Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp nâng cao chất lượng cho trẻ 5-6 tuổi làm quen chữ cái

Chia sẻ: Canhvatxanhbaola | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:28

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Là một giáo viên mầm non trực tiếp đứng lớp chăm sóc và giảng dạy trong năm học 2020 - 2021, tôi luôn cố gắng tìm tòi, học hỏi áp dụng mọi hình thức đổi mới nâng cao phương pháp trong quá trình giảng dạy. Mục đích cho trẻ 5 - 6 tuổi làm quen chữ cái không chỉ nhằm cho trẻ biết được các mặt chữ cái để phát âm chuẩn khi nói mà còn tạo cho trẻ hứng thú học tiếng mẹ đẻ, làm tiền đề cho trẻ ứng dụng thích ứng với tập đọc, viết ở bậc học tiếp theo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp nâng cao chất lượng cho trẻ 5-6 tuổi làm quen chữ cái

UỶ BAN NHÂN DÂN HUYỆN MỸ ĐỨC TRƯỜNG MẦM NON BỘT XUYÊN * SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI LÀM QUEN CHỮ CÁI Lĩnh vực/môn : Giáo dục Mẫu giáo Cấp học : Mầm non Tên tác giả : Lê Thị Lan Đơn vị công tác : Trường Mầm non Bột Xuyên Chức vụ : Giáo viên NĂM HỌC: 2020 – 2021
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài: Ngôn ngữ của trẻ mầm non phát triển tốt chính là phương tiện quan trọng để phát triển trí tuệ giúp cho việc tiếp thu kiến thức học tập tốt ở tiểu học và các cấp học sau này. Hình thành và phát triển các kỹ năng nghe, nói, tiền đọc, tiền viết là rất quan trọng. Đó là nền tảng để hiểu về thế giới chữ cái và tiếp nhận nhiều tri thức mới. Thông qua các hoạt động sinh hoạt, học tập, lao động, qua các buổi tham quan, dạo chơi...cần kích thích trẻ sử dụng tiếng việt một cách thành thạo mở rộng vốn từ về thế giới xung quanh, tập cho trẻ biết cách diễn đạt những gì muốn nói một cách rõ ràng, không nói ngọng, không nói lắp... Việc hướng dẫn cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi “Làm quen chữ cái” là cơ hội tốt để sớm hình thành ở trẻ những năng lực hoạt động ngôn ngữ thái độ, phát triển trí tuệ và kỹ năng làm quen với chữ cái. Qua đó giáo dục tình cảm và phát triển tư duy mở rộng vốn hiểu biết của trẻ góp phần vào việc phát triển nhân cách toàn diện. Chuẩn bị cho trẻ một hành trang vững chắc để trẻ bước vào lớp 1 tiểu học. Như chúng ta đã biết trẻ mẫu giáo khi bước vào trường phổ thông là một bước ngoặt lớn và việc quan trọng nhất là ở đây ai sẽ là người giúp trẻ vượt qua những cái khó khăn đó? Không ai khác chính là các cô giáo, phụ huynh và bản thân trẻ. Ở mẫu giáo trẻ đang quen với vui chơi là hoạt động chủ đạo, nhưng khi trẻ vào tiểu học thì học tập lại là vai trò chủ đạo nên việc cho trẻ làm quen với chữ cái ở trẻ mẫu giáo không phải là đưa chương trình Tiếng Việt của lớp 1 vào dạy mà ở đây trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi được sử dụng các yếu tố vui chơi và các nhiệm vụ học tập sáng tạo thông qua các hoạt động học tập. Nhờ giáo viên biết linh hoạt, sáng tạo trong tiết dạy lấy trẻ làm trung tâm cho mọi hoạt động, biết khơi gợi lòng say mê, sự hứng thú của trẻ về hoạt động “Làm quen chữ cái” Tuy nhiên để trẻ nhanh chóng tiếp cận và phát huy tốt các kỹ năng đó thì một điều cần thiết là cần phải đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức. Trong quá trình cho trẻ làm quen với 29 chữ cái và một trong những con đường hiệu quả nhất là phải theo hướng giáo dục mầm non. Điều đó đồng nghĩa với việc phải tổ chức nhiều hoạt động khác nhau. Đó là các hoạt động trẻ yêu thích, hứng thú đáp ứng với sự phát triển của trẻ. Trẻ được trải nghiệm, tìm tòi, khám phá thể hiện chính mình, cô chỉ là người hướng lái gợi mở. Là một giáo viên phụ trách lớp mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi, tôi nhận thấy nâng cao chất lượng cho trẻ mẫu giáo lớn 5-6 tuổi làm quen với chữ cái, hình thành và phát triển kỹ năng nghe, nói, tiền đọc, tiền viết là rất quan trọng. Đó là nền tảng để trẻ hiểu về thế giới chữ viết và tiếp nhận những tri thức mới một cách nhanh chóng và dễ dàng.
Nhận thức được tầm quan trọng đó, năm học 2020 - 2021 tôi đã cố gắng trau dồi kiến thức của bản thân, tham gia các chuyên đề do phòng giáo dục và nhà trường tổ chức, học hỏi kinh nghiệm ở các đồng nghiệp, nghiên cứu các biện pháp hữu hiệu nhất, ứng dụng công nghệ thông tin một cách sáng tạo có hiệu quả cao và đặc biệt luôn áp dụng phương pháp “lấy trẻ làm trung tâm” nhằm truyền thụ đến trẻ sao cho trẻ lĩnh hội một cách nhẹ nhàng thoải mái hơn tránh được sự gò bó. Vì những lý do trên mà tôi đã quyết định lựa chọn nghiên cứu đề tài: "Một số biện pháp nâng cao chất lượng cho trẻ 5-6 tuổi làm quen chữ cái", với mong muốn góp một phần nhỏ bé tri thức của mình trong việc nâng cao hiệu quả cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi làm quen với chữ cái. 2. Mục đích của đề tài: Là một giáo viên mầm non trực tiếp đứng lớp chăm sóc và giảng dạy trong năm học 2020 - 2021, tôi luôn cố gắng tìm tòi, học hỏi áp dụng mọi hình thức đổi mới nâng cao phương pháp trong quá trình giảng dạy. Mục đích cho trẻ 5 - 6 tuổi làm quen chữ cái không chỉ nhằm cho trẻ biết được các mặt chữ cái để phát âm chuẩn khi nói mà còn tạo cho trẻ hứng thú học tiếng mẹ đẻ, làm tiền đề cho trẻ ứng dụng thích ứng với tập đọc, viết ở bậc học tiếp theo. Bản thân tôi mong muốn khắc phục những hạn chế trong hoạt động tổ chức cho trẻ “Làm quen chữ cái” nhằm nâng cao chất lượng cho trẻ 5-6 tuổi làm quen chữ cái được tốt hơn. 3. Khách thể nghiên cứu: a. Đối tượng nghiên cứu: Đề tài được áp dụng nghiên cứu trên 38 trẻ tại Lớp mẫu giáo 5-6 tuổi A1 – trường Mầm Non Bột Xuyên - Huyện Mỹ Đức - Thành phố Hà Nội. b. Phạm vi nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu trong năm học 2020 - 2021 bắt đầu từ tháng 09/2020 đến tháng 04/2021. c. Kế hoạch nghiên cứu. - Từ 5/9/2020 đến 20/9/2020: Chọn đề tài và trang bị lý luận. - Từ 20/9/2020 đến 10/02/2021: Tiến hành nghiên cứu và áp dụng các biện pháp. - Từ 10/02/2021 đến 20/04/2021: Phân tích kết quả và viết sáng kiến kinh nghiệm 4. Phương pháp nghiên cứu: a. Nghiên cứu cơ sở lý luận: + Các loại sách dạy trẻ làm quen với chữ cái.
+ Chương trình đổi mới dạy trẻ làm quen với chữ cái 5-6 tuổi trong trường mầm non. b. Phương pháp thực tiễn: - Khảo sát: + Khảo sát cơ sở vật chất. + Khảo sát mức độ nhận thức và kỹ năng của trẻ. - Quan sát khoa học: + Quan sát các hoạt động của giáo viên, hoạt động của trẻ ghi chép lại các hoạt động. + Quan sát giờ học của trẻ, quan sát các hoạt động trẻ chơi trò chơi với chữ cái, để xác định mức độ nhận thức và kỹ năng của trẻ. - Thực nghiệm khoa học: + Áp dụng biện pháp nâng cao chất lượng sau đó đưa ra một số bài tập để kiểm tra kết quả hình thành kỹ năng của trẻ. PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Khảo sát ban đầu: Để đạt hiệu quả tối đa trên trẻ và thực hiện tốt các biện pháp trên tôi tiến hành khảo sát ban đầu trên trẻ lớp tôi như sau: - Tổng số trẻ trong lớp là: 38 trẻ. - Ban đầu tôi đưa ra các bài tập như: cho trẻ phát âm các chữ cái, làm bài tập cá nhân tô đồ chữ cái, nối chữ cái, chơi bé ghép từ giống cô, cho trẻ đọc các bài đồng dao, ca dao…để đánh giá khả năng nhận biết của trẻ trong lớp. - Tôi tiến hành khảo sát ban đầu trên 38 cháu tại lớp mẫu giáo 5-6 tuổi A1 và nắm bắt được khả năng của các cháu trong lớp như sau: BẢNG KHẢO SÁT TỔNG HỢP BAN ĐẦU (Minh chứng: Có bảng khảo sát chi tiết từng trẻ) TT Khả năng Tốt Khá TB Yếu 15 12 8 3 1 Trẻ phát âm đúng, rõ dàng chữ cái 39,5% 30,8% 21% 8,7% Trẻ biết tô, đồ các nét chữ, sao chép 10 12 9 7 2 một số ký hiệu, chữ cái, tên 26,3% 31,6% 23,7% 18,4% của mình
Nhận dạng các chữ cái trong bảng 8 12 15 3 3 chữ cái tiếng việt. 30,8% 39,5% 8,7% 21% Thể hiện sự hứng thú đối với việc 15 12 8 3 4 đọc, thể hiện một số hành vi 39,5% 30,8% 21% 8,7% ban đầu của việc “đọc”. Trẻ thể hiện một số hiểu biết ban 10 9 6 13 5 đầu về việc viết. 26,3% 23,7% 15,8% 34,2% * Nguyên nhân có kết quả trên là do: - Trên hoạt động chung giáo viên đã sử dụng giáo án điện tử để dạy trẻ làm quen chữ cái nhưng chưa thực sự chú trọng đến thiết kế các trò chơi để nâng cao hiệu quả. Chưa đổi mới phương pháp dậy nên chưa thu hút được sự chú ý của trẻ với tiết học. - Sự quan tâm của cha mẹ học sinh về vấn đề học chữ của con không thực sự mang lại hiệu quả. - Cơ sở vật chất trang thiết bị đồ dùng phục vụ cho các hoạt động đã đầy đủ xong chưa phong phú và đa dạng, thu hút sự chú ý của trẻ. - Còn nhiều trẻ chưa đi học qua lớp mẫu giáo nên vẫn còn nhút nhát, vốn hiểu biết về thế giới xung quanh còn hạn chế, khả năng tiếp thu kiến thức còn chậm. Nhìn vào bảng khảo sát và những nguyên nhân trên tôi thấy những biện pháp thông thường, bài soạn dập khuôn, cứng nhắc chưa có biện pháp mới tác động thì chất lượng đạt được trên trẻ về các mức độ trung bình và yếu còn ở mức rất cao, số trẻ nhận biết và phát âm đúng còn thấp. Vì vậy tôi đã suy nghĩ làm thế nào để có biện pháp tối ưu nhất trong việc thực hiện nâng cao hiệu quả cho trẻ mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi làm quen với chữ cái. 2. Cơ sở lý luận: Làm quen chữ cái là hoạt động thuộc lĩnh vực phát triển ngôn ngữ của trẻ mầm non nói chung và của trẻ 5 tuổi nói riêng. Đây là một hoạt động quan trọng giúp trẻ phát triển ngôn ngữ “tiền đọc, viết”, hình thành và phát triển những năng lực và thái độ cần thiết chuẩn bị cho việc học tiếng việt khi trẻ bước vào lớp 1. Hệ thống chữ cái chỉ chung hệ thống ký hiệu dùng để ghi nhận lại ngôn ngữ. Nếu ngôn ngữ là hệ thống ký hiệu thì chữ cái là hệ thống ký hiệu của ký hiệu. Chữ cái có mối liên hệ mật thiết với ngôn ngữ nhưng không thể đồng nhất ngôn ngữ với chữ cái. Người ta có thể không biết chữ nhưng vẫn có ngôn ngữ bình thường.
Sự ra đời của chữ viết đã khẳng định sự tồn tại của nền văn minh, của tiến bộ vượt bậc trong xã hội con người... trong đó có sự kế thừa của nền văn minh và truyện lại từ đời này sang đời sau nền văn minh nhận loại. Dạy trẻ 5 tuổi làm quen với chữ cái là một nội dung chuyên biệt rất quan trọng đánh dấu mốc cho giai đoạn mở đầu làm quen với hệ thống ký hiệu của con người vì vậy để tổ chức hoạt động này giáo viên không chỉ nắm vững nội dung, phương pháp mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như môi trường giáo dục, phương pháp tổ chức hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ 5 tuổi, hình thức tổ chức hoạt động, các phương tiện trực quan, thiết kế nội dung hoạt động... 3. Thực trạng vấn đề: Ở trường mầm non, nội dung hoạt động “làm quen chữ cái” giúp trẻ nhận biết được các chữ cái và phát âm chuẩn các chữ cái, làm quen với một số ký hiệu thông thường trong cuộc sống, nhận biết hướng của việc đọc, viết, sao chép một số ký hiệu, chữ cái, tên của mình, thể hiện sự thích thú với sách… theo yêu cầu kiến thức, kỹ năng, thái độ của trẻ… trong khi tổ chức hoạt động này tôi đã gặp một số thuận lợi và khó khăn sau: 3.1. Thuận lợi: Năm học 2020-2021 được sự quan tâm của Phòng giáo dục và đào tạo huyện Mỹ Đức, trường Mầm non Bột Xuyên đã cho toàn thể giáo viên được học tập phần mềm giáo dục Gokids, giúp giảm tải áp lực về việc soạn giáo án cho giáo viên nên giáo viên có thời gian chăm sóc giáo dục trẻ tốt hơn. Qua những năm thực hiện chuyên đề ‘Làm quen chữ cái”, từ thực tế cùng với sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Phòng giáo dục và Đào tạo huyện Mỹ Đức và Ban giám hiệu trường mầm non Bột Xuyên. Trường đã khắc phục được những khó khăn bằng cách tạo điều kiện cho giáo viên học tập các chuyên đề do Sở giáo dục, Phòng giáo dục và đào tạo tổ chức khuyến khích động viên tạo điều kiện tốt nhất để học tập, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, nhà trường tổ chức thăm lớp, dự giờ của các giáo viên trong trường để góp ý, rút kinh nghiệm. Bên cạnh đó còn tổ chức cho giáo viên được thăm lớp dự giờ các trường trọng điểm trong huyện. Giáo viên luôn tìm tòi, tham khảo thêm sách báo tạp chí, mạng internet có nội dung liên quan đến việc cho trẻ làm quen chữ cái. Các giáo viên trong trường đã động viên lẫn nhau sáng tác thơ ca, hò, vè, ca dao, đồng dao, câu đố về chuyên đề làm quen chữ cái. Lớp luôn luôn được sự quan tâm của Ban Giám hiệu nhà trường, các cấp uỷ Đảng và chính quyền địa phương luôn quan tâm chăm lo cho công tác giáo dục.
Ba giáo viên đứng lớp mẫu giáo lớn đều đạt trình độ trên chuẩn, luôn yêu nghề, mến trẻ, nhiệt tình, năng động. Ban Giám hiệu đã có kế hoạch chỉ đạo chuyên đề làm quen với chữ cái, từ đó giáo viên đứng lớp rất thuận tiện cho việc thực hiện kế hoạch. Lớp được trang bị cơ sở vật chất, đồ dùng dạy học phù hợp với điều kiện dạy và học của cô và trẻ. Cảnh quan nhà trường thoáng mát, có cây che bóng mát, cây cảnh, có góc sáng tạo, góp phần rất lớn cho trẻ quan sát, từ đó cung cấp cho trẻ những biểu tượng thể hiện sự hiểu biết của mình về thế giới xung quanh. Nhà trường năm học nào cũng tổ chức thi “đồ dùng dậy học tự làm” nên số lượng đồ dùng dạy học ở lớp rất phong phú. 3.2. Khó khăn: Trong quá trình thực hiện chuyên đề bản thân tôi còn gặp nhiều khó khăn, một số cháu chưa mạnh dạn, nhiều cháu còn nói ngọng, nói lắp, nhận thức của trẻ chênh lệch nhau nên việc truyền thụ kiến thức gặp rất nhiều khó khăn. Đa số phụ huynh nghề nghiệp chính chủ yếu là làm nông nghiệp nên không ít cha mẹ học sinh chưa nhận thức được hết tầm quan trọng của độ tuổi mẫu giáo. Còn xem nhẹ việc học ở độ tuổi này. Cho con nghỉ học còn tuỳ tiện, đi muộn, chưa chịu khó dạy thêm cho con ở nhà. Một số gia đình lại nôn nóng trong việc học chữ của con em mình nên đã dạy trước tập tô dẫn đến việc tiếp thu bài của tiết học không đồng đều, trẻ tỏ ra kiêu căng vì mình đã biết rồi nên không còn chú ý đến tiết học. Kết quả hoạt động làm quen với chữ cái của trẻ chưa thực sự được tốt như mong đợi như: tỷ lệ trẻ không thích thú với sách, không biết giữ gìn, bảo vệ sách, chưa biết dở sách, hoặc để sách ngược... Những thực trạng trên gây khó khăn trong việc truyền thụ kiến thức của cô và khả năng tiếp thu của trẻ đó là sự bất cập giữa gia đình và nhà trường. 4. Các biện pháp đã tiến hành: Dựa vào mục tiêu giáo dục mầm non nói chung và kết quả mong đợi của lứa tuổi mẫu giáo 5-6 tuổi nói riêng về nhận thức, trí tuệ, thể lực, đặc biệt là ngôn ngữ và các nhu cầu của trẻ để từ đó tôi tìm hiểu và đưa ra một số biện pháp làm quen với chữ cái cho trẻ 5-6 tuổi. Đây là một việc cần thiết vì nó mang lại cho mỗi trẻ niềm vui, sự tự tin, mạnh dạn và có một kiến thức vững vàng tạo tâm thế tốt nhất cho trẻ khi trẻ bước vào lớp 1, tạo cơ hội cho trẻ được tham gia vào tất cả các hoạt động cùng gia đình, nhà trường và ngoài xã hội. Từ những yêu cầu trên tôi đã đưa ra và thực hiện có hiệu quả một số biện pháp sau:
4.1. Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch cá nhân ngay từ đầu năm học: Ngay từ đầu năm học tôi đã lên kế hoạch cá nhân cho bản thân mình dựa vào kế hoạch hoạt động của nhà trường và tôi còn kết hợp với tổ chuyên môn xây dựng mục tiêu, ngân hàng hoạt động cho cả năm học trên phầm mềm giáo dục Gokids, dựa theo mục tiêu ngân hàng đó tôi đề ra kế hoạch cá nhân cho bản thân mình. Tôi nhận thấy việc lập kế hoạch cá nhân đầu năm học là một việc làm rất quan trọng, đó là hướng đi, hướng phấn đấu hay còn là kim chỉ nam cho mọi hoạt động trong cả năm học. Xây dựng kế hoạch cá nhân từ đầu năm học tốt sẽ giúp giáo viên chủ động trong việc tổ chức thực hiện các hoạt động giáo dục. Và tôi đã xây dựng kế hoạch cá nhân cho bản thân mình dựa theo những tiêu chí sau: Trang trí các góc chơi theo hướng mở, làm thêm nhiều đồ dùng, đồ chơi tự tạo ở các góc, sưu tầm nhiều nguyên vật liệu khác nhau cho trẻ hứng thú vào các hoạt động. Sưu tầm nhiều tranh ảnh, video, clip qua mạng internet cho trẻ được mở rộng vốn hiểu biết của mình. Phải nghiên cứu sáng tạo ra nhiều bài giảng điện tử hay, các trò chơi hấp dẫn với trẻ. Tìm đọc sách, báo, tài liệu dạy trẻ theo phương pháp mới. Tham gia các lớp bồi dưỡng chuyên môn, chuyên đề do phòng giáo dục và đào tạo, nhà trường tổ chức. Không ngừng học tập nghiên cứu tài liệu để nâng cao trình độ năng lực bản thân, tìm tòi những cái mới và phù hợp với trẻ của lớp đáp ứng nhu cầu học tập của trẻ. 4.2. Biện pháp 2: Trang trí môt trường nhóm lớp theo hướng mở “lấy trẻ làm trung tâm”: Với trẻ mẫu giáo thì những gì mới lạ đẹp mắt, hấp dẫn là gây được sự chú ý của trẻ. Vì thế việc tạo môi trường làm quen chữ cái trong lớp học rất cần thiết. Ngay từ đầu năm học thực hiện theo sự chỉ đạo của Ban giám hiệu nhà trường tôi đã trang trí lớp theo hướng mở lấy trẻ làm trung tâm, tránh lòe loẹt, rối mắt, các góc trang trí có sản phẩm của cô và trẻ, đặc biệt tôi dung các nám dính, hộp bóng kính để trang trí giúp cho trẻ lấy cất sau khi chơi dễ dàng và sau mỗi chủ đề tôi lại cho trẻ cùng cô trang trí lớp chuẩn bị đón chủ đề mời, mỗi góc chơi đều có các sản phẩm của cô và trẻ cùng làm nên trẻ rất thích. (Hình 1) Ví dụ: Trang trí chủ đề “Tết và trường mầm non” tôi và trẻ lúc vui chơi hay giờ rảnh rỗi tôi thường cắt, dán chữ cái, vẽ tranh, làm đu quay, cầu trượt, ngôi nhà, các loại quả hay con vật để trang trí góc theo chủ đề.
Hơn nữa tất cả các góc chơi trong lớp tôi đều chú trọng trang trí và ghi tên góc, tên nhóm chơi bằng phông chữ VnAvant (phông chữ in thường) giúp trẻ có thể học chữ cái ở mọi lúc, mọi nơi trong lớp. (Hình 2) 4.3. Biện pháp 3: Làm đồ dùng đồ chơi tự tạo cho hoạt động "Làm quen chữ cái” Nhiều năm qua trường Mầm non Bột Xuyên đã tổ chức rất tốt hội thi “Đồ dùng sáng tạo tự làm cấp trường” nên số lượng đồ dùng ở các lớp rất phong phú, tuy nhiên đồ dùng phục vụ cho hoạt động làm quen chữ cái vẫn còn rất hạn chế, đặc biệt là đồ dùng phục vụ cho hoạt động góc chữ cái tại lớp, chính vì vậy mà ngay từ đầu năm học tôi đã tìm tòi trên các trang mạng internet, học hỏi các đồng nghiệp trong trường và các trường bạn để làm các đồ dùng đồ chơi phục vụ cho việc học tập của trẻ được tốt hơn, đặc biệt tôi chú trọng đến các đồ dùng Montessory và đồ dùng phục vụ cho hoạt động chữ cái. (Hình 3) Trẻ mầm non nhận thức bài học qua các đồ dùng trực quan là chủ yếu cho nên tôi đã sưu tầm, thu gom những nguyên vật liệu phế thải để tận dụng làm các đồ dùng phục vụ cho hoạt động vui chơi học tập của trẻ. Những chai nhựa, bìa cattong, nắp chai, cốc giấy, vải vụn, lon bia, lõi giấy vệ sinh… tôi đều nhờ các bậc phụ huynh thu gom và mang đến lớp cho cô làm đồ dùng đồ chơi cho trẻ, các đồ dùng đó không gây tốn kém về vật chất mà lại dễ tìm, dễ kiếm nên các phụ huynh cũng rất nhiệt tình ủng hộ. Những cốc giấy tôi sơn nhiều màu khác nhau sau đó dán chữ cái lên và cho trẻ chơi được rất nhiều trò chơi trên hoạt động học và hoạt động góc. Ví dụ: Trên hoạt động học phần trò chơi luyện tập tôi cho mỗi trẻ lên chọn cho mình 1 chiếc cốc và ngồi hình tròn để chơi trò chơi chuyển cốc, trẻ hát và chuyển cốc cho nhau, khi hết nhạc, cô hô “cốc màu vàng” trẻ nào có cốc màu vàng thì giơ lên và gọi tên chữ cái có trên cốc của mình. Cứ như thế cô cho trẻ chơi nhiều lần để lần lượt trẻ đều được gọi tên chữ cái vừa được học thuộc chữ cái. Qua trò chơi trẻ rất hứng thú, vui thích và ghi nhớ kiến thức cô dậy.(Hình 4) Ví dụ: Giờ hoạt động góc, trẻ dùng những chiếc cốc để xếp lại với nhau tạo thành từ mà cô đưa ra. Hay những thanh gỗ, que kem tôi vẽ các hình khác nhau bên dưới có các chữ cái, trẻ sẽ tìm và ghép các thanh gỗ, que kem lại với nhau tạo thành hình và từ liên quan đến hình ảnh đó. (Hình 5) Những chiếc nắp chai nhựa cũng được tôi thu gom và làm đồ dùng phục vụ cho hoạt động góc chữ cái như tôi dán các chữ cái lên nắp cho trẻ chơi trò chơi “bé ghép từ giống cô”, hay tôi làm các cổ chai dán vào bìa cattong bên
trong có chứa chữ cái in hoa, trẻ sẽ dùng các nắp chai có chữ cái in thường xoáy vào các cổ chai sao cho phù hợp. (Hình 6) 4.4. Biện pháp 4: Gây hứng thú cho trẻ trên hoạt động "Làm quen chữ cái” Như chúng ta đã biết, trẻ em là một thực thể tự nhiên, giáo dục bắt đầu từ đứa trẻ, trẻ là trung tâm của mọi hoạt động. Muốn đạt được mục tiêu đó trước tiên tôi phải chú ý đến đặc điểm tâm sinh lý của trẻ. Trẻ ở đây sự tập trung chú ý chưa bền vững, trẻ thích những cái đẹp, mới lạ có hấp dẫn cao, nên việc gây hứng thú cho trẻ ở bộ môn này lại càng quan trọng hơn bởi tính chất cứng nhắc và khô khan có phần "kỷ luật". Nếu như cô giáo cứ ép buộc trẻ ngồi học một cách tuân thủ như một học sinh tiểu học hoặc một hoạt động dạy không có sáng tạo, dập khuôn chưa có hình thức đổi mới còn theo phương pháp cũ dẫn đến trẻ uể oải trong hoạt động phân tán tư tưởng, nhàm chán, tiếp thu bài hạn chế. Và tôi đã tìm ra một số giải pháp gây sự hứng thú cho trẻ đó là: Trước hết là chuẩn bị đầy đủ đồ dùng cho cô và trẻ vì đồ dùng rất cần thiết, trẻ mẫu giáo suy nghĩ bằng hình thức tư duy hình tượng, tư duy gắn liền với tình cảm. Trẻ ghi nhớ những gì gây ấn tượng mạnh, một câu chuyện hấp dẫn hay một bức tranh đẹp mới lạ.... Chính vì thế, khi dạy một hoạt động "Làm quen chữ cái" tôi cho rằng: Đồ dùng trực quan là yếu tố quan trọng không thể thiếu nhưng cô giáo lại là người truyền thụ kiến thức đến với trẻ, vì thế giáo viên luôn luôn phải đổi mới hình thức gây hứng thú cho trẻ vào tiết học khác nhau như: đọc vè có kết hợp với nhạc, kể một đoạn truyện do cô tự sáng tác có liên quan đến bài học, hay chơi các trò chơi mới lạ gây sự chú ý của trẻ vào tiết học… Ví dụ 1: Đối với tiết học “Làm quen chữ cái l,m,n” chủ đề thực vật Tôi gây hứng thú cho trẻ bằng cách đọc bài “vè rau củ” tôi cho trẻ đọc kết hợp với nhạc vè, trẻ sẽ thích thú hơn, và biết đọc ngắt nghỉ đúng nhịp theo nhạc. Sau khi đọc xong tôi hỏi trẻ đọc bài vè gì? Trong bài vè có nhắc đến những loại rau củ quả nào? Trẻ rất nhớ và trả lời câu hỏi của cô rất nhanh, rõ ràng, mạch lạc. Ví dụ 2: Hay với tiết làm quen chữ cái e, ê tôi gây hứng thú cho trẻ bằng cách chơi trò chơi “Thử tài bé yêu” chơi trên máy tính. Cách chơi như sau: tôi cho trẻ xúm xít lại và trên màn hình rất nhiều chữ cái sẽ xuất hiện rồi lại biến mất rất nhanh có kết hợp với nhạc hiệu, khi trẻ nghe thấy nhạc sẽ phải nhảy theo cách mình thích và khi hết nhạc màn hình biến mất trẻ sẽ nói cho cô và các bạn xem mình vừa nhìn thấy những chữ cái gì mà các con đã biết. Sau khi trẻ chơi xong tôi cho màn hình xuất hiện chữ cái mới và trẻ sẽ đoán xem đó là chữ cái gì? Vì sao lại biết chữ cái đó.
Qua đó, trẻ rất vui vẻ hứng thú tham gia vào tiết học, trẻ ghi nhớ khắc sâu kiến thức mà cô truyền thụ đặc biệt là được đọc và làm quen từng chữ cái, một cách nhẹ nhàng sinh động, trẻ sẽ không bao giờ quên các chữ cái mà cô đã dậy. (Hình 7) 4.5. Biện pháp 5: Phương pháp hướng dẫn phải luôn luôn dựa vào trẻ lấy trẻ làm trung tâm: Trong các giờ học nói chung và giờ học làm quen với chữ cái nói riêng hãy để trẻ tự thể hiện, cô luôn là người động viên, khuyến khích trẻ. Ví dụ 1: Trong giờ học “Làm quen chữ cái s, x” khi cô mở hình ảnh “Tre xanh” và cô cho trẻ lên tìm các chữ cái đã học và hỏi trẻ chữ cái ở vị trí thứ 4 là chữ cái gì? Vì sao con biết? Rồi sau đó cô mới giới thiệu về chữ cái đó, hay khi trẻ so sánh sự giống và khác nhau giữa 2 chữ cái đó cô nên để trẻ đưa ra ý kiến của mình trước rồi cô là người chốt lại các ý kiến của trẻ. (Hình 8) Ví dụ 2: Giờ học “Tập tô chữ cái h,k” cô cho trẻ chơi trò chơi “Đi siêu thị” cách chơi như sau: Cô chia lớp thành 3 đội chơi trên rổ có các loại rau củ quả có dán các chữ cái khác nhau, nhiệm vụ của 3 đội là đi siêu thị mua các loại rau củ có chứa chữ cái h,k, trò chơi diễn ra trong một bản nhạc, nhạc dừng đội nào mua được nhiều rau củ quả có chứa chữ cái h,k nhiều nhất thì đội đó giành chiến thắng, sau khi trẻ chơi cô kiểm tra kết quả và khen ngợi trẻ. Sau đó cô mời trẻ phát âm 2 chữ cái h, k và hỏi trẻ cách tô theo nét chấm mờ chữ cái h sẽ tô như thế nào, sau đó cô hướng dẫn trẻ cách tô, tư thế ngồi và cách cầm bút. Với chữ cái k cô tiến hành các bước tương tự. Qua cách thực hiện dậy trẻ luôn lấy trẻ làm trung tâm tôi thấy trẻ được nói lên suy nghĩ của mình, ngôn ngữ của trẻ được phát triển tốt hơn, trẻ hứng thú hơn vào hoạt động. 4.6. Biện pháp 6: Luôn ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động “Làm quen chữ cái” Năm học 2020-2021 là năm học mà ngành giáo dục và đào tạo Hà Nội tổ chức ngày hội công nghệ thông tin lần thứ V với chủ đề “chuyển đổi số ngành giáo dục và đào tạo – xây dựng giáo dục thông minh” qua chủ đề đó bản thân tôi nhận thấy việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dậy và học tập là vô cùng quan trọng. Tôi cũng đã tham gia thiết kế bài giảng E-learning và đạt được giải nhì cấp huyện, giải ba cấp thành phố. Năm học 2020-2021 cũng là năm học thứ hai chịu ảnh hưởng từ dịch bệnh Covid-19 được sự chỉ đạo của Sở giáo dục và đào tạo Hà Nội, Phòng giáo dục và đào tạo huyện Mỹ Đức, cũng như Ban giám hiệu nhà trường cho học sinh nghỉ học trong thời gian bùng phát dịch với phương châm “nghỉ học nhưng
không ngừng học”, trong thời gian đó tôi đã thiết kế các bài giảng Elearning, các video dậy trẻ gửi trên nhóm Facebook của lớp để các phụ huynh cho con học ở nhà và việc dậy học online không làm gián đoạn quá trình học tập của các con khi ở nhà nghỉ dịch. Qua đó càng thấy tầm quan trọng của việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dậy và học tập là vô cùng cần thiết. Việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen chữ cái là rất phù hợp với yêu cầu đổi mới trong dạy và học ở giai đoạn hiện nay. Căn cứ vào đặc điểm tư duy trực quan hình tượng của trẻ 5-6 tuổi, tôi đã thực hiện việc ứng dụng công nghệ thông tin trong tổ chức hoạt động làm quen chữ cái lớp tôi phụ trách như sau: * Thiết kế bài giảng điện tử Powerpoint một cách sinh động có hiệu quả, sử dụng những hình ảnh, âm thanh, video, hiệu ứng hoạt hình phù hợp làm tăng sự chú ý và hứng thú của trẻ trong các hoạt động chung làm quen chữ cái Hiệu ứng hoạt hình là những kỹ xảo đặc trưng của bài giảng điện tử, nó tạo ra chuyển động về hình ảnh, thay đổi về màu sắc, kích cỡ của hình ảnh.... tạo nên tính chuyển động trong trình chiếu bài giảng có tác động rất tốt đến tâm lý của trẻ, giúp trẻ chú ý và hứng thú quan sát nội dung giáo viên truyền đạt. Tuy nhiên việc sử dụng hiệu ứng hoạt hình không phù hợp và không khớp với lời giảng của giáo viên trẻ chỉ chú ý đến nội dung giáo viên đưa ra như đang xem một bộ phim mà không chú ý đến yêu cầu bài học. Vì vậy khi xây dựng giáo án điện tử dạy trẻ làm quen chữ cái tôi đã giành thời gian lựa chọn hiệu ứng phù hợp và đặt chế độ On click giúp tôi chủ động trong việc điều khiển các nội dung trong slide khi dạy trẻ sao cho khớp với lời giảng của mình và thu hút được trẻ quan sát và trả lời câu hỏi đặt ra. (Hình 9) Với âm thanh và video khi thiết kế vào bài giảng Powerpoint thì trên thẻ Playback nên chọn chế độ là Automatically, vì khi giáo viên muốn trình chiếu cho trẻ xem một đoạn video hay nghe một đoạn nhạc nào đó mà lại phải nhấn núi mũi tên để bật thì sẽ làm gián đoạn tiết học gây mất sự chú ý của trẻ vào tiết học. (Hình 10) * Thiết kế những trò chơi học tập hấp dẫn trẻ trên bài giảng powerpoint để tổ chức trò chơi luyện tập: Sau khi dạy trẻ nhận biết và phát âm chữ cái tôi cho trẻ chơi những trò chơi học tập nhằm củng cố rèn luyện và nhận biết và phát âm đúng chữ cái và khai thác sâu nội dung bài. Hiện nay việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học không chỉ yêu cầu giáo viên truyền đạt kiến thức cho trẻ thông qua bài giảng điện tử mà còn yêu cầu trẻ phải là trung tâm trong quá trình học. Trong khi phát biểu xây
dựng bài cũng như qua các trò chơi học tập tôi đã cho trẻ trực tiếp hoạt động với máy tính. Thực tế là cứ mỗi khi chuyển sang phần trò chơi là trẻ rất hứng thú và hoạt động sôi nổi hẳn lên, trẻ giành hết sự chú ý và tích cực của mình, chủ động hoàn toàn trong mỗi trò chơi chữ cái. Tôi thiết kế và lựa chọn các nhóm trò chơi như: - Ai thông minh hơn - Ô chữ kỳ diệu - Ong tìm chữ - Tìm quả cho cây - Đuổi hình bắt chữ - Tìm từ còn thiếu : trong từ, trong dãy sắp xếp. (ghi nhớ biểu tượng chữ, nhận dạng chữ) Ví dụ 1: Trò chơi Hộp quà bí mật: Cách chơi như sau: tôi chia trẻ thành 3 đội chơi, trên màn hình có các hộp quà mang số 1,2,3,4. Trẻ ở 3 đội sẽ lần lượt chọn các hộp quà mà mình thích, sau khi hộp quà mở ra có phần ghi âm về cấu tạo chữ hay hình ảnh có chứa chữ cái mà hôm nay trẻ được học… trẻ 3 đội sẽ hội ý và lắc sắc xô giành quyền trả lời, đội nào trả lời nhanh và đúng thì sẽ giành chiến thắng. (Hình 11) Ví dụ 2: Trò chơi tìm chữ cái còn thiếu trong từ Cách chơi: cô đặt câu hỏi: Đây là quả bưởi phía bên dưới cô cũng có từ quả bưởi cô cho trẻ phát âm. Cô đưa ra từ quả bưởi nhưng thiếu chữ b và cô yêu cầu trẻ tìm chữ cái còn thiếu trong số các chữ cái phía trên. Khi kiểm tra kết quả cô mời trẻ lên click chuột vào chữ cái trẻ tìm. (Hình 12) * Thiết kế bài giảng E-learning để dạy trẻ trong và ngoài tiết học: Ngoài thiết kế những trò chơi học tập trên bài giảng điện tử để dạy trẻ trên hoạt động chung tôi còn thiết kế các trò chơi hay trên bài giảng E-learning đặc biệt là các trò chơi chữ cái trên trang Violet để tổ chức cho trẻ được thao tác với máy tính trong những giờ học, giờ chơi ở các góc hoặc giờ hoạt động chiều của lớp. Như vậy sẽ giúp trẻ củng cố và mở rộng thêm khả năng nhận dạng chữ cái, khả năng tri giác từ trọn vẹn, ghi nhớ và nghe hiểu. Và đặc biệt trẻ rất hứng thú và yêu thích học chữ cái. (Hình 13) Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy trẻ làm quen chữ viết không chỉ giúp tôi lên kế hoạch soạn giảng, khai thác triệt để nội dung dạy học đáp ứng được nhu cầu hứng thú của trẻ trong hoạt động chung mà còn giúp các cháu rất thích thú và tích cực tham gia hoạt động với máy tính. Qua đó trẻ ghi nhớ biểu tượng chữ cái
in thường, viết thường, in hoa rất tốt và vốn từ của trẻ phát triển phong phú hơn. (Hình 14) 4.7. Biện pháp 7: Tổ chức trên hoạt động học: Hình thức cho trẻ làm quen với chữ cái thông qua hoạt động học tập là hình thức cơ bản và chủ yếu, vì nó thực hiện được mục đích yêu cầu của bài học, kiến thức mà trẻ thu nhận được có hệ thống lôgíc. Để giờ hoạt động học đi vào tâm hồn trẻ một cách sống động, không khô khan, cứng nhắc thì điều đầu tiên là cô giáo thực sự phải có nghệ thuật dẫn dắt. Hoạt động học làm quen với chữ cái đưa thế giới chữ cái đến với trẻ bằng nhiều phương pháp, hình thức khác nhau. Các phương pháp, hình thức đó gắn liền với nhau một cách chặt chẽ. Mỗi phương pháp, hình thức đều có ưu thế và hạn chế nhất định. Vì vậy khi dạy trẻ làm quen với chữ cái cô giáo cần lựa chọn các phương pháp, hình thức phù hợp với yêu cầu của từng hoạt động, để thu hút sự tập trung chú ý tạo hứng thú của trẻ trong hoạt động, giúp cho hoạt động học đạt hiệu quả cao. Muốn vậy cô giáo phải: - Lấy trẻ làm trung tâm. - Phát huy tính tích cực của trẻ. - Dạy trẻ theo hướng lồng ghép tích hợp. - Luôn ứng dụng công nghệ thông tin một cách phù hợp, có hiệu quả Một yêu cầu đặt ra đối với giáo viên khi cho trẻ "Làm quen chữ cái" là các kiến thức khi truyền thụ đến trẻ phải hết sức ngắn gọn, tuyệt đối tránh hình thức, dập khuôn, máy móc, áp đặt, luôn sáng tạo đổi mới hình thức. vì thế trước khi tiến hành một hoạt động "Làm quen chữ cái" tôi phải chuẩn bị đồ dùng, giáo án và nghiên cứu kỹ bài soạn. Nắm rõ yêu cầu của bài dạy chọn trò chơi phù hợp với nguyên tắc động – tĩnh. Ngoài ra, để tạo hứng thú thì cô phải có nghệ thuật lên lớp ngôn ngữ diễn đạt ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu để hấp dẫn trẻ vào hoạt động học. Trước khi vào bài tôi thường kể chuyện hoặc sáng tác thơ, vè hay những trò chơi, bài hát luôn cuốn hút trẻ vào thực tế để trẻ dễ nhớ, dễ hiểu tránh gò bó. Ví dụ: Cho trẻ làm quen với chữ l,m,n chủ đề thực vật, tôi giới thiệu: Hôm nay chúng mình tổ chức hội hoa xuân, các loài hoa về dự hội rất là đông đủ. Nào chúng mình cùng xem có những loài hoa gì? Trẻ đi và hát bài "Màu hoa" sau đó kể tên hoa ly, hoa đào, hoa phù dung, hoa cánh bướm.... lần lượt mở hình ảnh trên tivi cho trẻ xem hình ảnh các loài hoa đó và cô đọc câu đố về hoa ly, cho trẻ đoán tên hoa, sau đó cô mở hình ảnh hoa ly cho trẻ đọc từ dưới hình
ảnh và tôi cho trẻ lên tìm những chữ cái mà các con đã được học, rồi cho trẻ tìm chữ cái ở vị trí thứ 4 là chữ cái gì? Vì sao con biết? cho trẻ phát âm chữ l, Cô hướng dẫn trẻ phát âm chữ l, rồi cho cả lớp phát âm, tổ, nhóm, cá nhân trẻ phát âm chữ l, sau đó cô đưa chữ l to cho trẻ chuyền tay nhau và phát âm chữ l, cô lại giới thiệu chữ l ở 3 dạng chữ in thường, in hoa, viết thường. Cô tiến hành các bước tương tự với chữ cái m,n Sau đó cho trẻ chơi trò chơi luyện tập như trò chơi “Tìm chữ cái theo hiệu lệnh, tìm nhà, đi siêu thị, ô của bí mật, súc xắc vui nhộn…” Với cách dậy như thế sẽ thu hút được sự chú ý của trẻ vào tiết học mà trẻ sẽ khắc sâu ghi nhớ kiến thức mà cô truyền đạt. (Hình 15) 4.8. Biện pháp 8: Lồng ghép tích hợp vào các hoạt động khác: Cô giáo là người xác định chủ đề lên kế hoạch tổ chức lồng ghép tích hợp các môn học một cách hợp lý để trẻ phát huy khả năng vốn có và hứng thú khuyến khích trẻ tích cực chủ động say mê trong hoạt động. Ngoài việc dẫn dắt bằng ngôn ngữ thì sự linh hoạt sáng tạo, ứng xử nhanh của cô giáo trong một hoạt động học mang lại sự chú ý cho trẻ, cô giáo phải kết hợp nhuần nhuyễn các hoạt động khác vào tiết học làm quen chữ cái. * Tích hợp hoạt động làm quen với Toán: Hoạt động làm quen với toán được lồng ghép vào hoạt động làm quen chữ cái thường được đưa vào hoạt động học, trò chơi, sau khi trẻ chơi xong kiểm tra kết quả bằng cách đếm như vậy trẻ sẽ rất hứng thú với việc lồng ghép toán vào các hoạt động chữ cái. Ví dụ 1: Khi cô cho trẻ làm quen chữ cái i,t,c. Cô đưa ra hình ảnh và từ có chứa chữ cái t như “Thợ may” và cô có thể hỏi trẻ trong từ có mấy chữ cái, mời trẻ đếm, hỏi trẻ chữ cái đứng ở vị trí thứ 5 là chữ cái gì? Vì sao con biết. (Hình 16) Ví dụ 2: Trò chơi “Đi siêu thị” cô cho trẻ ở 3 đội đi siêu thị mua các loại rau củ quả có gắn các chữ cái đã học, trẻ lần lượt ở mỗi hàng lên tìm các loại rau củ quả có gắn chữ cái theo yêu cầu của cô, sau khi hết thời gian cô cho trẻ đếm kiểm tra kết quả của 3 đội chơi. Đối với trẻ mầm non thì học phải đi đôi với hành kết hợp với cuộc sống, không những trên hoạt động học, hoạt động chơi mà còn ở mọi lúc mọi nơi. * Tích hợp làm quen văn học: Khi vào một hoạt động làm quen chữ cái tôi thường tích hợp hoạt động văn học vì nó phù hợp với bộ môn chữ cái. Đây là một hoạt động mà Bộ giáo dục chọn làm chuyên đề mũi nhọn cùng lúc chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp
một. Khi tích hợp một câu chuyện hay một bài thơ có các nhân vật, sự vật, con vật có tên gọi trong đó có chứa chữ cái mà cô định cho trẻ làm quen. Một số bài đồng dao, bài vè mà trẻ đọc thường có những âm điệu, vần dễ nhớ mà qua đó có chứa nhiều các chữ cái Ví dụ 1: bài “Nu na nu nống” Tôi có thể vận dụng ôn chữ cái n để rèn cách phát âm n rất nhiều thông qua bài này, đồng thời sửa được ngọng cho những trẻ nói ngọng n- l. Ví dụ 2: bài “Đi cầu đi quán” Bài đồng dao này trẻ được luyện phát âm chữ đ, trẻ cũng luyện được cách phát âm chuẩn giúp cho trẻ phát triển ngôn ngữ rõ ràng mạch lạc hơn. Với thơ tôi cho trẻ được đọc bài thơ nhằm rèn luyện ngôn ngữ cho trẻ, trẻ biết cách đọc thơ từ trái sang phải, từ trên xuống dưới, biết cách ngắt nghỉ, giúp trẻ không nói ngọng, nói lắp Ví dụ: Chủ đề “Trường mầm non” Qua bài thơ “Cô giáo của em” tôi in cho mỗi trẻ 1 bài trên giấy A4 phông chữ in thường VnAvant phù hợp để trẻ có thể tìm được các chữ cái mà cô yêu cầu, tôi cũng có 1 bản giống của trẻ nhưng to hơn, tôi cho trẻ nhìn lên bảng đọc theo cô và nhìn cô chỉ vào từng chữ đọc, sau đó trẻ nhìn vào bài của mình đọc lần 2, chỉ tay vào từng chữ và đọc rồi trẻ làm theo yêu cầu của cô là tìm và gạch chân chữ cái o, ô ơ có trong bài thơ. Với truyện, tôi mong muốn thay đổi hình thức khi cho trẻ làm quen chữ cái để trẻ hứng thú và cuốn hút vào hoạt động làm quen chữ cái, xuyên suốt từ đầu đến cuối là một câu chuyện nhằm gây hấp dẫn với trẻ. Ví dụ: Cho trẻ làm quen chữ cái: i, t, c tôi kể cho trẻ nghe câu chuyện về một con vịt, đưa tranh con vịt giới thiệu chữ cái i cô thực hiện như phương pháp của làm quen chữ cái mới, tới chữ t cô lại kể tiếp chuyện vịt xuống ao kiếm ăn sau đó tối về đẻ trứng, giới thiệu tranh “quả trứng” để trẻ làm quen chữ t. Rồi từ trứng vịt nở ra chú vịt con, cô giới thiệu tranh “chú vịt con” cho trẻ làm quen với chữ cái c. Kể cả phần trò chơi củng cố ôn luyện cũng có trò chơi tìm thức ăn cho vịt mà thức ăn của vịt là con giun, hạt thóc cô đưa những hình ảnh có gắn từ kèm theo chứa chữ: i, t, c. Và các chữ cái khác cũng vậy tôi thường sử dụng thơ ca hò vè câu đố để gây hứng thú. Ví dụ: Câu đố chứa chữ “â” : “Chữ gì một nét còng tròn. Bên phải nét thẳng, trên đầu có ô.” Hoặc chữ m: “Chữ gì hai nét móc Đứng liền kề cạnh nhau
Thêm một nét móc nữa Là chữ gì nói mau?”. Hay chữ i: Tôi là một nét thẳng Có dấu chấm ở trên Bé hãy thử đoán xem Chữ cái gì bé nhé Thơ ca, hò, vè dễ nhớ, dễ đọc rất gây hứng thú cho trẻ như bài "Rềnh rềnh ràng ràng", "Vè con cua" , “Vè rau củ”… * Tích hợp hoạt động âm nhạc: Với tiết học chữ cái cô giáo có thể lựa chọn âm nhạc để gây hứng thú cho trẻ vào tiết học bằng cách chọn những bài hát phù hợp với chủ đề vì âm nhạc có tính chất vui nhộn, thu hút trẻ, với hoạt động làm quen chữ cái tôi thường chọn những bài hát phù hợp với loại tiết và phù hợp với trẻ lớp tôi Ví dụ: Nhóm chữ i,t,c tôi cho trẻ hát và vận động bài "liên khúc chữ cái" Thông qua những bài hát đó tăng thêm sự chú ý ở trẻ, trẻ phấn khởi, vui thích học chữ cái. * Tích hợp hoạt động khám phá khoa học: Hoạt động này thường gặp ở các hoạt động khác và nhất là hoạt động chữ cái, muốn cho trẻ làm quen chữ cái một cách hiệu quả phải có tranh ảnh, mô hình vật thật có chứa các chữ cái mà cô định cho trẻ làm quen mà những chữ đó đều xuất phát từ môi trường xung quanh. Ví dụ: Khi dạy hoạt động cho trẻ làm quen chữ cái h, k. Tôi cho trẻ tìm hiểu chữ h qua từ "hoa hồng" trẻ được quan sát bông hoa, trẻ nói rõ cấu tạo, đặc điểm hương thơm, màu sắc của loại hoa.... làm tăng thêm các biểu tượng và sự hứng thú. Hoặc trò chơi gắn chữ cái, trẻ cầm một chữ cái rồi gắn lên đồ vật bất kỳ theo yêu cầu của cô, gắn các hoa, quả, lá, hay các con vật hoặc phương tiện giao thông phù hợp, tăng thêm sự tích cực hoạt động trong trò chơi. ví dụ như trò chơi nối chữ cái với tên con vật. Với mỗi tiết học làm quen chữ cái gì tôi lại thiết kế các bài tập tư duy liên quan đến chữ cái đó mà tôi đưa hình ảnh, kết hợp với từ có chứa chữ cái trẻ sẽ tìm chữ cái trong từ và nối với chữ cái cô đưa ra hoặc trẻ. Từ những hình ảnh đó trẻ sẽ ghi nhớ và hứng thú hơn với các chữ cái đã học. (Hình 17) * Tích hợp hoạt động tạo hình: Sau khi trẻ đã hoạt động nhiều thì hoạt động tạo hình rất phù hợp với trạng thái tĩnh. Tôi cho trẻ vẽ trang trí chữ cái như vẽ chân, tay, mắt mũi tạo
hình ngộ nghĩnh cho các chữ cái đã học hoặc trẻ được in đồ chữ cái, cắt ra dán, xé dán các chữ cái, xếp chữ bằng hột hạt, nặn chữ cái, viết chữ cái trên bảng cát, vẽ chữ cái thành những con vật mà bé thích...(Hình 18) 4.9. Biện pháp 9: Dạy trẻ “làm quen chữ cái” mọi lúc mọi nơi: Các hoạt động ngoài giờ học cũng góp phần rất lớn vào việc cho trẻ làm quen với chữ cái. Việc làm quen với chữ cái ở đây nhằm thoả mãn nhu cầu giải trí cho trẻ, bổ sung nhiều mặt về kiến thức của các hoạt động trên lớp, giúp trẻ hiểu sâu và nhớ lâu các chữ cái đã làm quen, biết cách phát âm đúng, không nói ngọng, không nói tiếng địa phương. Từ đó giúp trẻ nhớ lâu kiến thức chữ cái của mình. Và là hành trang tốt nhất cho trẻ khi bước vào trường tiểu học. Ví dụ: Ở khu vực cầu thang gần lớp tôi, nhà trường cũng triển khai trang trí các bậc lên xuồng có gắn hình ảnh, chữ cái để các con có thể học chữ cái mọi lúc mọi nơi. (Hình 19) * Thông qua giờ đón - trả trẻ: Trong thời gian đón trẻ: Tôi hướng dẫn trẻ cất đồ dùng cá nhân đúng nơi quy định trên tủ dép, tủ đựng đồ dùng cá nhân tôi đánh dấu bằng các ký hiệu chữ cái mà tôi đã quy định cho mỗi trẻ, nên trẻ sẽ biết cất đúng nơi quy định và trẻ cũng ghi nhớ được những chữ cái mang ký hiệu của mình của bạn. * Thông qua lúc dạo chơi, tham quan, hoạt động ngoài trời: Khi cho trẻ tiếp xúc với thiên nhiên tôi có thể cung cấp kiến thức về chữ cái qua việc tìm hiểu một số loại cây và rau có trong vườn trường, đọc tên các loại cây, rau đó. Tìm các chữ cái đã học trong tên các cây, hoa rau đó... Ví dụ: Cây xà cừ, cây rau ngót, rau muống, câu phượng, cây cau vua ... Hay giờ hoạt động ngoài trời tôi cho trẻ ngồi hình tròn tập viết lại các chữ cái đã học bằng phấn trên sân, được ra sân tập viết tôi thấy trẻ rất hứng thú hăng say thực hiện, qua đó tôi thấy trẻ học thuộc chữ cái nhanh hơn, nhớ lâu. Hơn nữa ra hoạt động ngời trời giúp trẻ có tinh thần thoải mái hơn sau giờ học trên lớp và từ đó cô đưa ra yêu cầu viết các chữ cái đã học trẻ rất thích thú. (Hình 20) * Thông qua các đồ dùng cá nhân, đồ dùng học tập của trẻ: Trên các đồ dùng cá nhân như cốc uống nước, khăn mặt, tủ quần áo, tủ dép, hộp chì mầu, sách vở, túi sản phẩm của trẻ tôi thường ký hiệu bằng các chữ cái và ngay từ đầu năm học tôi đã giao cho mỗi trẻ sẽ mang 1 ký hiệu chữ cái nhất định trẻ sẽ dễ nhớ và nhận ra các đồ dùng cá nhân của mình của bạn và trẻ sẽ không dùng đồ cá nhân của bạn đặc biệt trẻ sẽ nhận biết chữ cái một cách dễ dàng. Trẻ lớp tôi có nhiều bạn còn nhớ cả ký hiệu chữ cái của bạn ngồi cạnh mình. (Hình 21)
4.10. Biện pháp 10: Tuyên truyền kết hợp giữa gia đình và nhà trường: Gia đình và nhà trường là hai môi trường giáo dục gần gũi nhất của trẻ mầm non. Dựa vào đặc điểm tâm sinh lý của trẻ và kinh nghiệm của bản thân tôi nhận thấy nếu chỉ dạy trẻ trên giờ học chung còn chưa đủ vì trẻ mầm non mau nhớ chóng quên, cần phải dạy trẻ ở mọi lúc mọi nơi và phải kết hợp giữa cô giáo và phụ huynh. Nếu những gì trẻ học ở trường mà khi về nhà được ông bà bố mẹ quan tâm tới, cho ôn lại thì trẻ sẽ nhớ lâu hơn. Ví dụ: hôm nay có tiết học làm quen nhóm chữ b,d,đ trẻ rất hay nhầm lẫn 3 chữ cái này, giờ trả trẻ tôi sẽ trao đổi với các phụ huynh về bài học ngày hôm nay và hướng dẫn các phụ huynh cách dậy trẻ 3 chữ cái này, giúp trẻ lĩnh hội kiến thức của bài học một cách tốt nhất. (Hình 22) Ngoài ra tôi còn thiết kế các bài giảng E-learning làm quen với chữ cái và đăng trên Website của nhà trường và tôi gửi cho phụ huynh địa chỉ Website của trường tôi đề các phụ huynh có thể mở các bài giảng mà cô đăng trên Website cho con học theo đúng phương pháp mà cô dậy ở trường, vì nhiều phụ huynh sợ dậy con không đúng cách của cô sẽ làm con nhận thức sai lệch kiến thức. Thông qua giờ đón, trả trẻ tôi luôn tuyên truyền các hình thức cho trẻ làm quen với chữ cái, như trên bảng tuyên truyền với phụ huynh tôi treo ở cửa lớp, trên đó có hoạt động học của cá tháng, các phụ huynh có thể xem ngày hôm nay các con được học gì để về nhà dậy thêm bổ sung kiến thức cho con. (Hình 23) Kêu gọi cha mẹ học sinh bớt chút thời gian để quan tâm đến con em mình tìm hiểu tài liệu, mua truyện tranh, thông qua các phương tiện thông tin, mạng internet... Tôi đã lập nhóm Zalo, facebook của lớp để trao đổi tình hình học tập của trẻ hàng ngày, hay tôi thường xuyên chia sẻ các bài giảng E-learning của tôi thiết kế và các bài giảng trên mạng internet hay đề các phụ huynh có thể cho con mình học. Luôn trao đổi với gia đình về tình hình học tập của trẻ để có biện pháp tác động phù hợp, giúp trẻ phát triển một cách toàn diện. Năm học 2020-2021 cũng là năm học thứ hai chịu ảnh hưởng từ dịch bệnh Covid-19 được sự chỉ đạo của Sở giáo dục và đào tạo Hà Nội, Phòng giáo dục và đào tạo huyện Mỹ Đức, cũng như Ban giám hiệu nhà trường cho học sinh nghỉ học trong thời gian bùng phát dịch với phương châm “nghỉ học nhưng không ngừng học”, trong thời gian đó tôi đã thiết kế các bài giảng Elearning, các video dậy trẻ gửi trên nhóm Facebook của lớp để các phụ huynh cho con học ở nhà mà vẫn là cô giáo trực tiếp giảng dậy, các con ngồi học rất ngoan và chú ý nghe cô giảng bài, phụ huynh thì được hiểu biết hơn về cách dậy con qua video
bài giảng của cô, việc dậy học online không làm gián đoạn quá trình học tập của các con khi ở nhà nghỉ dịch. (Hình 24) Qua đó càng thấy rõ hơn việc phối kết hợp giữa nhà trường và gia đình trong việc chăm sóc giáo dục trẻ là vô cùng quan trọng, giúp trẻ lĩnh hội kiến thức ở trường một cách hiệu quả nhất. Nhờ có cha mẹ học sinh tin tưởng phối hợp với tôi trong việc dạy trẻ làm quen chữ viết ở gia đình mà những kiến thức trẻ được học ở lớp được ôn tập củng cố thường xuyên, chất lượng học tập của trẻ cũng được tăng lên hàng ngày. BẢNG KHẢO SÁT TỔNG HỢP CUỐI NĂM (Minh chứng: Có bảng khảo sát chi tiết từng trẻ) TT Khả năng Tốt Khá TB Yếu 25 13 1 Trẻ phát âm đúng, rõ dàng chữ cái 34% 0% 0% 66% Trẻ biết tô, đồ các nét chữ, sao chép 28 10 2 một số ký hiệu, chữ cái, tên của 0% 0% 73,7% 26,3% mình Nhận dạng các chữ cái trong bảng 30 8 3 chữ cái tiếng việt. 21% 0% 0% 79% Thể hiện sự hứng thú đối với việc 27 11 4 đọc, thể hiện một số hành vi ban 0% 0% 71% 29% đầu của việc “đọc”. Trẻ thể hiện một số hiểu biết ban 6 32 5 đầu về việc viết. 15,8% 0% 0% 84,2% Qua bảng khảo sát cuối năm tôi nhận thấy trẻ lớp tôi tiến bộ rõ rệt, trẻ phát âm đúng, rõ dàng chữ cái, trẻ biết tô, đồ các nét chữ, sao chép một số ký hiệu, chữ cái, tên của mình, nhận dạng các chữ cái trong bảng chữ cái tiếng việt, thể hiện sự hứng thú đối với việc đọc, thể hiện một số hành vi ban đầu của việc “đọc”, trẻ thể hiện một số hiểu biết ban đầu về việc viết rất tốt, tỷ lệ trẻ yếu kém không còn, tỷ lệ trẻ khá, giỏi tăng hơn rất nhiều so với đầu năm học. Qua kết quả đạt được trên trẻ tôi nhận thấy các biện pháp tôi đưa ra phù hợp với trẻ và trẻ rất hứng thú, yêu thích học chữ cái và trẻ tương tác với cô rất nhiệt tình.