Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp chuẩn bị tâm thế cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi bước vào lớp Một

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:62

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến nhằm nghiên cứu thực trạng tổ chức các hoạt động giáo dục để tìm ra các biện pháp chuẩn bị tâm thế tốt nhất cho trẻ bước vào lớp Một; Giúp cha mẹ có hiểu biết đúng đắn về việc chuẩn bị tâm thế cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi sẵn sàng vào học lớp Một. Tạo sự phối hợp thống nhất giữa nhà trường và gia đình nhằm chuẩn bị tâm thế, trang bị kiến thức, kỹ năng “Tiền biết đọc”, “Tiền biết viết” cho trẻ 5-6 tuổi sẵn sàng đi học trường tiểu học có hiệu quả nhất.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp chuẩn bị tâm thế cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi bước vào lớp Một

ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN THANH TRÌ TRƯỜNG MẦM NON TẢ THANH OAI B MỘT SỐ BIỆN PHÁP CHUẨN BỊ TÂM THẾ CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI BƯỚC VÀO LỚP MỘT Lĩnh vực/ Môn : Giáo dục mẫu giáo Cấp học : Mầm non Tên tác giả : Nguyễn Thanh Sử Đơn vị công tác : Trường Mầm non Tả Thanh Oai B Chức vụ : Giáo viên NĂM HỌC: 2022 - 2023
MỤC LỤC Trang PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ......................................................................................................1 1. Lí do chọn đề tài:...............................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu: ......................................................................................................2 3. Đối tượng nghiên cứu: .....................................................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu: ...............................................................................................3 5. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu: .................................................................................3 PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ...................................................................................4 I. Cơ sở lí luận: .......................................................................................................................4 II. Cơ sở thực tiễn: .................................................................................................................5 1. Đặc điểm chung:................................................................................................................5 a. Thuận lợi: ............................................................................................................................5 b. Khó khăn: ............................................................................................................................6 2. Thực trạng:..........................................................................................................................7 III. Biện pháp thực hiện: ......................................................................................................9 1. Biện pháp 1: Chuẩn bị tốt cho trẻ về mặt thể lực giúp trẻ sẵn sàng bước vào lớp 1 .........................................................................................................................................9 2. Biện pháp 2: Xây dựng môi trường giáo dục hiện đại “Lấy trẻ làm trung tâm” khuyến khích phát triển ngôn ngữ mạch lạc, hình thành kỹ năng “tiền biết đọc”, “tiền biết viết” cho trẻ ........................................................................................................ 12 3. Biện pháp 3: Rèn luyện thói quen và một số kỹ năng cần thiết phát triển tình cảm kỹ năng - xã hội cho trẻ…………………………………………….…................. 17 4. Biện pháp 4: Phát triển nhận thức và các kĩ năng tư duy thông qua các hoạt động nhằm chuẩn bị tốt về trí tuệ cho trẻ…………………………………….…… 21 5. Biện pháp 5: Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, phương pháp giáo dục STEAM đổi mới tổ chức hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ ................................ 24 6. Biện pháp 6: Làm tốt công tác truyền thông phối hợp với phụ huynh chuẩn bị tốt tâm thế cho trẻ vào lớp Một ....................................................................................... 27 IV. Hiệu quả của sáng kiến: ............................................................................................. 29 1. Hiệu quả kinh tế……………………………........................................................ 29 2. Hiệu quả xã hội…………………………………………………….............................. 30 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................ 34 1. Kết luận: ........................................................................................................................... 34 2. Khuyến nghị: ................................................................................................................... 35
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Bác Hồ kính yêu của chúng ta đã từng nói: “Trẻ em như búp trên cành Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan” Quả đúng vậy, trẻ em như một búp non nếu được chăm sóc chu đáo thì chắc chắn những chồi non sẽ phát triển tốt. Vì vậy, trẻ em nếu được chăm sóc, giáo dục, có sự quan tâm, yêu thương và đầu tư ngay từ nhỏ thì trẻ sẽ dần dần lớn lên và phát triển toàn diện các mặt “Đức - Trí - Thể - Mỹ” hình thành những phẩm chất, kỹ năng của chủ nhân tương lai đất nước sau này. Như chúng ta đã biết, ở trường mầm non, các hoạt động được tổ chức với hình thức “Học bằng chơi, chơi mà học”. Đó là nơi trẻ thoả mãn được nhu cầu và khả năng, nhu cầu muốn bắt chước, muốn làm người lớn, được phát triển và mở rộng tính sáng tạo, độc đáo và mối quan hệ giữa trẻ với trẻ, giữa trẻ với môi trường xung quanh một cách tích cực, tự lực, tự nguyện và tự tin, có tâm lý thật thoải mái khi đến trường. Bởi vậy, trẻ mầm non nói chung và lứa tuổi mẫu giáo lớn nói riêng cần được chuẩn bị tâm lý sẵn sàng nhằm giúp trẻ tự tin bước vào lớp Một. Việc chuẩn bị tâm thế tốt cho trẻ mẫu giáo lớn vào lớp Một là hết sức cần thiết vì đó là một trong những mục tiêu của bậc học mầm non. Trẻ mẫu giáo lớn chuyển lên lớp Một vẫn còn rất non nớt, bởi vì trẻ đang sống trong một môi trường được sự chăm lo chu đáo của các cô giáo mầm non về cả chăm sóc và giáo dục. Trẻ được các cô chăm sóc tận tình như người mẹ thứ hai của mình. Cho nên khi trẻ chuyển lên một môi trường hoàn toàn mới lạ, đòi hỏi trẻ phải tập trung chú ý cao trong cả tiết học dài, điều này khiến trẻ sẽ khó tiếp cận và thích nghi ngay được. Việc chuẩn bị cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi vào lớp Một là quá trình lâu dài, bắt đầu xuất hiện từ những tháng ngày tuổi nhà trẻ cho đến khi đủ điều kiện vào lớp Một và chỉ có ở trường mầm non mới giúp trẻ làm quen với các hoạt động học tập, thể lực, lao động, mối quan hệ xã hội. Do đó, người giáo viên mầm non giữ vai trò là người tổ chức, hướng dẫn mọi hoạt động có mục đích học tập, giúp trẻ phát triển thể lực, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm, kỹ năng xã hội, thẩm mỹ, kỹ năng giao tiếp, từng bước hòa nhập dần với môi trường học tập ở trường tiểu học. Bởi vậy, nhiệm vụ của cô giáo mầm non là phải tạo cho trẻ mẫu giáo lớn một tâm thế vững vàng, sẵn sàng bước vào lớp Một, tiếp cận môi trường học tập mới một cách tốt nhất để trẻ không bị bỡ ngỡ, lo lắng, sợ sệt tiếp thu kiến thức ở bậc học tiểu học đạt hiệu quả nhất. Để thực hiện được điều đó, nhà trường và gia đình cùng phối hợp chăm sóc,
2 nuôi dưỡng và giáo dục trẻ một cách tốt nhất. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh đã sai lầm trong nhận thức khi cho rằng chuẩn bị cho trẻ vào lớp Một là dạy cho trẻ biết đọc, biết viết, biết làm toán, không cần đến các kỹ năng xã hội làm ảnh hưởng đến tâm lý và khả năng nhận thức cũng như kỹ năng học tập của trẻ. Vì vậy, phụ huynh thường dành nhiều thời gian ép trẻ phải học chữ cái, tập tô, tập viết hàng ngày, thậm chí dạy trẻ cả ghép vần, làm toán,... mà không dành thời gian để chơi, trò chuyện cùng con, hướng dẫn con những kỹ năng giao tiếp, những kỹ năng sống cần thiết cũng như chưa tích cực phối hợp với giáo viên trong việc chăm sóc, giáo dục trẻ. Để đáp ứng được những nhu cầu của hoạt động học tập khi lên tiểu học, ngay từ đầu năm học Sở, Phòng Giáo dục và đào tạo huyện cũng như Ban giám hiệu nhà trường đã chỉ đạo sát sao giáo viên phụ trách các lớp mẫu giáo lớn 5-6 tuổi trong trường chú trọng trang bị cho trẻ về mọi mặt từ thể lực, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm đến các kỹ năng sống cơ bản, kỹ năng xã hội, cô giáo cũng chính là người bạn gần gũi với trẻ qua các hoạt động hàng ngày góp phần tạo cho trẻ một tiền đề tốt giúp trẻ tự tin hơn khi bước vào lớp Một. Đặc biệt, sau một năm học bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, trẻ phải nghỉ ở nhà trong thời gian khá dài nên những kỹ năng xã hội, kỹ năng sống, khả năng ngôn ngữ, giao tiếp, nhận thức cũng như thể lực, tính tích cực, chủ động, tự giác của trẻ cũng bị hạn chế nhiều. Xuất phát từ những lý do trên, với nhiều năm kinh nghiệm liên tục dạy lớp mẫu giáo lớn, nắm bắt được tâm sinh lý của trẻ, tâm lý của các bậc phụ huynh, tôi nhận thấy việc chuẩn bị tâm thế cho trẻ mẫu giáo lớn vào lớp Một là vô cùng cần thiết và quan trọng. Chính vì vậy, tôi đã lựa chọn đề tài: “Một số biện pháp chuẩn bị tâm thế cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi bước vào lớp Một” làm sáng kiến kinh nghiệm trong năm học này. 2. Mục đích nghiên cứu - Nghiên cứu thực trạng tổ chức các hoạt động giáo dục để tìm ra các biện pháp chuẩn bị tâm thế tốt nhất cho trẻ bước vào lớp Một. - Giúp cha mẹ có hiểu biết đúng đắn về việc chuẩn bị tâm thế cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi sẵn sàng vào học lớp Một. Tạo sự phối hợp thống nhất giữa nhà trường và gia đình nhằm chuẩn bị tâm thế, trang bị kiến thức, kỹ năng “Tiền biết đọc”, “Tiền biết viết” cho trẻ 5-6 tuổi sẵn sàng đi học trường tiểu học có hiệu quả nhất. 3. Đối tượng nghiên cứu - Trẻ mẫu giáo lớn 5-6 tuổi (lớp A1) ở trường, giúp trẻ có tâm thế tốt, vững vàng, tự tin bước vào lớp Một.
3 4. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lí luận. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp quan sát sư phạm. + Phương pháp dùng lời. + Phương pháp thống kê toán học. + Phương pháp thực hành. 5. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu - Phạm vi nghiên cứu của đề tài là các nội dung, biện pháp giúp trẻ mẫu giáo lớn 5-6 tuổi có tâm thế tốt, vững vàng, tự tin bước vào lớp Một. - Thời gian tiến hành nghiên cứu: Từ tháng 09 năm 2022 đến tháng 04 năm 2023. - Phạm vi ứng dụng: Với đề tài này có thể áp dụng ở các trường mầm non trên toàn Thành phố Hà Nội.
4 PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lý luận Trẻ lứa tuổi mầm non là bậc thang đầu tiên, làm nền móng cho những bậc thang tiếp theo của cuộc đời. Nhiều nhà giáo dục đã nói đến vai trò cần thiết của trường mầm non trong việc phát triển toàn diện về nhân cách cho trẻ. Đặc biệt với trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, giai đoạn chuẩn bị bước vào lớp Một là một bước ngoặt vô cùng quan trọng, trẻ cần được chuẩn bị tâm lý sẵn sàng đi học hay còn gọi là “độ chín muồi”. Vì thế, một trong những yêu cầu quan trọng cần chuẩn bị để giúp trẻ vào học tốt chương trình tiểu học là: Chuẩn bị tốt cho trẻ về các mặt: Đức - Trí - Thể - Mỹ - Lao động - Ngôn ngữ và tâm thế sẵn sàng, háo hức bước vào lớp Một cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi có ý nghĩa vô cùng quan trọng, khi có tâm thế tốt, trẻ sẽ tự tin, mạnh dạn và học tập tốt ở các bậc học tiếp theo. Sự chuyển tiếp giữa bậc học mầm non và bậc học tiểu học phải đảm bảo tính kế thừa, tính khoa học. Những kiến thức đã được hình thành ở lứa tuổi mầm non cần phải được củng cố, mở rộng và hoàn thiện ở mức độ cao hơn giúp trẻ không bị những thay đổi đột ngột khi chuyển từ hoạt động vui chơi ở trường mầm non sang hoạt động học tập có mục đích ở trường tiểu học. Việc chuẩn bị tốt cho trẻ về thể chất, tâm lý từ tuổi mầm non là yêu cầu quan trọng giúp trẻ thích ứng tốt với việc học tập ở bậc học tiểu học. Việc chuẩn bị cho trẻ vào trường tiểu học được tiến hành thường xuyên và liên tục ở mọi lúc, mọi nơi và là nhiệm vụ hàng đầu của gia đình, nhà trường và toàn xã hội. Có thể nói đi học lớp Một ở trường tiểu học là bước ngoặt trong cuộc sống, là sự chuyển đổi qua một giai đoạn mới đối với trẻ. Vậy, vì sao gia đình và nhà trường cần chuẩn bị cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi sẵn sàng vào học lớp Một. Bởi lẽ: Sự chuyển đổi hoạt động chủ đạo của trẻ: Tại trường mầm non, hoạt động chủ yếu của trẻ là vui chơi “Học bằng chơi, chơi mà học”, trẻ hoạt động thoải mái, không bắt buộc, gò bó; từ hoạt động vui chơi hình thành ở trẻ những kỹ năng, phẩm chất theo đặc trưng lứa tuổi. Tuy nhiên, khi bước vào lớp Một “học” là hoạt động chủ đạo. Việc học là bắt buộc, được tổ chức chặt chẽ, có mục đích, mỗi học sinh phải cố gắng, tự giác và có tinh thần học tập mới có thể đạt được kết quả tốt. Sự thay đổi mối quan hệ của trẻ với giáo viên trong nhà trường: Ở trường mầm non, trẻ được cô chăm sóc chu đáo, quan hệ giáo viên với trẻ mang tính chất mẹ - con. Khi vào học lớp Một, quan hệ giữa giáo viên với trẻ mang tính chất thầy - trò; trẻ phải tuân theo các yêu cầu và quy tắc sinh hoạt của nhà trường. Đồng thời, tại trường mầm non trẻ lớp 5-6 tuổi lớn nhất trong các khối
5 lớp nhưng khi vào trường tiểu học, khối Một là khối nhỏ nhất trong trường dễ dẫn đến tâm lý lo lắng, nhút nhát, rụt rè. Tầm quan trọng của việc chuẩn bị cho trẻ 5-6 tuổi sẵn sàng vào lớp Một: Đó là một tiền đề cần thiết, quan trọng quyết định sự thành công hay thất bại, sự tự tin hay lo sợ ở trẻ, nếu chưa được chuẩn bị đầy đủ dễ dẫn trẻ đến nguy cơ thất bại, chán học, sợ đi học. Ngược lại, nếu trẻ được chuẩn bị các điều kiện về thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm, kĩ năng xã hội và tâm thế, trẻ sẽ dễ dàng thích ứng với những điều kiện mới của môi trường học tập ở trường phổ thông. Việc chuẩn bị cho trẻ đi học lớp Một ở trường Tiểu học là chuẩn bị những tiền đề cần thiết, tạo cơ hội giúp trẻ đạt mức độ cao sẵn sàng đến trường về mọi phương diện: Thể lực, trí tuệ, tình cảm, giao tiếp và ứng xử xã hội, tâm thế… để trẻ thích nghi với hoạt động học tập và cuộc sống tại môi trường giáo dục phổ thông, không phải là dạy trước chương trình lớp Một cho trẻ. Việc chuẩn bị sẵn sàng cho trẻ là nhiệm vụ của giáo viên, nhà trường và gia đình, song không nên yêu cầu trẻ như một học sinh Tiểu học thực thụ ngay khi còn ở tuổi mẫu giáo mà cần đảm bảo cho trẻ sống đúng với lứa tuổi của mình, hồn nhiên vui tươi, háo hức mong chờ bước vào lớp Một. II. Cơ sở thực tiễn 1. Đặc điểm chung Trường có 3 cơ sở với tổng diện tích xây dựng là 8445.7 m2. Cơ sở vật chất khang trang, sạch sẽ, lớp học rộng rãi, đầy đủ các phòng chức năng, sân chơi thoáng mát. Năm học 2022-2023, nhà trường có quy mô 20 lớp, trong đó có 6 lớp mẫu giáo lớn, 6 lớp mẫu giáo nhỡ, 5 lớp mẫu giáo bé và 3 lớp nhà trẻ. Tổng số học sinh là 642 trẻ. Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên là 66 đồng chí, trong đó có 42/46 giáo viên đạt 91.3% có trình độ chuyên môn trên chuẩn, luôn nhiệt tình, trách nhiệm cao trong công việc. Năm học này, tôi được Ban giám hiệu phân công dạy lớp mẫu giáo lớn A1 với 32 trẻ, trong đó có 18 cháu nam và 14 cháu nữ. Lớp có 02 giáo viên có trình độ chuyên môn trên chuẩn. 50% phụ huynh làm nông nghiệp, 20% phụ huynh làm công nhân viên chức, 30% phụ huynh làm nghề tự do. Từ thực tế trên khi thực hiện đề tài, tôi gặp một số thuận lợi và khó khăn sau: a. Thuận lợi: - Lớp học rộng rãi, khang trang, sạch đẹp, trang bị đầy đủ đồ dùng, đồ chơi theo thông tư 01, đồ dùng, phương tiện hiện đại như bảng tương tác, máy chiếu, ghế sofa, thảm, đồ chơi ứng dụng phương pháp STEAM, Montessori phục vụ hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ.
6 - Ban giám hiệu và tổ chuyên môn nhà trường luôn quan tâm, chú trọng công tác bồi dưỡng kỹ năng chuyên môn giáo viên, thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu giáo dục mầm non phù hợp với bối cảnh địa phương để giáo viên có cơ hội học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm với nhau. - Bản thân là giáo viên, tổ trưởng chuyên môn khối mẫu giáo lớn, có trình độ chuyên môn vững vàng, đã nhiều năm dạy lớp mẫu giáo lớn nên có kinh nghiệm thực tế trong việc chuẩn bị tâm thế cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi sẵn sàng vào học ở lớp Một. - Tham gia tập huấn đầy đủ các chuyên đề do Sở Giáo dục, Phòng Giáo dục tổ chức về chăm sóc, giáo dục trẻ; chuyên đề về đổi mới tổ chức các hoạt động giáo dục trên 5 lĩnh vực phát triển của trẻ phù hợp với bối cảnh địa phương. Trong đó có chuyên đề “Hướng dẫn tổ chức chuẩn bị cho trẻ em mẫu giáo trong cơ sở giáo dục mầm non sẵn sàng học đọc, học viết theo hướng liên thông với chương trình lớp 1 tiểu học”, “Xây dựng môi trường giáo dục theo hướng hiện đại”, “Ứng dụng phương pháp giáo dục tiên tiến STEAM vào các hoạt động giáo dục trẻ” và đã có chứng nhận “Đã hoàn thành khóa đào tạo giáo dục STEAM” dành cho giáo viên mầm non dạy trẻ 5 tuổi. - Đa số trẻ trong lớp mạnh dạn, tự tin, ra lớp ngay từ đầu năm học. Trẻ được học qua các độ tuổi lớp dưới nên đa phần cũng đã nhận biết được chữ cái, chữ số và có một số kỹ năng học tập cơ bản. - Phụ huynh nhiệt tình, quan tâm tích cực, có trách nhiệm phối hợp cùng với giáo viên và nhà trường trong chăm sóc, giáo dục trẻ. b. Khó khăn: - Khả năng nhận thức và một số kỹ năng học tập, kỹ năng sống của trẻ không đồng đều bị chênh lệch nên việc truyền thụ kiến thức gặp nhiều khó khăn. Nhiều cháu còn nhút nhát không nói ra ý kiến của mình, thụ động chờ sự giúp đỡ của cô giáo hoặc bạn trong nhóm, không hứng thú, tích cực tham gia hoạt động vui chơi, học tập trên lớp. - Nhiều trẻ phát âm ngọng chữ l - n, một số trẻ phát âm ngọng thanh, ngọng vần, nói giọng địa phương. Đầu năm học, đa phần trẻ còn rụt rè, nhút nhát, chưa chủ động trong giao tiếp với cô và các bạn. - Đa số gia đình trẻ chủ yếu làm nghề nông, nghề tự do nên nhận thức về tầm quan trọng của việc chuẩn bị cho trẻ vào lớp Một còn lệch lạc, chủ yếu chú trọng cho con biết đọc, biết viết, ghép vần và mong muốn cho con học trước chương trình lớp 1 mà chưa quan tâm đến việc trang bị những kỹ năng nhận thức, tư duy và kỹ năng sống cần thiết cho việc học tập của trẻ.
7 2. Thực trạng Để có thể thực hiện tốt các biện pháp chuẩn bị tâm thế sẵn sàng cho trẻ trong lớp vào lớp Một, đưa ra các biện pháp có tính hiệu quả, ứng dụng cao phù hợp với nhận thức của trẻ, thực tiễn của lớp trước khi áp dụng đề tài sáng kiến “Một số biện pháp chuẩn bị tâm thế cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi bước vào lớp Một”, tôi đã đánh giá thực trạng sự phát triển toàn diện của trẻ ở 5 lĩnh vực với tổng số trẻ là 32 ngay từ đầu năm học. Tôi tiến hành như sau: - Phối hợp giáo viên trong lớp khảo sát chiều cao, cân nặng để đánh giá mức độ thể lực theo yêu cầu lứa tuổi để có biện pháp phối hợp hiệu quả. - Quan sát, trò chuyện, sử dụng phiếu thăm dò đánh giá khả năng ngôn ngữ, nhận thức, cảm xúc tích cực và các kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng sống và kỹ năng học tập của trẻ thông qua hoạt động hàng ngày. - Tổng hợp kết quả đánh giá thực trạng về sự phát triển của trẻ ngay đầu năm học để áp các biện pháp đạt hiệu quả tốt nhất, phù hợp với hứng thú của trẻ. Kết quả khảo sát khả năng học tập “Tiền biết đọc”, “Tiền biết viết” tháng 9/2022 với 32 trẻ Mức độ Đạt Chưa đạt STT Nội dung khảo sát Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ lượng % lượng % Thể lực: Chiều cao, cân nặng đạt yêu 1 20/32 62,5% 12/32 37,5% cầu lứa tuổi Kỹ năng phát âm chuẩn, rõ ràng, 2 14/32 43,7% 18/32 56,3% giao tiếp mạch lạc. 3 Kỹ năng tự phục vụ 14/32 43,7% 18/32 56,3% 4 Ngồi học đúng tư thế 15/32 46,9% 17/32 53,1% Chọn sách để “đọc” và biết cách 5 17/32 53,1% 15/32 46,9% “đọc sách” đúng chiều. 6 Khả năng tập trung chú ý 14/32 43,7% 18/32 56,3% Đồng thời, tôi cũng xây dựng phiếu khảo sát hỏi ý kiến phụ huynh nhận thức về tầm quan trọng của việc chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp Một. Việc khảo sát phụ huynh cũng sẽ giúp tôi nắm được cách nhìn nhận, sự quan tâm của phụ huynh đối với việc chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp Một càng sớm càng tốt. Tôi tiến hành như sau:
8 - Xây dựng nội dung khảo sát kiến thức, kỹ năng và tâm thế của trẻ chuẩn bị vào lớp Một đầu năm học. (Phụ lục I: Phiếu khảo sát hỏi ý kiến phụ huynh về kiến thức, kỹ năng và tâm thế của trẻ chuẩn bị vào lớp Một) - Xây dựng phiếu khảo sát hỏi ý kiến phụ huynh nhận thức về việc chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp Một trên Google form. (Phụ lục II: Phiếu khảo sát hỏi ý kiến phụ huynh nhận thức về việc chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp Một trên Google form) - Lập nội dung bình chọn trên Zalo lớp để phụ huynh phối hợp khảo sát trẻ. - Thông qua ý kiến Ban giám hiệu. - Tổng hợp kết quả khảo sát và thảo luận với giáo viên trong lớp để áp dụng hiệu quả các biện pháp kết hợp với phụ huynh chăm sóc, giáo dục trẻ. Kết quả tổng hợp ý kiến phụ huynh về chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp Một tháng 9/2022 Tổng Mức độ cần Việc chuẩn Thời điểm Việc thực Cần dạy số thiết về việc bị tâm thế thực hiện hiện chuẩn trước phụ chuẩn bị tâm cho trẻ cần chuẩn bị bị tâm thế chương trình huynh thế cho trẻ được thực tâm thế cho cho trẻ vào lớp Một cho được vào lớp Một hiện thường trẻ vào lớp lớp Một trẻ 5 tuổi khảo xuyên Một sát Không Đã Chưa Đồng Không Cần Sớm Trên (Tỷ lệ cần Đúng Sai thực thực ý đồng ý thiết hơn 5 tuổi %) thiết hiện hiện 32 12 20 13 19 11 21 10 22 20 12 37,5 62,5 40,6 59,4 34,4 65,6 31,2 68,8 62,5 37,5 100% % % % % % % % % % % Từ kết quả khảo sát đầu năm, tôi thấy khả năng của trẻ còn rất hạn chế cả về kỹ năng học tập và kỹ năng tự phục vụ; trẻ chưa thực sự sẵn sàng, tự tin để bước vào lớp Một. Đa số phụ huynh được khảo sát chưa thực sự quan tâm và chưa thường xuyên chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp 1 khi trẻ ở nhà, khá nhiều phụ huynh lại nôn nóng dạy con trước chương trình lớp Một. Qua kết quả trên, tôi hiểu rằng giáo viên phải tuyên truyền để giúp cha mẹ trẻ thay đổi nhận thức về sự cần thiết của việc chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp Một. Tôi đã nghiên cứu, tìm tòi đưa ra một số biện pháp chuẩn bị tâm thế cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi bước vào lớp Một. Để chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp 1 đạt hiệu quả cao, tôi tiến hành song song và đồng bộ các biện pháp nhằm hình
9 thành và phát triển ở trẻ những chức năng tâm sinh lý, năng lực và phẩm chất mang tính nền tảng, những kỹ năng sống cần thiết phù hợp với lứa tuổi, khơi dậy và phát triển tối đa những khả năng tiềm ẩn, đặt nền tảng cho việc học ở các cấp học tiếp theo và cho việc học tập suốt đời. III. Biện pháp thực hiện Việc chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp Một là không chỉ yêu cầu trẻ nhận biết thành thạo 29 chữ cái, đếm thành thạo trong phạm vi 10 mà quan trọng hơn cả là giúp trẻ phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách. 1. Biện pháp 1: Chuẩn bị tốt về mặt thể lực giúp trẻ sẵn sàng bước vào lớp Một Trẻ lứa tuổi mầm non đang trên đà phát triển nhanh. Tuy nhiên, cơ thể mềm dẻo cùng với sức đề kháng yếu là yếu tố khiến trẻ chưa có khả năng chống lại bệnh tật, cũng như sức chịu đựng kém khi bị va chạm, chấn thương. Trong đó, cô giáo và cha mẹ cần chuẩn bị cho trẻ đạt được chiều cao, cân nặng theo yêu cầu lứa tuổi. Chính vì vậy, việc cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết và ăn uống hợp vệ sinh cần có sự phối hợp, tư vấn hỗ trợ thường xuyên của cô giáo mầm non với cha mẹ trẻ nhằm giúp trẻ phát triển tốt thể chất. Đây được xem là điều kiện quan trọng giúp trẻ sở hữu một cơ thể dẻo dai, sức khỏe tốt và một trí tuệ phát triển toàn diện. Từ đó giúp trẻ có năng lực hoạt động bền bỉ, dẻo dai, có khả năng chống lại sự mệt mỏi của hệ thần kinh, tăng khả năng tập trung chú ý và phát triển khả năng nhận thức cho trẻ tạo tiền đề tốt cho quá trình học tập sau này. Để chuẩn bị về mặt thể lực không đơn giản chỉ là giúp trẻ có chiều cao, cân nặng đạt yêu cầu lứa tuổi mà điều chủ yếu là sự bền bỉ, dẻo dai, có khả năng chống lại sự mệt mỏi của thần kinh, cơ bắp, là rèn luyện cho các giác quan của trẻ trở nên nhanh nhẹn hơn. Trẻ có thể lực tốt, khoẻ mạnh, tăng cân đều, tất cả các yếu tố này giúp trẻ tích cực tham gia vào các hoạt động học tập và vui chơi đạt kết quả tốt nhất. Vì vậy, tôi đã tiến hành các bước như sau: Với vai trò là tổ trưởng chuyên môn khối mẫu giáo lớn, tôi chủ động phối hợp với giáo viên trong tổ khối, đặc biệt là với đồng chí tổ phó chuyên môn để xây dựng các đề tài phát triển vận động, các trò chơi vận động, trò chơi dân gian đưa vào ngân hàng nội dung hoạt động từng tháng theo năm học, cho trẻ luyện tập thường xuyên khả năng vận động thô: Chạy sức bền, trèo lên xuống thang, ném bóng, đá bóng, kéo co, các bài tập tổng hợp: Chạy - Bò - Trèo lên xuống thang, Đi vừa đập bắt bóng - Bật tách khép qua 5 ô - Dẫn bóng dích dắc.
10 Xây dựng nội dung phát triển vận động tinh, sự khéo léo của đôi bàn tay, sự phối hợp các cử động của ngón tay, cơ nhỏ của bàn tay, phối hợp tay mắt, phối hợp các giác quan, các bài tập luyện cử động, sự linh hoạt của ngón tay, bàn tay phù hợp với lứa tuổi như: tự cài dép quai hậu, xâu buộc dây giày, cài, cởi cúc áo, kéo khoá, cài phec mơ tuya, cài quai mũ bảo hiểm, sắp xếp đồ dùng học tập,.. nhằm hình thành tính độc lập, không phụ thuộc, ỷ lại vào người khác qua các hoạt động giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng tự phục vụ khi trẻ đến lớp cũng như khi về nhà. Thông qua các hoạt động này, tôi đã rèn luyện kỹ năng cầm bút, kỹ năng “Tiền biết viết” của trẻ trở nên linh hoạt, nhanh nhẹn hơn trong các hoạt động làm quen chữ viết, hoạt động tạo hình, sao chép, tập tô, đồ chữ cái, chữ số. (Ảnh minh họa: Trẻ thực hành cài quai mũ bảo hiểm) Phối hợp với phụ huynh tăng cường tính tự lập trong việc giữ gìn vệ sinh cá nhân của trẻ như: Tự mặc quần áo, tự xếp quần áo sau khi thay đồ, tự chải đầu, buộc tóc,… rèn cho trẻ các thói quen, kỹ năng vệ sinh, kỹ năng tự phục vụ bản thân: Đánh răng, rửa mặt, cắt móng tay, tự cất, lấy đồ dùng cá nhân, mặc quần áo theo mùa, theo thời tiết, lấy đồ ăn, uống theo nhu cầu, đi giầy, dép, hay kỹ năng giao tiếp tự tin, mạnh dạn… Từ đó, tôi hình thành ở trẻ tính tự lập không phụ thuộc vào người khác. Ngoài ra, tôi vận động phụ huynh khi trẻ ở nhà nên phân công, khuyến khích trẻ làm công việc nhà: sắp xếp, lau bàn ghế, gấp quần áo, dọn cơm cùng bố mẹ,... tạo nề nếp thói quen gọn gàng, ngăn nắp, tính kỷ luật cho trẻ. Trẻ được vận động thường xuyên thì thể lực của trẻ sẽ tốt hơn. Vì vậy, để đạt hiệu quả cao, tôi thực hiện tốt các yêu cầu: Phát triển các nhóm cơ: Hô hấp, tay, chân, lưng, bụng thông qua các bài thể dục sáng, bài tập dân vũ: Khúc ca đôi bàn tay, Trống cơm, Vũ điệu rửa tay, Bé vui tập thể dục, các hoạt động tập thể như nhảy Dance sport: Gia đình nhỏ, hạnh phúc to, Ngày vui của bé, Vui giao thông, Baby shark, Chicken dance, nhảy Flast most khi trẻ đến trường, lớp. (Ảnh minh họa: Trẻ tập bài dân vũ qua hoạt động thể dục sáng) Phát triển các vận động thô thông qua Bài tập phát triển chung; Vận động cơ bản; Trò chơi vận động: Tung, bắt bóng với người đối diện; TCVĐ: Con ếch; Bật qua vật cản; TCVĐ: Tung bóng khéo; Lăn bóng theo đường dích dắc, TCVĐ: Tung bóng qua dây và bắt bóng; Bật chụm tách chân qua 7 ô - Đập, bắt bóng tại chỗ; TCVĐ: Nhảy lò cò - Ném lon, Ném trúng đích ngang; TCDG: Cắp cua bỏ giỏ, Kéo co; TCVĐ: Ném bóng rổ,... Trẻ thực hiện các vận động theo nhạc, nhịp điệu và hiệu lệnh bằng lời với các dụng cụ như bóng, quả bông, gậy,
11 cờ, vòng, hoa tay. Qua các vận động thô, các trò chơi vận động, trò chơi dân gian nhằm phát triển các vận động tinh, sự phối hợp của các ngón tay, mắt giúp bàn tay, ngón tay trẻ trở nên khéo léo, linh hoạt, hỗ trợ rèn kỹ năng cầm bút, đó là tiền đề chuẩn bị về kỹ năng “tiền viết” của trẻ. (Ảnh minh họa: Trẻ tham gia trò chơi Lăn bóng dích dắc) Kết hợp với giáo viên trong lớp cân đo trẻ, cập nhật kết quả chiều cao, cân nặng của trẻ theo định kỳ, phối hợp với các bác sĩ bệnh viện huyện khám sức khỏe cho trẻ, kịp thời nắm bắt về thể trạng phát triển, sức khỏe của trẻ có đạt yêu cầu lứa tuổi theo mục tiêu chương trình giáo dục mầm non. Từ đó, giáo viên có sự quan tâm, chăm sóc động viên trẻ ăn hết suất, ăn đa dạng các món ăn trong các giờ ăn trên lớp. Giấc ngủ trưa ở trường của trẻ rất quan trọng. Tôi luôn cùng trẻ chuẩn bị đầy đủ, chu đáo các đồ dùng trong giờ ngủ, ấm về mùa đông, mát về mùa hè, động viên, vỗ về để trẻ có một giấc ngủ trưa thoải mái, đủ giấc, nhằm đảm bảo sức khỏe cho trẻ hàng ngày. Ngoài ra, tôi luôn phối hợp với phụ huynh về chế độ dinh dưỡng hợp lý dành cho trẻ, đặc biệt với các trẻ có chiều cao, cân nặng cao hơn, hoặc thấp hơn yêu cầu độ tuổi như cháu: Minh Đức, Thuận Phát, Hà My, Thanh Huyền. (Ảnh minh họa: Giáo viên phối hợp với BGH, y tế cấp huyện khám sức khỏe cho trẻ tại lớp) Tăng cường công tác tuyên truyền về tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng với sự phát triển cân đối, hài hoà cho trẻ qua bảng tuyên truyền, qua zalo nhóm lớp, trang web, fanpage của trường, tôi chia sẻ tới phụ huynh các bài viết về chế độ dinh dưỡng, kiến thức chăm sóc sức khỏe, phòng bệnh cho trẻ như: Các biện pháp phòng tránh các bệnh lúc giao mùa cho trẻ, dinh dưỡng hợp lý cho trẻ mầm non, cách xử lý hiệu quả khi trẻ biếng ăn, chế độ dinh dưỡng cho trẻ thừa cân, béo phì, những lưu ý khi chăm sóc trẻ nhỏ khi trời lạnh, những món ăn giúp trẻ ăn ngon miệng,… hay những trò chơi vận động giúp tăng cường sức khoẻ, vai trò của các bài tập Montessori với sự phát triển kỹ năng vận động cho trẻ mầm non, cha mẹ cần làm gì để rèn luyện kỹ năng tự phục vụ cho trẻ. (Ảnh minh hoạ: Giáo viên chia sẻ với phụ huynh về chăm sóc sức khoẻ, thể lực của trẻ) Kết quả: Qua thường xuyên, trao đổi, cập nhật sức khỏe của trẻ, tôi phối kết hợp với giáo viên trong lớp và phụ huynh chuẩn bị tốt cho trẻ về mặt thể lực, giúp trẻ phát triển hài hoà cân đối, có kỹ năng nhanh, mạnh, khéo, dẻo dai và có sức đề kháng tốt phòng chống dịch bệnh. Với kết quả đáng khích lệ: 32/32 trẻ đạt 100% trẻ khoẻ mạnh, vận động nhanh nhẹn, có khả năng đề kháng với các bệnh dịch. 100% trẻ có cân nặng và chiều cao bình thường. Trẻ mạnh dạn, tự tin và có kỹ năng tự phục vụ tốt. Tỷ lệ trẻ đi học chuyên cần hàng tháng đạt trên 95%.
12 2. Biện pháp 2: Xây dựng môi trường giáo dục hiện đại “Lấy trẻ làm trung tâm” khuyến khích phát triển ngôn ngữ mạch lạc, hình thành kỹ năng “Tiền biết đọc”, “tiền biết viết” cho trẻ Việc xây dựng môi trường học tập và vui chơi thân thiện, yêu thương, tôn trọng cảm xúc và lắng nghe ý kiến của trẻ, của cô giáo sẽ là phương tiện, là điều kiện giúp trẻ hình thành các kỹ năng quan sát, phân tích, đam mê tìm hiểu khám phá và khả năng giao tiếp giữa trẻ với trẻ, giữa trẻ với cô giáo, đó chính là tiền đề phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Vậy, xây dựng môi trường giáo dục ngôn ngữ hay môi trường chữ viết cho trẻ mẫu giáo cần hướng tới mục tiêu giáo dục phát triển ngôn ngữ toàn diện cho trẻ, đặc biệt quan tâm đến việc xây dựng môi trường ngôn ngữ phong phú, mọi lúc, mọi nơi, mở ra cơ hội để trẻ phát triển các kỹ năng nghe, nói và làm quen với đọc, đó là một trong những yếu tố cần thiết trong việc hình thành kỹ năng đọc viết ở trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. Qua đó, không chỉ giúp trẻ phát triển tư duy ngôn ngữ mà còn tạo tiền đề cho việc nắm bắt tốt chương trình tiểu học sau này. Bởi phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của giáo dục mầm non, đặc biệt với trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi, lứa tuổi chuẩn bị vào lớp Một. Chuẩn bị tốt về mặt ngôn ngữ cũng là chuẩn bị tốt một phần quan trọng cho trẻ vào lớp Một. Chính vì vậy, để đưa ra các biện pháp hiệu quả, tôi đã tiến hành xây dựng môi trường lớp học xanh, an toàn, hạnh phúc, môi trường giáo dục hiện đại để thu hút trẻ chủ động, tích cực tham gia vào các hoạt động, môi trường luôn mời gọi trẻ sẵn sàng tham gia vui vẻ, thân thiện, cởi mở giao tiếp với các bạn, với cô giáo. Môi trường giáo dục phát triển ngôn ngữ cho trẻ là nơi tôi luôn tạo cơ hội cho “trẻ là trung tâm” trong mọi hoạt động giáo dục cô tổ chức ở lớp, là nơi trẻ luôn được yêu thương, tôn trọng, lắng nghe và thấu hiểu để tự tin thể hiện hết khả năng của mình, trẻ được “chơi mà học, học bằng chơi” góp phần phát triển kỹ năng giao tiếp xã hội. Vì thế, tôi đã xây dựng môi trường lớp học hiện đại ứng dụng phương pháp giáo dục STEAM trong các góc chơi để thu hút trẻ hoạt động chủ động hơn. Bố trí góc sách truyện kết hợp với góc gia đình thư giãn, đặt ở nơi yên tĩnh, gần cửa sổ tận dụng ánh sáng tự nhiên, có ghế sofa, bàn, kệ giá sách, trải thảm với đa dạng đồ chơi nhồi bông, sách truyện, hoạ báo, tạp chí, tranh truyện khổ to có hình ảnh kèm chữ với nội dung phù hợp lứa tuổi và chương trình giáo dục mầm non để trẻ thoải mái khi đọc, xem sách, kể chuyện cùng cô giáo, các bạn, từ đó phát triển kỹ năng “Tiền biết đọc” cho trẻ. (Ảnh minh họa: Trẻ hoạt động đọc sách tại góc Thư viện - Gia đình) Bố trí góc sách với không gian rộng, tạo góc hoạt động cá nhân để trẻ thực hiện hoạt động sáng tạo hoặc giao tiếp theo nhóm nhỏ: có bàn, ghế, thảm,
13 đồ dùng thủ công sắp xếp sinh động, hấp dẫn khơi gợi hứng thú của trẻ, giúp trẻ thể hiện ý tưởng sáng tạo ở góc đọc sách, hướng dẫn trẻ sưu tầm, làm các loại sách bằng hình ảnh, hình ảnh kèm chữ chú thích về chủ đề sự kiện của tháng, hay sách hướng dẫn lắp ráp, xây dựng khu vui chơi, quy trình làm thí nghiệm, sách khoa học về quá trình phát triển của cây, sự nảy mầm của hạt, quy trình sử dụng đồ dùng, dụng cụ công nghệ. Bên cạnh đó, để tạo môi trường giáo dục phát triển ngôn ngữ phong phú tôi bố trí các góc chơi, khu vực chơi trong lớp khoa học, thẩm mỹ hiện đại như góc học tập kết hợp với góc công nghệ, khoa học với đa dạng các đồ dùng, học liệu, dụng cụ cho trẻ làm quen với chữ viết, sáng tạo chữ cái từ các nguyên vật liệu khác nhau, bộ đồ chơi Montessori về chữ cái, chữ viết được sắp xếp thuận tiện cho trẻ lấy và cất khi hoạt động tại góc. Ngoài ra, tôi còn bổ sung các bộ đồ dùng Montesosori cho trẻ làm quen với toán, văn hoá như gậy số đỏ, cờ các nước, bộ tam giác, lục giác, đồng hồ chữ và số, đồng hồ hình và số, bộ đồ dùng số và hạt, bộ đồ chơi hình thái của đất và nước,… đồ chơi công nghệ như bảng tương tác thông minh, máy tính, loa, tai nghe, máy xay sinh tố, máy sấy tóc, ấm siêu tốc,… đồ dùng khám phá như kính lúp, bộ dụng cụ đong rót, ống nghiệm, ống bóp, nguyên vật liệu làm thí nghiệm,… đã thu hút trẻ rất hiệu quả khi tham gia vào góc chơi. Trẻ được làm quen với chữ số, hướng viết, cách viết chữ cái, số, nhận biết cách xem giờ trên đồng hồ, số lượng tương ứng, gọi tên quốc kỳ của nước Việt Nam, các nước trên thế giới, biết cách sử dụng các đồ dùng công nghệ, hiện đại để tìm hiểu, khám phá thế giới xung quanh. Trẻ nhận biết ý nghĩa liên hệ giữa chữ với hình ảnh, đồ dùng tương ứng, tận dụng các phương tiện hiện đại sẵn có ở lớp như: máy chiếu, màn hình tương tác, máy tính, tai nghe để cho trẻ xem các chương trình hỗ trợ học chữ cái như: “Bé vui học chữ cái”, “ABC vui từng giờ”,… trên kênh truyền hình VTV7,… Đây là yếu tố quan trọng phát triển kỹ năng “Tiền đọc, tiền viết” cũng như mở rộng kiến thức, kỹ năng cần thiết cho trẻ học tập ở trường Tiểu học sau này. (Ảnh minh họa: Trẻ hoạt động với đồ dùng Montessori ở góc Học tập) (Ảnh minh họa: Trẻ hoạt động với đồ dùng công nghệ, khoa học) Hơn nữa, để nâng cao hiệu quả xây dựng môi trường lớp học “Lấy trẻ làm trung tâm”: Tôi phối hợp với giáo viên cùng lớp tạo môi trường ngôn ngữ, chữ viết ngay từ tên các góc chơi, đồ dùng, đồ chơi các góc đều có bảng tên, nhãn dán, nội quy hoạt động, lồng ghép tích hợp tiếng anh vào tên các góc chơi, thẻ từ tên đồ dùng đồ chơi các góc để trẻ nhận biết được ngôn ngữ Tiếng Việt cũng như một số từ tiếng anh đơn giản phù hợp với độ tuổi, bổ sung các nguyên vật liệu như giấy viết, bút chì, phấn. Thông qua đó, tôi giáo dục cho trẻ giao tiếp
14 văn minh, phù hợp với hoàn cảnh. Đó cũng chính là một nhiệm vụ trong việc chuẩn bị cho trẻ cách giao tiếp, nói năng đúng chuẩn mực sau này khi vào trường tiểu học. (Ảnh minh họa: Xây dựng môi trường lớp học hiện đại, lấy trẻ làm trung tâm) Tận dụng hiệu quả môi trường bên ngoài lớp học để khai thác môi trường chữ viết hiệu quả mọi lúc, mọi nơi trong nhận thức của trẻ như hệ thống bảng biểu, thông báo, bảng chỉ dẫn được ghi bằng tiếng Việt kiểu chữ kết hợp hình ảnh, kí hiệu biển chỉ dẫn kèm chữ viết nhà vệ sinh, vệ sinh nam, vệ sinh nữ, sản phẩm của trẻ khu vực hành lang, tên các loại chậu hoa, cây cảnh ở góc thiên nhiên, nhà vệ sinh và ngoài hiên chơi, hành lang của lớp để trẻ cảm nhận, tri giác hiệu quả môi trường chữ cái, chữ viết cùng với hình ảnh sinh động, ngộ nghĩnh. Khuyến khích phụ huynh sưu tầm ủng hộ lớp các nguyên vật liệu, động viên, khích lệ trẻ tham gia các hoạt động sáng tạo chữ cái đã học với hột hạt, lá cây, phấn, đá, sỏi,... hay sưu tầm, cắt dán chữ cái trong lịch, sách báo cũ và chia sẻ, trưng bày sản phẩm ở góc chữ cái, ở góc triển lãm trưng bày sản phẩm sáng tạo của bé ngoài cửa lớp. Ngoài việc tạo môi trường giáo dục kích thích phát triển ngôn ngữ, khả năng giao tiếp của trẻ, tôi đã xác định nội dung trọng tâm cần chuẩn bị ngôn ngữ cho trẻ ngay từ đầu năm học phù hợp đảm bảo mục tiêu, kết quả cuối độ tuổi theo Chương trình giáo dục mầm non hiện hành. Đối với trẻ 5 tuổi, để giúp ích cho việc học tốt môn tiếng Việt ở lớp một, giáo viên cần tổ chức các hoạt động nghe - nói như cho trẻ phát âm các chữ cái, nghe và hiểu nghĩa của từ, thể hiện cử chỉ, điệu bộ, nét mặt phù hợp với yêu cầu, hoàn cảnh giao tiếp như dạy trẻ biết sao chép từ, chữ viết, biết “Viết tên mình” một cách tự nhiên không gò ép, nhận ra tên mình trên sản phẩm, phiếu học tập cá nhân, sách vở, “viết thư”, “viết lời chúc mừng” bà, mẹ, cô giáo qua các hoạt động làm thiệp chúc mừng ngày 20/10, 20/11, 8/3, viết thư gửi chú bộ đội nhân ngày 22/12... Tôi cho trẻ làm quen chữ cái thông qua một số trò chơi như: Tìm từ phù hợp với hình, tìm chữ cái đã học thông qua bài thơ, luyện phát âm thông qua thơ, đồng dao, câu chuyện, trò chơi sao chép chữ cái, chơi đóng vai, tô chữ, đồ chữ, tìm chữ, phát triển tư duy thông qua hoạt động kể chuyện, đọc thơ, cho trẻ xem hình ảnh, kể lại chuyện theo sự ghi nhớ và tưởng tượng của trẻ, đàm thoại, đặt câu hỏi về nội dung, suy luận, phán đoán thông qua câu đố, trò chơi và câu trả lời của trẻ. (Ảnh minh họa: Trẻ viết lời chúc mừng trên bưu thiếp, viết thư tặng chú bộ đội ) Nội dung nhận biết và phát âm đúng chính xác 29 chữ cái trong chương trình Giáo dục mầm non dành cho lứa tuổi mẫu giáo 5 - 6 tuổi cũng vô cùng quan trọng. Tôi làm các thẻ tên có tên trẻ và ký hiệu của trẻ để trẻ tập sao chép
15 tên của mình, của người thân, bạn bè; Hướng dẫn trẻ viết thẻ tên đồ dùng, ký hiệu về số lượng các đồ dùng, đồ chơi trong lớp, khuyến khích trẻ giới thiệu cách làm với các bạn… Đây cũng là hình thức làm phong phú thêm ngôn ngữ của trẻ, đặc biệt hình thành kỹ năng “tiền viết” cho trẻ. Nhà trường luôn chú trọng đến hoạt động làm quen chữ viết nhằm chuẩn bị tâm thế cho trẻ sẵn sàng vào học lớp Một. Tôi phối hợp với giáo viên trong lớp, trong khối xây dựng nội dung làm quen chữ viết phù hợp với trẻ. Tôi lên kế hoạch thiết kế các bài giảng làm quen chữ cái, trò chơi với các chữ cái, tập tô chữ cái ứng dụng phương pháp giáo dục tiên tiến STEAM, “Học bằng chơi, chơi mà học”, “Học qua các trải nghiệm” với nội dung, hình ảnh sống động, ngộ nghĩnh, hình thức tổ chức sáng tạo, lôi cuốn trẻ. (Ảnh minh họa: Trẻ làm quen chữ cái b, d, đ ứng dụng phương pháp STEAM) Để củng cố, ôn luyện các chữ cái cho trẻ, tôi đã thiết kế các bài giảng hướng dẫn trẻ làm quen chữ cái thông qua một số trò chơi, bài giảng điện tử Powerpoint, E-Learning: Tìm từ phù hợp với hình, tìm chữ còn thiếu trong từ, chữ nào biến mất, hoàn thành quy tắc sắp xếp chữ cái, tìm các chữ cái đã học thông qua bài thơ, đồng dao. Đặc biệt, với việc ứng dụng phương pháp giáo dục STEAM đổi mới tổ chức hoạt động làm quen chữ viết cho trẻ trên lớp đã thu được kết quả cao, trẻ thực sự yêu thích các hoạt động làm quen chữ cái, trò chơi với chữ cái, tập tô chữ cái hơn so với trước đây. Trẻ chủ động, tích cực hơn trong hoạt động nhận biết, phát âm chữ cái, khám phá đặc điểm, cấu tạo, các kiểu chữ cái qua hoạt động trải nghiệm như ghép nét, tìm chữ cái trong sách báo, truyện, trong thẻ tên các bạn, đồ dùng đồ chơi khác nhau, sáng tạo chữ cái bằng nhiều cách khác nhau, được tự do trải nghiệm với chữ viết theo ý thích giúp trẻ ghi nhớ lâu hơn, hứng thú hơn với mỗi giờ làm quen chữ viết. Kết quả hoạt động làm quen chữ cái b, d, đ của tôi tham dự hội thi “Giáo viên dạy giỏi” cấp trường được Ban giám hiệu đánh giá cao về nội dung, hình thức sáng tạo, sự hứng thú của trẻ và tôi đã đạt giải Nhất hội thi cấp trường. Hoạt động dự thi này đã được tổ chuyên môn tổ chức kiến tập lại để đội ngũ giáo viên trong trường học hỏi, trau dồi kỹ năng tổ chức hoạt động phát triển ngôn ngữ ứng dụng STEAM. Tạo cơ hội cho trẻ phát triển ngôn ngữ, làm quen với chữ cái, chữ viết ở mọi lúc, mọi nơi, mọi thời điểm. Tôi tuyên truyền phụ huynh thường xuyên đọc sách cho trẻ khi ở nhà vào các thời điểm: buổi tối hàng ngày, cuối mỗi tuần. Để thực hiện hiệu quả, tôi kết hợp cùng giáo viên trong lớp sưu tầm các mẩu chuyện, bài thơ, bài vè, câu đố vui kèm hình ảnh minh hoạ gửi ban giám hiệu duyệt và chia sẻ lên zalo nhóm lớp cho phụ huynh đọc cho trẻ nghe. Khi xây dựng môi trường góc thư viện ở lớp, tôi sắp xếp riêng từng loại sách, có ký hiệu với các loại tranh ảnh, sách truyện và hướng dẫn trẻ cách lấy đúng sách theo nhu
16 cầu như: Con muốn xem sách khám phá thì lấy ở kệ 2, truyện cổ tích ở kệ 3, sách trí tuệ ở kệ 4,… cất đúng chỗ, cách cầm sách, mở sách, cách đọc đúng cách, kể chuyện sáng tạo. Bên cạnh đó, tôi thường xuyên giao tiếp với trẻ giúp trẻ tự tin thể hiện nhu cầu, ý muốn của bản thân bằng lời nói và sử dụng lời nói một cách rõ ràng. Ngay từ đầu năm học, cô và trò đã tạo mối quan hệ thân thiết với nhau thông qua các hoạt động trò chuyện, giao lưu, chia sẻ như: Tôi tự giới thiệu về bản thân mình, từng trẻ giới thiệu tên, sở thích, khả năng của bản thân, giới thiệu về gia đình, nghề nghiệp của bố mẹ mình, địa chỉ của gia đình, khuyến khích trẻ mạnh dạn, tự tin giao tiếp với cô giáo và các bạn. Tận dụng các giờ hoạt động trên lớp, tôi khuyến khích trẻ mạnh dạn trao đổi, thảo luận với các bạn trong nhóm và tự tin chia sẻ hiểu biết, ý kiến của bản thân trong các hoạt động học, hoạt động chơi, hoạt động nêu gương cuối tuần,... nhằm phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ. Kết quả: Sau khi áp dụng biện pháp xây dựng môi trường giáo dục hiện đại “Lấy trẻ làm trung tâm” khuyến khích phát triển ngôn ngữ mạch lạc, hình thành kỹ năng “Tiền biết đọc”, “tiền biết viết” làm tiền đề cho trẻ bước vào lớp Một. Từ những hoạt động hướng dẫn trẻ làm quen chữ viết, làm quen với cách đọc sách, hoạt động tại các góc chơi, tôi đã thu được kết quả rất đáng khích lệ về ngôn ngữ của trẻ trong lớp. Cụ thể: 100% trẻ đã nhận biết và phát âm đúng chính xác 29 chữ cái, biết sao chép, viết được tên mình, sao chép và tô đúng chiều 29 chữ cái; 100% trẻ hứng thú với việc “đọc sách”, biết mở sách, cầm sách đúng chiều, lật mở từng trang sách. Đặc biệt, môi trường của lớp được trẻ thực sự yêu thích mỗi khi đến lớp, tỷ lệ trẻ đi học chuyên cần hàng tháng đều đạt 95% trở lên, 100% trẻ có vốn từ phong phú, diễn đạt mạch lạc, rõ ràng, nói đủ câu, lưu loát. Đa số trẻ mạnh dạn giao tiếp cùng cô và các bạn, giao tiếp tự tin với bạn, với cô giáo, đặt được một số câu đơn, câu ghép đơn giản, chủ động trình bày ý kiến của bản thân, tích cực tham gia hoạt động. Tôi đã lên chuyên đề kiến tập cấp trường về “Nhận biết nguy cơ không an toàn với bản thân” qua hoạt động khám phá, bản thân tôi cũng như đồng nghiệp, phụ huynh và Ban giám hiệu đều nhận thấy sự tiến bộ rõ rệt của trẻ về khả năng diễn đạt ngôn ngữ mạch lạc, kỹ năng trình bày chia sẻ ý kiến tự tin, chủ động, khả năng sao chép từ, chữ viết, ký hiệu, biển tên cũng như kỹ năng giải quyết tình huống của trẻ đã làm nên thành công của chuyên đề. Qua đó, 100% trẻ trong lớp được chuẩn bị tốt về ngôn ngữ sẵn sàng bước vào lớp Một. (Ảnh minh họa: Kiến tập chuyên đề “Phòng tránh tai nạn thương tích” của lớp)
17 3. Biện pháp 3: Rèn luyện thói quen và một số kỹ năng cần thiết phát triển tình cảm kỹ năng - xã hội cho trẻ Kỹ năng xã hội của trẻ mẫu giáo là một dạng hành động của trẻ nhằm thực hiện các mối quan hệ với mọi người xung quanh trên cơ sở nắm vững phương thức thực hiện và sự vận dụng tri thức, kinh nghiệm xã hội phù hợp với điều kiện hoàn cảnh giúp trẻ tự tin thể hiện ý thức về bản thân, tính tự lập chủ động của trẻ trong mọi hoạt động. Trẻ từ lớp mẫu giáo bước vào lớp Một là thực hiện một quá trình chuyển đổi giai đoạn từ hoạt động chủ đạo là chơi sang hoạt động học. Khó khăn lớn nhất trẻ gặp phải không phải là quá trình trẻ học vần, học số, làm tính mà chính là học cách hoà nhập với môi trường mới, hoạt động mới, quá trình tuân thủ các nền nếp học tập. Chính vì vậy, để trẻ có một tâm thế tốt, thoải mái, tự tin sẵn sàng bước vào lóp Một thì nhà trường và gia đình cần chuẩn cho trẻ các kỹ năng xã hội cần thiết giúp trẻ tự tin bước vào môi trường mới, môi trường học tập khi bước vào trường tiểu học sau này. 3.1. Phối hợp với phụ huynh rèn luyện thói quen và một số kỹ năng cần thiết cho hoạt động học tập của trẻ vào lớp Một Chương trình chăm sóc giáo dục hiện nay với phương pháp dạy học tích cực lấy trẻ làm trung tâm đã giúp trẻ chuyển hoạt động chủ đạo từ hoạt động vui chơi sang hoạt động học tập một cách thuận lợi. Tôi xác định nội dung nề nếp, thói quen cũng như kỹ năng cần thiết cho trẻ học tập như: Tạo cho trẻ thói quen vệ sinh cá nhân sạch sẽ hàng ngày khi đến lớp, lúc về nhà, giáo dục kỹ năng sống cơ bản như kỹ năng tự bảo vệ bản thân, chăm sóc sức khoẻ, lao động tự phục vụ qua các hoạt động rèn kỹ năng, thực hành các bài tập Montessori như: hướng dẫn trẻ cách đánh răng, cắt móng tay, chải đầu, buộc tóc, gấp quần áo,… tạo sự duyên dáng, lịch sự và tính tự lập cho trẻ trong mọi hoạt động, đây là một điều quan trọng trong quá trình chuẩn bị tâm thế, kỹ năng sống cần thiết cho trẻ vào lớp Một. Khi bước vào lớp Một, trẻ bước vào một môi trường mới nơi cô giáo không theo sát trẻ cả ngày. Trẻ phải tự lập, tự biết quan tâm đến bản thân mình, biết giữ gìn sức khoẻ, biết khi nào cần bỏ dép, lúc nào cần rửa tay, biết cách tự đi vệ sinh… Ngoài việc rèn trẻ tại lớp cũng như phối hợp cùng phụ huynh khuyến khích trẻ tự làm, chú ý rèn trẻ các kỹ năng lao động, vệ sinh như gấp chăn, gấp quần áo, rửa tay, lau mặt,... khi trẻ ở nhà để tạo tính tự lập, chủ động trong mọi hoạt động của trẻ. Khả năng tự lập giúp trẻ nhanh chóng hòa nhập với tập thể, trẻ luôn ý thức được công việc của mình và giải quyết công việc đó một cách chủ động, linh hoạt, sáng tạo. (Ảnh minh hoạ: Trẻ tự giác cất đồ dùng đúng nơi quy định khi đến lớp)
18 Tôi cho trẻ rèn luyện một số kỹ năng cơ bản của hoạt động học tập như việc sắp xếp bàn ghế, cách cầm bút, cầm sách, mở sách, tư thế ngồi học đúng,... giúp trẻ thích ứng với hoạt động mới. Thông qua hoạt động giáo dục kỹ năng sống “Chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp 1”, tôi cho trẻ làm quen với các đồ dùng học tập cần thiết khi bước vào lớp Một, thường xuyên cho trẻ tiếp xúc với sách, truyện, bút, thước, làm quen với môi trường của trường tiểu học. Đặc biệt, tôi tổ chức cho trẻ đi tham quan trường Tiểu học Đỗ Ngọc Du trên địa bàn xã giúp trẻ tìm hiểu, làm quen với trường tiểu học, quang cảnh sân trường, môi trường lớp ở trường tiểu học để trẻ hiểu rõ hơn về môi trường học tập mới và các hình thức hoạt động, vui chơi ở trường tiểu học, hạn chế sự bỡ ngỡ của trẻ khi chuẩn bị vào lớp Một. (Ảnh minh hoạ: Hướng dẫn trẻ kỹ năng sắp xếp đồ dùng học tập) Thêm nữa, ở lớp có một phụ huynh là giáo viên trường tiểu học Đỗ Ngọc Du nên tôi đã tổ chức hoạt động giao lưu cho trẻ với khách mời: “Mẹ của bé” trong hoạt động khám phá. Qua buổi trò chuyện, giao lưu với phụ huynh, trẻ đã được tìm hiểu về các hoạt động của các cô giáo, các bạn học sinh tiểu học ở lớp, ở trường, các đồ dùng học tập, sách vở, đồng phục của học sinh,… Qua đó, trẻ còn phát triển ngôn ngữ mạch lạc, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng đặt câu hỏi, trình bày ý kiến của bản thân để dần thích ứng với môi trường học tập mới sau này. (Ảnh minh hoạ: Trẻ giao lưu với khách mời “Mẹ của bé”) Ngoài ra, tôi chuẩn bị về tư thế, tác phong cho trẻ như: rèn luyện tư thế ngồi học, tư thế cầm bút đúng thông qua các hoạt động tập tô chữ cái, rèn kỹ năng sống “Tư thế ngồi học và cầm bút đúng”, tác phong gọn gàng, nhanh nhẹn, tự tin và tôn trọng người khác trong giao tiếp nhưng vẫn hồn nhiên, vui tươi. Bên cạnh đó, để tạo hứng thú cũng như củng cố kỹ năng của trẻ, tôi kết hợp với giáo viên trong lớp cho trẻ tham gia các ngày hội, ngày lễ, các hoạt động văn nghệ, thể thao, các hội thi tổ chức ở trường cũng như ở lớp: Giai điệu tuổi hồng, Hội khỏe măng non, Hoạ sĩ tí hon, Ước mơ của bé,… Trẻ tham gia các hoạt động mà trẻ yêu thích: Tạo hình, đọc thơ, kể chuyện, múa hát, trang trí bưu thiếp, làm đèn lồng Trung thu, làm hoa, bưu thiếp tặng bà, mẹ nhân ngày: Ngày Khai giảng, Tết Trung thu, 20/10, 20/11, ngày thành lập quân đội nhân dân Việt Nam, ngày 8/3,… Những hoạt động này không những giúp cho tâm hồn của trẻ luôn vui tươi mà còn rèn cho trẻ những kỹ năng cần cho cuộc sống và học tập như: Sự khéo léo của đôi bàn tay giúp trí óc phát triển tư duy sáng tạo, ngôn ngữ mạch lạc, kỹ năng giao tiếp, hoà nhập góp phần phát triển tình cảm, kỹ năng xã hội cho trẻ.