4.2. Đối với việc lồng nghép trong hoạt động học: Khi đưa hoạt động giáo dục kỹ năng sống lồng ghép vào trong các hoạt động học như: Tạo hình, âm nhạc, văn học… giáo viên cần dựa vào cấu trúc bài học để xác định thời điểm lồng nghép, cách thức tích hợp sao cho hiệu quả. Phần giáo dục phát triển TCKNXH sẽ tập trug nhiều hơn ở phần trẻ thực hành, giáo viên giao nhiệm vụ cho trẻ. Cô có thể sử dụng các tình huống để giúp trẻ nhận diện cảm xúc, trạng thái của nhân vật trong truyện hay của bạn bè xung quanh. VD1: Đối với hoạt động làm quen văn học, thông qua câu chuyện Ba cô gái. Cô có thể cho trẻ nhận dạng cảm xúc của từng nhân vật trong chuyện, nhân
14 vật bà mẹ như thế nào? Nhân vật sóc con đối với cô cả, đối với cô hai và đối với cô út như thế nào? Tình cảm của các con cho từng nhân vật như thế nào?... 4.3. Tổ chức hoạt động giáo dục tình cảm kỹ năng xã hội độc lập: Như chúng ta đã biết từ trước đến nay chúng ta chỉ thường tổ chức hoạt động phát triển TCKNXH thông qua hoạt động lồng ghép; Trong sáng kiến này tôi mạnh dạn đưa ra nghiên cứu việc tổ chức hoạt động giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội độc lập. Hoạt động sẽ được tổ chức đầy đủ như tổ chức một hoạt động học để rèn luyện kỹ năng cho trẻ. 4.3.1. Các bước tổ chức hoạt động giáo dục PTTCKNXH dưới dạng hoạt động trải nghiệm: Ở phần này tôi xin đi kèm vào một hoạt động học cụ thể của lướp nhà trẻ 24 -36 tháng với đề tài: Nhận biết và thể hiện cảm xúc: * Xác định mục tiêu: Mục tiêu hoạt động: được lựa chọn trong chương trình giáo dục mầm non (trẻ nhận biết được 1 số trạng thái cảm xúc vui, buồn, tức giận; Biểu lộ cảm xúc vui, buồn qua nét mặt). Mục tiêu cảm xúc: tạo bầu không khí vui vẻ, thoải mái, dẫn dắt liên hệ với nội dung hoạt động. * Chuẩn bị: Dựa vào mục tiêu hoạt động giáo viên tiến hành chuẩn bị các đồ cùng cho cô, cho trẻ đảm bảo đầy đủ, phù hợp. - Tranh ảnh vẽ khuôn mặt có các trạng thái cảm xúc khác nhau: vui, buồn... Hình ảnh 10: Một số ảnh trạng cảm cảm xúc * Tổ chức hoạt động: Bước 1: Trải nghiệm (để nhận diện giá trị, kỹ năng) Sử dụng các phương pháp đa dạng giúp trẻ nhận diện tầm quan trọng của giá trị, kỹ năng đó trong cuộc sống. Hình thức trải nghiệm có thể quan sát, trò chơi, câu truyện, tình huống…Với hoạt động này giáo viên sẽ khai thác những kiến thức kỹ năng có liên quan đến hoạt động của trẻ. VD: Cho trẻ xem đoạn video: Biết giữa lời hứa (có các trạng thái cảm xúc) Sau khi xem vi deo cô đặt câu hỏi với trẻ: + Khi biết bà bị ốm tâm trạng của Na như thế nào? (buồn bã, lo lắng) + Các bạn đã thể hiện thái độ như thế nào khi Na không tha gia cộc chơi? + Khi bà khỏe trở lại, được gặp bà tâm trạng của Na như thế nào? + Các con có thích bạn Na không? Mỗi bạn hãy thể hiện tình cảm của mình với bạn Na theo cách của mình nào. Bước 2: Phân tích trải nghiệm: Phân tích trải nghiệm dựa trên các yêu cầu và câu hỏi gợi ý giúp cung cấp kiến thức mới cho trẻ, rèn luyện hình thành các kỹ năng. VD: Thảo luận với trẻ: Khi nào con thấy con vui? Khi con vui khuôn mặt con như thế nào?
15 Khi được bố mẹ yêu, được bố mẹ cho đi chơi …. con cảm thấy rất vui và con sẽ cười, có thể reo hò, nhảy lên... Còn khi nào con cảm thấy buồn, muốn khóc? Khi bị mẹ mắng, khi chị L không chơi cùng con cảm thẩy buồn và lúc đó con muốn khóc đúng không nào? Tương tự khai thác ở trẻ và cubng cấp kiến thức cho trẻ về cảm xúc vui, buồn của bản thân trẻ. Bước 3: Minh họa kỹ năng thể hiện cảm xúc: Làm mẫu và phân tích các kỹ năng, các bước thực hiện (linh hoạt với từng kỹ năng), các kỹ năng cần được hướng dẫn cụ thể bằng hành vi. VD: Khi con được bố mẹ yêu con, cho con đi chơi con thấy rất vui thì cái miệng con như thế nào? khuôn mặt cô như này có phải cô đang vui không ? (cô thể hiện khuôn mặt vui)? Các con cùng thể hiện khuôn mặt vui với cô nào? Tương tự cô hướng dẫn trẻ thể hiện một số cảm xúc (Buồn, sợ,ngạc nhiên) Bước 4: Thực hành kỹ năng, vận dụng mở rộng trong thực tiễn cuộc sống. Cô hướng dẫn trẻ vận dụng các kỹ năng đã học để vận dụng giải quyết các tình huống, củng cố các hành vi tốt để hình thành thói quen. VD: Cô cho trẻ quan sát các bức tranh và cho trẻ bắt chước làm theo các trạng thái cảm xúc. Trò chơi: Nghe nhạc thể hiện cảm xúc; Tôi vui hay tôi buồn… Bước 5: Đánh giá hoạt động: Đánh giá sự phát triển tình cảm kỹ năng xã hội được thực hiện theo hướng dẫn đánh giá sự phát triển của trẻ theo chương trình GDMN dựa trên kết quả mong đợi. Giáo viên cần quan tâm đến đánh giá trạng thái cảm xúc, hành vi của trẻ. Giáo viên cần tôn trọng xúc của trẻ, hướng trẻ đến cảm xúc tích cực, uốn nắn hành vi cho trẻ. Biện pháp 5: Phối hợp với phụ huynh trong việc phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ. Có thể thấy, trẻ thường dễ dàng kết bạn khi chơi theo đôi bạn trong môi trường của riêng chúng hơn là chơi trong một nhóm bạn tại trường. Cha mẹ có thể giúp trẻ phát triển kỹ năng cảm xúc và xã hội bằng cách tạo ra các mối liên kết bạn bè tại gia đình. Cha mẹ hãy hỏi trẻ muốn mời ai về nhà chơi? Mối quan hệ này được trẻ duy trì khi đến trường, khi có được mối liên kết với một trẻ nào đó trong lớp, các mối quan hệ khác sẽ hình thành tiếp theo một cách dễ dàng hơn. Đặc biệt năm học 2021 -2021 bệnh dịch co vid 19 đã ảnh hưởng không nhỏ đến giáo dục cả nước nói chung giáo dục huyện Ba Vì nói riêng. Với phương châm “ Dừng đến trường nhưng không dừng học”, trường mầm non Cổ Đô đã chỉ đạo giáo viên thực hiện công tác phối hợp chặt chẽ với phụ huynh học sinh trong việc giáo dục kỹ năng sống, phát triển tình cảm thông qua hoạt động trò chuyện trên Zoom, zalo để chia sẻ cảm xúc của trẻ trong những ngày xa bạn xa cô, hướng dẫn trẻ hình thành các ký năng tốt cho đợt chống dịch như: Thực hiện thông điệp
16 5k; thể hiện tình yêu đối với bác ỹ những người đầu tuyến đang ngày đêm dập dịch thông qua hoạt động vẽ tranh... Khuyến khích cha mẹ trẻ cần phối hợp với giáo viên một cách chặt chẽ và hợp lý bằng việc tham gia tình nguyện vào quá trình giáo dục trong nhà trừơng. Cha mẹ nên tham gia vào các buổi trao đổi với giáo viên, tham gia các buổi họp của nhà trường và dự một số giờ học, dự các hoạt động ngoại khoá; chỉ bằng cách đó thôi cha mẹ đã giúp trẻ hiểu rằng học là phải học cả đời. Cần giáo dục để trẻ cảm thấy thoải mái tự tin trong mọi tình huống của cuộc sống. Nếu cha mẹ muốn giáo dục trẻ biết tự giữ kỷ luật, trước hết cần đánh thức sự tự ý thức của trẻ, cố gắng khơi gợi để trẻ luôn nghĩ về bản thân mình một cách tích cực và đừng bao giờ phá vở suy nghĩ tích cực về bản thân trẻ. IV. Kết quả thực hiện có so sánh đối chứng Từ những cố gắng nghiên cứu tài liệu, kinh nghiệm của bản thân, sự đồng thuận hợp tác của tập thể sư phạm, sự ủng hộ tích cực của các bậc cha mẹ đã giúp nhà trường đạt được một số kết quả trong việc tổ chức hoạt động phát triển tình cảm kỹ năng xã hội, thể hiện ở các kết quả sau: * Đối với trẻ: 100% trẻ đều được giáo viên tạo mọi điều kiện cho trẻ được trải nghiệm thực tế, khuyến khích khơi dậy tính tò mò, phát triển trí tưởng tượng, năng động, mạnh dạn, tự tin, 100% trẻ 5 tuổi được rèn luyện khả năng sẳn sàng học tập ở trường phổ thông hiệu quả ngày càng cao. Trẻ biết nhận diện cảm xúc của mọi người xung quanh, biết thể hiện cảm xúc của mình thông qua các hành vi ứng xử; Trẻ được rèn luyện kỹ năng xã hội; kỹ năng về cảm xúc, giao tiếp; chung sống hòa bình, và tuyệt đối không xảy ra bạo hành trẻ em ở trường cũng như ở gia đình. Trẻ mạnh dạn, tự tin, hòa đồng với tập thể, trẻ có tinh thần hợp tác với bạn chơi, sẵn sàng giúp đỡ khi bạn cần và cần đến sự giúp đỡ của bạn bè khi mình gặp khó khăn. Kết quả khảo sát cuối năm về tình cảm kỹ năng xã hội của trẻ được thể hiện trên bảng sau: Bảng 3. Kết quả khảo sát học sinh về vốn kỷ năng sống sau khi thực hiện đề tài (Số học sinh được khảo sát 225trẻ) Kết quả trước khi Kết quả sau khi thực Nội dung khảo sát thực hiện đề tài hiện đề tài Số lượng Tỷ lệ (%) Số lượng Tỷ lệ (%) Trẻ mạnh dạn, tự tin 115/225 51% 183/255 81,3% Trẻ có ý thức hợp tác, chia sẻ 158225 73,6% 198/225 88 % Trẻ có kỹ năng giao tiếp, lễ 143/225 63.6% 212/225 94,2`% phép, chan hòa Trẻ biết lắng nghe, nhận diện 128/225 65,2% 206/225 91,5%
17 cảm xúc của người xung quanh. Trẻ biết thể hiện cảm xúc của bản thân với mọi người, mọi 11/225 43,6% 197/225 87,5% vật xung quanh * Đối với giáo viên: Giáo viên đã nắm vững các nội dung bộ môn và biết Biết tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho trẻ, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục TCKNXH cho trẻ . Bảng 4. Kết quả khảo sát đội ngũ giáo viên về kiến thức dạy kỷ năng sống cho trẻ trước khi thực hiện đề tài: (Số giáo viên được khảo sát 32 người) Kết quả trước khi Kết quả sau khi thực hiện đề tài thực hiện đề tài Nội dung khảo sát Số Tỷ lệ Số Tỷ lệ lượng (%) lượng (%) Nắm được các nguyên tắc khi tổ chức 115/225 51% 21/21 100% hoạt động phát triển tình cảm kỹ năng xã hội Biết tổ chức các hoạt động lồng ghép, 158/225 68,6% 18/21 85,7% hoạt động độc lập giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội Giáo viên biết xây dựng tình huống cho 143/225 63.6% 19/21 90,4% trẻ phát triển tình cảm kỹ năng xã hội. * Đối với các bậc phụ huynh: Phụ huynh rất quan tâm đến việc chăm lo cho con cái, thường xuyên phối hợp với nhà trường để giáo dục trẻ một cách khoa học, không còn xem nhẹ về giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ. Phụ huynh không còn nôn nóng trong việc dạy cho trẻ học trước chương trình và đã thay đổi trong cách rèn kỹ năng cho trẻ. Phụ huynh rất tin tưởng vào kết quả giáo dục của nhà trường, sẵn lòng chia sẻ những khó khăn của cô giáo, cung cấp vật liệu, phụ giúp giáo viên trang trí lớp, làm đồ chơi. Phần thứ ba: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận: Trong xu thế hiện nay, giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội không phải là một vấn đề mới, tuy nhiên việc lựa chọn nội dung để vận dụng vào công tác giáo dục trẻ trên lớp là một vấn đề cần quan tâm. Dạy như thế nào và dạy những gì là một nội dung đang phải bàn.
18 Giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội là yếu tố quan trọng góp phần đổi mới toàn diện nền giáo dục đào tạo gắn với 4 mục tiêu quan trọng của giáo dục: học để biết, học để làm, học để chung sống, học để khẳng định mình. Giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội là rèn luyện cách tư duy tích cực, hình thành thói quen tốt thông qua các hoạt động và bài tập trải nghiệm, chứ không đặt mục đích “rèn nếp” hay “nghe lời”. Giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội là giáo dục trẻ trở thành lớp công dân toàn cầu: là người biết nhận ra đúng sai, dù có làm gì và trong hoàn cảnh nào thì luôn tự chịu trách nhiệm về việc mình làm, Biết lắng nghe và chia sẻ. Chính vì vậy trường Mầm non là một môi trường lành mạnh để giúp trẻ học tốt các nội dung về giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội , góp phần hình thành phẩm chất tốt, giáo dục những con người phát triển toàn diện, đồng đều. 2. Kiến nghị: Để nâng cao hiệu quả và chất lượng giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xxa hội cho trẻ nói chung và trẻ mầm non nói riêng, đề nghị Phòng giáo dục và đào tạo tổ chức kiến tập chuyên đề về giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ trong trường mầm non; Sau khi tổ chức kiến tập và thực hiện tổ chức thi giáo viên dạy giỏi lĩnh vực phát triển tình cảm kỹ năng xã hội giúp giáo viên dào sâu kiến thức, đổi mới hình thức tổ chức. Tham mưu để có thêm kinh phí chi thường xuyên cho các trường mầm non để các đơn vị có điều kiện bổ sung thêm các máy móc và đồ dùng dạy học ngày càng hiện đại, đáp ứng nhu cầu giáo dục trong thời đại hiện nay. Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ trong công tác nâng cao chất lượng giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ trong trường mầm non mà bản thân tôi đã tiến hành thực nghiệm và mang lại một số kết quả khả quan tại đơn vị. Rất mong được sự đóng góp ý kiến của Hội đồng khoa học cấp trên để bản kinh nghiệm được hoàn thiện hơn. Trân trọng cảm ơn! Cổ Đô, ngày 15 tháng 5 năm 2021 Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến do tôi nghiên cứu và viết, không sao chép của ai. Người viết Đinh Thị Út
19 Phần thứ tư TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Chương trình giáo dục mầm non. 2. Tài liệu tập huấn chuyên đề “ Giáo dục phát triển tình cảm kỹ năng xã hội cho trẻ trong trường mầm non” năm 2020. 3. Các hoạt động phát triển tình cảm kỹ năng xã hội của Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam. 4. Một số bài báo trong tạp chí giáo dục.
20 Phần thứ năm: CÁC HÌNH ẢNH MINH CHỨNG