Sáng kiến kinh nghiệm: Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tích cực của học sinh trong tiết dạy học Lịch sử

Ph−¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng c©u hái ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh<br /> trong tiÕt d¹y häc lÞch sö .<br /> <br /> phßng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o V¨n giang<br /> Tr−êng THCS chu m¹nh trinh<br /> ****************************<br /> <br /> S¸ng kiÕn Kinh nghiÖm<br /> Ph−¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng c©u hái ®Ó ph¸t huy<br /> tÝnh tÝch cùc cña häc sinh trong tiÕt d¹y häc<br /> m«n lÞch sö tr−êng thcs<br /> <br /> Gi¸o viªn : §ç thÞ ¸nh tuyÕt<br /> <br /> N¨m häc 2009- 2010<br /> <br /> Ng−êi thùc hiÖn : Đỗ Thị Ánh Tuyết<br /> §¬n vÞ : Tr−êng THCS Chu Mạnh Trinh.<br /> <br /> 1<br /> <br /> Ph−¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng c©u hái ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh<br /> trong tiÕt d¹y häc lÞch sö .<br /> A. PhÇn më ®Çu<br /> I. C¬ së khoa häc:<br /> T¹i bÊt k× ®Êt n−íc nµo, nh÷ng ®æi míi gi¸o dôc ë phæ th«ng mang tÝnh c¶i<br /> c¸ch gi¸o dôc ®Òu b¾t ®Çu tõ viÖc xem xÐt, ®iÒu chØnh môc tiªu gi¸o dôc víi<br /> nh÷ng k× väng míi vÒ mÉu ng−êi häc sinh cã ®−îc sau qu¸ tr×nh gi¸o dôc. §æi<br /> míi d¹y häc nãi chung vµ ®æi míi d¹y häc lÞch sö nãi riªng lµ mét qu¸ tr×nh<br /> ®−îc thùc hiÖn th−êng xuyªn vµ kiªn tr×, trong ®ã cã nhiÒu yÕu tè quan hÖ chÆt<br /> chÏ víi nhau .<br /> D¹y nh− thÕ nµo, häc nh− thÕ nµo ®Ó ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ häc tËp tèt nhÊt lµ ®iÒu<br /> mong muèn cña tÊt c¶ thÇy c« gi¸o chóng ta. Muèn thÕ ph¶i ®æi míi ph−¬ng<br /> ph¸p, biÖn ph¸p d¹y vµ häc. Ng−êi gi¸o viªn ph¶i tæ chøc mét c¸ch linh ho¹t c¸c<br /> ho¹t ®éng cña häc sinh tõ kh©u ®Çu tiªn ®Õn kh©u kÕt thóc giê häc, tõ c¸ch æn<br /> ®Þnh líp, kiÓm tra bµi cò ®Õn c¸ch häc bµi míi, cñng cè, dÆn dß. Nh÷ng ho¹t<br /> ®éng ®ã gióp häc sinh lÜnh héi kiÕn thøc mét c¸ch tù gi¸c, chñ ®éng, tÝch cùc,<br /> s¸ng t¹o vµ ngµy cµng yªu thÝch, say mª m«n häc.<br /> VËy lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh trong d¹y häc lÞch sö?<br /> Cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p, nh−: Ph−¬ng ph¸p sö dông ®å dïng trùc quan, ph−¬ng<br /> ph¸p h−íng dÉn häc sinh ghi nhí sù kiÖn lÞch sö, n¾m v÷ng vµ sö dông s¸ch gi¸o<br /> khoa, vë bµi tËp, tiÕn hµnh c«ng t¸c ngo¹i kho¸... Nh−ng viÖc sö dông hÖ thèng<br /> c©u hái trong d¹y häc nãi chung, d¹y häc lÞch sö nãi riªng lµ mét trong nh÷ng<br /> biÖn ph¸p rÊt quan träng, rÊt cã −u thÕ ®Ó ph¸t triÓn t− duy cña häc sinh. Qu¸<br /> tr×nh ho¹t ®éng chung, thèng nhÊt gi÷a thÇy vµ trß nhÞp nhµng sÏ lµm cho häc<br /> sinh n¾m v÷ng h¬n nh÷ng tri thøc, h×nh thµnh kÜ n¨ng, kÜ x¶o vµ båi d−ìng phÈm<br /> chÊt ®¹o ®øc, h×nh thµnh nh©n c¸ch cho c¸c em.<br /> §ai-ri, nhµ gi¸o dôc Liªn X« cò ®· tõng nãi: « D¹y lÞch sö còng nh− bÊt cø<br /> d¹y c¸i g× ®ßi hái ng−êi thÇy ph¶i khªu gîi c¸i th«ng minh chø kh«ng ph¶i lµ<br /> b¾t buéc c¸c trÝ nhí lµm viÖc, b¾t nã ghi chÐp råi tr¶ l¹i ». Nh− vËy môc ®Ých<br /> cña viÖc d¹y häc LÞch sö ë tr−êng lµ ng−êi gi¸o viªn kh«ng chØ gióp cho häc<br /> sinh h×nh dung ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ cña qu¸ khø; biÕt vµ ghi nhí c¸c sù kiÖn,<br /> Ng−êi thùc hiÖn : Đỗ Thị Ánh Tuyết<br /> §¬n vÞ : Tr−êng THCS Chu Mạnh Trinh.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Ph−¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng c©u hái ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh<br /> trong tiÕt d¹y häc lÞch sö .<br /> hiÖn t−îng cña LÞch sö mµ quan träng h¬n lµ hiÓu ®−îc lÞch sö tøc lµ ph¶i n¾m<br /> ®−îc b¶n chÊt cña sù kiÖn. Trong ph¸t triÓn t− duy cña häc sinh, viÖc sö dông c¸c<br /> thao t¸c l«-gic cã ý nghÜa rÊt quan träng. Th«ng th−êng gi¸o viªn sö dông c¸c<br /> thao t¸c chñ yÕu nh− so s¸nh (®Ó t×m ra sù gièng nhau vµ kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt<br /> c¸c sù kiÖn), ph©n tÝch vµ tæng hîp (gióp häc sinh kh¸i qu¸t c¸c sù kiÖn ), quy<br /> n¹p, diÔn dÞch... §Ó thùc hiÖn nh÷ng thao t¸c nh− vËy cã thÓ dïng nhiÒu c¸ch,<br /> nhiÒu ph−¬ng tiÖn kh¸c nhau (®å dïng trùc quan, tµi liÖu gi¶i thÝch ....) song viÖc<br /> hái vµ tr¶ lêi ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é yªu cÇu cña häc sinh, ®−a l¹i kÕt qu¶ tèt.<br /> Hái vµ tr¶ lêi chÝnh lµ ®Æt t×nh huèng cã vÊn ®Ò råi t×m c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.<br /> Hái vµ tr¶ lêi kh«ng ph¶i lµ sù ®¸nh ®è mµ lµ gióp nhau hiÓu s©u s¾c lÞch sö h¬n.<br /> ViÖc hái vµ tr¶ lêi c©u hái cã ý nghÜa gi¸o d−ìng gi¸o dôc vµ ph¸t triÓn lín. V×<br /> vËy viÖc ®Æt c©u hái cã vai trß rÊt quan träng trong giê d¹y häc lÞch sö nãi riªng<br /> vµ c¸c m«n häc kh¸c, ph¸t huy ®−îc tÝnh tÝch cùc cña häc sinh<br /> Ii. C¬ së thùc tiÔn :<br /> ë tr−êng THCS Chu M¹nh Trinh cßn cã nhiÒu häc sinh ch−a cã sù say<br /> mª m«n häc LÞch sö, cho nªn viÖc ghi nhí c¸c sù kiÖn, hiÖn t−îng, nh©n vËt lÞch<br /> sö .....cßn yÕu. §a sè c¸c em ch−a ®éc lËp suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi mét c©u hái mµ<br /> ph¶i ®äc nguyªn si trong s¸ch gi¸o khoa hay chØ nªu ®−îc mèc thêi gian mµ<br /> kh«ng diÔn t¶ ®−îc thêi gian ®ã nãi lªn sù kiÖn g× ... Bëi vËy, b¶n th©n c¸c em<br /> ch−a cã mét ph−¬ng ph¸p häc nh− thÕ nµo ®Ó chiÕm lÜnh kiÕn thøc tõ bµi gi¶ng<br /> cña gi¸o viªn. MÆt kh¸c gi¸o viªn gi¶ng d¹y bé m«n lÞch sö ë tr−êng mét phÇn<br /> nµo ®ã ch−a ®−a ra ®−îc hÖ thèng c©u hái vµ sö dông c©u hái ®ã nh− thÕ nµo cho<br /> phï hîp, cho nªn chÊt l−îng kiÓm tra mét sè em ë mét sè líp cßn thÊp vµ tØ lÖ<br /> yÕu kÐm cßn nhiÒu. Nh»m gi¶m bít sè l−îng häc sinh yÕu kÐm vµ n©ng cao chÊt<br /> l−îng d¹y vµ häc cña nhµ tr−êng, b¶n th©n t«i ®· cè g¾ng ®−a ra c¸c ph−¬ng<br /> ph¸p häc tËp tÝch cùc mµ cô thÓ lµ: “Ph−¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng c©u hái<br /> ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh trong tiÕt d¹y häc lÞch sö’’.<br /> Víi viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy, t«i mong muèn sÏ gãp mét phÇn nhá vµo<br /> viÖc gióp gi¸o viªn tiÕn hµnh mét giê d¹y häc hiÖu qu¶ tèt h¬n, häc sinh tÝch<br /> Ng−êi thùc hiÖn : Đỗ Thị Ánh Tuyết<br /> §¬n vÞ : Tr−êng THCS Chu Mạnh Trinh.<br /> <br /> 3<br /> <br /> Ph−¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng c©u hái ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh<br /> trong tiÕt d¹y häc lÞch sö .<br /> cùc chñ ®éng trong viÖc tiÕp thu lÜnh héi kiÕn thøc cña bµi häc. §©y còng lµ lÝ do<br /> t«i chän ®Ò tµi nµy.<br /> III. NhiÖm vô nghiªn cøu:<br /> §Ó thùc hiÖn tèt ®Ò tµi nghiªn cøu, b¶n th©n GV ph¶i thùc hiÖn c¸c nhiÖm<br /> vô:<br /> - Nghiªn cøu c¸c tµi liÖu vÒ“ Ph−¬ng ph¸p d¹y häc LÞch sö”<br /> - Thao gi¶ng, dù giê ®ång nghiÖp trao ®æi, rót kinh nghiÖm qua tõng tiÕt d¹y.<br /> - Nghiªn cøu tµi liÖu g©y høng thó vÒ d¹y häc lÞch sö<br /> - Nghiªn cøu tµi liÖu: T©m lÝ häc<br /> - S¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn lÞch sö líp 8,9.<br /> - KiÓm tra ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc sinh häc vµ lµm bµi ®Ó tõ ®ã cã ®iÒu chØnh<br /> vµ bæ sung hîp lÝ.<br /> IV. Ph¹m vi nghiªn cøu :<br /> §Ò tµi xoay quanh viÖc nghiªn cøu gi¶ng d¹y vµ häc tËp víi viÖc: “ Sö dông<br /> hÖ thèng c©u hái ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cho häc sinh trong d¹y häc lÞch<br /> sö bËc trung häc c¬ së". §èi t−îng nghiªn cøu mµ t«i ¸p dông cho ®Ò tµi nµy lµ<br /> häc sinh khèi 8 gåm 3 líp : 8A1, 8A2, 8A3 vµ mét líp 9A3 Tr−êng THCS Chu<br /> M¹nh Trinh- V¨n Giang.<br /> B. PhÇn néi dung:<br /> I. Thùc tr¹ng d¹y vµ häc m«n lÞch sö<br /> ë tr−êng THCS Chu m¹nh trinh<br /> 1. −u ®iÓm :<br /> * VÒ phÝa gi¸o viªn :<br /> - §¹i ®a sè gi¸o viªn ®Òu cè g¾ng thay ®æi ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña m×nh<br /> theo h−íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh th«ng qua c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y<br /> häc nh− ph−¬ng ph¸p trùc quan, ph−¬ng ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, ph−¬ng ph¸p<br /> tr−êng hîp (ph−¬ng ph¸p t×nh huèng ), ph−¬ng ph¸p vÊn ®¸p th«ng qua sù tr×nh<br /> <br /> Ng−êi thùc hiÖn : Đỗ Thị Ánh Tuyết<br /> §¬n vÞ : Tr−êng THCS Chu Mạnh Trinh.<br /> <br /> 4<br /> <br /> Ph−¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng c©u hái ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh<br /> trong tiÕt d¹y häc lÞch sö .<br /> bµy sinh ®éng giµu h×nh ¶nh cña gi¸o viªn trong t−êng thuËt, miªu t¶, kÓ chuyÖn,<br /> hoÆc nªu ®Æc ®iÓm cña nh©n vËt lÞch sö....<br /> - Gi¸o viªn ®· tÝch cùc h−íng dÉn häc sinh th¶o luËn nhãm, hç trî kiÕn thøc<br /> cho nhau vµ th«ng qua ho¹t ®éng nµy nh÷ng b¹n yÕu kÐm ®−îc ho¹t ®éng mét<br /> c¸ch tÝch cùc d−íi sù h−íng dÉn cña gi¸o viªn vµ c¸c b¹n häc sinh kh¸ giái vµ<br /> häc sinh n¾m ch¾c kiÕn thøc vµ hiÓu s©u h¬n vÒ b¶n chÊt cña sù kiÖn, hiÖn t−îng<br /> lÞch sö......<br /> - Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ®· kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn c¸c ®å dïng d¹y häc,<br /> khai th¸c mét c¸ch triÖt ®Ó c¸c ®å dïng vµ ph−¬ng tiÖn d¹y häc nh− tranh ¶nh,<br /> b¶n ®å, sa bµn, m« h×nh, phim ®Ìn chiÕu, phim vidÐo....vµ tõng b−íc øng dông<br /> c«ng nghÖ th«ng tin phï hîp trong d¹y häc lÞch sö...<br /> * VÒ phÝa häc sinh :<br /> - Häc sinh ®a sè chó ý nghe gi¶ng, tËp trung suy nghÜ tr¶ lêi c¸c c©u hái mµ<br /> gi¸o viªn ®Æt ra nh− c¸c em ®· chuÈn bÞ bµi míi ë nhµ, tr¶ lêi c¸c c©u hái cuèi<br /> môc trong bµi cho nªn khi häc c¸c em lu«n chó ý ®Ó n¾m ch¾c bµi h¬n.<br /> - C¸c líp A3, nh×n chung häc sinh ®Òu tÝch cùc th¶o luËn nhãm vµ ®· ®−a l¹i<br /> hiªô qu¶ cao trong qu¸ tr×nh lÜnh héi kiÕn thøc .<br /> - Häc sinh yÕu kÐm ®· vµ ®ang cè g¾ng n¾m b¾t c¸c kiÕn thøc träng t©m c¬<br /> b¶n th«ng qua c¸c ho¹t ®éng häc nh− th¶o luËn nhãm, vÊn ®¸p, ®äc s¸ch gi¸o<br /> khoa...c¸c em ®· m¹nh d¹n khi tr¶ lêi c¸c c©u hái hay ghi nhí c¸c sù kiÖn, nh©n<br /> vËt, mét qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng trong viÖc chiÕm lÜnh kiÕn thøc cña m×nh.<br /> 2. H¹n chÕ :<br /> * VÒ phÝa gi¸o viªn :<br /> - VÉn cßn mét sè Ýt gi¸o viªn ch−a thùc sù thay ®æi hoµn toµn ph−¬ng ph¸p<br /> d¹y häc cho phï hîp víi tõng tiÕt d¹y, ch−a tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng cña häc sinh<br /> t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c em suy nghÜ, chiÕm lÜnh vµ n¾m v÷ng kiÕn thøc. Ch¼ng h¹n<br /> vÉn cßn cã nh÷ng tiÕt häc “thÇy nãi, trß nghe ”, “thÇy ®äc, trß chÐp ”. Do ®ã<br /> nhiÒu häc sinh ch−a n¾m v÷ng ®−îc kiÕn thøc mµ chØ häc thuéc mét c¸ch m¸y<br /> mãc, tr¶ lêi c©u hái th× nh×n vµo s¸ch gi¸o khoa hoµn toµn ...<br /> Ng−êi thùc hiÖn : Đỗ Thị Ánh Tuyết<br /> §¬n vÞ : Tr−êng THCS Chu Mạnh Trinh.<br /> <br /> 5<br /> <br />