Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Dạy học gắn liền với trải nghiệm sản xuất kinh doanh ở Huyện Diễn Châu qua chủ đề Địa lí Công nghiệp lớp 12 THPT

Chia sẻ: Mucnang999 Mucnang999 | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:62

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài nhằm xây dựng: Dạy học gắn liền với trải nghiệm sản xuất kinh doanh tại huyện Diễn Châu qua chủ đề “Địa lí công nghiệp” lớp 12 THPT. Nhằm nâng cao sự liên hệ giữa lý thuyết với thực tiễn, thực hiện hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học. Phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo, tạo tính hứng thú trong học tập, giúp học sinh được trải nghiệm thực tiễn cuộc sống, góp phần hình thành một số phẩm chất năng lực của học sinh; góp phần thực hiện giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng, cung cấp nhân lực cho địa phương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Dạy học gắn liền với trải nghiệm sản xuất kinh doanh ở Huyện Diễn Châu qua chủ đề Địa lí Công nghiệp lớp 12 THPT

A ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Sự phát triển kinh tế xã hội trong bối cảnh toàn cầu hoá đặt ra những yêu cầu mới đối với người lao động, do đó cũng đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực. Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học. Đó cũng là những xu hướng quốc tế trong cải cách phương pháp dạy học (PPDH) ở nhà trường phổ thông: Chuyển từ học tập trên lớp sang hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm sáng tạo... (Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương (khóa XI) về đổi mới căn bản toàn diện Giáo dục) đã chỉ rõ. Thông qua những nội dung kiến thức đã học để giúp học sinh tiếp cận với các hoạt động sản xuất kinh doanh ở địa phương để phát hiện những thế mạnh cũng như những khó khăn tại địa phương nơi mình sinh sống, đây cũng chính là cơ sở thực hiện nguyên lý “Học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn, nhà trường gắn liền với gia đình và xã hội”. Qua thực tế khảo sát địa bàn thì việc tổ chức dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh chưa được nhìn nhận trên góc độ lí luận dạy học, chỉ một số trường vừa học vừa dạy nghề có gắn với sản xuất kinh doanh nhưng hiệu quả chưa cao. Những hoạt động sản xuất kinh doanh ở địa phương rất đa dạng nhưng gần như chưa được giáo viên và nhà trường biết đến. Trong khi đó việc trải nghiệm trên các lĩnh vực giúp cho quá trình học tập của học sinh trở nên hấp dẫn hơn, sâu sắc hơn, giúp người học trải nghiệm sáng tạo, góp phần hình thành phẩm chất năng lực của học sinh; góp phần thực hiện giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng, cung cấp nhân lực trực tiếp tại địa phương. Với những lí do trên tôi thực hiện đề tài: “Dạy học gắn liền với trai nghiêm s ̉ ̣ ản xuất kinh doanh ở Huyên Diên Châu qua ch ̣ ̃ ủ đề Địa lí Công nghiệp lớp 12 THPT” với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. 2. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu, xây dựng: Dạy học gắn liền với trải nghiệm sản xuất kinh doanh tại huyện Diễn Châu qua chủ đề “Địa lí công nghiệp” lớp 12 THPT. Nhằm nâng cao sự liên hệ giữa lý thuyết với thực tiễn, thực hiện hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học. Phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo, tạo tính hứng thú trong học tập, giúp học sinh được trải nghiệm thực tiễn cuộc sống, góp phần hình thành một số phẩm chất năng lực của học sinh; góp phần thực hiện giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng, cung cấp nhân lực cho địa phương.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu Tìm hiểu nghiên cứu những vấn đề cốt lõi trong dạy học theo hướng phát triển năng lực. Vận dụng dạy học gắn với thực tiễn ở một số cơ sở sản xuất kinh doanh tại địa phương qua chủ đề Công nghiệp. 4. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu áp dụng cho học sinh khối 12 tại đơn vị công tác trong năm học 2018 – 2019 và 2019 2020. Nghiên cứu xây dựng chủ đề dạy học “Địa lí Công nghiệp Việt Nam” bằng dạy học gắn liền trải nghiệm sản xuất kinh doanh tại địa phương. Phạm vi và khả năng nhân rộng cho tất cả các đối tượng học sinh khối 12, áp dụng cho dạy học đại trà ở tất cả các trường THPT, hay ôn thi ĐHCĐ góp phần phân luồng học sinh sau THPT. 5. Phương pháp nghiên cứu Để nghiên cứu đề tài chúng tôi sử dụng các phương pháp sau: Phương pháp nghiên cứu tài liệu. Phương pháp quan sát. Phương pháp phân tích, tổng hợp. Phương pháp thống kê. 6. Điểm mới của đề tài Đề tài: “Dạy học gắn liền với trai nghiêm s ̉ ̣ ản xuất kinh doanh ở Huyên ̣ Diên Châu qua ch ̃ ủ đề Địa lí Công nghiệp lớp 12 THPT” có những điểm mới như sau: Góp phần phát huy tính tích cực của học sinh( Các em thể hiện tinh thần tự học, tự nghiên cứu, các em được rèn luyện thêm về các kỹ năng giao tiếp; lắng nghe; trình bày suy nghĩ ý tưởng; hợp tác; đảm nhận trách nhiệm; quản lí thời gian; tìm kiếm và xử lí thông tin…), tăng cường định hướng phát triển năng lực của học sinh thông qua vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tiễn; học sinh có cơ hội được trải nghiệm trên các lĩnh vực khác nhau, từ cơ sở thực tiễn, từ các tranh ảnh, video, và các nguồn tài liệu khác... Giúp người học không chỉ vận dụng kiến thức trải nghiệm thực tế vào bài học mà qua đó còn khắc sâu được kiến thức, tạo tính hứng thú trong học tập… Cũng qua đây các em biết thêm thế mạnh và hạn chế của địa phương trong quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa, biết rõ hơn về tình hình phát triển công nghiệp tại nơi mình sinh sống, các em được trực tiếp quan sát, tham gia quy trình sản xuất một số sản phẩm... từ đó có định hướng tốt hơn cho việc lựa chọn nghề nghiệp của bản thân.
B NỘI DUNG Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Tổng quan về các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài Đổi mới PPDH là một trong những nhiệm vụ quan trọng của đổi mới giáo dục. Đổi mới phương pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học là vấn đề quan tâm hàng đầu. Định hướng quan trọng trong đổi mới PPDH là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là xu hướng quốc tế trong cải cách PPDH ở nhà trường phổ thông. Qua tìm hiểu các đề tài SKKN đã làm của các giáo viên, tôi thấy đã có nhiều đề tài đề cập đến vấn đề đổi mới PPDH cho học sinh như dạy học chủ đề, dạy học dự án hay dạy học stem, dạy học trải nghiệm… Trong các công trình nghiên cứu, sách, bài viết sưu tìm được, ngoài đề tài “ dạy học gắn liền với thực tiễn sản xuất ở địa phương thông qua bộ môn địa lí và một số chủ đề liên môn” của tác giả Đặng Đình Kỳ còn lại chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về chủ đề dạy học gắn với sản xuất kinh doanh ở địa phương. Đó là "khoảng trống" về lý luận và thực tiễn đòi hỏi đề tài Sáng kiến phải làm rõ. Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ có những đóng góp về lý luận và thực tiễn đối với dạy học Địa lí trong trường THPT hiện nay. 1.2. Cơ sở lí luận 1.2.1. Một số vấn đề chung về dạy học theo chủ đề 1.2.1.1. Khái niệm dạy học theo chủ đề: Dạy học theo chủ đề là hình thức tìm tòi những khái niệm, đơn vị kiến thức nội dung bài học… có sự giao thoa tương đồng lẫn nhau, dựa trên cơ sở các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn được đề cập đến trong các môn học hoặc các hợp phần của môn học đó làm thành nội dung học trong một chủ đề có ý nghĩa hơn, thực tế hơn, nhờ đó học sinh có thể tự hoạt động nhiều hơn để tìm ra kiến thức và vận dụng vào thực tiễn. Tùy theo nội dung chương trình sách giáo khoa hiện nay mà việc xây dựng chủ đề dạy học hiện nay có thể là: Chủ đề dạy học trong một môn học. Chủ đề tích hợp liên môn hay chủ đề liên môn. 1.2.1.2. Các bước xây dựng chủ đề dạy học Để xây dựng một chủ đề dạy học đảm bảo tính khoa học và đáp ứng mục tiêu dạy học, có thể tiến hành tuần tự theo các bước sau: Bước 1: Xác định chủ đề. Bước 2: Xác định mục tiêu cần đạt của chủ đề.
Bước 3: Xây dựng bảng mô tả. Bước 4: Biên soạn câu hỏi bài tập. Bước 5: Xây dựng kế hoạch thực hiện chủ đề. Bước 6: Tổ chức thực hiện chủ đề. Thiết kế tiến trình dạy học: Hoạt động khởi động; Hoạt động hình thành kiến thức; Hoạt động luyện tập; Hoạt động vận dụng; Hoạt động tìm tòi sáng tạo. Với mỗi hoạt động cần có: Mục đích; Nhiệm vụ học tập của học sinh; Cách thức tiến hành 1.2.1.3. Tổ chức dạy học chủ đề. Xây dựng chủ đề dạy học. Biên soạn câu hỏi/bài tập. Thiết kế tiến trình dạy học. Mỗi hoạt động học được thực hiện theo các bước như sau: + Chuyển giao nhiệm vụ học tập. + Thực hiện nhiệm vụ học tập. + Báo cáo kết quả và thảo luận. + Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập. Quá trình dạy học mỗi chủ đề được thiết kế thành các hoạt động học của HS dưới dạng các nhiệm vụ học tập kế tiếp nhau, có thể được thực hiện trên lớp hoặc ở nhà. HS tích cực, chủ động và sáng tạo trong việc thực hiện các nhiệm vụ học tập dưới sự hướng dẫn của GV. 1.2.2. Dạy học gắn với trải nghiệm sản xuất kinh doanh Như chúng ta đã biết hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục trong đó từng học sinh được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong nhà trường hoặc trong xã hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, các kỹ năng và tích luỹ kinh nghiệm riêng của cá nhân. Trải nghiệm sáng tạo là hoạt động được coi trọng trong từng môn học; đồng thời trong kế hoạch giáo dục cũng bố trí các hoạt động trải nghiệm sáng tạo riêng, mỗi hoạt động này mang tính tổng hợp của nhiều lĩnh vực giáo dục, kiến thức, kỹ năng khác nhau. Bằng hoạt động trải nghiệm của bản thân, mỗi học sinh vừa là người tham gia, vừa là người kiến thiết và tổ chức các hoạt động cho chính mình nên học sinh không những biết cách tích cực hoá bản thân, khám phá bản thân, điều chỉnh bản thân mà còn biết cách tổ chức hoạt động, tổ chức cuộc sống và biết làm việc có kế hoạch, có trách nhiệm. Hoạt động trải nghiệm không
đơn thuần tại các cơ sở thực tiễn mà có thể trải nghiệm trên nhiều phương tiện khác nhau. 1.2.2.1. Khái niệm về hoạt động sản xuất kinh doanh Hoạt động sản xuất, kinh doanh được hiểu như là quá trình tiến hành các công đoạn từ việc khai thác sử dụng các nguồn lực sẵn có trong nền kinh tế để sản xuất ra các sản phẩm hàng hoá, dịch vụ nhằm cung cấp cho nhu cầu thị trường và thu được lợi nhuận. 1.2.2.2. Các hình thức dạy học, tổ chức hoạt động trải nghiệm với sản xuất kinh doanh. a. Khai thác, sử dụng tài liệu về sản xuất kinh doanh để tiến hành bài học * Mô tả hình thức: Theo phương án này, việc dạy học môn Địa lí với định hướng gắn với hoạt động giáo dục kinh doanh tại địa phương được thực hiện hoàn toàn trên lớp học. Ở đây chủ yếu khai thác và sử dụng tài liệu về sản xuất, kinh doanh trong quá trình thực hiện nội dung dạy học trên lớp. * Tiến trình Tìm hiểu cơ sở sản xuất kinh doanh tại địa phương liên quan đến chủ đề để lựa chọn nội dung day học, lập kế hoạch dạy học. Ở đây, mục đích chính là sưu tầm, thu thập các tư liệu, số liệu, sự phát triển của ngành nghề sản xuất kinh doanh của địa phương tại các cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ. GV có thể thực hiện hoặc hướng dẫn học sinh và giao cho một số nhóm thực hiện để báo cáo kết quả trên lớp. Tổ chức dạy học trên lớp, chú ý đến hoạt động học để học sinh được tiếp thu, vận dụng và thảo luận những vấn đề liên quan đến sản xuất và kinh doanh của địa phương. Giao nhiệm vụ cho học sinh tự tìm hiểu một số vấn đề của cơ sở sản xuất kinh doanh tại địa phương và mở rộng cho ngành nghề khác. Họp tổ sinh hoạt chuyên môn, rút kinh nghiệm bài học. * Một số lưu ý Giáo viên cần xác định mức độ liên hệ, sử dụng tư liệu trong bài học để lựa chọn thích hợp. Vì thời gian trên lớp có hạn nên GV và HS phải chủ động chuẩn bị trước các tư liệu về sản xuất kinh doanh của cơ sở địa phương. b. Tiến hành bài học tại cơ sở sản xuất kinh doanh. * Mô tả hình thức
Giáo viên cần chọn những bài, nội dung phù hợp mà có thể thực hiện được tại cơ sở sản xuất kinh doanh. * Tiến trình Tìm hiểu cơ sở sản xuất kinh doanh tại địa phương liên quan đến chủ đề, và liên hệ để khảo sát cơ sở sản xuất/kinh doanh, từ đó lập kế hoạch dạy học. * Một số lưu ý Với phương án này, khâu chuẩn bị rất quan trọng. Một mặt giáo viên phải làm việc trước với cơ sở để chuẩn bị báo cáo viên, phương tiện dạy học; một mặt, giáo viên phải hướng dẫn học sinh chuẩn bị đọc trước bài ở nhà và những việc cần làm khi thăm quan học tập tại cơ sở. b. Tổ chức tham quan học tập tại cơ sỏ sản xuất kinh doanh * Mô tả hình thức Giáo viên dặn dò HS trước khi tổ chức thăm quan học tập tại cơ sở sản xuất kinh doanh. Khi hướng dẫn học sinh thăm quan, học tập tại cơ sở, ngoài các nội dung thăm quan thông thường, giáo viên phải hướng học sinh liên hệ các hoạt động ở cơ sở với những nội dung đã học. Qua đó vừa giúp học sinh hiểu rõ hơn nội dung học tập vừa thấy được ý nghĩa của việc học tập môn học. * Tiến trình Tìm hiểu cơ sở sản xuất kinh doanh tại địa phương liên quan đến chủ đề. Liên hệ để khảo sát cơ sở sản xuất/kinh doanh, từ đó lập kế hoạch giáo dục/dạy học. Thực hiện hoạt động giáo dục/dạy học tại cơ sở giáo dục theo kế hoạch. Sinh hoạt chuyên môn thông qua NCBH. * Một số lưu ý Giáo viên nên sắp xếp giờ thăm quan trải nghiệm hợp lý. c. Sử dụng cơ sở sản xuất, kinh doanh để tổ chức hoạt động giáo dục khác. Khai thác và sử dụng tư liệu về sản xuất, kinh doanh để tổ chức triển lãm, xây dựng các chuyên đề học tập. * Mô tả hình thức Với phương án này, GV hướng dẫn phân công học sinh khai thác và sử dụng tư liệu về sản xuất, kinh doanh thông qua tổ chức triển lãm, xây dựng các chuyên đề học tập. Qua đó vừa giúp học sinh hiểu rõ hơn nội dung học tập vừa thấy được ý nghĩa của việc học tập môn học.
* Tiến trình Tìm hiểu cơ sở sản xuất kinh doanh tại địa phương liên quan đến chủ đề. Liên hệ để khảo sát cơ sở sản xuất/kinh doanh, từ đó lập kế hoạch giáo dục/dạy học giao cho học sinh, nhóm học sinh thực hiện ngoài giờ học. Tổ chức triển lãm hoặc báo cáo kết quả hoạt động của học sinh thông qua các buổi sinh hoạt lớp, chuyên đề hoặc câu lạc bộ học tập. Sinh hoạt chuyên môn, rút kinh nghiệm. * Một số lưu ý Giáo viên nên liên hệ cơ sở sản xuất, kinh doanh, hướng dẫn các em cách thu thập tư liệu học tập. d. Giáo dục hướng nghiệp về ngành nghề sản xuất, kinh doanh ở địa phương. * Mô tả hình thức Theo phương án này, những nội dung dạy học về ngành nghề sản xuất, kinh doanh ở địa phương để hướng nghiệp cho học sinh được học tại trường hoặc thực hiện tại cơ sở sản xuất kinh doanh. * Tiến trình Tổ chức dạy học trên lớp, hoặc tại cơ sở sản xuất kinh doanh, chú ý đến hoạt động học để học sinh được tiếp thu, vận dụng và thảo luận những vấn đề liên quan đến nghề nghiệp, tương lai nghề nghiệp sản xuất và kinh doanh của địa phương, giúp các anh có ý thức chọn nghề nghiệp sau khi học xong ở phổ thông. Giao nhiệm vụ cho học sinh tự tìm hiểu một số vấn đề của cơ sở sản xuất kinh doanh tại địa phương và mở rộng cho ngành nghề khác. 1.2.2.3. Ý nghĩa của việc dạy học gắn liền trải nghiệm sản xuất kinh doanh ở địa phương. Góp phần đẩy mạnh, hướng dẫn hoạt động nhận thức cho học sinh. Các yếu tố của hoạt động sản xuất, kinh doanh sử dụng trong dạy học, giáo dục đều góp phần nâng cao tính trực quan giúp người học mở rộng khả năng tiếp cận với đối tượng, hiện tượng liên quan đến bài học. Giúp học sinh phát triển kỹ năng học tập, tự chiếm lĩnh kiến thức. Các thành tố của hoạt động sản xuất, kinh doanh là phương tiện quan trọng giúp học sinh rèn một số kỹ năng học tập như kỹ năng quan sát, thu thập, xử lý thông tin qua đó tự chiếm lĩnh kiến thức cần thiết thu được trong quá trình tiếp cận với sản xuất, kinh doanh; kỹ năng vận dụng kiến thức đã học để giải thích những hiện tượng, sự vật có trong các thành tố của hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Kích thích hứng thú nhận thức của học sinh. Trong quá trình tiếp cận với các thành tố của hoạt động sản xuất, kinh doanh theo sự hướng dẫn của giáo viên, các hiện tượng sự vật, các giá trị ẩn chứa trong sản xuất, kinh doanh sẽ được học sinh tìm hiểu. Những điều tưởng như quen thuộc sẽ trở nên hấp dẫn hơn, sống động hơn và học sinh sẽ có hứng thú với chúng, từ đó học sinh có được động cơ học tập đúng đắn, trở nên tích cực và phấn đấu tiếp nhận kiến thức mới cũng như có thái độ và hành vi thân thiện. Phát triển trí tuệ của học sinh. Trong quá trình học tập, trí tuệ của học sinh được phát triển nhờ sự tích cực hóa các mặt khác nhau của hoạt động tư duy, nhờ việc tạo ra những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển khác nhau của hoạt động tâm lí: tri giác, biểu tượng, trí nhớ…. Cho học sinh tiếp cận các thành tố của hoạt động sản xuất, kinh doanh đúng mục đích, đúng lúc với những phương pháp dạy học phù hợp, với sự hướng dẫn chi tiết mang tính định hướng, kích thích tư duy, giáo viên sẽ giúp học sinh phát triển khả năng quan sát, khả năng xử lý thông tin, khả năng phân tích, tổng hợp và so sánh, qua đó phát triển trí tuệ của các em. Giáo dục nhân cách học sinh. Tiến hành nghiên cứu quá trình thực tiễn sản xuất một cách nghiêm túc, kỹ lưỡng cũng chính là rèn cho các em tác phong làm việc nghiêm túc, khoa học. Phát triển một số kỹ năng mềm ở học sinh Kỹ năng giao tiếp; Kỹ năng lắng nghe tích cực; Kĩ năng trình bày suy nghĩ ý tưởng; Kỹ năng hợp tác; Kỹ năng tư duy phê phán; Kỹ năng đảm nhận trách nhiệm; Kỹ năng đặt mục tiêu; Kỹ năng quản lí thời gian; Kỹ năng tìm kiếm và xử lí thông tin. 1.3. Cơ sở thực tiễn 1.3.1. Khái quát về địa bàn và mẫu phiếu khảo sát Diễn Châu là một huyện ven biển thuộc tỉnh Nghệ An. Phía Nam giáp huyện Nghi Lộc, Phía Bắc giáp huyện Quỳnh Lưu, phía Tây giáp huyện Yên Thành, phía Đông giáp Biển Đông. Huyện Diễn Châu có diện tích 30500 ha, dân số 273 556 người (2017). Diễn Châu hiện có 37 đơn vị hành chính gồm 1 thị trấn, 36 xã, số trường THPT trên toàn huyện là 8 trường. Để tìm hiểu thực trạng dạy học chủ đề gắn liền với sản xuất kinh doanh tại địa phương ở các trường THPT trên địa bàn huyện Diễn Châu tỉnh Nghệ An, chúng tôi tiến hành khảo sát 22GV và 300 HS lớp 12 tại 05 trường THPT (Nguyễn Xuân Ôn, Diễn Châu 2, Diễn Châu 3 Diễn Châu 4, Diễn Châu 5) từ tháng 4 /2018 bằng nhiều phương pháp nghiên cứu như: nghiên cứu lí luận, điều tra bằng bảng hỏi, thống kê toán học để xử lí số liệu. Bảng 1.1: Phân bố phiếu điều tra GV và HS tại địa bàn huyện Diễn Châu
TT Trường Số lượng GV Tỉ lệ % Số lượng HS Tỉ lệ % THPT 1 Nguyễn Xuân 4 18.18 70 23.33 Ôn 2 Diễn Châu 2 5 22.73 65 21.67 3 Diễn Châu 3 4 18.18 80 26.66 4 Diễn Châu 4 5 22.73 50 16.67 5 Diễn Châu 5 4 18.18 35 11.67 Tổng số 22 100% 300 100% 1.3.2. Kết quả khảo sát thực trạng dạy học chủ đề gắn liền với sản xuất kinh doanh tại địa phương trong dạy học Địa lí 1.3.2.1. Kết quả điều tra từ GV Bảng 1.1. Kết quả điều tra thực trạng phát triển dạy học chủ đề gắn liền với sản xuất kinh doanh tại địa phương Tỉ lệ lựa chọn (%) TT Câu hỏi Rất cần Không Cần thiết thiết cần thiết Việc rèn luyện năng lực, kĩ năng thực hành sản xuất kinh 95% 5% 0% 1 doanh cho học sinh có cần thiết hay không? Thầy (cô) có thường xuyên tổ Thường Thỉnh thoảng Không bao chức hoặc hướng dẫn cho xuyên giờ học sinh dạy học chủ đề gắn 2 3.2% 40.1% 56.7% liền với sản xuất kinh doanh tại địa phương hay không? Thầy (cô) chọn hình thức nào Kiểm tra Dạy kiến thức Chuẩn bị bài 3 để tổ chức dạy học chủ đề đánh giá mới ở nhà cho học? 16,7% 27,7% 55,6% Phương pháp hoặc kĩ thuật PP dạy PP dạy học PP bàn tay dạy học nào được sử dụng học theo giải quyết vấn nặn bột 4 dạy chủ đề? dự án đề 28% 65.7% 6.3% Thái độ của HS khi được Rất Hứng thú Không hứng hướng dẫn dạy học chủ đề? hứng thú thú 5 15% 38% 47%
1.3.2.2. Kết quả điều tra từ HS Bảng 1.2. Kết quả điều tra năng lực học tập chủ đề của học sinh THPT Tỉ lệ lựa chọn (%) TT Câu hỏi Rất quan Không quan Quan trọng trọng trọng Em đánh giá như thế nào về vai trò của việc 1 học tập chủ đề gắn liền với sản 89% 11% 0% xuất kinh doanh hiện nay? Ngoài giờ học Thỉnh Thường xuyên Không bao giờ trên lớp em đã thoảng giành bao nhiêu thời gian tìm 2 hiểu về ứng dụng của các 25% 64.7% 10,3% kiến thức được học? Em có thực hiện Không có kế Có Không kế hoạch học hoạch 3 tập đã đề ra khi học tập 1 chủ 53 % 14.5% 32.5% đề không? Cảm nhận lĩnh hội kiến thức trong quá trình học tập chủ đề Mức Gặp rất nhiều Gặp nhiều khó Gặp ít khó Không gặp khó độ khó khan khăn khăn khăn Số lượn 221 148 31 0 g Tỷ lệ 55.25% 37% 7.75% 0% %
1.3.3. Đánh giá thực trạng phát triển dạy học chủ đề gắn liền sản xuất kinh doanh tại địa phương trong dạy học Địa lí ở các trường THPT tại huyện Diễn Châu, Nghệ An. Qua bảng số liệu trên, chúng tôi có một số đánh giá như sau: Việc phát triển dạy học chủ đề gắn liền sản xuất kinh doanh tại địa phương cho HS hiện nay rất được quan tâm để thực hiện. Tất cả 95% GV được khảo sát đều chọn phướng án “rất cần thiết” và 5% chọn phương án “cần thiết” để dạy học chủ đề gắn liền với sản xuất kinh doanh cho HS. Về mức độ thường xuyên tổ chức hoạt động dạy học chủ đề gắn liền sản xuất kinh doanh tại địa phương: Có 40.1% GV được khảo sát cho là thỉnh thoảng co tô ch ́ ̉ ức dạy học gắn với sản xuất kinh doanh tại địa phương. Có đến 56.7% GV chưa bao giờ tổ chức các hoạt động dạy học gắn với sản xuất kinh doanh tại địa phương, và chỉ có 3.2% GV là thường xuyên tổ chức hoạt động này cho HS. Nhìn chung số giáo viên có thái độ tích cực phần lớn đơn thuần là việc xây dựng làm sao chỉ truyền đạt hết kiến thức cho học sinh nắm được mà không cần quan tâm đến bất cứ nội dung nào khác. Về thái độ của học sinh khi được hướng dẫn dạy học chủ đề dạy học: có 38% hứng thú, 15% rất hứng thú, có tới 47% không hứng thú, điều này cho thấy cần phải thay đổi phương pháp và hình thức tổ chức dạy học chủ đề, để tạo hứng thu say mê học tập cho người học. Cảm nhận lĩnh hội kiến thức trong quá trình học tập chủ đề có tới 55,25% gặp rất nhiều khó khăn; 37% gặp nhiều khó khăn và 7.75% gặp ít khó khăn. Tuy rằng các em nhận thức được kiến thức lĩnh hội có ý nghĩ quan trọng trong cuộc sống song việc việc học tập các chủ gặp nhiều khó khăn. Điều đó cho thấy học sinh chưa làm quen nhiều với chủ đề dạy học, và còn rất lúng túng với các dạng bài tập “mở” khi đọc hiểu để trả lời câu hỏi hoặc vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tiễn. Do vậy, qua nghiên cứu, thể hiện thành công dạy học chủ đề ở đơn vị công tác tôi muốn chia sẻ một số kinh nghiệm trong việc đổi mới xây dựng chủ đề dạy học qua chủ đề “ Địa lí Công nghiệp Việt Nam” trong chương trình Địa lí 12 thông qua hoạt động dạy học gắn liền với sản xuất kinh doanh, đồng thời hướng nghiệp tư vấn về các ngành nghề liên quan như công nghiệp chế biến lương thực thực phẩm nói riêng, công nghiệp nói chung. CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG CHỦ ĐỀ DẠY HỌC “ĐỊA LÍ CÔNG NGHIỆP – LỚP 12 THPT” GẮN LIỀN VỚI TRẢI NGHIỆM SẢN XUẤT KINH DOANH TẠI HUYỆN DIỄN CHÂU 2.1 . Xác định mối liên hệ nội dung bài học với sản xuất, kinh doanh tại địa phương:
Hiện nay ngành Công nghiệp Chế biến lương thực thực phẩm đang dược cả nước nói chung và Huyện Diễn Châu nói riêng chú trọng phát triển. Đặc biệt các ngành thuộc nhóm chế biến thực phẩm, chế biến thủy sản. Cơ sở trải nghiệm sản xuất kinh doanh tại địa phương (Huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An) + Cơ sở chế biến kinh doanh hải sản Hùng Châu Diễn Ngọc. + Cơ sở chế biến kinh doanh hải sản Tuấn Oanh xã Diễn Ngọc 2.2. Phương tiện và học liệu cho phương án tổ chức dạy học: * Đối với giáo viên. Bước 1: Khảo sát cơ sở. Tên cơ sở: Cơ sở chế biến kinh doanh thủy hải sản Hùng Châu xã Diễn Ngọc Huyện Diễn Châu– Tỉnh Nghệ An + Hoạt động của cơ sở Chế biến kinh doanh hải sản Hùng Châu (Bà Chuyên chủ cơ sở) cho biết cơ sở thường xuyên tạo việc làm cho hơn 150 lao động với mức lương bình quân trên 4 triệu đồng một tháng. Nhờ đa dạng các loại hình sản phẩm mới như: nước mắm, mắm nêm, mắm chua, Cá phi lê, cá tẩm ga vị, tôm nõn, mực khô, sứa khô, tôm cá đông lạnh…nên cơ sở đã đáp ứng nhu cầu thị trường, đem lại lợi nhuận hàng năm cho gia đình trên 100 triệu đồng. Cơ sở chế biến kinh doanh hải sản Tuấn Oanh xã Diễn Ngọc Huyện Diễn Châu. + Hoạt động của cơ sở: Chị Đào Thị Kim Oanh chủ cơ sở, cho biết: Đây là một trong những cơ sở có vị trí quan trọng của xã Diễn Ngọc nói riêng và Huyện Diễn Châu nói chung. Cơ sở chế biến có bề dày kinh nghiệm sản xuất, có số lượng lao động đông và thị trường rộng mở trong và ngoài nước. Hiện nay bên cạnh các sản phẩm truyền thống như nước mắm, mắm tôm thì Tôm nõn đang được các cơ sở chú trọng đầu tư phát triển. Bình quân, mỗi tháng cơ sở này thu mua gần 10 tấn tôm biển tươi, sản xuất 8 tạ tôm nõn thành phẩm. Với giá bán 550 ngàn đồng 1 triệu đồng/kg đã mang về cho cơ sở doanh thu hàng trăm triệu đồng mỗi tháng. Ngoài việc đi trải nghiệm tại hai cơ sở kinh doanh trên, để bài học sinh động hấp dẫn, HS còn trải nghiệm trên các phương tiện tông tin đại chúng, trên các nguồn tài liệu khác nhau. Bước 2: Lựa chọn nội dung. Qua khảo sát cơ sở sản xuất, kinh doanh áp dụng cho các nội dung kiến thức sau:
Bài 26: Cơ cấu ngành công nghiệp. Bài 27: Một số ngành công nghiệp trọng điểm Bài 28: Tổ chức lãnh thổ công nghiệp Bài 29: Vẽ biểu đồ công nghiệp, nhận xét và giải thích chuyển dịch cơ cấu công nghiệp. Bước 3: Lập kế hoạch dạy học. Nội dung của kế hoạch bao gồm: Đối với giáo viên: Soạn kế hoạch bài học. Chuẩn bị cơ sở vật chất, phương tiện dạy học. Liên hệ cơ sở để tổ chức đưa học sinh đi trải nghiệm. * Đối với học sinh. Tìm hiểu thêm về ngành công nghiệp trọng điểm của Huyện Diễn Châu Công nghiệp chế biến thủy hải sản. Thu thập tài liệu thông tin liên quan đến chủ đề công nghiệp. Chuẩn bị vở, bút ghi chép, máy ảnh… 2.3. Hoạt động dạy học chủ đề “Địa lí Công nghiệp Việt Nam” Chủ đề: 9 ĐỊA LÍ CÔNG NGHIỆP Số tiết: 4 tiết (tiết 29,30,31,32) Lớp dạy: 12A1,2,3,4,6,8,10,12. Tiết 1: thực hiện bài 26: Cơ cấu ngành Công nghiệp. Tiết 2: thực hiện bài 27: Một số vấn đề phát triển ngành Công nghiệp Trọng điểm. Tiết 3: Thực hiện bài 28: Vấn đề tổ chức lãnh thổ Công nghiệp. Tiết 4: Thực hiện bài: Thực hành: Vẽ biểu đồ, nhận xét và giải thích chuyển dịch cơ cấu công nghiệp. * Lý do chọn chủ đề: Về nội dung: Sự phát triển và phân bố CN nước ta: cơ cấu ngành, các ngành trọng điểm, TCLTCN có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nên cần lập thành 1 chủ đề. Về mục tiêu dạy học: + Việc xây dựng các nội dung trên thành một chủ đề để đáp ứng được yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học và KTĐG theo định hướng phát triển năng lực của học sinh.
+ Chủ đề này có giá trị thực tiễn vào việc giáo dục học sinh trong công cuộc CNH – HĐH đất nước. + Nhằm định hướng giáo dục, phân luồng HS sau khi tốt nghiệp THPT. I. MỤC TIÊU. 1. Kiến thức Trình bày và nhận xét cơ cấu công nghiệp theo ngành, theo thành phần kinh tế và theo lãnh thổ. Trình bày được khái niệm tổ chức lãnh thổ công nghiệp. Hiểu và trình bày được tình hình phát triển và phân bố của một số ngành công nghiệp trọng điểm ở nước ta. Phân tích ảnh hưởng của các nhân tố tới tổ chức lãnh thổ công nghiệp nước ta : điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội. Trình bày đặc điểm một số hình thức TCLT công nghiệp nước ta. Giải thích sự chuyển dịch cơ cấu ngành công nghiệp ở nước ta. 2. Kỹ năng Xác định được trên bản đồ giáo khoa treo tường (hoặc atlat Địa lí Việt Nam) các khu vực tập trung công nghiệp chủ yếu của nước ta và các trung tâm công nghiệp chính cùng với cơ cấu ngành của chúng trong mỗi khu vực. Xác định được trên bản đồ những vùng phân bố than, dầu khí cũng như các nhà máy nhiệt điện, thủy điện chính đã và đang được xây dựng ở nước ta và tuyến đường dây siêu cao áp 500KV. Chỉ trên bản đồ các vùng nguyên liệu chính và các trung tâm công nghiệp thực phẩm ở nước ta. Phân tích được sơ đồ cấu trúc, biểu đồ và số liệu về ngành công nghiệp năng lượng và công nghiệp thực phẩm. Xác định được trên bản đồ các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp (điểm, khu, trung tâm công nghiệp). Phân biệt được các trung tâm công nghiệp với qui mô (hoặc ý nghĩa) khác nhau trên bản đồ. 3. Thái độ Ủng hộ các chủ trương của Nhà nước về việc xây dựng các khu công nghiệp tập trung. Biết quý trọng phẩm chất lao động cần cù, sáng tạo, có kỷ luật và rèn luyện tác phong công nghiệp.
Biết khai thác, sử dụng và bảo vệ hợp lí tài nguyên, môi trường trong sản xuất và đời sống. Định hướng về nghề nghiệp và việc làm trong tương lai. Không đồng tình với một số điểm công nghiệp, trung tâm công nghiệp không tuân thủ luật Bảo vệ môi trường. Có ý thức vận dụng các tri thức kỹ năng đã học vào cuộc sống, lao động và học tập. Thấy được mối quan hệ giữa thiên nhiên và con người. Xây dựng ý thức bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ môi trường sống... 4. Các năng lực hướng tới Năng lực tự hoc, nghiên c ̣ ưu tai liêu, giai quyêt vân đê trong qua trinh ́ ̀ ̣ ̉ ́ ́ ̀ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ hoan thanh nhiêm vu hoc tâp. S ̀ ̀ ̣ ử dung ngôn ng ̣ ữ thông qua bao cao kêt qua. ́ ́ ́ ̉ Hợp tac trong nhom khi th ́ ́ ực hiên cac nôi dung hoc tâp. S ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ử dung công nghê ̣ ̣ ̉ thông tin trong tim hiêu, bao cao kêt qua. ̀ ́ ́ ́ ̉ Giải quyết vấn đề, giao tiếp ... Năng lực chuyên biệt: tư duy lãnh thổ ; kĩ năng làm việc với bản đồ, biểu đồ, hình ảnh ; xử lí số liệu thống kê...
II. BẢNG MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ NHẬN THỨC VÀ ĐỊNH HƯỚNG NĂNG LỰC ĐƯỢC HÌNH THÀNH. C.đề/N.dung Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Vận dụng cao 1.Cơ cấu Nêu được Phân tích sự Vẽ và phân Liên hệ cơ ngành công khái niệm cơ chuyển dịch tích được biểu cấu công nghiệp cấu ngành cơ cấu công đồ, số liệu nghiệp của địa công nghiệp nghiệp theo thống kê, sơ phương và Trình bày ngành. đồ, bản đồ về giải thích. được cơ cấu Phân tích sự các ngành công Liên hệ về công nghiệp phân hóa công nghiệp. sự phân bố các theo ngành, nghiệp theo Sử dụng ngành công theo thành lãnh thổ. được bản đồ nghiệp trọng phần kinh tế Phân tích cơ và Atlat để điểm ở địa và theo lãnh cấu công phân tích cơ phương thổ. nghiệp theo cấu ngành và thành phần phân bố của kinh tế của một số trung nước ta. tâm công nghiệp Giải thích được một số nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi cơ cấu ngành công nghiệp. 2. Vấn đề Nêu được Phân tích Nhận xét và Kể tên các phát triển khái niệm và được điều giải thích sự ngành Công một số ngành kể tên được kiện phát phân bố của nghiệp trọng công nghiệp các ngành công triển, phân bố ngành công điểm của trọng điểm nghiệp trọng của công nghiệp năng Huyện Diễn điểm. nghiệp năng lượng và công Châu. Giải Trình bày lượng và công nghiệp chế thích vì sao đó được tình hình nghiệp chế biến lương là những phát triển và biến lương thực thực ngành trọng phân bố của thực thực phẩm thông điểm của công nghiệp phẩm. qua lược đồ, Huyện nhà? năng lượng và Giải thích về atlat công nghiệp sự phân bố các Sử dụng
chế biến ngành công được bản đồ lương thực nghiệp trọng và Atlat để thực phẩm. điểm. phân tích cơ cấu ngành và phân bố của các ngành công nghiệp trọng điểm. 3. Vấn đề tổ Trình bày Phân tích ảnh Giải thích Kể tên các chức lãnh thổ được khái hưởng của các được sự phân điểm công công nghiệp niệm tổ chức nhân tố tới tổ bố của các nghiệp của lãnh thổ công chức lãnh thổ hình thức tổ Huyện Diễn nghiệp. công nghiệp chức lãnh thổ Châu nước ta : điều công nghiệp. Nêu ý nghĩa kiện tự nhiên, của sự phân Trình bày kinh tế xã đặc điểm các bố của các khu hội. công nghiệp hình thức tổ chức lãnh thổ Phân biệt tập trung. công nghiệp ở được một số nước ta. hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp ở nước ta. Sử dụng bản đồ, Atlat để nhận xét về tổ chức lãnh thổ công nghiệp của Việt Nam. Phân tích sơ đồ Nhận xét, vẽ Giải thích Vẽ và phân biểu đồ được một số tích biểu đồ, chuyển dịch hiện tượng địa sơ đồ về các cơ cấu CN lí kinh tế xã ngành công hội trên cơ sở nghiệp đọc bản đồ giáo khoa treo
tường Công nghiệp Việt Nam (hoặc Atlat Địa lí Việt Nam) Những năng lực có thể hướng tới (1) Năng lực chung: Năng lực tự hoc, nghiên c ̣ ưu tai liêu. ́ ̀ ̣ Năng lực giai quyêt vân đê trong qua trinh hoan thanh nhiêm vu hoc tâp. ̉ ́ ́ ̀ ́ ̀ ̀ ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ Năng lực sử dung ngôn ng ̣ ư thông qua bao cao kêt qua. ̃ ́ ́ ́ ̉ Năng lực hợp tac trong nhom khi th ́ ́ ực hiên cac nôi dung hoc tâp. ̣ ́ ̣ ̣ ̣ Năng lực sử dung công nghê thông tin trong tim hiêu, bao cao kêt qua. ̣ ̣ ̀ ̉ ́ ́ ́ ̉ (2) Năng lực chuyên biệt: Tư duy tổng hợp theo lãnh thổ, sử dụng bản đồ, sử dụng tranh ảnh, …. III. HỆ THỐNG CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THEO HƯỚNG PTNL A.Câu hỏi mức độ nhận biết Câu 1: Cho biểu đồ sau: Dựa vào biểu đồ cơ cấu ngành công nghiệp của nước ta qua 2 năm 1996 và 2005, hãy nhận xét cơ cấu và sự thay đổi cơ cấu các nhóm ngành CN. Đáp án: Tỉ trọng công nghiệp chế biến tăng; tỉ trọng nhóm công nghiệp khai thác và công nghiệp sản xuất điện, khí đốt, nước giảm. (dẫn chứng) Câu 2.Liên hệ tai địa phương: Em hãy kể tên cơ cấu các ngành Công nghiệp của huyện Diễn Châu? Đáp án: Ngành công nghiệp xay xát, công nghiệp chế biến hải sản, công nghiệp may mặc, ghạch ngói, lắp ráp điện tử..
Câu 3. Cơ cấu lãnh thổ: Dưạ vào bản đồ Công nghiệp chung (H.26.2) (hoặc Atlat) và sách giáo khoa hãy trình bày cơ cấu theo lãnh thổ của công nghiệp nước ta. Đáp án: Trung tâm công nghiệp phân bố không đều. Giá trị công nghiệp không đều. Hoạt động công nghiệp tập trung ở một số khu vực: + Bắc Bộ, Đồng bằng sông Hồng và vùng phụ cận ( Biểu hiện: ...) + Miền Nam bộ: Đông Nam Bộ (biểu hiện…) + Duyên hải miền trung: (Biểu hiện:…) Những khu vục còn lại : Tây Nguyên, trung du miên nuí phía bắc tập trung hoạt động công nghiệp thấp. B. Câu hỏi Thông hiểu : Câu 1: 1.Dựa vào số liệu ở biểu đồ hình 27.2 SGK, hãy nhận xét tốc độ tăng trưởng của khai thác than, dầu mỏ và sản xuất điện ở nước ta giai đoạn năm 1990 và 2005. Đáp án: + Tốc độ tăng trưởng của 3 sản phẩm đều tăng. + Trong đó tốc độ tăng trưởng của than cao nhất và thấp nhất là sản phẩm điện.