Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số kinh nghiệm giúp trẻ 3 - 4 tuổi khu Đồng Yên trường mầm non Mậu Lâm, Như Thanh phát huy tính tích cực, chủ động khi tham gia hoạt động chơi ngoài trời theo phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong giai đoạn dịch bệnh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:25

Thêm vào BST

Báo xấu

10
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Một số kinh nghiệm giúp trẻ 3 - 4 tuổi khu Đồng Yên trường mầm non Mậu Lâm, Như Thanh phát huy tính tích cực, chủ động khi tham gia hoạt động chơi ngoài trời theo phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong giai đoạn dịch bệnh" nhằm giúp trẻ phát huy tính tích cực chủ động khám phá thiên nhiên, hiểu biết về thế giới muôn loài xung quanh trẻ, giúp trẻ phát triển về mặt thể chất, vận động, tăng cường kỹ năng giao tiếp của trẻ, trẻ tiếp xúc, làm quen, nói chuyện với các bạn trong lớp từ đó giúp trẻ mạnh dạn và tự tin hơn trong giao tiếp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số kinh nghiệm giúp trẻ 3 - 4 tuổi khu Đồng Yên trường mầm non Mậu Lâm, Như Thanh phát huy tính tích cực, chủ động khi tham gia hoạt động chơi ngoài trời theo phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong giai đoạn dịch bệnh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NHƯ THANH SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ KINH NGHIỆM GIÚP TRẺ 3 - 4 TUỔI KHU ĐỒNG YÊN TRƯỜNG MẦM NON MẬU LÂM, NHƯ THANH PHÁP HUY TÍNH TÍCH CỰC CHỦ ĐỘNG KHI THAM GIA HOẠT ĐỘNG CHƠI NGOÀI TRỜI THEO PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM TRONG GIAI ĐOẠN DỊCH BỆNH COVID19 Người thực hiện: Nguyễn Thanh Thuỷ Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường Mầm non Mậu Lâm SKKN thuộc lĩnh vực: Chuyên môn THANH HÓA, NĂM 2022
2 MỤC LỤC TT Trang Tên mục 1 Mở đầu 1 1.1 Lý do chọn đề tài 1 1.2 Mục đích nghiên cứu 2 1.3 Đối tượng nghiên cứu 2 1.4 Phương pháp nghiên cứu 2 2 Nội dung 2 2.1 Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu 2 2.2 Thực trạng của vấn đề nghiê cứu 3 Thuận lợi 3 Khó khăn 4 2.3 Các giải pháp đã sử dụng đễ giải quyết vấn đề 5 2.3. Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch tổ chức chơi, hoạt động chơi 5 1 ngoài trời theo phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm Biện pháp 2: Xây dựng môi trường chơi, hoạt động ngoài trời 6 2.3. phù hợp, đa dạng, phong phú theo quan điểm lấy trẻ làm trung 2 tâm nhằm kích thích sự hứng thú tham của trẻ khi gia hoạt động 2.3. Biện pháp 3: Làm tốt công tác chuẩn bị cho trẻ chơi, hoạt 8 3 động ngoài trời. Biện pháp 4: Tổ chức đa dạng các trò chơi ngoài trời cho trẻ. 11 2.3. ( Tăng cường nhóm trò chơi vận động, nhóm trò chơi phát 4 triển nhận thức và phát triển giác quan cho trẻ, nhóm trò chơi hoạt động theo ngày hội ngày lễ) 2.3. . Biện pháp 5: Tạo tình huống kích thích để trẻ hứng thú, tích 14 5 cực khi tham gia vào chơi hoạt động ngoài trời 2.3. Biện pháp 6: Chú trọng phương pháp “Lấy trẻ làm trung tâm” 15 6 khi tổ chức chơi, hoạt động ngoài trời. Biên pháp 7: Phối hợp với phụ huynh trẻ khuyên góp các 17 2.3. nguyên vật liệu để làm đồ dùng, đồ chơi, đồng thời hướng dẫn 7 phụ huynh trẻ tổ chức các hoạt động vui chơi tại nhà cho trẻ trong những ngày nghĩ dịch covid-19. 2.4 Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm 18 3 Kết luận, kiến nghị 19 3.1 Kết luận 19 3.2 Kiến nghị 20 TÀI LIỆU THAM KHẢO
3 1. Mở đầu 1.1. Lý do chọn đề tài Giáo dục mầm non đang từng bước đổi mới hình thức giáo dục và hoàn thiện về phương pháp giáo dục theo hướng tích cực lấy trẻ làm trung tâm. Bên cạnh các hoạt động học tập thì hoạt động vui chơi là hoạt động không thể thiếu đối với trẻ mẫu giáo. Trong hoạt động vui chơi ở trường mầm non thì hoạt động chơi ngoài trời là khoảng thời gian vô cùng quý giá đối với sự phát triển của trẻ mà ít thời điểm sinh hoạt nào khác có thể so sánh được. Vì chơi ngoài trời là khoảng thời gian trẻ được thỏa mãn thực hiện các vận động giải phóng năng lượng. Không gian chơi ngoài trời có rất nhiều lợi thế cho việc tổ chức các hoạt động đa dạng, tích cực của trẻ mà điều kiện trong phòng không thể đáp ứng được.[3] Thông qua hoạt động vui chơi ngoài trời trẻ sẽ được hít thở không khí trong lành, được quan sát môi trường xung quanh, khám phá những điều mới lạ từ thiên nhiên giúp trẻ tăng thêm sự hiểu biết về môi trường tự nhiên và môi trường xã hội đặc biệt nhất là trẻ thỏa mãn được tự do hoạt động. Bên cạnh đó chơi, hoạt động ngoài trời cũng giúp cho trẻ một cơ thể khỏe mạnh, nhanh nhẹn, phát triển hài hòa cân đối đảm bảo sự phát triển thể lực, trí tuệ toàn diện, nâng cao sức khỏe. Có thể nói hoạt động ngoài trời là một trong những hoạt đông vui chơi mà trẻ thích nhất, mang lại cho trẻ nhiều niềm vui đặc biệt qua đó trẻ nhận thức được thế giới xung quanh bằng cách tiếp xúc, tìm hiểu, khám phá và quan tâm đến những gì xảy ra ở cuộc sống xung quanh mình. Trẻ thoả mãn nhu cầu hoạt động, nhu cầu tìm hiểu, khám phá của trẻ. Hoạt động vui chơi ngoài trời tạo cho trẻ sự nhanh nhẹn và hứng thú với môi trường tự nhiên đồng thời trẻ tự tin, mạnh dạn trong cuộc sống, góp phần tích cực trong sự phát triển toàn diện của trẻ. Thực tế hiện nay đối với các trường mầm non nói chung và trường mầm non Mậu Lâm nói riêng thì việc tổ chức chơi, hoạt động ngoài trời cho trẻ vẫn còn gò bó, chưa phát huy được hết tác dụng tích cực ở trẻ, một số trẻ do mắc dịch bệnh covit-19 khi đi học trở lại trường trẻ trở nên ít tham gia vào hoạt động. Bên cạnh đó đa số giáo viên còn e ngại khi tổ chức cho trẻ ra sân hoạt động ngoài trời với lí do sợ không đảm bảo an toàn cho trẻ khi vui chơi, chưa khai thác hết sự tự nguyện, yêu thích ở trẻ cho nên đôi lúc giáo viên chưa thường xuyên cho trẻ chơi ngoài trời hoặc tổ chức trong thời gian ngắn, hình thức tổ chức còn sơ sài, thiếu linh hoạt và sáng tạo. Nội dung tổ chức chơi, hoạt động ngoài trời cho trẻ giáo viên chưa mạnh dạn sưu tầm, đổi mới hình thức, chỉ đơn giản là cho trẻ quan sát thiên nhiên, tổ chức cho trẻ tham gia một số trò chơi đơn giãn như: Chi chi chành chành, rồng rắn lên mây...vì vậy trẻ chưa tích cực, hứng thú tham gia vào hoạt động, trẻ còn hơi thụ động, chưa thể hiện được ý kiến tích cực cá nhân của mình. Từ những băn khoăn trăn trở trên, cùng với những kinh nghiệm sẵn có của bản thân năm học 2021 – 2022 tôi được nhà trường phân công dạy lớp 3 - 4 tuổi khu Đồng Yên trường mầm non Mậu Lâm với mong muốn giúp trẻ hứng
4 thú tích cực tham gia vào hoạt động ngoài trời nhằm thoả mãn nhu cầu chơi, nhu cầu khám phá thế giới xung quanh, phát huy được khả năng, thế mạnh của trẻ khi tham gia hoạt động trong giai đoạn dịch bệnh covid-19. Đó là lý do tôi lựa chọn đề tài “Một số kinh nghiệm giúp trẻ 3 - 4 tuổi khu Đồng Yên trường mầm non Mậu Lâm, Như Thanh phát huy tính tích cực, chủ động khi tham gia hoạt động chơi ngoài trời theo phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong giai đoạn dịch bệnh covid-19” làm đề tài nghiên cứu. 1.2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu đề tài này với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng chơi hoạt động ngoài trời theo phương pháp lấy trẻ làm trung tâm trong giai đoạn dịch bệnh covid-19. Giúp trẻ phát huy tính tích cực chủ động khám phá thiên nhiên, hiểu biết về thế giới muôn loài xung quanh trẻ, giúp trẻ phát triển về mặt thể chất, vận động, tăng cường kỹ năng giao tiếp của trẻ, trẻ tiếp xúc, làm quen, nói chuyện với các bạn trong lớp từ đó giúp trẻ mạnh dạn và tự tin hơn trong giao tiếp. Giúp giáo viên đứng lớp có những biện pháp tổ chức hướng dẫn trẻ chơi, hoạt động ngoài trời trong giai đoạn dịch covid-19 đạt hiệu quả cao. 1.3. Đối tượng nghiên cứu Một số kinh nghiệm giúp trẻ 3 - 4 tuổi khu Đồng Yên trường mầm non Mậu Lâm, Như Thanh phát huy tính tích cực, chủ động khi tham gia chơi hoạt động ngoài trời theo phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong giai đoạn dịch bệnh covid-19 1.4.Phương pháp nghiên cứu Sáng kiến kinh nghiệm này được thực hiện với những phương pháp sau: + Phương pháp tham khảo tài liệu: Phương pháp này giúp cho sự định hướng của sáng kiến kinh nghiệm. + Phương pháp kiểm tra, đánh giá: Chúng tôi kiểm tra môi trường đã được cải tạo với môi trường hoạt động những năm trước để so sánh. + Phương pháp thực nghiệm: Là phương pháp chính để kiểm nghiệm những phương pháp và biện pháp nêu ra có liên quan đến sáng kiến kinh nghiệm. + Phương pháp quan sát: Quan sát cho giáo viên xác định được những gì trẻ thích, phản ứng của trẻ trước những tình huống khác nhau, biết được kinh nghiệm hay hoạt động nào trẻ thích hay gặp khó khăn, điều gì làm trẻ lo lắng, đánh giá sự tiến bộ của trẻ giáo viên hiểu được nhu cầu học tập khám phá và chăm sóc đối với từng cá nhân để lập kế hoạch cho những bước tiếp theo. 2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm 2.1. Cơ sở lý luận. * Phương pháp dạy học lấy trẻ làm trung tâm là gì? Bản chất của phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm này là tạo ra môi trường học tập khác nhau bằng những hoạt động khác nhau, tạo điều kiện cho mỗi bé có cơ hội phát triển bản thân, đáp ứng tối đa nhu cầu và hứng thú của trẻ trong quá trình giáo dục. Ở cấp học mầm non, hoạt động chính của trẻ là
5 “học mà chơi, chơi mà học”, vì vậy, giáo viên cần xây dựng đa dạng các hoạt động, giúp trẻ vừa lĩnh hội kiến thức xung quanh, vừa tạo hứng thú học tập. Mục đích của giáo dục mầm non là giúp trẻ phát triển toàn diện về mọi mặt: thể chất, trí tuệ, giúp trẻ mạnh dạn tự tin, khơi dậy và phát triển tài năng tiềm ẩn của trẻ. Tuy nhiên, mỗi đứa trẻ là một cá thể khác nhau, có điều kiện gia đình, môi trường sống, thể chất… khác nhau. Do đó, mỗi đứa trẻ sẽ có khả năng và hứng thú học tập khác nhau. Dựa trên những yếu tố này, phương pháp dạy học lấy trẻ làm trung tâm được ra đời, đáp ứng nhu cầu của trẻ. [2] * Đặc điểm hoạt động vui chơi ngoài trời của trẻ 3 – 4 tuổi Hoạt động vui chơi là con đường tiếp xúc độc đáo của trẻ mẫu giáo với cuộc sống xung quanh, nhờ hoạt động này trẻ bước vào giai đoạn đầu tiên của quá trình hình thành nhân cách. Hoạt động vui chơi giúp trẻ phát triển đầy đủ, toàn diện về nhận thức, tình cảm, ý chí, cũng như các nét tính cách và năng lực xã hội. Hoạt động chơi, ngoài trời cũng góp một phần quan trọng đối với cuộc sống của trẻ, giúp trẻ hòa nhập với thế giới xung quanh, đồng thời giúp trẻ hình thành và phát triển các quá trình tâm lí và tính mục đích, tính kỉ luật, tính đồng đội. Đó chính là giai đoạn đầu tiên của sự hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ. Trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi cảm xúc phát triển mạnh mẽ, cảm xúc thẩm mỹ phát triển khá nhanh, tâm hồn nhạy cảm, dễ xúc cảm với những cảnh vật xung quanh, thích cái đẹp, thích vận động. Trẻ đến với nghệ thuật một cách tự nhiên, các thuộc tính tâm lý đặc biệt tính hình tượng phát triển mạnh gần như chi phối mọi hoạt động tâm lý của trẻ. Ở lứa tuổi này, chức năng của các cơ quan trong cơ thể bắt đầu hoàn thiện và theo nhà sinh lý học người Nga M.Do ghen cho rằng: “Vui chơi ảnh hưởng trực tiếp đến hô hấp, tuần hoàn của máu và các quá trình sinh lý khác”. Trò chơi vận động giúp trẻ tập phối hợp các động tác đi, chạy, nhảy chính xác, tác phong nhanh nhẹn. Tạo cho trẻ sự mềm dẻo, nhịp nhàng có ảnh hưởng đến tim mạch và sự phát triển của cơ. Tuy nhiên, việc giáo dục trẻ nhỏ về những giá trị của môi trường sống, giúp trẻ được gần gũi với thiên nhiên, tìm hiểu và học cách hòa nhập với môi trường xung quanh là vô cùng cần thiết. Quá trình giáo dục này có thể tiến hành thông qua nhiều hoạt động khác nhau nhưng chơi hoạt động ngoài trời vốn được xem là hoạt động có nhiều ưu thế. Song, vì nhiều nguyên nhân khác nhau, việc tổ chức các chơi hoạt động ngoài trời ở trường mầm non hiện nay vẫn chưa thực sự phát huy được hết những tác dụng tích cực đối với nhu cầu khác nhau của mỗi trẻ. Với mong muốn giúp trẻ phát huy tính tích cực, chủ động của mình khi tham gia hoạt động chơi ngoài trời trong giai đoạn hiện nay theo phương châm đó là: Cần thích ứng, an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch covid-19 trong lúc dịch bệnh covid-19. 2.2.Thực trạng của vấn đề * Thuận lợi - Trường Mầm non Mậu Lâm là trường đã đạt trường chuẩn Quốc Gia mức độ 1 nên tương đối đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học. Đặc biệt nhà trường có đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn vững chắc, luôn tâm huyết với nghề, nên rất thuận lợi cho việc tổ chức các hoạt động cho trẻ ở
6 trường. - Đa số trẻ đã được học qua lớp nhà trẻ 24 – 36 tháng nên trẻ mạnh dan, tự tin và biết cách chơi trong các hoạt động ở trường, đặc biệt trẻ rất thích tham gia hoạt động chơi, ngoài trời. - Đa số phụ huynh trong lớp rất quan tâm, ủng hộ nhiệt tình trong công tác chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục trẻ của nhà trường. * Khó khăn - Khả năng chú ý có chủ định của trẻ còn kém, trẻ dễ dàng cuốn hút vào các hoạt động nhưng cũng nhanh chóng tự rút ra khỏi trò chơi nếu nó không còn hứng thú. -Trong lớp còn một số trẻ rụt rè, nhút nhát, thiếu tự tin và không thích tham gia vào các hoạt động, bên cạnh đó do dịch bệnh covid-19 diễn biến phức tạp nên một số trẻ đi học không thường xuyên, một số trẻ do mắc dịch bệnh covid-19 nên khi quay trở lại trường học trẻ mệt mỏi nên cũng ảnh hưởng đến sự hứng thú tham gia vào hoạt động của trẻ. - Giáo viên chưa chú trọng vào việc sử dụng nguyên vật liệu, phế liệu để biến chúng thành những đồ dùng dạy học, đồ chơi giúp trẻ được vui chơi học tập và được khám phá sâu sắc hơn. - Bên cạnh đó đa số phụ huynh ở lớp đều là thành phần lao động nên trò chuyện cùng trẻ về thế giới xung quanh trẻ còn nhiều hạn chế, chủ yếu là cô cung cấp cho trẻ kiến thức. Vẫn còn một số phụ huynh chưa có nhận thức đầy đủ về chơi hoạt động ngoài trời của trẻ, không muốn cho t rẻ tham gia chơi, hoạt động ngoài trời vì sợ trẻ mệt, nắng, gió ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Thực trạng trên qua khảo sát đầu năm của 29 trẻ lớp tôi thu được kết quả như sau: Thời điểm khảo sát trẻ tháng 9 năm 2021 (tổng số trẻ: 29) Bảng kết quả khảo sát đầu năm học Kết quả đánh giá Số Đạt Chưa đạt stt Nội dung khảo sát trẻ Số Tỉ lệ Tỉ lệ % Số lượng lượng % 1 Khả năng hứng thú của trẻ khi tham gia hoạt động có 29 19 65.5 10 34.5 mục đích 2 Khả năng hứng thú tham gia trò chơi vận động của 29 19 65.5 10 34.5 trẻ 3 Khả năng tò mò, ham hiểu biết của trẻ về thế giới 29 17 58,6 12 41,4 xung quanh. 4 Trẻ mạnh dạn,tự tin, hợp tác trong hoạt động. 29 16 55,1 13 44,9
7 Dựa trên những số liệu khảo sát, tôi thấy được những hạn chế của trẻ trong chơi, hoạt động ngoài trời. Vì thế cần phải có biện pháp kịp thời để tác động đến trẻ qua chơi, hoạt động ngoài trời có được kết quả cao hơn. Bản thân đã tiến hành tìm và áp dụng các phương pháp, giải pháp tích cực nhất để tạo điều kiện cho trẻ tham gia hoạt động có hiệu quả. 2.3. Các biện pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề 2.3.1. Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động chơi ngoài trời theo phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Kế hoạch tổ chức giờ chơi ngoài trời là công cụ giúp tôi chủ động trong việc tổ chức chơi, hoạt động ngoài trời. Muốn tổ chức chơi, hoạt động ngoài trời đạt kết quả cao và có sự xuyên suốt, phát triển từ dễ đến khó theo sự phát triển của trẻ thì việc xây dựng kế hoạch là việc làm vô cùng cần thiết và quan trọng. Thông qua việc xây dựng kế hoạch giáo viên sẽ dễ dàng và thuận lợi hơn trong việc tổ chức cho trẻ hoạt động hàng ngày. Chính vì vậy, dựa vào đặc điểm tâm sinh lý của trẻ 3-4 tuổi và thực tế hoạt động của trẻ lớp mình. Bằng việc nắm bắt nhu cầu, năng lực của trẻ. Tôi đã xây dựng kế hoạch về thực hiện chơi, hoạt động ngoài trời cho cả năm học, phân bố để các nội dung hoạt động, trò chơi vận động, trò chơi dân gian không bị lặp lại giữa các ngày trong tuần để tránh việc tạo sự nhàm chán cho trẻ. Ví dụ: Kế hoạch hoạt động ở chủ đề “Gia đình” với chủ đề nhánh là “Nhu cầu của gia đình bé”. Các buổi chơi với nội dung được xây dựng như sau: Thứ 2 Thứ 3 Thứ 4 Thứ 5 Thứ 6 HĐCMĐ: HĐCMĐ: Bé HĐCMĐ: Thí HĐCMĐ: HĐCMĐ: Xếp Quan sát thời giúp mẹ nghiệm vật Tham quan nhà bằng các tiết. chăm sóc nổi, vật chìm. các ngôi nguyên vật liệu TCVĐ: Kéo vườn rau. TCVĐ: Mèo nhà sẵn có co TCVĐ: Vẽ đuổi chuột TC: nu na TC: Trời nắng Chơi tự do nhà bằng Chơi tự do. nu nống. trời mưa phấn Chơi tự do Chơi tự do Chơi tự do. Việc bố trí thời gian chơi hoạt động ngoài trời giữa các lớp trong trường cũng cần phù hợp. Tôi đã tham mưa với ban giám hiệu nhà trường bố trí thời gian hoạt động giữa các lớp so le nhau để trẻ ở mỗi lớp khi ra sân trường được hoạt động thoải mái mà không ảnh hưởng đến lớp khác. Tôi tích cực sưu tầm, đổi mới, sáng tạo các hình thức mới, phong phú đa dạng về nội dung của từng hoạt động có chủ đích để cho trẻ có nhiều cơ hội trải nghiệm hơn. Tổ chức với nhiều hình thức, đan xen nhau tránh gây nhàm chán cho trẻ. Tăng cường hoạt động theo nhóm để trẻ được trải nghiệm, có ý thức hoạt động tập thể và cũng giúp trẻ có động lực hoàn thành yêu cầu của hoạt động, đồng thời tạo không khí vui vẻ, thoải mái, hào hứng trong quá trình trẻ hoạt động. Với việc xây dựng kế hoạch như trên, bản thân tôi chủ động trong việc dạy
8 trẻ và tạo tình huống cho trẻ hoạt động. 100% hứng thú tham gia các hoạt động. Tôi thấy trẻ nhanh nhẹn, hoạt bát hơn từ đó rèn cho trẻ kỹ năng quan sát, so sánh.Và đặc biệt khi cho trẻ tham gia các thí nghiệm thì trẻ được thỏa tính tò mò và khám phá thế giới xung quanh của mình. 2.3.2. Biện pháp 2: Xây dựng môi trường chơi ngoài trời phù hợp, đa dạng, phong phú theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm nhằm kích thích sự hứng thú tham của trẻ khi gia hoạt động Xây dựng môi trường hoạt động phù hợp, đa dạng thông qua chuyên đề xây dựng môi trường lấy trẻ làm trung tâm là xây dựng môi trường khuyến khích tính độc lập, tích cực của trẻ góp phần thỏa mãn nhu cầu vui chơi, gây hứng thú cho trẻ. Qua đó, nhân cách của trẻ được hình thành và phát triển toàn diện. Vì vậy biện pháp tạo môi trường hợp lý sẽ giúp trẻ tìm tòi, khám phá và phát hiện những điều mới lạ, hấp dẫn, các kiến thức, kỹ năng đến với trẻ một cách dễ dàng. Công việc trước tiên tôi thực hiện trong khi tiến hành biện pháp này chính là xây dựng môi trường để tổ chức cho trẻ quan sát có mục đích: Đây là một hình thức cho trẻ làm quen với kiến thức tự nhiên, xã hội xung quanh trẻ, kích thích óc tìm tòi khám phá của trẻ. Nội dung quan sát thường dựa vào khả năng của từng trẻ để có thể nâng cao hay hạ thấp yêu cầu tuỳ từng trường hợp quan sát. Vì thế để hoạt động quan sát có mục đích luôn hấp dẫn lôi cuốn trẻ tôi quan tâm đến việc xây dựng môi trường giáo dục phong phú, đảm bảo. Để luôn có môi trường tự nhiên xanh – sạch – đẹp an toàn cho trẻ chơi, hoạt động ngoài trời, tôi tham mưu với nhà trường kết hợp cùng với đoàn viên thanh niên trong trường xây dựng vườn rau, vườn hoa, vườn cây của bé trong khuôn viên nhà trường để tạo môi trường tự nhiên cho trẻ được quan sát, trò chuyện, suy đoán, tưởng tượng về các loại rau, hoa, cây, trẻ theo dõi sự phát triển của cây từ lúc làm đất, gieo hạt, nảy mầm được cùng cô chăm sóc rau như nhổ cỏ, tưới nước, vun xới đến khi cây xanh tốt và được thu hoạch. Trồng và xây dựng vườn thiên nhiên của bé nhằm tạo môi trường tự nhiên cho trẻ hoạt động quan sát, khám phá. Hình ảnh: Khuôn viên vườn rau, vườn hoa nhà trường Ngoài ra tôi còn xây dựng góc thiên nhiên của bé ở trước lớp. Tạo thành khu vườn thiên nhiên thu nhỏ với các loại cây mà trẻ biết và cả các loại cây mà trẻ chưa từng biết đến để cho trẻ khám phá và trải nghiệm về các sự vật hiện
9 tượng về thế giới xung quanh. Hình ảnh: Bé quan sát góc thiên nhiên Không dừng lại ở đó tôi còn cùng với đồng nghiệp vận động các bậc phụ huynh trong trường thu gom phế thải để làm khu vận động ngoài trời cho trẻ được trải nghiệm. Như là: Sử dụng lốp xe máy, ô tô đã hỏng, sau khi vệ sinh sạch sẽ chúng tôi phun màu và ở mỗi vòng tròn lốp xe chúng tôi đã bỏ một nguyên liệu tự nhiên khác cho trẻ cầm, sờ, dẫm lên và tự cảm nhận. Có vòng tròn thì đổ cát, vòng tròn bỏ sỏi, vòng bỏ đá cuội, đổ đất…..Trẻ tỏ ra rất thích thú khi tham gia trò chơi ở khu vực này Các thùng rỗng to (đồ cũ), các ván nghiêng, ròng rọc đơn giản, dây thừng các cỡ để trẻ thực hành các vận động, chơi các trò chơi khác nhau. Tạo khu vui chơi với cát, nước và các vật liệu thiên nhiên: Bố trí hố cát, chậu nước và các vật liệu như xẻng, chai lọ, hộp, ô tô tải, rổ thìa, bát, xà phòng, giấy gấp thuyền, phẩm màu, khuôn, xốp... để trẻ được hoạt động trải nghiệm: Thí nghiệm vật chìm nổi, xây lâu đài bằng cát, vẽ ngón tay trên cát, đào xới, in xới, tạo sản phẩm bằng khuôn,... Bên cạnh đó trên các bức tường chúng tôi đã trồng cây vào các hộp nhỏ rồi gắn lên tường tạo thành bức tường hoa, bức tường cây xanh rất bắt mắt và thu hút sự chú ý của trẻ. Chúng tôi cũng sử dụng các dụng cụ đã hỏng như: vung, nồi, xô, chậu, gáo dừa, lon bia….để tạo thành một bức tường âm nhạc cho trẻ thỏa sức khám phá. Không những thế Tôi còn tích cực phối hợp cùng với hội cha mẹ học sinh của lớp, kêu gọi các doanh nghiệp, cửa hàng... mua sắm, làm thêm, sưu tầm thêm một số đồ dùng đồ chơi phục vụ cho hoạt động vui chơi ngoài trời của trẻ: Ví dụ: Mua xe đạp, xe ba bánh, ô tô,...(phù hợp với trẻ). Các loại bóng có kích cỡ, chất liệu khác nhau: cao su, nhựa, da...để trẻ ném, tung, chuyền, bắt, lăn khi chơi ngoài trời.
10 Xây dựng sân chơi giao thông để trẻ chơi các trò chơi: tham gia giao thông, ngã tư đường phố.... Hình ảnh: Sân chơi giao thông cho trẻ thực hành Qua việc tạo môi trường hoạt động đã giúp tôi khai thác được các khả năng tiềm ẩn của từng trẻ cũng như phát huy tính tích cực, phát triển các thao tác trí tuệ ở trẻ khi chúng tham gia các hoạt động từ đó tôi có thể đưa ra các phương pháp giáo dục phù hợp để mọi trẻ có thể phát triển theo khả năng của mình. Đồng thời tôi có thêm kinh nghiệm trong việc cải thiện môi trường cho trẻ hoạt động. Tuy nhiên tôi thấy phải cần thêm biện pháp hỗ trợ để nâng cao hơn nữa sự tham gia tích cực hoạt động của trẻ. 2.3.3. Biện pháp 3: Làm tốt công tác chuẩn bị cho trẻ chơi ngoài trời. Chơi ngoài trời là khoảng thời gian trẻ được thỏa mãn thực hiện các vận động giải phóng năng lượng. Không gian chơi ngoài trời có rất nhiều lợi thế cho việc tổ chức các hoạt động đa dạng, tích cực của trẻ mà điều kiện trong phòng học không thể đáp ứng được. Vậy trẻ thường thích thực hiện những hoạt động nào ở ngoài trời? Giáo viên cần chuẩn bị những gì để đảm bảo tổ chức đáp ứng tính hứng thú, tự nguyện của trẻ. * Công việc đầu tiên tôi làm trong công tác chuẩn bị cho trẻ chơi ngoài trời: Khi tiến hành cho trẻ chơi ngoài trời, cần xem xét hoạt động trong thời điểm chuyển tiếp trước đó để đảm bảo nguyên tắc động – tĩnh. Vì vậy, thứ tự các hoạt động trong buổi chơi ngoài trời cần được thực hiện linh hoạt theo hứng thú của trẻ, theo thời tiết, theo các sự việc diễn ra bên ngoài lớp học….. Giờ chơi ngoài trời là khoảng thời gian dành riêng cho việc tự do chơi của trẻ ở ngoài lớp học. Để trẻ có cơ hội thực hiện các hoạt động yêu thích tôi đã chọn một số nội dung hoạt động như: quan sát sự việc, hiện tượng xung quanh;
11 Tiến hành các thử nghiệm khám phá; Chơi vận động, leo trèo, đuổi nhau…; Lao động chăm sóc thiên nhiên. Cụ thể như: Quan sát bông hoa, Chăm sóc cây, vật chìm vật nỗi, quan sát bầu trời… * Việc tiếp theo tôi làm cho biện pháp này là chuẩn bị các điều kiện chơi ngoài trời: Cần có các đồ chơi, thiết bị phục vụ cho hoạt động quan sát, khám phá, vận động, lao động của trẻ. Cần cân bằng trong việc cung cấp các đồ vật nhân tạo và đồ vật tự nhiên vì đồ vật tự nhiên không được chuẩn hóa và ít đoán được sẽ giúp trẻ có nhiều cách chơi như: Một cái cây, một con vật….giúp trẻ mở rộng nhiều cơ hội khám phá và hiểu biết, hơn là các đồ chơi nhân tạo được chuẩn hóa. Phương tiện “mở” có ý nghĩa với trẻ cả ở trong và ngoài lớp. Các phương tiện “mở” là những gì trẻ có thể kết hợp với nhau để tạo ra các đồ vật khác nhau. Ví dụ: Những cái lốp, hộp cát tông cũ, gậy, tấm ván…..những phương tiện này góp phần lớn trong việc tạo ra sự đa dạng của môi trường và không lệ thuộc vào nguồn kinh phí. * Nội dung cơ bản của một buổi chơi ngoài trời bao gồm 3 nội dung: Quan sát có mục đích, chơi vận động và chơi tự do. Để tổ chức tốt 3 nội dung này tôi đã chuẩn bị lên kế hoạch kiến thức cần thiết sau: - Nội dung quan sát có mục đích đó là cho trẻ tìm hiểu một số sự vật, hiện tượng xung quanh để cho trẻ quan sát, khám phá: Thế giới xung quanh trẻ thật phong phú, mới lạ và luôn hấp dẫn đối với trẻ. Để giúp trẻ làm quen với những kiến thức tự nhiên, xã hội xung quanh, kích thích sự tìm tòi khám phá của trẻ, hiểu và nắm vững kiến thức về một số sự vật, hiện tượng khi tổ chức nội dung quan sát có mục đích trong chơi, hoạt động ngoài trời. Muốn cho trẻ quan sát được tốt hơn, tôi đã hướng trẻ cùng chuẩn bị trước khi thực hiện. Chẳng hạn với “Chủ đề Thế giới thực vật”. Tôi đã tìm hiểu một số kiến thức cơ bản về sự vật và các hiện tượng tự nhiên gần gũi xung quanh trẻ như: chuẩn bị giáo án điện tử, các video, về hình ảnh hoa nở, sự nẩy mầm, phát triển của cây. Khi cho trẻ quan sát cần chuẩn bị hệ thống câu hỏi mở, gợi ý nhằm phát triển tư duy của trẻ. Với cách này tôi nhận thấy trẻ hoạt động rất tích cực làm phong phú thêm kiến thức về thế giới xung quanh trẻ. Song song với việc tìm hiểu củng cố hệ thống kiến thức về các sự vật hiện tượng trong thế giới xung quanh trẻ, bản thân mỗi người giáo viên cần có hệ thống kiến thức rộng về thế giới xung quanh để cung cấp, mở rộng, làm thoả mãn hàng vạn câu hỏi “vì sao” của trẻ, như: + Vì sao lại có sấm, chớp? (Vào những ngày hè nóng bức, không khí nóng ở mặt đất mang theo rất nhiều hơi nước không ngừng bốc lên trời cao. Hình thành những đám mây kèm theo mưa rất to. Những đám mây mưa này lại bị sự tác động của không khí nóng từ mặt đất bốc lên, khiến chúng tích điện và mang một điện tích lớn. Khi đám mây tích điện trái dấu tiếp cận thì xảy ra hiện tượng sấm chớp.)
12 + Vì sao sau cơn mưa lại xuất hiện cầu vồng? (Sau một trận mưa to, trong bầu không khí có rất nhiều những hạt mưa nhỏ li ti bay lơ lửng. Những giọt nước này có thể coi là những lăng kính lơ lửng trên trời. Khi ánh nắng mặt trời chiếu vào những giọt nước này thì ánh sáng bị những lăng kính này “Phân tích” thành 7 màu là các màu: đỏ, da cam, vàng, lục, lam, tràm, tím sau đó lại phản xạ trở lại. Kết quả của quá trình này tạo nên một cây cầu vồng 7 sắc rực rỡ.) Trên đây là một số giải đáp trả lời các câu hỏi vì sao, còn rất nhiều các giải đáp trả lời các câu hỏi vì sao và làm thế nào khác nữa về sự vật và các hiện tượng mà tôi đã nghiên cứu để đưa vào dạy trẻ. * Chuẩn bị kiến thức tổ chức cho trẻ quan sát các sự vật, hiện tượng xảy ra bất thường không nằm trong kế hoạch: Ngoài việc tổ chức cho trẻ thực hiện chơi, hoạt động ngoài trời theo kế hoạch giáo dục hàng ngày, tuần, tháng và mỗi chủ đề đã xây dựng. Tôi tận dụng mọi cơ hội dạy trẻ quan sát, khám phá, trải nghiệm các sự vật, hiện tượng xảy ra bất thường như: Dông, mưa, cầu vồng, sấm chớp, nhật thực, máy bay... linh hoạt trong các tình huống để giúp trẻ tìm hiểu khám phá thế giới xung quanh một cách hiệu quả. Ví dụ: Khi trẻ đang học, chơi trong lớp trời bỗng có hiện tượng "Dông” sắp mưa. Tôi cho trẻ dừng hoạt động đang thực hiện, cho trẻ ra hiên lớp để quan sát hiện tượng dông (nếu trời không có sấm chớp). Qua đó trẻ biết được "Dông" là hiện tượng trời sắp mưa có gió thổi mạnh, mây đen kéo đến, trời đất bỗng tối sầm (có khi kèm theo tiếng sấm và tia chớp)... Sau cơn dông là những trận mưa rào, tôi cho trẻ quan sát mưa: đứng trong hiên (Nếu trời không có sấm chớp) có thể cho trẻ giơ tay hứng những giọt mưa để cảm nhận được những hạt mưa đang xối xả rơi xuống và lắng nghe âm thanh của mưa.... Trẻ được tri giác, quan sát trực tiếp, lắng nghe các âm thanh tự nhiên của sự vật, hiện tượng. Từ đó, giúp trẻ phát triển các giác quan và trẻ lĩnh hội kiến thức một cách chính xác, ghi nhớ hiệu quả nhất. - Trò chơi vận động: Trò chơi vận động là trò chơi phát triển thể lực, rèn luyện sức khỏe. Đặc biệt, đây là một trong những hình thức hữu hiệu nhất để giáo dục phát triển vận động cho trẻ đạt hiệu quả cao. Cho dù là trò chơi quen thuộc nhưng mỗi lần chơi mang lại cho trẻ những cảm xúc mới. Bởi chính khả năng sáng tạo to lớn của chúng trong trò chơi nên tôi sẽ chuẩn bị để đưa vào trò chơi những yếu tố mới lạ, hấp dẫn trẻ. Và để trẻ chơi hết mình, tích cực, chủ động, sáng tạo trong khi chơi. Tôi đã bám vào nhu cầu và khả năng vận động của trẻ ở lớp mình để biết được trẻ thích chơi những trò chơi gì? Và trẻ biết những trò chơi vận động nào? khả năng vận động của trẻ ra sao? nhằm lựa chọn trò chơi cho phù hợp. Để tìm ra cách tổ chức trò chơi vận động tốt nhất góp phần phát triển tối đa khả năng hoạt động và vận động cho trẻ. Mỗi buổi chơi ngoài trời tôi lên kế hoạch khoảng 1- 2 trò chơi. Trong buổi chơi ngoài trời đầu tiên (của tuần, trò chơi mới). Tôi chọn trò chơi thứ nhất giống với trò chơi vận động trong giờ thể dục (trước đó), trò chơi thứ 2 tổ chức theo
13 nguyện vọng của nhóm trẻ hay tất cả trẻ. Trong những buổi chơi ngoài trời tiếp theo cũng có thể cho trẻ làm quen với trò chơi mới, đồng thời tổ chức các trò chơi đã quen thuộc nhưng có biến đổi nhằm nâng cao yêu cầu luyện tập cho trẻ. Ví dụ: Đối các trò chơi phức tạp, yêu cầu cao về kỹ thuật chơi, luật chơi như: Mèo đuổi chuột, dung dăng dung dẻ, Gà tìm mồi, chuyền bóng, tung và bắt bóng, ai đá trúng đích, nhảy lò cò, chạy tiếp cờ, kéo co ... Khi tổ chức cho trẻ chơi, sau một vài lần chơi tôi điều chỉnh, thay đổi hình thức chơi để tăng hứng thú cho trẻ. Các trò chơi như: Nhảy lò cò theo đôi, chuyền bóng cho bạn có màu áo giống mình... - Chơi tự do: Chơi tự do là một hình thức cho trẻ chơi theo ý thích nhưng dưới sự hướng lái, bao quát của cô. Vì vậy, tôi đã chuẩn bị một số nhóm chơi như: Nhóm chơi với các vật liệu thiên nhiên cát, sỏi, nước, cây, cỏ, hoa, lá, hột hạt....; Nhóm chơi với các thiết bị đồ chơi ngoài trời cầu trượt, đu quay, bập bênh, nhà bóng...: Nhóm chơi với các đồ chơi cô mang theo: bóng, vòng, phấn, đất nặn... Vào những ngày thời tiết không thuận lợi (mưa hoặc quá lạnh) tôi có thể hướng dẫn trẻ quan sát hiện tượng thay đổi thời tiết, phân nhóm cho trẻ chơi các trò chơi, tham gia vào các hoạt động mà trẻ yêu thích trong lớp hoặc trong phòng chức năng để đảm bảo sức khỏe cho trẻ. Kết quả: Như vậy với sự lựa chọn nội dung phù hợp, chuẩn bị các điều kiện chơi ngoài trời phong phú đã bước đầu đảm bảo tổ chức đáp ứng tính hứng thú, tự nguyện ở trẻ. Đây được xem như là nền tảng để tôi tiến hành đến biện pháp tiếp theo. 2.3.4. Biện pháp 4: Tổ chức đa dạng các trò chơi ngoài trời cho trẻ. ( Tăng cường nhóm trò chơi vận động, nhóm trò chơi phát triển nhận thức và phát triển giác quan cho trẻ, nhóm trò chơi hoạt động theo ngày hội ngày lễ) Trường mầm non Mâu Lâm có khuôn viên xanh mát, gồm nhiều loại cây, nhiều khu vực chơi đa dạng phong phú (Cơ sở của việc xây dựng môi trường lấy trẻ làm trung tâm từ những năm 2017) trường có diện tích sân chơi khá rộng, nên việc tổ chức cho các cháu vui chơi hoạt động ngoài trời theo lịch cụ thể của từng nhóm được đảm bảo diễn ra thường xuyên và rất thuận tiện. Riêng với lớp tôi ngoài việc tách nhóm cho cháu hoạt động, tôi còn chủ động tìm tòi những nội dung hoạt động chơi, ngoài trời, những trò chơi vận động, trò chơi phát triển các giác quan cho trẻ, trò chơi phát triển nhận thức, trò chơi dân gian gắn với chủ điểm và những hoạt động lễ hội trong năm . a, Nhóm trò chơi vận động giúp phát triển thể lực cho trẻ: ( Trẻ chơi với các đồ chơi sẵn có trong sân trường ) Tận dụng những đồ chơi và dụng cụ vận động sẵn có trong sân trường như: đu quay, cầu trượt, bập bênh…. là những trò chơi có sức hấp dẫn trẻ rất lớn. Tôi tổ chức cho trẻ tham gia vào các hoạt động: Leo trèo trên các thiết bị dụng cụ vận động ngoài trời: cầu trượt, các vận động bò trườn, tung, ném, chuyền và bắt
14 bóng, leo cầu thang, leo bậc thềm các gốc cây, nhảy lò cò…… Từ đó rèn cho trẻ sự khéo léo nhanh nhẹn của đôi bàn tay, bàn chân, và sức dẻo dai của cơ thể. Đồng thời kết hợp lồng ghép giáo dục trẻ không leo trèo, chạy nhảy ở những nơi nguy hiểm Hình ảnh: trẻ chơi các trò chơi vận động đồ dùng sẵn có Bên cạnh đó tôi cũng tổ chức cho trẻ chơi một số trò chơi sinh hoạt tập thể đơn giản, trò chơi sinh hoạt cộng đồng cũng rất thu hút trẻ như : Trời nắng trời mưa, bịt mắt bắt dê; Cáo ơi ngủ à, đổi chỗ cho bạn, Cá sấu lên bờ… Để cho các trò chơi phù hợp theo chủ đề, chủ điểm và vẫn gây hứng thú cho trẻ, hấp dẫn trẻ tham gia chơi mà không bị nhàm chán, tôi đã linh hoạt thay đổi luật chơi, thay đổi tên trò chơi để phù hợp với chủ đề. Ví dụ: Trò chơi “ Cướp cờ” tôi thay thành tên mới là “Ai nhanh nhất”, để phù hợp với chủ đề: Trường Mầm non, Bản thân… - Trò chơi “ô tô và chim sẽ” có thể thay đổi tên là “chim sẽ ngoan” và thay đổi cách chơi chim sẽ đi bên phải sát lề đường, ô tô đi ở đường của ô tô để tránh tai nạn - Tôi cũng khuyến khích để trẻ cùng tham gia làm những đồ chơi ngoài trời với cô như: Làm quả cầu từ dây nilon và nắp nhựa, hay nhặt những chiếc lá khô rồi cùng đếm và nói xem đó là lá của loại cây nào....qua đây giáo dục trẻ được ý thức bảo vệ môi trường. Tôi cũng tận dụng tối đa những dụng cụ cho trẻ học trong giờ thể dục để cho trẻ chơi, hoạt động ngoài trời đây cũng là một hình thức ôn luyện kỹ năng vận động cho trẻ đạt hiệu quả cao và rất hứng thú đối với trẻ. *Nhóm trò chơi tăng cường nhận thức cho trẻ Ở nhóm trò chơi này tôi tổ chức cho trẻ được tham gia trồng cây và chăm sóc vườn cây xung quanh khu vực trường nhằm phát triển óc tò mò ở trẻ: Được quan sát sự thay đổi hàng ngày của cây xanh trong trường và phân loại chúng theo nhóm: Nhóm cây có hoa, nhóm không có hoa, nhóm ăn quả, nhóm cây cho bóng mát nhóm cây lấy gỗ…. Khi tham gia chơi, hoạt động ngoài trời, trẻ được chơi với cát, nước, sỏi, phấn vẽ, đất đá…. như: Trẻ chơi đong nước, vật chìm vật nổi, chơi đồ hình bằng cát, xây lâu đài cát,….. qua đó trẻ biết được tính chất của chúng. Lá cây cũng là phương tiện chơi rất hấp dẫn trẻ. Trẻ dùng lá cây để xếp thành những hình dạng
15 khác nhau theo trí tưởng tượng của trẻ như hình bông hoa, căn nhà, con bướm, con cá, …. Thông qua những trò chơi này cũng giúp trẻ mở rộng hơn mối quan hệ với thế giới xung quanh, trẻ biết cách chăm sóc cây xanh và bảo vệ cây xanh, đồng thời rèn cho trẻ cách giao tiếp lịch sự với mọi người. Hình ảnh: Trẻ chơi với đồ chơi sẵn có ngoài trời. *Nhóm trò chơi phát triển giác quan Bên cạnh việc củng cố các biểu tượng về thế giới tự nhiên xung quanh trẻ, rèn cho trẻ những kỹ năng trong giao tiếp, trong vận động và rèn luyện cho trẻ có một thể lực tốt. Tôi còn chú trọng tìm tòi thêm các trò chơi giúp phát triển các giác quan cho trẻ như: Cho trẻ lắng nghe các tiếng động, tiếng kêu ở đâu, lắng nghe tiếng gió thổi, lá rụng, chim hót, cho trẻ ngửi mùi hoa, mùi cỏ, mùi của lá cây, và cảm nhận ánh nắng mặt trời….. qua các trò chơi như: “Tai ai tinh”; “Ngửi hoa”; “Ai tinh mắt”; “Nhìn lá đoán cây”; “Đoán vật bằng tay”; “Đoán xem tiếng động gì”; “Âm thanh phát ra từ đâu?” …… * Nhóm trò chơi hoạt động theo ngày hội ngày lễ Các hoạt động ngày hội ngày lễ trong năm học rất phong phú việc tổ chức tốt được các ngày hội cho trẻ thông qua các hoạt động chơi ngoài trời khiến trẻ rất hứng thú. Bởi tổ chức các hoạt động ngày hội ngày lễ thông qua các hoạt động giáo dục, làm các đồ dùng phục vụ cho ngày hội ngày lễ khiến trẻ có hiểu biết hơn về các hoạt động xã hội. Chính vì lẽ đó ngay từ đầu năm học tôi đã lên kế hoạch tỷ mỉ cho hoạt động này như sau: - Ngày hội đến trường của bé( tháng 9): cho trẻ cùng cô trang trí lớp học, làm một số đồ vật mà trẻ yêu thích... - Tết trung Thu( tháng 10): Trẻ làm đèn ông sao, làm các loại đèn cho ngày tết, các loại bánh trung thu... - Ngày hội của bà, mẹ, cô giáo và các bạn gái( 20/10): Làm bưu thiếp, làm quà tặng... - Ngày hiến chương các nhà giáo( 20/11): các hoạt động chào mừng ngày nhà giáo Việt Nam, Làm quà tặng cô giáo. - Ngày vui của các chú bộ đội (22/12), ngày lễ Noel( 25/12): Tổ chức các trò chơi của các chú bộ đội, làm cây thông Noel...
16 - Ngày tết nguyên đán: Tổ chức các trò chơi dân gian vui chơi khi xuân về, làm các loại bánh trái ngày tết... Việc lồng ghép các hoạt động lễ hội tôi thực hiện như sau: Ngày hội đến trường: Tôi tổ chức cho trẻ nhặt một số loại lá cây, vỏ cây, cánh hoa ép khô... để làm các bức tranh trang trí lớp học, hay tôi tổ chức cho trẻ nhặt lá cây dọn dẹp sân trường sạch sẽ... Với Ngày lễ Noel các bạn lớp tôi cùng cô trang trí cây thông , làm các tấm thiệp mừng noel.... Với ngày tết trung thu: Tôi hướng dẫn trẻ ở hoạt động cùng làm đèn ông sao, trang trí mâm ngũ quả, cắm hoa Hình ảnh cô cùng trẻ làm mâm ngũ quả, cắm hoa ngày Tết trung thu. 2.3.5. Biện pháp 5: Tạo tình huống kích thích để trẻ hứng thú, tích cực khi tham gia vào chơi hoạt động ngoài trời. Trong quá trình chơi ngoài trời tôi luôn thay đổi, làm mới hình thức tổ chức để thu hút được sự chú ý của trẻ. Với mỗi hoạt động chơi ngoài trời tôi luôn mày mò đưa ra các tình huống khác nhau. Những tình huống ấy không dễ nhưng cũng không quá khó vì đặc điểm của trẻ là rất hào hứng trước những điều mới lạ nhưng dễ chán với những gì quen thuộc. Ví dụ: Với chủ đề: Thế giới thực vật tôi cho trẻ đi qua sát vườn rau bắp cải trong trường. Sau đó tạo tình huống, khuyến khích trẻ tìm hiểu một vài cây su hào ở luống bên cạnh. Cho trẻ nêu các câu hỏi và ý tưởng. Tôi còn chia trẻ thành nhiều tổ khác nhau, khích lệ trẻ tự tìm hiểu, tự thảo luận về củ su hào. Tiếp đó tôi mới tổ chức cho trẻ cùng đưa ra các ý kiến và cô khái quát chung. Qua việc cho trẻ tự tìm hiểu và thảo luận tôi thấy trẻ hứng thú tham gia thảo luận với các bạn và đưa ra ý kiến của mình. Từ đó giúp trẻ tích cực hơn, chủ động hơn, đặc biệt lĩnh hội kiến thức một cách sâu sắc. Bên cạnh đó trong quá trình hoạt động tôi đã tạo ra các tình huống có vấn đề, kích thích trẻ suy nghĩ và tìm kiếm phương thức giải quyết.Tôi đã tập trung sự quan tâm, chú ý, hứng thú của trẻ và đặt ra các vấn đề mà trẻ chưa giải quyết được bằng cách lần lượt đưa ra một số câu hỏi cho trẻ liên hệ kinh nghiệm bản thân, trao đổi, thể hiện, sau đó nêu vấn đề về những điều mà tất cả đều muốn biết để gây tò mò, kích thích nhu cầu muốn tìm hiểu ở trẻ.
17 Ví dụ: Chủ đề nhánh: Những bông hoa đẹp khi tìm hiểu về các loại hoa tôi hỏi câu hỏi như: Loại hoa nào các con biết ? Hoa đó màu gì? Con nhìn thấy ở đâu? Đưa thêm những câu hỏi như: Có bao nhiêu loại hoa? Chúng khác nhau ở chổ nào? Làm thế nào để giữ hoa được lâu?.. Qua đó trẻ hứng thú và tích cực chủ động trả lời các câu hỏi của cô và tham gia tích cực vào hoạt động với các bạn. Thông thường các tình huống có vấn đề đều do giáo viên đưa ra như phức tạp hóa nội dung hoạt động, nâng cao dần mức độ khái quát hóa tri thức, tận dụng các tình huống xảy ra xung quanh trẻ hoặc những tình huống xuất phát từ bản thân đứa trẻ,... và kích thích trẻ tự trả lời, tự giải đáp những thắc mắc đó. Ví dụ : Ở chủ đề “Thế giới động vật”. Tôi cho trẻ quan sát con thỏ. Tôi hỏi trẻ “Thỏ là động vật nuôi trong gia đình”, một trẻ khác nói lại “thỏ là động vật sống trong rừng”. Từ đây có thể nêu vấn đề: “Tại sao lại nói thỏ là động vật nuôi hay thỏ là động vật sống trong rừng”. Tôi động viên trẻ suy nghĩ, cùng tham gia xây dựng, bàn phương án tự tìm lấy câu trả lời hoặc cách giải quyết vấn đề. Khi trẻ đặt câu hỏi, tôi đưa thêm các câu hỏi dạng: “Vậy con nghĩ như thế nào? Chúng ta cùng nghĩ xem cần phải làm gì? ” nhằm thu hút trẻ trò chuyện để cùng nhau tìm kiếm câu trả lời. Thông qua đó trẻ luôn là trung tâm của hoạt động. Lúc này trẻ cùng cô và các bạn trao đổi với nhau để cùng đưa ra câu trả lời. Qua hoạt động này trẻ đã trao đổi với cô và bạn tốt hơn, giúp trẻ tích cực và chủ động hơn khi tham gia hoạt động ngoài trời. 2.3.6. Biện pháp 6: Chú trọng phương pháp “Lấy trẻ làm trung tâm” khi tổ chức chơi ngoài trời. Giáo dục lấy trẻ làm trung tâm là mọi hoạt động giáo dục đều hướng vào và xuất phát từ đứa trẻ; hoạt động giáo dục không đi từ giáo viên đến trẻ mà phải đi từ chính bản thân đứa trẻ; việc dạy trẻ phải dựa vào nhu cầu, hứng thú, hiểu biết và kinh nghiệm riêng và cách học riêng của từng đứa trẻ. Tất cả điều này quy tụ chung là phương pháp lấy trẻ làm trung tâm là phương pháp hướng đến sự phát triển của trẻ. Và kết quả mong đợi cuối cùng của phương pháp giáo dục này chính là tạo sự hứng thú, tính tích cực chủ động của trẻ trong từng hoạt động. Chính vì thế mà để có thể phát huy tính tích cực khi tham gia hoạt động vui chơi ngoài trời thì việc làm không thể bỏ qua đó là phải chú trọng phương pháp giáo dục “lấy trẻ làm trung tâm”. Xây dựng hoạt động giáo dục của phương pháp giáo dục “lấy trẻ làm trung tâm” chính là hướng tới sự phát triển của trẻ, sự phát triển của trẻ trong chơi ngoài trời là: xác định mục đích yêu cầu cần phải đạt được của hoạt động sau đó thiết kế hoạt động nhằm thực hiện mục tiêu đã đề ra.[2] Ví dụ: Ở chủ đề Nghề nghiệp. Với mục tiêu đặt ra là trẻ phải biết công việc của một số nghề truyền thống ở địa phương. Thì mục tiêu cần đạt được là trẻ phải nói được tên, sản phẩm và qui trình tạo ra sản phẩm của nghề truyền thống ở địa phương. Từ mục tiêu trên tôi đã tổ chức chơi, hoạt động ngoài trời: “Quan sát công việc của nghề làm nông” vừa đáp ứng được mục tiêu vừa gây sự tò mò, tính tích cực khám phá, tìm hiểu ở trẻ. Khi sử dụng phương pháp lấy trẻ làm trung tâm thì cô chỉ là người hướng
18 dẫn khuyến khích, đặt câu hỏi gợi mở, hỗ trợ và tạo cơ hội nhiều nhất cho trẻ được hoạt động, được trao đổi chia sẻ, trình bày ý kiến của mình. Ví dụ: Khi cho trẻ quan sát về con vịt: Cô hỏi trẻ điểm khác biệt về con vịt bằng câu hỏi: Vì sao vịt có thể kiếm mồi được ở dưới nước? Bằng câu hỏi này trẻ sẽ biết trình bày về đặc điểm: Có mỏ dẹt, Chân vịt có màng nên bơi được dưới nước. Giáo dục lấy trẻ làm trung tâm là việc dạy trẻ phải dựa vào nhu cầu, hứng thú, hiểu biết và kinh nghiệm riêng và cách học riêng của từng đứa trẻ và để chơi, hoạt động ngoài trời đa dạng, phong phú thì tôi đã, phải nghiên cứu tổ chức theo nhiều hình thức khác nhau tùy thuộc vào từng đề tài: tập thể, cá nhân, theo nhóm nhỏ... Ví dụ: Trong chủ đề Trường mầm non, với giờ chơi, hoạt động ngoài trời Tôi tổ chức cho trẻ chơi “Lắng nghe âm thanh trong sân chơi”. Khi trẻ ra sân, tôi chia trẻ đứng thành nhiều nhóm và mỗi nhóm hướng đến mỗi góc khác nhau để lắng nghe xem có những âm thanh gì phát ra và những âm thanh đó phát ra từ đâu? Tôi đưa hệ thống câu hỏi đàm thoại nhằm phát huy tư duy của trẻ như sau: + Con đã nghe thấy tiếng gì? + Âm thanh đó phát ra từ đâu? + Vì sao lại có tiếng gió rì rào? + Con làm gì khi có gió lớn? Bảng hệ thống câu hỏi như vậy nhằm giúp trẻ tập trung suy nghĩ, chủ động sáng tạo để trẻ đưa ra hàng loạt câu trả lời khác nhau vừa phát triển tư duy của trẻ vừa giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạnh dạn trong giao tiếp. Không chỉ dừng lại ở đó để tư duy cũng như phát huy tính tích cực của trẻ tôi đã tiến hành tổ chức cho trẻ thực hành một số thí nghiệm làm phong phú thế giới xung quanh trẻ. Để giúp trẻ hiểu rõ hơn về sự vật và các hiện tượng tự nhiên tôi đã cho trẻ được trãi nghiệm bằng việc thiết kế một số thí nghiệm đơn giản để cho trẻ quan sát và cùng được thực hiện như: Trứng chìm, trứng nổi, làm mưa, làm cho hạt nổi; pha màu; vật chìm vật nổi, làm nổi một vật đang chìm... Ví dụ: Trong chủ đề “Thế giới Động vật” khi tổ chức chơi, hoạt động ngoài trời tôi đã cho trẻ tiến hành làm thí nghiệm về “Quả trứng chìm - Quả trứng nổi” - Chuẩn bị: 2 ly nước sạch, 2 quả trứng, muối - Thí nghiệm: Đặt một quả trứng vào ly nước lạnh sạch, nếu trứng tươi không bị hỏng sẽ chìm xuống đáy ly cho thấy hiện tượng trứng chìm. Làm thí nghiệm khác với trứng dùng cốc nước âm ấm khuấy đều với 5 muỗng muối, chờ nước nguội bỏ quả trứng thứ hai vào.Ta sẽ thấy quả trứng nổi lên, sở dĩ điều này xảy ra vì nồng độ muối đậm đặc trong nước đã đẩy trứng nổi lên. Tôi hỏi trẻ nguyên nhân và giải thích lại cho trẻ Hoặc: Thí nghiệm “Làm cho hạt nổi”. Trong chủ đề “ Thế giới thực vật” - Mục đích: Giúp trẻ biết được quy trình vắt nước chanh. Phát triển các giác quan và khả năng phán đoán của trẻ.
19 - Chuẩn bị: 2 cốc thủy tinh, 1 quả chanh, 4 thìa đường, nước sôi để nguội, 1 đĩa nhựa màu xanh, 1 đĩa nhựa màu đỏ, thìa. - Thí nghiệm: Đổ nước sôi để nguội vào 2 cốc thủy tinh, vắt mỗi cốc nửa quả chanh. Sau đó cho 4 thìa đường vào cốc nước đặt trên đĩa màu xanh rồi dùng thìa khuấy đều cho đến khi đường tan. Cho trẻ quan sát và nhận xét điều gì đang xảy ra? (Hạt chanh trong cốc có đường đã nổi hết lên, hạt chanh trong cốc không có đường chìm xuống dưới đáy cốc. Hay: Trong chủ đề“ Gia đình” tôi chia trẻ thành các nhóm và cho trẻ làm Thí nghiệm “Pha màu”. - Mục đích: Trẻ biết cách tạo thành 6 màu từ 3 màu cơ bản. Rèn luyện tích tự lập, tự tin, tích cực trong hoạt động. - Chuẩn bị: 3 màu nguyên chất đỏ, vàng, lam, cốc đựng màu. bảng ghi kết quả, thẻ nhựa màu, nước sạch. - Tiến hành: Tôi quy ước với trẻ: Thẻ màu nào tương ứng với màu đó. Sau khi trẻ pha màu sẽ gắn kết quả vào bảng. Tôi chia trẻ thành các nhóm nhỏ, cho trẻ tự pha màu vào các cốc thuỷ tinh và rút ra kết quả gắn kết quả vào bảng. Trong quá trình trẻ làm tôi thường xuyên hỏi trẻ bằng hệ thống câu hỏi như: Để tạo thành màu cam cần phải pha như thế nào? (trẻ trả lời: pha màu vàng kết hợp với màu đỏ)... Hình ảnh: Cô cùng trẻ thí nghiệm với màu Đối với các trò chơi ngoài trời, trong quá trình trẻ chơi tôi luôn làm tốt vai trò là người động viên, khuyến khích trẻ, bao quát giúp đỡ trẻ để trẻ là người chủ động của mọi trò chơi mà cô tổ chức. Kích thích, tạo tình huống cơ hội để trẻ tự hoạt động độc lập một mình, tự khởi xướng được các trò chơi mà trẻ thích. Tôi luôn tạo bầu không khí thân thiện, tôn trọng và tin cậy, khi tổ chức chơi ngoài trời cho trẻ. Nhằm đạt được mục đích của trò chơi và kết quả mong đợi trẻ ở mỗi trò chơi mà cô tổ chức. Tóm lại, tổ chức chơi ngoài trời lấy trẻ làm trung tâm đã phát huy được tối đa khả năng, năng lực hoạt động, đáp ứng nhu cầu tìm hiểu khám phá vui
20 chơi của trẻ. Trẻ tích cực tư duy, các giác quan của trẻ phát triển mạnh mẽ. Trẻ mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp, hứng thú với môi trường tự nhiên. Trẻ tự do hoạt động độc lập một mình, tự khởi xướng được các trò chơi. 2.3.7. Biên pháp 7: Phối hợp với phụ huynh trẻ khuyên góp các nguyên vật liệu để làm đồ dùng, đồ chơi, đồng thời hướng dẫn phụ huynh trẻ tổ chức các hoạt động vui chơi tại nhà cho trẻ trong những ngày nghỉ dịch covid-19. Thông qua các buổi họp lớp đầu năm của lớp, trong giờ đón trả trẻ, tôi thực hiện công tác tuyên truyền tới các bậc phụ huynh để phụ huynh nhận thức đầy đủ hơn về ý nghĩa và tầm quan trọng của hoạt động vui chơi ngoài trời đối với sự phát triển và sự hình thành nhân cách của trẻ. Qua đó tôi vận động các phụ huynh, hỗ trợ về nguyên vật liệu, phế liệu sẵn có để trẻ tham gia vào hoạt động vui chơi ngoài trời. Tuyên truyền, vận động cha mẹ thường xuyên phối kết hợp với giáo viên trong quá trình ôn luyện và rèn các kỹ năng khi tham gia chơi, hoạt động ngoài trời. Năm học 2021 – 2022 là năm học có nhiều diễn biến phức tạp của dịch bệnh. Với phương châm “ Ngừng đến trường không ngừng học”. Để giúp trẻ nghỉ dịch covid-19 ở nhà vẫn được cha mẹ tổ chức cho các hoạt động học qua chơi, tôi đã lên kế hoạch tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ tại gia đình phù hợp với bối cảnh và tình hình thực tế tại địa phương [8]. Tôi làm đồ dùng, đồ chơi tận dụng các nguyên vật liệu sẵn có, dễ tìm kiếm tại địa phương, hướng dẫn phụ huynh để tổ chức cho trẻ vui chơi tại nhà. Các video được tải lên trang web của các nhà trường, và được thẩm định của chuyên môn nhà trường. Sau đó tôi gửi lên youtube, gửi vào các nhóm zalo, messenger, facebook… của lớp để phụ huynh xem và dạy trẻ. Qua video trẻ không chỉ thích thú khi nhìn thấy cô giáo của mình mà còn được học làm mọi việc như ở trên lớp … qua đó để vừa gắn kết các cô với trẻ và giáo viên với phụ huynh vừa giúp các em có thêm những hoạt động bổ ích trong những ngày nghỉ học.