Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động làm quen văn học

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động làm quen văn học" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đưa ra một số biện pháp giảng dạy làm quen văn học đạt hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học một cách tốt nhất.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động làm quen văn học

MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 5-6 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN VĂN HỌC I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn biện pháp Ngay từ những năm tháng đầu tiên của cuộc đời, ngôn ngữ phát triển rất mạnh mẽ, tạo ra những điều kiện cơ hội để trẻ lĩnh hội những kinh nghiệm lịch sử - xã hội của nền văn hóa loài người. Nó giúp trẻ tích lũy kiến thức, phát triển tư duy, giúp trẻ giao tiếp được với mọi người xung quanh, là phương tiện giúp trẻ điều chỉnh lĩnh hội những giá trị đạo đức mang tính chuẩn mực. Ngày nay trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ chúng ta càng thấy rõ vai trò của ngôn ngữ đối với việc phát triển toàn diện nhân cách trẻ. Ngôn ngữ là tài sản quý báu, là công cụ để giao tiếp, học tập và vui chơi. Ngôn ngữ giữ vai trò quyết định sự phát triển tâm lí trẻ. Ngôn ngữ luyện phát âm, phát triển vốn từ, sử dụng câu đúng ngữ pháp, phát triển ngôn ngữ mạch lạc và phát triển ngôn ngữ nghệ thuật. Ngôn ngữ chính là một phương tiện thúc đẩy để trẻ trở thành một thành viên của xã hội. Ngôn ngữ là một công cụ hữu hiệu để trẻ có thể bày tỏ nguyện vọng của mình từ khi còn rất nhỏ để người lớn có thể chăm sóc giáo dục trẻ tham gia vào các hoạt động hàng ngày, từ đó hình thành nhân cách cho trẻ. Ngôn ngữ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giáo dục trí tuệ cho trẻ thông qua nhận thức về thế giới xung quanh một cách sâu rộng, rõ ràng, chính xác. Trong phát triển thẩm mĩ ngôn ngữ có vai trò quan trọng trong quá trình tác động có mục đích, có hệ thống nhằm phát triển ở trẻ năng lực cảm thụ cái đẹp trong tự nhiên, đời sống xã hội, trong nghệ thuật, giáo dục cho trẻ lòng yêu cái đẹp và năng lực tạo ra cái đẹp. Ở trường mầm non phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một nhiệm vụ hết sức quan trọng giúp trẻ nói mạch lạc, tăng vốn từ, phát âm chuẩn. Người giáo viên mầm non có vai trò hết sức quan trọng trong việc giúp trẻ phát âm đúng bởi ngay từ khi học nói trẻ đã cần phải nhớ được phải nói như thế nào do đó nhiệm vụ của người giáo viên là tổ chức xây dựng môi trường ngôn ngữ, tổ chức hoạt động để trẻ được nghe, được nói một cách chuẩn mực nhất. Trong quá trình dạy trẻ tôi nhận thấy được đặc điểm của bộ môn văn học phù hợp với việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Văn học giúp trẻ tích lũy được vốn từ ngữ phong phú, đa dạng giúp trẻ nói rõ ràng, nói chuẩn tiếng Việt, diễn đạt ngôn ngữ mạch lạc rõ ràng hơn. Các tác phẩm văn học được giáo viên lựa chọn trong chương trình giáo dục trẻ đều ngắn gọn, giản dị, trong sáng, hình ảnh so sánh hết sức sinh động, dễ đọc, dễ nhớ tạo hứng thú cho trẻ. Qua điều tra thực trạng tìm những nguyên nhân, hạn chế nhằm tìm biện pháp phát huy và khắc phục khó khăn để phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động làm quen văn học. Khi cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học trẻ có thể tìm thấy ở đó những hình tượng, nhân vật điển hình, mỗi nhân vật mang một sắc thái riêng, một vẻ đẹp riêng. Chính vì vậy mà tôi đi sâu vào nghiên cứu: “Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động làm quen văn học” để phát triển ngôn ngữ cho trẻ một cách tốt nhất tạo tiền đề cho trẻ bước vào lớp 1. 2. Đối tượng nghiên cứu: Một số biện pháp giúp trẻ mầm non 5 - 6 tuổi trường Mầm non Trung Lập học tốt môn văn học. 3. Mục tiêu của biện pháp
Đưa ra một số biện pháp giảng dạy làm quen văn học đạt hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học một cách tốt nhất. Trang bị về mọi mặt đối với trẻ như: Phát triển đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ, thể lực và đạc biệt là ngôn ngữ. Ngôn ngữ là phương tiện để giao tiếp và dùng ngôn ngữ để bày tỏ nguyện vọng của mình đồng thời ngôn ngữ là công cụ của tư duy vì vậy các nhà giáo dục sử dụng nhiều phương pháp văn học khác nhau vào trong quá trình chăm sóc giáo dục trẻ. II. NỘI DUNG 1. Thực trạng Năm học 2023 - 2024 tôi được phân công chăm sóc giáo dục trẻ lớp 5TA4 với tổng số trẻ là 27 trẻ. Qua khảo sát ban đầu cho thấy Bảng kết quả kiểm tra khả năng phát âm, phát triển ngôn ngữ của trẻ tại lớp. KẾT QUẢ STT NỘI DUNG KHẢO SÁT Đạt Chưa đạt 1 Trẻ phát âm đúng, to, rõ ràng, mạch lạc. 16 59% 11 41% Trẻ tự tin sử dụng linh hoạt từ ngữ trong giao 15 55% 12 45% 2 tiếp với mọi người xung quanh. Trẻ sử dụng ngôn ngữ, giọng điệu trong kể 16 59% 11 41% 3 chuyện sáng tạo và kể chuyện theo trí nhớ. 4 Trẻ đọc thơ diễn cảm. 16 59% 11 41% Trẻ biết đặt các câu hỏi giải thích, phỏng đoán, 16 59 11 41% 5 suy luận. Như vậy thực tế cho thấy trẻ lớp tôi khả năng thể hiện được ngữ điệu giọng các nhân vật , cũng như biết nhập vai và đóng kịch, kể chuyện sáng tạo và đọc diễn cảm thơ còn rất nhiều hạn chế. 2. Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn 2.1. Cơ sở lý luận Giáo dục mầm non là cấp học đầu tiên của hệ thống giáo dục quốc dân, đặt nền móng cho sự phát triển về thể chất, trí tuệ, tình cảm, thẩm mỹ của trẻ em Việt Nam. Phát triển giáo dục mầm non là trách nhiệm chung của các cấp, các ngành và toàn xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước. Giáo dục có tầm quan trọng rất lớn đối với con người nhất là tuổi mầm non khi mới đến trường, đòi hỏi những nhà giáo dục trẻ phải là người có đạo đức, mẫu mực, có trình độ, yêu nghề, mến trẻ . Giáo dục môn văn học cho trẻ mầm non nói chung và cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học nói riêng là một trong những môn học vô cùng quan trọng.Tình yêu thiên nhiên là điểm khởi đầu của tình yêu quê hương đất nước, yêu con người, giáo dục lòng
nhân ái cho trẻ. Việc cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học giúp cho trẻ thêm yêu quê hương đất nước, yêu lãnh tụ, yêu ông bà cha mẹ, anh chị em và bạn bè của mình hơn. Trong chương trình giáo dục mầm non, hoạt động học của trẻ rất phong phú, đa dạng với nhiều hoạt động học khác nhau và được tổ chức với nhiều hình thức ...một cách linh hoạt để giúp trẻ lĩnh hội tri thức, phát triển kỹ năng của hoạt động học theo nội dung của chủ đề. Trong đó hoạt động làm quen văn học chiếm một vị trí quan trọng trong chương trình chăm sóc giáo dục trẻ. Làm quen văn học nhằm tạo tiền đề cho việc phát triển ngôn ngữ, phát triển trí tưởng tượng, phát triển nhân cách, phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội, phát triển thẩm mỹ cho trẻ; chuẩn bị cho trẻ vào học ở lớp một. Trẻ được tiếp xúc với tác phẩm văn học từ rất sớm: Từ khi lọt lòng mẹ trẻ đã được nghe những câu ru thấm đợm tình người. Lớn hơn một chút trẻ được sống trong thế giới kỳ diệu của những câu chuyện thần thoại, truyền thuyết, cổ tích..., những ước mơ của trẻ cứ thế chắp cánh bay xa... Thông qua hoạt động cho trẻ làm quen văn học, giúp trẻ có được vốn hiểu biết, vốn từ nhất định và tạo cho trẻ tâm thế vững vàng khi bước vào lớp một. Qua các tác phẩm văn học còn giúp cho trẻ phát triển về mặt thẩm mỹ, thông qua những từ ngữ, hình ảnh đẹp trong tác phẩm văn học giúp cho trẻ cảm nhận được cái hay, cái đẹp trong cuộc sống xung quanh mình . Trẻ khi mới sinh ra chưa có khả năng sáng tạo. Khả năng sáng tạo chỉ được hình thành trong quá trình trẻ tham gia vào cuộc sống xã hội dưới tác động có mục đích, mọi trẻ em bình thường đều có khả năng sáng tạo nghệ thuật nếu được hướng dẫn đúng đắn về mặt sư phạm Với vai trò là giáo viên chủ nhiệm lớp cô là người trực tiếp chăm sóc giáo dục cho trẻ, bản thân tôi luôn suy nghĩ, trăn trở và chọn cho mình những nội dung, hình thức, giải pháp phù hợp với điều kiện của lớp mình từ đó xây dựng kế hoạch và tiến hành triển khai thực hiện để giúp trẻ học tốt môn văn học, biết được sự tích của các danh lam thắng cảnh đất nước, biết được sự tích của các câu chuyện cổ tích.... Giáo dục có tầm quan trọng rất lớn đối với con người nhất là trẻ ở lứa tuổi mầm non khi mới đến trường, đòi hỏi những nhà giáo dục phải là người có đạo đức, mẫu mực, có trình độ, yêu nghề, mến trẻ. Giáo dục môn văn học cho trẻ mầm non là môn học vô cùng quan trọng. Thông qua các tác phẩm văn học còn giúp cho trẻ phát triển về mặt thẩm mỹ từ những từ ngữ, hình ảnh đẹp trong tác phẩm văn học giúp cho trẻ cảm nhận được cái hay, cái đẹp trong cuộc sống xung quanh mình và cũng từ những câu chuyện bài thơ trẻ biết được cái tốt cái xấu, cái thiện cái ác từ đó hoàn thiện nhân cách trẻ một cách toàn diện. Các cháu đều khỏe mạnh, đi học chuyên cần, có một số cháu khá hiếu động. 2.2. Cơ sở thực tiễn: Ngôn ngữ- thành tựu lớn nhất của con người- là hệ thống tín hiệu đặc biệt. Nó là phương tiện giao tiếp quan trọng nhất của các thành viên trong xã hội loài người nhờ có ngôn ngữ con người có thể trao đổi cho nhau những hiểu biết, truyền cho nhau những kinh nghiệm, bày tỏ với nhau những nguyện vọng, ý muốn và cùng nhau thực hiện những dự định tương lai. Khả năng về sự phát âm của trẻ được tăng dần theo từng độ tuổi, trẻ 5- 6 có thể sử dụng thông thạo tiếng mẹ đẻ để giao tiếp. Khả năng ngôn ngữ của trẻ liên quan chặt chẽ với sự phát triển trí tuệ và những trải nghiệm của trẻ. Trẻ có thể sử dụng ngôn ngữ để thể hiện các mối quan hệ qua lại nhiều mặt của các sự vật, hiện tượng trong cuộc sống mà trẻ
nhận thức được. Trẻ đã định vị được các âm có cấu tạo đơn giản, những âm vị có cấu âm phức tạp trẻ dễ mắc lỗi, xong nếu kiên trì tập luyện thì hầu hết trẻ đều có khả năng định vị được các âm vị của tiếng việt. Đặc điểm vốn từ của trẻ 5-6 tuổi với trẻ mầm non: trẻ rất nhạy cảm với vốn từ, âm điệu, hình tượng của bào thơ, đồng dao, ca dao, dân ca sớm đi vào tuổi thơ. Những câu chuyện cổ tích thần thoại đặc biệt hấp dẫn trẻ chính vì hoạt động cho trẻ tiếp xúc với văn học là con đường phát triển ngôn ngữ cho trẻ tốt nhất, hiệu quả nhất. Trẻ ở lứa tuổi này rất thích sử dụng các từ mới biết hoặc với từ trẻ tự nghĩ ra. Trẻ đưa chúng vào các hoạt động ngôn ngữ sáng tạo như khi kể chuyện, đóng kịch, chơi trò chơi đóng vai. Thông qua việc dạy trẻ đóng kịch giúp trẻ phát triển khả năng tư duy, óc tưởng tượng sáng tạo, biết yêu quý cái đẹp, hướng tới cái đẹp. Khi trẻ kể chuyện ngôn ngữ cho trẻ phát triển, trẻ phát âm rõ ràng, mạch lạc ngôn ngữ phong phú. Trẻ biết bày tỏ ý kiến, suy nghĩ về một sự vật, sự kiện bằng chính ngôn ngữ của trẻ. Thông qua việc dạy trẻ tập kể chuyện sẽ giúp trẻ ở lứa tuổi này phát triển ngôn ngữ mạch lạc hơn, nói rõ ràng và đầy đủ câu hơn để tạo tiền đề cho trẻ bước vào tiểu học để trẻ học chữ cái được tốt hơn. Khi thực hiện Biện pháp ““Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động làm quen văn học " tôi gặp những thuận lợi và khó khăn sau: *Thuận lợi Trường mới được cải tạo xây dựng, sửa chữa lớp học rộng rãi khang trang với đầy đủ trang thiết bị và đồ dùng dạy học của cô và trẻ. Ban giám hiệu luôn quan tâm giúp đỡ bồi dưỡng về chuyên môn, đặc biệc chú trọng nâng cao các điều kiện CSVC theo hướng hiện đại , tạo điều kiện cho giáo viên an tâm sáng tạo và nâng cao tay nghề : 1 máy vi tính, 1 máy in, 1 bộ loa, đồ dùng đồ chơi phục vụ tốt cho việc dạy và học của cô và trẻ. Tôi là một giáo viên đã có nhiều năm công tác trong nghề, có trình độ đại học luôn nhiệt tình trong công việc được giao, ứng dụng công nghệ thông tin trong chương trình chăm sóc giáo dục trẻ. Giáo viên nắm chắc phương pháp dạy trẻ từng bộ môn. Bản thân tôi luôn học hỏi nâng cao hiểu biết nhận thức về bộ môn và trao đổi cùng đồng nghiệp, tìm ra những phương pháp hay, biện pháp mới, sáng tạo chủ động trong các giờ học. Trẻ đa số đều có nề nếp thói quen tốt trong học tập, khả năng nghe, hiểu và tiếp thu rất nhanh. Trẻ nhanh nhẹn, mạnh dạn, hào hứng tham gia vào tiết học. Tích cực cùng cô giải quyết vấn đề, nắm bắt kiến thức nhẹ nhàng. Đa số phụ huynh đều quan tâm đến việc học của con nên rất thuận lợi trong việc tuyên truyền kết hợp giáo dục giữa gia đình và nhà trường. * Khó khăn Một số trẻ còn nhút nhát, phát âm còn ngọng, câu từ diễn đạt chưa mạch lạc, khả năng tiếp thu bài còn hạn chế do chưa học qua lớp Mẫu Giáo Nhỡ.
Sự sáng tạo của giáo viên còn hạn chế, đồ dùng còn hạn chế về phục vụ tiết học, còn vài trẻ cá biệt chưa thật sự ham muốn học còn thụ động và chưa tích cực tham gia vào hoạt động. Thời gian làm đồ dùng và tham khảo sưu tầm các tài liệu còn hạn hẹp. 3. Áp dụng biện pháp Với những thuận lợi và khó khăn trên tôi luôn luôn trăn trở phải làm thế nào để trẻ phát triển ngôn ngữ một cách tốt nhất vì đây là giai đoạn quan trọng để trẻ bước vào lớp 1 với tâm thế tốt nhất. Dựa vào bảng điều tra thực tế trên tôi nhận thấy khả năng phát âm, từ ngữ diễn đạt của trẻ trong việc sử dụng ngôn ngữ chưa được linh hoạt, phong phú trong giao tiếp với mọi người còn hạn chế, việc sử dụng ngôn ngữ trong các tiết học làm quen với tác phẩm văn học còn nghèo nàn. Chính điều này giúp tôi thấy mình cần phải cố gắng hơn trong việc giúp trẻ phát âm và phát triển ngôn ngữ một cách tốt nhất. Biện pháp 1.Tạo môi trường hoạt động cho trẻ làm quen tác phẩm văn học Tạo môi trường giáo dục trong trường mầm non là tổ hợp những điều kiện tự nhiên, xã hội cần thiết trực tiếp ảnh hưởng đến hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở trường mầm non. Tạo môi trường giáo dục phù hợp góp phần thỏa mãn nhu cầu vui chơi và hoạt động của trẻ. Qua đó, nhân cách của trẻ được hình thành và phát triển toàn diện. Để giáo dục lấy trẻ làm trung tâm được thực hiện một cách tốt nhất và có hiệu quả nhất thì tạo môi trường hoạt động làm quen văn học trong các trường mầm non là việc làm rất cần thiết và không thể thiếu. Ngay từ đầu năm học tôi đã chú ý xây dựng “Góc văn học” ở đây trẻ được xem tranh truyện, tạp chí, họa báo, các hình ảnh của các nhân vật trong chuyện mà trẻ yêu thích. Khi xây dựng “Góc văn học” tôi muốn giới thiệu thêm thật nhiều các tác phẩm văn học trong chương trình giáo dục đến trẻ, bởi trong tiết học thì việc được tiếp xúc với tác phẩm văn học cũng có nhưng chưa đáp ứng đủ nhu cầu ham học của trẻ ở lứa tuổi này. Qua “Góc văn học” tôi tổ chức các hoạt động đọc thơ, kể chuyện, cho trẻ tập đóng kịch để trẻ được nói những ngôn ngữ của các nhân vật trong truyện để từ đó trẻ làm giàu vốn từ của bản thân. Để gây được sự hứng thú của trẻ khi tham gia vào các hoạt động đó thì việc tạo không gian mang đậm tính văn học là rất cần thiết, ngay từ đầu năm học tôi đã vận động phụ huynh đóng góp tranh thơ, truyện tranh ngoài chương trình để trẻ kể cho nhau nghe vào các hoạt động chiều và cho trẻ chơi trong giờ hoạt động góc. Bản thân tôi luôn tìm tòi, sưu tầm sách truyện, các họa báo, tạp chí cũ, tìm tòi cách làm rối từ các nguyên vật liệu bỏ đi như: vỏ chai, lõi chỉ, các mảnh vải dạ vụn làm rối để làm các nhân vật trong truyện phục vụ cho tiết học. Để tạo hứng thú cho trẻ khi tham gia hoạt động văn học thì việc tạo môi trường với các nhân vật ngộ nghĩnh cho trẻ được làm quen là cần thiết. Tôi đã sử dụng những chiếc môi nhựa trắng để làm khuôn mặt của các cô gái, dùng những sợi chỉ len kết thành bím tóc,… Để thu hút trẻ tham gia vào hoạt động kể chuyện và tập đóng kịch ngay từ đầu năm học tôi đã dùng khung rối, cắt những chiếc lá cây, hoa, ghép để trang trí thành mội sân khấu mi ni chỉ với một mảnh vải làm khung sân khấu đằng sau làm một bảng nhám dính để tôi có thể dễ dàng trang trí khung cảnh sao cho phù hợp với từng cảnh truyện. Sử dụng công nghệ thông tin trong giờ làm quen văn học.
Để giúp trẻ kể lại và nhớ lại nội dung truyện một cách tốt nhất ngoài việc đọc kể cho trẻ nghe tôi còn ứng dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy để mang lại kết quả tốt nhất. Mục đích của việc sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy là trẻ được trực tiếp xem các hành động, cử chỉ của các nhân vật và qua đó trẻ được tiếp xúc với giọng kể hay với ngôn từ phong phú và đúng với tính cách của các nhân vật. Qua cách làm quen như vậy trẻ biết nhận xét, đánh giá về đặc điểm tính cách của các nhân vật thông qua ngôn ngữ nói của mình. Bên cạnh việc kể chuyện cho trẻ nghe và cho trẻ xem băng truyện tôi còn chú ý đến việc giúp trẻ ghi nhớ cốt truyện với nội dung và các tình tiết chính, các nhân vật chính của câu chuyện thông qua hệ thống câu hỏi, nhắc trẻ logic của câu chuyện mối quan hệ và tác động của các nhân vật. Ngoài việc sử dụng các hình ảnh sống động trên máy vi tính, lời ghi âm của cô tôi còn ghi âm giọng kể của trẻ khi trẻ kể chuyện. Sau đó tôi dùng dây kết nối giữa điện thoại với loa để bật lại cho trẻ nghe. Ngoài ghi âm giọng kể của trẻ bằng điện thoại tôi còn tận dụng chức năng quay phim để quay lại những vở kịch mà các nhân vật đã đóng. Qua việc sử dụng điện thoại để quay phim và ghi âm giọng kể của trẻ tôi thấy được hiệu quả rõ ràng trẻ hào hứng tham gia tập kể và đóng kịch hơn, trẻ biết chau chuốt lời nói của nhân vật và nhập vai tốt hơn. Sau đó tôi mở cho trẻ xem lại vở kịch mà trẻ đóng trẻ được nhận xét các giọng điệu của các nhân vật từ đó trẻ có thể chỉnh sửa lại giọng điệu của mình hay hơn, phù hợp hơn. Có rất nhiều hình thức dạy trẻ kể lại chuyện. VD: Kể lại chuyện theo tranh, kể lại chuyện bằng rối tay, ... Phát triển ngôn ngữ qua hình thức kể chuyện theo rối tay, rối ngón tay Việc sử dụng rối tay, rối ngón tay trong tiết học gây được sự hứng thú, tò mò của trẻ việc này tạo điều kiện cho trẻ tiếp cận với nghệ thuật múa rối. Ngoài ra việc sử dụng rối tay, rối ngón tay khi cho trẻ kể lại truyện không chỉ phát triển ngôn ngữ cho trẻ qua việc kể chuyện mà còn giúp trẻ biết các cử chỉ, điệu bộ trong giao tiếp để tăng tính linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả trong giao tiếp. Thời gian đầu khi mới làm quen với rối tay trẻ rất lóng ngóng, khó thực hiện các động tác theo ý muốn. Tôi đã bày trí nhiều rối tay và rối ngón tay ở góc văn học cho trẻ thấy dễ dàng. Khi hoạt động ở góc văn học trẻ thoải mái sử dụng rối tay. Ban đầu, trẻ sử dụng rối tay theo ý thích của mình có khi dùng rối tay để nói chuyện với bạn, từ đó việc sử dụng rối tay với trẻ trở nên dễ dàng hơn, dần dần tôi nâng mức độ khó lên yêu cầu trẻ sử dụng rối tay vào từng câu chuyện. Nhờ việc sử dụng rối tay mà số trẻ có khả năng cảm thụ văn học đạt cao, đa số trẻ nhớ nội dung truyện, lời thoại của các nhân vật và qua đó trẻ biết dùng ngôn ngữ mạch lạc. Phát triển ngôn ngữ qua hình thức kể chuyện sáng tạo Đây là một hình thức kể chuyện mới với hình thức kể chuyện sáng tạo giúp trẻ phát triển khả năng ngôn ngữ, diễn đạt,…Bên cạnh đó trẻ còn phát triển khả năng tư duy, sáng tạo và khả năng giao tiếp nhận thức tốt hơn. Sau đó tôi cho trẻ về nhóm thảo luận. Mỗi nhóm sẽ cử ra 1 bạn nhóm trưởng, trong nhóm sẽ sắp xếp các bức tranh theo câu chuyện của nhóm mình và nghĩ ra nội dung lời thoại cho 4 bức tranh đó.
Lúc này trẻ được hoạt động nhóm khả năng trình bày, khả năng tưởng tượng, xử lý tình huống của trẻ cũng sẽ tốt hơn. Phát triển ngôn ngữ qua trò chơi đóng kịch cho trẻ Là hoạt động giúp trẻ phát triển trí nhớ và giáo dục trẻ tinh thần tập thể. Qua hoạt động đóng kịch, trẻ truyền đạt lại nội dung câu chuyện làm sống động lại tâm trạng, hành động, ngôn ngữ hội thoại của các nhân vật trong truyện. Khi đóng kịch trẻ dễ dàng nắm được nội dung, ý nghĩa tác phẩm, nắm được nội dung, ý nghĩa tác phẩm, nắm được tính liên tục của câu chuyện, điều này góp phần đẩy mạnh phát triển tư duy, cảm thụ các tác phẩm văn học một cách sâu sắc ở trẻ. Để đạt được điều đó thì trước khi cho trẻ đóng kịch tôi cho trẻ ôn luyện lại nội dung câu chuyện, đàm thoại về các nhân vật trong truyện để từ đó trẻ biết thể hiện những sắc thái khác nhau về ngữ điệu, tính cách, tâm trạng của các nhân vật trong truyện. Muốn trẻ nhớ được ngôn ngữ, lời thoại của các nhân vật sau đó cho trẻ đóng vai theo tổ hoặc nhóm. Trò chơi đóng kịch thực sự giúp trẻ cảm nhận tác phẩm văn học và phát triển ngôn ngữ một cách sâu sắc và đề đạt được điều đó thì việc trang trí sân khấu và hóa trang cho trẻ rất quan trọng với câu truyện “Ba cô gái” tôi làm sân khấu có màn che, rồi trang trí cảnh phù hợp. Bên cạnh việc làm mô hình sân khấu thì việc hóa trang cho trẻ đóng kịch cũng rất cần thiết với nhân vật người mẹ, sóc, 3 người con.Tôi cho trẻ mặc quần áo nâu,…Việc hóa trang và bố trí sân khấu phù hợp, trang phục đẹp sẽ giúp trẻ tự tin nhập vai tạo cho trẻ hứng thú với vai diễn. Việc xác định giọng nói của các nhân vật trong truyện có vai trò quan trọng trong việc dạy trẻ tập đóng kịch, trẻ xác định được giọng của nhân vật thì sẽ nhập được vào vai chơi một cách tốt nhất. Thông qua việc tổ chức cho trẻ tập đóng kịch tôi thấy khả năng thể hiện ngôn ngữ của trẻ trong giao tiếp bởi trong quá trình trẻ đóng kịch trẻ được trực tiếp giao lưu, đối thoại trực tiếp với bạn diễn từ đó ngôn ngữ của trẻ phát triển một cách linh hoạt và khéo léo. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua các bài đồng dao, ca dao. Đồng dao, ca dao như một bức tranh với nhiều màu sắc thể hiện sự phong phú, đa dạng của cuộc sống từ đời sống sinh hoạt vật chất và tinh thần, tình cảm của con người, nó có giá trị về mặt trí tuệ, tình cảm và ngôn ngữ ảnh hưởng rất lớn đến việc hình thành, phát triển nhân cách trẻ. Để phát huy tính tích cực của ngôn ngữ qua các bài đồng dao, ca dao đối với sự phát triển ngôn ngữ của trẻ thì việc tổ chức các hoạt động cho trẻ đọc thuộc đồng dao, ca dao là rất quan trọng. Chính vì vậy mà tôi lồng ghép hoạt động đọc đồng dao, ca dao cho trẻ vào các hoạt động chơi trò chơi dân gian được tổ chức ở các giờ hoạt động ngoài trời, hoạt động đón trả trẻ, hoạt động sau khi ngủ dậy. Bên cạnh việc dạy trẻ đọc thuộc những bài đồng dao, ca dao thì tôi luôn tìm tòi những bài đồng dao, ca dao có nội dung, các bài thuộc sự kiện chủ đề mà trẻ đang học. Phát triển ngôn ngữ thông qua việc dạy trẻ đọc thơ diễn cảm Nhiệm vụ phát triển ngôn ngữ là một nhiệm vụ có tầm quan trọng hàng đầu của các lứa tuổi, nó đặc biệt quan trọng trong quá trình tổ chức hoạt động dạy trẻ đọc thơ diễn cảm cho trẻ em ở lứa tuổi mầm non. Đó là một trong những phương pháp rèn luyện phát triển ngôn ngữ nói cho trẻ. Khi đọc thuộc lòng thơ trẻ sẽ làm cho ngôn ngữ của mình thêm sinh động, uyển chuyển, biểu cảm giúp trẻ thể hiện tình cảm suy nghĩ của tác giả.
Nhận thấy rõ được tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ thông qua việc dạy trẻ đọc thơ diễn cảm tôi luôn tìm tòi những phương pháp biện pháp tốt nhất để trẻ phát âm và diễn đạt được mạch lạc. Với lứa tuổi này tôi chọn các bài thơ có sắc thái khác nhau: êm dịu, nhẹ nhàng, vui vẻ hóm hỉnh,… nhằm giúp trẻ cảm nhận cái hay, cái đẹp trong ngôn ngữ tiếng việt và trong cuộc sống, giúp trẻ phát triển đời sống tình cảm. Để thu hút trẻ đọc thơ thì việc chuẩn bị đồ dùng trực quan trong dạy học để gây hứng thú cho trẻ rất quan trọng, trong quá trình dạy trẻ đọc thơ diễn cảm tôi sử dụng các bức tranh thơ, sa bàn, con rối, vật thật vào trong tiết học. Ví dụ: Thơ “Mèo đi câu cá” - Cô đọc bài thơ lần 1 trên sa bàn, cho cả lớp nhắc lại tên bài thơ, tên tác giả. - Cô đọc lần 2 kết hợp dùng hình ảnh minh họa trên powerpoin Cô giới thiệu nội dung bài thơ: Hai anh em nhà mèo đi câu cá nhưng lại ỷ lại nhau, mèo anh thì muốn ngủ, mèo em thì mải chơi, cuối cùng khi về nhà cả hai cùng đói bụng và không câu được con cá nào cả. Để trẻ cảm thụ tốt ngôn ngữ của câu thơ điều quan trọng nhất là phải đọc diễn cảm, thể hiện nhịp điệu và sắc thái thơ, vẻ đẹp của các câu thơ mô tả, kết hợp với tranh minh họa hoặc động tác minh họa. Biện pháp 2: Phát triển ngôn ngữ thông qua các hoạt động khác ở trường mầm non. Vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo, qua chơi trẻ muốn tự khẳng định mình, bộc lộ mình qua các vai chơi, giúp trẻ tiếp thu kiến thức phát triển ngôn ngữ đạt kết quả Tổ chức phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động ngoài trời. Sau mỗi giờ học ở trường mầm non là hoạt động ngoài trời. Hoạt động ngoài trời thường kéo dài từ 30- 35 phút. Chính vì vậy tôi đã tận dụng hoạt động ngoài trời để phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua việc cho trẻ đọc đồng dao, ca dao. Bên cạnh việc dạy trẻ đọc đồng dao, ca dao tôi lồng ghép các bài đồng dao vào các trò chơi dân gian để tạo hứng thú cho trẻ khi đọc. Được vui chơi ngoài trời và đọc các bài đồng dao, ca dao tôi nhận thấy trẻ rất thích thú. Trò chơi không giới hạn số người chơi nên tất cả các trẻ đều được chơi từ đó trẻ được nói nhiều hơn. Tổ chức hoạt động phát triển ngôn ngữ thông qua hoạt động góc Ở góc văn học trẻ được đóng vai, kể chuyện, đọc thơ, đọc sách truyện…trẻ được giao lưu với các bạn, thoải mái thể hiện giọng kể của mình, sử dụng ngôn ngữ sáng tạo trong khi kể. Trước khi cho trẻ kể lại chuyện theo tranh tôi cho trẻ làm quen với câu chuyện qua các hoạt động góc, hoạt động ngoài trời, hoạt động chiều. Tôi kể cho trẻ nghe chuyện bằng những quyển truyện tranh to với những hình ảnh nhân vật rõ ràng, sống động, đẹp mắt, nội dung rõ ràng, ngắn gọn. Ngoài ra tôi còn cho trẻ xem băng truyện trước giờ trả trẻ với mục đích giúp trẻ ghi nhớ nội dung truyện, nhớ nhân vật truyện với lời thoại cuả các nhân vật trong truyện.
Sau khi đàm thoại trẻ nhớ lại nội dung truyện, tôi tổ chức cho trẻ lên kể lại theo các hình ảnh có trong truyện tranh. Dạy trẻ khi kể đến nhân vật nào thì dùng que chỉ vào từng hình ảnh trong truyện sao cho phù hợp với nội dung Qua hoạt động kể truyện theo tranh ở góc văn học trẻ được đàm thoại,tranh luận trực tiếp với nhau để từ đó ngôn ngữ của trẻ được sử dụng linh hoạt hơn trong cuộc sống. Ở góc chữ cái trẻ được đọc thơ, gạch chân chữ cái đã học, kể chuyện, bù chữ cái còn thiếu vào tranh chứa thẻ từ. Trước khi cho trẻ gạch chân chữ cái đã học tôi cho trẻ làm quen với bài thơ qua các hoạt động chung, hoạt động góc, hoạt động ngoài trời, hoạt động chiều. Tôi cho trẻ đọc thơ bằng những quyển sách to có nội dung, hình ảnh minh họa nhân vật trong bài thơ. Ngoài ra tôi còn cho trẻ xem tranh, băng truyện trước giờ trả trẻ với mục đích giúp trẻ ghi nhớ nội dung bài thơ, cách đọc từ trên xuống dưới, từ trái sang phải Tổ chức phát triển ngôn ngữ khi trẻ ngủ dậy. Sau khi ngủ dậy trẻ thường mệt mỏi, uể oải vì còn ngái ngủ nên tôi thường cho trẻ đọc các bài đồng dao, ca dao quen thuộc để trẻ lấy lại tinh thần sảng khoái để bước vào các hoạt động trong buổi chiều cùng với đó giúp trẻ phát triển thêm khả năng ngôn ngữ. Biện pháp 3: Tuyên truyền và kết hợp với phụ huynh trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Môi trường tiếp xúc của trẻ chủ yếu là gia đình nhà trường. Chính vì vậy, việc kết hợp giúp trẻ phát triển ngôn ngữ giữa gia đình và nhà trường là một biện pháp không thể thiếu. Trong cuộc họp đầu năm lớp có nêu tầm quan trọng của lĩnh vực phát triển ngôn ngữ cho trẻ đặc biệt là thông qua hoạt động dạy trẻ đọc ca dao, đồng dao, đọc thơ, kể truyện. Hàng tháng tôi dán bài ở bảng thông báo, đăng lên trang Facebook của lớp các bài thơ, bài đồng dao, ca dao các câu chuyện để phụ huynh có thể nắm rõ, kết hợp với giáo viên ở lớp rèn thêm trẻ ở nhà. Trong giờ đón trả trẻ ngoài việc trao đổi với phụ huynh về tình tình sức khỏe, thói quen ăn ngủ, vệ sinh trong ngày của trẻ tôi còn trao đổi về tình hình học tập của cháu và chú trọng hơn về việc phát âm, diễn đạt ngôn ngữ của trẻ. Bảng tuyên truyền là một phương tiện trao đổi gián tiếp của cô giáo với phụ huynh. Trong bảng tuyên truyền tôi sắp xếp một mục là thơ truyện bé học. Trong mục thơ truyện bé học tôi sưu tầm các bài thơ, câu chuyện hay có ý nghĩa. Nhờ vậy phụ huynh có ý thức hơn trong việc giúp trẻ phát âm, diễn đạt ngôn ngữ một cách tốt nhất. Trong thời đại công nghệ thông tin hiện nay đa phần phụ huynh đều sử dụng điện thoại thông minh có zalo, facebook chính vì vậy mà tôi đã lập trang zalo, facebook riêng của lớp. Ngoài việc thông báo các sự kiện, bài học của trẻ ra tôi còn đăng các bài thơ, chia sẻ các video truyện lên trang để phụ huynh có thể dạy cho trẻ ở nhà. Đánh giá ưu điểm và hạn chế của biện pháp Bản thân tích luỹ được các kinh nghiệm trong khâu chuẩn bị cho tiết dạy như nắm được phương pháp giảng dạy, phương pháp chủ yếu trong giảng dạy là đồ dùng như băng nhạc, nhạc cụ, tạo hứng thú cho trẻ, không chê trẻ,biết động viên trẻ nào chưa mạnh dạn để động viên trẻ thể hiện để cô sửa cho trẻ và cùng hòa nhập với các bạn.
Qua quá trình áp dụng các hình thức này vào trong hoạt động làm quen văn học tôi thấy ngôn ngữ của trẻ phát triển rất tốt, trẻ phát âm chuẩn, trẻ biết diễn đạt đủ ý và trẻ còn mạnh dạn tự tin trong các hoạt động tập thể. Phụ huynh càng tin tưởng, chăm lo hơn đến phương pháp giáo dục trẻ, có sự nhìn nhận đúng đắn về tầm quan trọng trong việc cho trẻ hoạt động âm nhạc. Phụ huynh sẵn sàng sưu tầm vật liệu đóng góp cho lớp…Giữa phụ huynh và giáo viên có sự hợp tác tích cực. Có thể thấy rằng việc lồng ghép phát triển ngôn ngữ ở mọi lúc mọi nơi và trong các hoạt động đem lại hiệu quả một cách rõ rệt. Tôi thấy trẻ lớp tôi mạnh dạn tự tin hơn, phát âm to, rõ ràng, mạch lạc, biết sử dụng ngôn ngữ giọng điệu trong kể chuyện sáng tạo,….Trẻ thêm phần thích thú và tích cực hơn trong các hoạt động ở trường mầm non. Đánh giá kết quả của biện pháp Sau một thời gian thực hiện, là một giáo viên trực tiếp đứng lớp tôi rất phấn khởi khi kết quả đạt được rất cao Bảng tổng hợp kết quả khảo sát, đánh giá trẻ sau khi thực hiện biện pháp ĐẦU NĂM CUỐI NĂM STT NỘI DUNG Đạt Tỷ lệ Đạt Tỷ lệ 1 Trẻ phát âm đúng, to, rõ ràng, 15 55% 24/27 81,5% mạch lạc. Trẻ tự tin sử dụng linh hoạt từ ngữ 15 55% 22/27 81,5% 2 trong giao tiếp với mọi người xung quanh. Trẻ sử dụng ngôn ngữ, giọng điệu 15 55% 22/27 81,5% 3 trong kể chuyện sáng tạo và kể chuyện theo trí nhớ. 4 Trẻ đọc thơ diễn cảm. 13 48% 22/27 81,5% 5 Trẻ biết đặt các câu hỏi giải thích, 13 48% 21/27 78% phỏng đoán, suy luận. III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận Thực tế cho thấy việc áp dụng các biện pháp vào trong quá trình dạy và học trong nhà trường giúp trẻ hứng thú tham gia vào các hoạt động học tập hơn. Trẻ phát âm đúng, to, rõ ràng, mạch lạc, Trẻ sử dụng từ ngữ linh hoạt, phong phú trong giao tiếp. Trẻ biết sử dụng ngôn ngữ, giọng điệu trong kể chuyện sáng tạo và kể chuyện theo trí nhớ. Trẻ biết đọc thơ diễn cảm,trẻ mạnh dạn trả lời câu hỏi của giáo viên cùng với đó trẻ tự tin trong giao tiếp với mọi người xung quanh.
Các bài học của trẻ không những học trên lớp mà thông qua giờ đón trả trẻ, bảng tuyên truyền, họp phụ huynh tôi gửi tới phụ huynh bài học của trẻ, các bản power point, các đoạn video được gửi trên gmail để cho trẻ được học, kể cho bố mẹ ở nhà. Phụ huynh thêm phần tin tưởng vào giáo viên, nhà trường, tích cực trong công tác phối hợp với giáo viên chăm sóc giáo dục trẻ. Tuy kinh nghiệm còn khiêm tốn nhưng được rút ra từ thực tiễn giảng dạy cùng với sự đóng góp một phần không nhỏ của ban giám hiệu nhà trường cùng các bạn đồng nghiệp. 2. Bài học kinh nghiệm: Qua quá trình thực hiện đề tài bản thân tôi đã rút ra được những kinh nghiệm như sau: Bản thân cần phải tích cực tìm tòi học hỏi, nhận thức sâu sắc những nội dung giáo dục và lựa chọn nội dung phù hợp đưa vào dạy trẻ lớp mình. Thường xuyên nghiên cứu tài liệu nâng cao trình độ chuyên môn. Ứng dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động làm quen văn học. Luôn tìm tòi, đầu tư thời gian nghiên cứu, sưu tầm các biện pháp tổ chức hoạt động phát triển ngôn ngữ cho trẻ ở các hoạt động khác trong và ngoài tiết học. Nâng cao kỹ năng sử dụng ngôn ngữ, giọng điệu trong kể chuyện sáng tạo và kể chuyện theo trí nhớ, đặt các câu hỏi giải thích, phỏng đoán, suy luận.ở trẻ. Cho trẻ phát triển ngôn ngữ dưới nhiều hình thức khác nhau. Lồng ghép hoạt động phát triển ngôn ngữ vào các hoạt động khác. Kết hợp với với phụ huynh, tạo uy tín và tiềm năng đối với phụ huynh và đối với trẻ. 2. Kiến nghị Đề xuất với cấp trên tổ chức cho chúng tôi các lớp tập huấn, các buổi dự giờ để chúng tôi được học hỏi những cái mới cái hay của các trường từ đó kiến thức chuyên môn của chúng tôi được nâng cao đảm bảo chất lượng giáo dục tốt nhất. Tôi xin chân thành cảm ơn! Trung Lập, ngày 10 tháng 11 năm 2023 XÁC NHẬN CỦA NHÀ TRƯỜNG NGƯỜI VIẾT HIỆU TRƯỞNG Trần Thị Mẫn Lê Thị Huế