Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua giảng dạy tác phẩm Rừng Xà Nu ( Nguyễn Trung Thành) bằng một số phương pháp dạy học tích cực

Chia sẻ: Caphesua | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:47

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài nhằm khơi gợi tình cảm, định hướng các giá trị sống cho học sinh THPT thông qua các phương pháp dạy học tích cực. Qua sáng kiến này, người viết muốn đi sâu vào một số nội dung trong giáo dục kĩ năng sống: giáo dục kĩ năng tự nhận thức, kĩ năng xác định các giá trị, kĩ năng kiên định, đảm nhận trách nhiệm…

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua giảng dạy tác phẩm Rừng Xà Nu ( Nguyễn Trung Thành) bằng một số phương pháp dạy học tích cực

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC TRƯỜNG THPT BÌNH XUYÊN BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN Tên sáng kiến: GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH QUA GIẢNG DẠY TÁC PHẨM “ RỪNG XÀ NU” ( NGUYỄN TRUNG THÀNH) BẰNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC Tác giả sáng kiến: LÊ THỊ HỒNG LIỄU *Mã sáng kiến: 31.51.11 1
Năm 2019 MỤC LỤC Trang 1.Lời giới thiệu................................................................................................3 2.Tên sáng kiến................................................................................................4 3. Tác giả sáng kiến.........................................................................................4 4.Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Lê Thị Hồng Liễu.......................................4 5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Ngữ văn ......................................................4 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử........................5 7.Mô tả bản chất của sáng kiến......................................................................5 7.1 Thực trạng vấn đề.......................................................................................5 7.2 Giải pháp cho vấn đề ..................................................................................8 7.3 Tiến hành thực nghiệm sư phạm .................................................................9 7.4 Mô tả nội dung sáng kiến.............................................................................15 7.5 Kết quả đạt được .......................................................................................28 Kết luận ............................................................................................................33 Phụlục…………………..…………………………………………………………… +Phụ lục 1......................................................................................................34 + Phụ luc 2………………………………………………….................................35 TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................39 8. Những thông tin bảo mật ( nếu có)............................................................40 9.Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến...........................................40 2
10.Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả và theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử ( nếu có)..............................41.. 10.1 Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả...............................................................41 10.2 Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến của tổ chức, cá nhân..................................................................41 11.Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu ( nếu có)................................................................42 BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 1. Lời giới thiệu ̣ ̣ ̀ ̣ ̉ ́ ̣ ̀ ̀ Nhiêm vu va muc tiêu cua giao duc la nhăm xây dựng những con người ̀ ́ ̣ ́ ́ ơi ly t va thê hê thiêt tha, găn bo v ́ ́ ́ ưởng đôc lâp dân tôc va chu nghia xa hôi, co ̣ ̣ ̣ ̀ ̉ ̃ ̃ ̣ ́ ̣ ức trong sang, co y chi kiên c đao đ ́ ́ ́ ́ ường xây dựng va bao vê tô quôc, gi ̀ ̉ ̣ ̉ ́ ữ gin va ̀ ̀ phat huy nh ́ ưng gia tri văn hoa cua dân tôc, co năng l ̃ ́ ̣ ́ ̉ ̣ ́ ực tiêp thu tinh hoa văn ́ ̣ ̣ hoa nhân loai, phat huy tiêm năng dân tôc va con ng ́ ́ ̀ ̀ ươi Viêt Nam. H ̀ ̣ ơn nữa, đó còn là những con người co y th ́ ́ ưc công đông va phat huy tinh tich c ́ ̣ ̀ ̀ ́ ́ ́ ực cua ca ̉ ́ ̉ nhân, lam chu tri th ̀ ưc khoa hoc va công nghê hiên đai, co t ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ư duy sang tao, co ki ́ ̣ ́ ̃ năng thực hanh gioi, co tac phong công nghiêp, co tinh tô ch ̀ ̉ ́ ́ ̣ ́ ́ ̉ ức va ki luât, co ̀ ̉ ̣ ́ sưc khoe, la nh ́ ̉ ̀ ưng ng ̃ ươi xây d ̀ ựng xa hôi v ̃ ̣ ừa “hông” ̀ vưa “ ̀ chuyên” như lơì ̣ ̉ căn dăn cua Bac Hô. ́ ̀ Vơi muc tiêu giao duc toan diên cho hoc sinh trong nha tr ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̀ ương, day hoc ̀ ̣ ̣ ́ ứng dung nh sinh biêt ̣ ưng ki năng c ̃ ̃ ơ ban trong hoc tâp vao cuôc sông đung nh ̉ ̣ ̣ ̀ ̣ ́ ́ ư ̣ ̣ ̣ muc đich hoc tâp ma Unesco đa đê ra “ ́ ̀ ̃ ̀ ̣ ̉ ́ ̣ ̉ ̀ ̣ ̉ Hoc đê biêt, hoc đê lam, hoc đê chung ̣ ̉ ̉ ̣ sông, hoc đê khăng đinh minh”. ́ ̀ Trươc nh ́ ưng yêu câu b ̃ ̀ ức thiêt cua giao duc va ́ ̉ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ́ ̀ ́ ̣ ̃ ̀ ̣ ̀ ̉ ới phương phap theo cuôc sông, cac nha giao duc đa va đang miêt mai đôi m ́ 3
hương phat huy tinh tich c ́ ́ ́ ́ ực, tự giac cua ng ́ ̉ ươi hoc. T ̀ ̣ ừ đo, phai lam sao đê ́ ̉ ̀ ̉ ̣ hoc sinh say mê, hưng thu hoc tâp, tim thây ́ ́ ̣ ̣ ̀ ́ ở hoc tâp tinh cam nhân văn. ̣ ̣ ̀ ̉ Giaó duc̣ đa ̃ va ̀ đang hướng con ngươì tơi ́ sự phat ̉ toan ́ triên ̣ ̀ diên, nhưng nganh giao duc va công tac giao duc cung đang đ ̀ ́ ̣ ̀ ́ ́ ̣ ̃ ứng trước bao thử thach, kho khăn. T ́ ́ ưng ngay, t ̀ ̀ ưng gi ̀ ơ trên cac ph ̀ ́ ương tiên thông tin đai chung, ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̉ trong cac câu chuyên giao duc, chung ta phai nghe biêt bao nhiêu nh ́ ́ ́ ́ ững câu ̣ chuyên đau long khiên cho nh ̀ ́ ưng con ng ̃ ươi đang ̀ “trông ng ̀ ươì” phai trăn tr ̉ ở, ́ ̀ ưng hoc sinh vô lê, đanh thây cô giao, hoc sinh đanh nhau tr lo âu: đo la nh ̃ ̣ ̃ ́ ̀ ́ ̣ ́ ước ̉ công tr ương, nh ̀ ưng clip bao l ̃ ̣ ực được quay va tung lên mang, nh ̀ ̣ ưng câu ̃ ̣ ̣ chuyên hoc tro yêu đ ̀ ương gây bao hâu qua đau long…Hoc tro ngay nay đ ̣ ̉ ̀ ̣ ̀ ̀ ược ́ ̣ ơi công nghê thông tin hiên đai lai vôn la thê hê tre th tiêp cân v ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ̉ ơi hiên đai đê ̀ ̣ ̣ ̉ ́ ưng v thich ́ ơi cai m ́ ́ ơi. Rôi con đo nh ́ ̀ ̀ ́ ững lo ngai cua cha ông khi gi ̣ ̉ ới tre quay ̉ lưng lai v ̣ ơi truyên thông, đang bo qua nh ́ ̀ ́ ̉ ưng nê nêp tôt đep ma bao thê hê đa ̃ ̀ ́ ́ ̣ ̀ ́ ̣ ̃ giữ gin, phat huy. Phai lam sao đê đinh h ̀ ́ ̉ ̀ ̉ ̣ ướng, day cac em l ̣ ́ ựa chon? Đo la câu ̣ ́ ̀ ̉ ơn ma tât ca chung ta phai đau đâu trăn tr hoi l ́ ̀ ́ ̉ ́ ̉ ̀ ở. Đê t ̉ ừng bươc giai đap no cac ́ ̉ ́ ́ ́ ̀ ương đang chu trong muc tiêu giao duc ki năng sông cho hoc sinh coi đây nha tr ̀ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̃ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ượng giao duc. Môn hoc la môt nôi dung quan trong gop phân nâng cao chât l ́ ̀ ́ ̣ ̣ Ngữ văn trong trương THPT co vai tro quan trong trong viêc th ̀ ́ ̀ ̣ ̣ ực hiên muc ̣ ̣ ̣ ̀ ới sáng kiến kinh nghiệm : “Giáo dục kĩ năng sống cho tiêu giao duc nay.V ́ học sinh qua giảng dạy tác phẩm “ Rừng Xà Nu” ( Nguyễn Trung Thành) bằng một số phương pháp dạy học tích cực” ngươi viêt sang kiên kinh ̀ ́ ́ ́ ̣ ̣ ̉ nghiêm nhân thây cac tac phâm văn ch ́ ́ ́ ương co kha năng đăc biêt trong kh ́ ̉ ̣ ̣ ơi gợi ̉ ̣ tinh cam, đinh h ̀ ương cac gia tri sông cho hoc sinh THPT. Đăc biêt nhât la tac ́ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ̉ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ̉ phâm thuôc thê loai truyên ngăn, co thê triên khai ki năng s ̃ ống ma không cân ̀ ̀ đưa thêm thông tin, kiên th ́ ưc năng nê vao nôi dung bai hoc, chi thông qua cac ́ ̣ ̀ ̀ ̣ ̀ ̣ ̉ ́ phương phap day hoc tich c ́ ̣ ̣ ́ ực. Qua sang kiên nay, ng ́ ́ ̀ ươi viêt muôn đi sâu vao ̀ ́ ́ ̀ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̃ môt sô nôi dung trong giao duc ki năng sông: ́ ̣ ̃ ́ giao duc ki năng t ự nhân th ̣ ưc, ki ́ ̃ ́ ̣ ́ ̣ ̃ ̣ ̉ ̣ ̣ năng xac đinh cac gia tri, ki năng kiên đinh, đam nhân trach nhiêm… ́ ́ Từ đo,́ 4
́ ̣ ́ ̣ giup hoc sinh co nhân th ưc t ́ ư tưởng đung đăn, nuôi d ́ ́ ưỡng ươc m ́ ơ, li t ́ ưởng, ̀ ́ ́ ̉ ̉ biêt sông va phân đâu không chi cho ban thân ma con biêt sông vi gia đinh, quê ́ ́ ̀ ̀ ́ ́ ̀ ̀ hương. 2.Tên sáng kiến: “Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua giảng dạy tác phẩm “ Rừng Xà Nu” ( Nguyễn Trung Thành) bằng một số phương pháp dạy học tích cực” 3. Tác giả sáng kiến: Họ và tên: Lê Thị Hồng Liễu. Địa chỉ: Trường THPT Bình Xuyên. Số điện thoại: 0979.233.012 Email:lehonglieu.c3binhxuyen@vinhphuc.edu.vn 4. Chủ đầu tư sáng kiến: Lê Thị Hồng Liễu. 5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến và vấn đề mà sáng kiến giải quyết: Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:Bộ môn Ngữ văn. Vấn đề mà sáng kiến giải quyết: Với đề tài: “Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua giảng dạy tác phẩm “ Rừng Xà Nu” ( Nguyễn Trung Thành) bằng một số phương pháp dạy học tích cực”người viết mong muốn hướng tới: +/ Khơi gợi tinh cam, đinh h ̀ ̉ ̣ ương cac gia tri sông cho hoc sinh THPT ́ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ương phap day hoc tich c thông qua cac ph ́ ̣ ̣ ́ ực. +/Qua sang kiên nay, ng ́ ́ ̀ ươi viêt muôn đi sâu vao môt sô nôi dung trong ̀ ́ ́ ̀ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̃ giao duc ki năng sông: ́ ̣ ̃ ́ giao duc ki năng t ự nhân th ̣ ưc, ki năng xac đinh cac gia ́ ̃ ́ ̣ ́ ́ ̣ ̃ ̣ ̉ ̣ ̣ tri, ki năng kiên đinh, đam nhân trach nhiêm… ́ ̣ ́ ̣ +/ Hình thành cho hoc sinh co nhân thưc t ́ ư tưởng đung đăn, nuôi d ́ ́ ưỡng ước mơ, li t ́ ưởng, biêt sông va phân đâu không chi cho ban thân ma con biêt ́ ́ ̀ ́ ́ ̉ ̉ ̀ ̀ ́ sông vi gia đinh, quê h ́ ̀ ̀ ương. 5
6. Ngày sáng kiến áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: Từ tháng 09/2017 đến tháng 05/2018. Sáng kiến được áp dụng vào giảng dạy tiết 6465 ở lớp 12A1,12A8 trường THPT Bình Xuyên. 7. Mô tả bản chất sáng kiến 7.1 Thực trạng vấn đề 7.1.1 Tình hình dạy môn Ngữ văn ở trường trung học phổ thông: * Về phía giáo viên: Trong quá trình soạn giáo án đầu tư cho tiết dạy trên lớp, sách giáo viên, chuẩn kiến thức kĩ năng chỉ trình bày kiến thức cần đạt một số thao tác, phương pháp giúp học sinh lĩnh hội kiến thức, không đưa ra nội dung, phương pháp cụ thể để giáo dục kĩ năng sống. Vấn đề này được giáo viên xem xét rối giáo dục kĩ năng phù hợp nên đòi hỏi người thầy phải đầu tư, phải có sự linh hoạt thì giáo dục mới đạt hiệu quả. Một số giáo viên trong quá trình giảng dạy chưa cân đối thời gian, cung cấp quá nhiều kiến thức nên không có thời gian phát vấn hay thảo luận một số bài tập khác để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Hoặc việc giáo dục kĩ năng sống thông qua câu hỏi bài nào tiết nào cũng thế tạo sự nhàm chán, đơn điệu cho học sinh. * Về phía học sinh: Hiện nay, việc học văn của các em chủ yếu là đọc và học thuộc văn bản, ghi nhớ lời dạy của thầy cô. Đặc biệt là học sinh lớp 12, các em học lệch để chuẩn bị cho thi đại học, cao đẳng khối A, B nên không dành thời gian đầu tư nhiều cho môn văn dẫn đến các em không tự bồi dưỡng cho mình kĩ năng sống. Thực tế cho thấy, môn Ngữ văn trong nhà trường chưa thực sự hấp dẫn học sinh. Điều đó có ảnh hưởng từ xu hướng chọn trường và khối thi, việc làm trong xã hội và việc đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn chưa có sự chuyển biến tích cực. Trong một điều tra nhanh của chúng tôi trên đối tượng 6
học sinh lớp 12A1, 12A8 trường THPT, đa phần học sinh gặp khó khăn khi hỏi về kĩ năng sống của bản thân. Năm học 20152016 đã có sự đổi mới trong yêu cầu thi THPT Quốc gia. Thực hiện đổi mới trong giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, trong đề thi tốt nghiệp, thi THPT Quốc gia, Bộ GDĐT đã đưa giao duc ki năng sông vào ph ́ ̣ ̃ ́ ần đọc hiểu, đề Nghị luận xã hội. Ví dụ đề thi THPT Quốc gia năm 2015 Có ý kiến cho rằng: việc rèn luyện kĩ năng sống cũng cần thiết như việc tích lũy kiến thức. Anh/chị hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 600 từ) bày tỏ suy nghĩ của mình về vấn đề trên. Cho nên, tôi nhận thấy việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp 12 là vô cùng cần thiết.Đến năm học 20172018, một lần nữa nền giáo dục Việt Nam lại có một sự chuyển biến lớn trong việc tổ chức chung kì thi THPTQG và xét tuyển Đại học. Văn là một trong ba môn bắt buộc. Đề thi môn Văn cũng có rất nhiều đổi mới cho phù hợp với việc phân loại học sinh.Điều đó đặt ra yêu cầu cần thiết phải chú trọng đến việc định hướng,đổi mới phương pháp dạy và học đã đặt ra vấn đề không chỉ là phương pháp chung chung mà chính là đi vào các thao tác giảng dạy cụ thể để đem lại hiệu quả thực sự, không phải chạy theo thành tích mà là đào tạo những con người có tư duy và năng lực nhạy bén, thông minh. Hơn nữa, những năm gần đây, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các trường THPT đang được các cấp quan tâm. 7.1.2. Sự cần thiết phải giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Các em chính là những chủ nhân tương lai của đất nước, là những người sẽ quyết định sự phát triển của đất nước trong những năm tới. Nếu không có ki năng s ̃ ống, các em sẽ không thể thực hiện tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và đất nước. Lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, giàu mơ ước, thich tìm tòi, khám phá song còn thi ́ ếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động… Đặc biệt là trong 7
bối cảnh hội nhập quốc tế và cơ chế thị trường hiện nay, thế hệ trẻ thường xuyên chịu tác động đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực luôn đặt vào những hoàn cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó khăn , thách thức, những áp lực tiêu cực. Nếu không được giáo dục kĩ năng sống, nếu thiếu kĩ năng sống, các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, vào lối sống ích ki, lai căng, th ̉ ực dụng dễ phát triển lệch lạc về nhân cách. Một trong các nguyên nhân dẫn đấn các hiện tượng tiêu cực của một bộ phận học sinh phổ thông trong thời gian vừa qua như : nghiện hút, bạo lực học đường, đua xe máy, ăn chơi sa đọa,… chính là do các em thiếu những kĩ năng sống cấn thiết như: kĩ năng xác định giá trị, kĩ năng từ chối, kĩ năng kiên định, kĩ năng giải quyết mâu thuẫn, kĩ năng thương lượng, kĩ năng giao tiếp… Việc giáo dục kĩ năng sống cho thế hệ trẻ là giúp các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hòa và lành mạnh. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh với bản chất là hình thành và phát triển cho các em khả năng làm chủ bản thân, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống rõ ràng là phù hợp, nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục phổ thông. Phương pháp giáo dục kĩ năng sống, với các phương pháp và kĩ thuật tích cực như hoạt động nhóm, giải quyết vấn đề, tranh luận động não, viết tích cực…cũng là phù hợp với định hướng về đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông. Như vậy, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường phổ thông là rất cần thiết để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Môn Ngữ văn có vị trí, vai trò rất quan trọng trong việc hình thành phát triển nhân 8
cách, phẩm chất con người. Vì thế đề tài: “Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua giảng dạy tác phẩm “ Rừng Xà Nu” ( Nguyễn Trung Thành) bằng một số phương pháp dạy học tích cực” đề phần nào góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ. 7.2. Những giải pháp cho vấn đề 7.2.1. Những giải pháp chung ̀ ̣ ́ ̀ ̉ ̉ ̉ ̉ ́ ức ki năng bai Yêu câu quan trong nhât la phai đam bao chuân kiên th ̃ ̀ ̣ ơi hoc sinh l hoc v ́ ̣ ơp 12 khi cac em đang chuân bi cho nh ́ ́ ̉ ̣ ưng ki thi quan trong ̃ ̀ ̣ trươc măt ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ơi muc tiêu cua bai hoc Muc tiêu giao duc ki năng sông cân nhât quan v ̃ ́ ̀ ́ ́ ̣ ̉ ̀ ̣ Ngư Văn 12 ̃ ́ ̣ ̃ ́ ương phap, ki thuât day hoc tich Giao duc ki năng sông thông qua cac ph ́ ́ ̃ ̣ ̣ ̣ ́ cực cân th ̀ ực hiên linh hoat, phu h ̣ ̣ ̀ ợp tưng bai hoc va đôi t ̀ ̀ ̣ ̀ ́ ượng hoc sinh ̣ ́ ̣ ̃ ́ ̉ ̀ ̀ ược tiên hanh Giao duc ki năng sông co thê va cân đ ́ ́ ̀ ở nhiêu tinh huông, ̀ ̀ ́ ̀ ơi điêm, phu h nhiêu th ̀ ̉ ̀ ợp vơi đôi t ́ ́ ượng, nhe nhang, t ̣ ̀ ự nhiên không gượng ep, ́ cưng nhăc. ́ ́ Yêu câu vê cach th ̀ ̀ ́ ưc: Thông qua giao duc môn hoc, qua th ́ ́ ̣ ̣ ực hiên cac ̣ ́ phương phap day hoc tich c ́ ̣ ̣ ́ ực, vưa giao duc ki năng sông v ̀ ́ ̣ ̃ ́ ừa giao duc vê tinh ́ ̣ ̀ ̀ ̉ cam, tâm hôn ̀. 7.2.2. Giải pháp cụ thể về việc giáo dục kĩ năng sông qua ́ giảng dạy tác phẩm: Rừng Xà Nu (Nguyễn Trung Thành) bằng một số phương dạy họ tích cực: Dựa vao nôi dung va yêu câu giao duc ki năng sông trong môn Ng ̀ ̣ ̀ ̀ ́ ̣ ̃ ́ ữ văn đã được nêu trong tai liêu ̀ ̣ “Giao duc ki năng sông trong môn Ng ́ ̣ ̃ ́ ữ văn ở trường ̀ ̣ ̉ ̣ ̣ ̀ ̀ ̣ ̣ THPT” (Tai liêu cua Bô giao duc va đao tao NXB Giao duc 2010). V ́ ́ ơi gi ́ ơí ̣ ̉ ̀ ̀ ươi viêt chi xin nêu ra môt vai nôi dung d han cua đê tai ng ̀ ́ ̉ ̣ ̀ ̣ ựa trên môt sô tai ̣ ́ ̀ ̣ ương dân đôi v liêu h ́ ̃ ́ ới môt vai truyên ngăn trong ch ̣ ̀ ̣ ́ ương trinh SGK Ng ̀ ữ văn 9
̉ văn học thời kháng chiến chống Mĩ “Rừng Xà 12, Đăc̣ biêṭ là tać phâm Nu”(Nguyễn Trung Thành). 7.2.2.1. Giao duc ki năng sông: ́ ̣ ̃ ́ Ki năng giao tiêp ̃ ̉ ́ ̣ ̀ ̉ ́ : Trinh bay, trao đôi vê cach tiêp cân va cam nh ̀ ̀ ̀ ́ ận thông qua câu chuyện về những con người ở một bản làng hẻo lánh, bên những cánh rừng xà nu bạt ngàn, xanh bất tận, tác giả đã đặt ra một vấn đề có ý nghĩa lớn lao của dân tộc và thời đại: Để cho sự sống của đất nước và nhân dân mãi trường tồn, không có cách nào khác hơn là phải cùng nhau đứng lên, cầm vũ khí chống lại kẻ thù tàn ác. Ki năng t ̃ ư duy sang tao ́ ̣ : Phân tich, binh luân vê y nghia t ́ ̀ ̣ ̀ ́ ̃ ư tưởng cuả ̉ ̉ ̣ ư tưởng thông qua hình tượng nghệ thuật, hê thông tac phâm, cach thê hiên t ́ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ nhân vât, giong điêu. Ki năng t ̃ ự nhân th ̣ ưc: Thông qua hình t ́ ượng rừng xà nu nà nhân vật Tnú để nhận ra chân lí: Chúng nó cầm súng mình phải cầm giáo ́ ̣ ́ ̣: Hoc sinh tim kiêm nh Ki năng xac đinh cac gia tri ̃ ́ ̣ ̀ ́ ưng gia tri đich th ̃ ́ ̣ ́ ực của độc lập tự do, của tinh thần đoàn kết, của bài học: dùng bạo lực cách mạng chống lại bạo lực phản cách mạng. ̣ 7.2.2.2. Giao duc ki năng sông thông qua cac ph ́ ̃ ́ ́ ương phap, ki thuât ́ ̃ ̣ day hoc tich c ̣ ̣ ́ ực Dạy học tác phẩm theo đặc trưng thể loại. Rèn luyện phương pháp đọc hiểu cho học sinh Sử dụng phương pháp bản đồ tư duy. Các kĩ năng thông qua hệ thống câu hỏi: 7.3. Tiến hành thực nghiệm sư phạm: “Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua giảng dạy tác phẩm “ Rừng Xà Nu” ( Nguyễn Trung Thành) bằng một số phương pháp dạy học tích cực”: 7.3.1. Về phương pháp 10
Do đặc điểm tâm lý lứa tuổi học sinh là những bạn đọc còn hạn chế về vốn sống, kinh nghiệm thực tế nhưng lại có khả năng rung động và có cảm xúc đặc biệt với tác phẩm văn học. Vì vậy vai trò của thầy cô giáo là phải bổ sung, bồi dưỡng vốn sống, phát triển các năng lực cảm thụ cho học sinh và hướng dẫn họ đến với tác phẩm văn học một cách đúng nhất, gần nhất. Để làm được nhiệm vụ cao quý và nặng nề này, thầy cô giáo cần có những phương pháp thích hợp, đồng thời phải biết cách sử dụng phối hợp các phương pháp phân tích tác phẩm một cách nhuần nhuyễn nhất, nhằm giúp học sinh vừa nắm bắt tri thức, vừa nắm bắt phương pháp học tập nghiên cứu. 7.3.2. Cac ph ́ ương phap, ki thuât day hoc tich c ́ ̃ ̣ ̣ ̣ ́ ực: ̣ Đông nao ̣ ̃ : Hoc sinh suy nghi va nêu y kiên vê ý nghĩa bi ̃ ̀ ́ ́ ̀ ểu tượng của rừng xà nu, về những bài học thông qua tác phẩm, ý nghĩa tác phẩm với thế hệ trẻ ngày nay. ̉ ̣ Thao luân nhom ̉ ̀ ́ ̉ ̣ ̀ ượng nhân vật ́ : trao đôi vê y nghia, ve đep trong hinh t ̃ Tnú và tập thể làng Xô Man. ̣ Trinh bay môt phut ̀ ̀ ̣ ̀ ̉ ̣ ́ ượng sâu săc cua ́: Hoc sinh trinh bay cam nhân, ân t ̀ ́ ̉ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ ̉ ́ ̉ ca nhân vê gia tri nôi dung va nghê thuât cua tac phâm Dạy học tác phẩm theo đặc trưng thể loại. Chú ý đến đặc trưng của thể loại vừa là một yêu cầu vừa là một nguyên tắc của quá trình phân tích và giảng dạy tác phẩm văn học. Rèn luyện phương pháp đọc hiểu cho học sinh Môn Ngữ văn được coi là môn học công cụ, môn học bắt buộc ở cả 3 cấp học, hướng tới việc hình thành phát triển năng lực đọc, viết tiếng Việt (năng lực tiếp nhận và xử lý thông tin, năng lực cảm thụ thẩm mỹ, năng lực trình bày, năng lực tạo lập các loại văn bản cần thiết trong cuộc sống). Dạy học đọc hiểu là một trong những nội dung cơ bản của đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn trong tiếp nhận văn bản. Nếu như trước đây chúng ta coi phân tích tác phẩm hay giảng văn là một phương pháp đặc thù của dạy văn, 11
thì hiện nay đã có những thay đổi trong cách tiếp cận này. Hướng dẫn học sinh đọc hiểu không có nghĩa là nhằm cảm thụ một chiều cho học sinh những cảm nhận của giáo viên về văn bản được học mà hướng dẫn cung cấp cho học sinh cách đọc, cách tiếp cận, khám phá những vấn đề về nội dung và nghệ thuật của văn bản, từ đó hình thành cho học sinh năng lực tự đọc một cách tích cực, chủ động, có sắc thái cá nhân. Hoạt động đọc hiểu của học sinh cần được thực hiện theo một trình tự từ dễ đến khó, từ thấp đến cao, từ đọc đúng, đọc thông, đến đọc hiểu, từ đọc tái hiện sang đọc sáng tạo. Khi hình thành năng lực đọc hiểu của học sinh cũng chính là hình thành năng lực cảm thụ thẩm mỹ, khơi gợi liên tưởng, tưởng tượng và tư duy. Trong quá trình đọc hiểu học sinh cần thực hiện các nội dung cơ bản sau: Huy động vốn kiến thức và kinh nghiệm của bản thân – là những hiểu biết về chủ đề hay hiểu biết về các vấn đề văn hóa xã hội có liên quan đến chủ đề, thể loại của văn bản. Thể hiện những hiểu biết về văn bản + Tìm kiếm thông tin, đọc lướt để tìm ý chính, đọc kỹ tìm các chi tiết + Giải thích, cắt nghĩa, phân loại, so sánh, phân tích, kết nối, tổng hợp…thông tin để tạo nên hiểu biết chung về văn bản. + Phản hồi và đánh giá thông tin trong văn bản Vận dụng những hiểu biết về văn bản đã đọc hiểu vào việc đọc các loại văn bản khác nhau, sẵn sang thực hiện các nhiệm vụ học tập, các nhiệm vụ trong đời sống yêu cầu dùng đến hoạt động đọc hiểu. + Đọc các văn bản khác (ngoài chương trình, sách giáo khoa) có cùng đề tài/ chủ đề hoặc hình thức để thực hiện củng cố hiểu biết và rèn luyện kỹ năng đọc hiểu. + Trình bày những giải pháp để giải quyết một vấn đề cụ thể từ việc vận dụng những hiểu biết về văn bản đã đọc hiểu. Sử dụng phương pháp bản đồ tư duy. 12
Bản đồ tư duy là phương pháp được đưa ra như là một phương tiện mạnh để tận dụng khả năng ghi nhận hình ảnh của bộ não. Đây là cách ghi nhớ chi tiết để tổng hợp hay để phân tích một vấn đề thành một dạng của lược đồ phân nhánh. Cách ghi chép này khoa học, giúp cho học sinh dễ nhớ và dễ ôn tập hơn. Việc nhớ và ghi lại các thông tin sau này sẽ dễ dàng, đáng tin cậy hơn so với khi sử dụng phương pháp truyền thống. Sử dụng phương pháp bản đồ tư duy sẽ có những ưu điểm sau: Ý chính sẽ ở trung tâm và được xác định rõ ràng Quan hệ hỗ trợ tương ứng giữa mỗi ý được chỉ ra tường tận. Ý càng quan trọng thì sẽ nằm vị trí càng gần ý chính. Liên hệ giữa các khái niệm then chốt sẽ được tiếp nhận lập tức bằng thị giác. Ôn tập và ghi nhớ sẽ rất hiệu quả và nhanh hơn. Thêm thông tin (ý) dẽ dàng hơn bằng cách vẽ chèn thêm vào bản đồ. Mỗi bản đồ sẽ phân biệt nhau tạo sự dễ dàng cho việc gợi nhớ. Các ý mới có thể được đặt vào đúng vị trí trên hình một cách dễ dàng, bát chap thứ tự của sự trình bày, tạo điều kiện cho việc thay đổi một cách nhanh chóng và linh hoạt cho việc ghi nhớ. Như vậy, bản đồ tư duy là một công cụ lý tưởng cho việc giảng dạy và trình bày các khái niệm trong lớp học. Bản đồ tư duy giúp cho giáo viên tập trung vào các vấn đề cần trao đổi cho học sinh, cung cấp một cái nhìn tổng quan về chủ đề mà không có thông tin thừa. Học sinh sẽ không phải tập trung vào việc đọc chép dài dòng, mà thay vào đó sẽ lắng nghe những gì mà thầy cô giáo diễn đạt. Hiệu quả bài học sẽ tăng lên. Khi dạy học bài “ Rừng Xà Nu” của nhà văn Nguyễn Trung Thành, giáo viên có thể tóm tắt hoặc cho học sinh ghi lên bảng tóm tắt lại nội dung bài học theo bản đồ tư duy. 13
(Nguồn: internet.vn) 14
Với phương pháp bản đồ tư duy, giáo viên có thể cho học sinh tổng kết lại ở phần kết thúc bài học hoặc trong quá trình giảng bài, vừa tổng kết kiến thức và vừa là để ghi nhớ bài học một cách ngắn gọn, dễ nhớ nhất. Có một điều thú vị nữa là trong quá trình giảng dạy, thầy cô giáo có thể thêm ngay vào bản đồ tư duy bài giảng của mình những ý tưởng hay, đột phá mà thầy cô chợt nghĩ ra hay từ sự đóng góp, phát hiện của học sinh. Làm như vậy bài học sẽ không bị nhàm chán mà lại gây được sự hứng thú cho học sinh, học sinh sẽ không còn sợ cảm giác học môn văn dài, ghi chép mỏi tay đáng sợ nữa. Môn văn sẽ trở nên khoa học hơn, ngắn gọn và súc tích hơn Các kĩ năng thông qua hệ thống câu hỏi: Giáo viên đặt câu hỏi, nêu vấn đề để học sinh tìm hiểu: Hiện thực mà tác giả đề cập trong truyện ngắn là gì? Học sinh tìm ra đơn vị kiến thức: + Đó là cuộc chiến đấu kiên cường của dân làng Xô Man nói riêng và nhân dân Tây Nguyên nói chung trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Qua đó, giáo viên rèn kĩ năng tự nhận thức cho học sinh. Tiếp theo, giáo viên đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu hai hình tượng trong tác phẩm đó là hình tượng cây xà nu và hình tượng nhân vật Tnú. + Khi phân tích nhân vật Tnú, giáo viên lưu ý kiến thức: Vợ con anh bị giặc bắt đánh đập cho đến chết. Anh bị giặc bắt, bị đốt mười đầu ngón tay bằng nhựa xà nu. Mỗi ngón tay anh còn 2 đốt nhưng anh vẫn tham gia lực lượng vũ trang. Anh đã vượt qua bi kịch cá nhân để cầm súng tiêu diệt kẻ thù bảo vệ quê hương. Giáo viên giáo dục cho học sinh: Đứng trước lợi ích cá nhân và lợi ích dân tộc chúng ta phải biết hi sinh lợi ích cá nhân vì lợi ích cộng đồng, đất nước. 15
Tiếp theo, khi phân tích nhân vật cụ Mết, giáo viên đặt câu hỏi: Em có suy nghĩ gì về lời nói của cụ Mết “ Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo!”. + Học sinh sẽ tìm ra đơn vị kiến thức: Chứng kiến cái chêt́ thảm thương của Mai và sự bất lực của Tnú trước sự tra tấn dã man tàn bạo của bọn thằng Dục, cụ Mết càng thấm hiểu là đối với kẻ thù chỉ có 2 bàn tay trắng, chỉ có 2 bàn tay không thì không thể nào đối đầu với chúng được, phải cầm vũ khí đứng lên! Từ đó, giáo viên giáo dục cho học sinh: Trong cuộc sống, khi kẻ thù gây rối, chống phá, xâm lược, chúng ta phải dùng bạo lực cách mạng chống lại bạo lực phản cách mạng. 7.4. Mô tả nội dung sáng kiến: 7.4.1. Tổ chức định hướng bài học: Định hướng có nghĩa là xác định một phương hướng, con đường đi nhằm đạt đến kết quả, mục đích nhất định. Đây cũng là khâu đầu tiên trong quá trình tiếp cận tác phẩm. Đối tượng áp dụng của đề tài là học sinh lớp 12A 1,12A8 có học lực trung bình, khả năng tiếp nhận tác phẩm còn hạn chế bởi vậy cần tổ chức hoạt động chuẩn bị bài ở nhà mang tính chất định hướng cho bài học trên lớp. Phần lược trích tác phẩm vẫn còn khá dài nên việc đọc ở trên lớp chỉ mang tính chất chọn lọc. Giáo viên yêu cầu học sinh phải đọc kĩ tác phẩm ở nhà, tóm tắt và chuẩn bị các câu hỏi theo sách giáo khoa. Để định hướng phân tích tác phẩm theo các phương pháp dạy học tích cực, giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu thể loại truyện ngắn, học sinh phát hiện được đặc điểm của “cái tôi” tác gỉa trong tác phẩm, vẽ sơ đồ tư duy... 7.4.2. Tổ chức các hoạt động Đọc hiểu văn bản Trên cơ sở sử dụng tổng hợp các phương pháp, chú trọng đến dạy học nêu vấn đề, khai thác câu hỏi tình huống, sử dụng bản đồtư duy, nhấn mạnh 16
liên hệ thực tế chúng tôi thiết kế giáo án thử nghiệm. (Lưu ý rằng đây là giáo án thử nghiệm minh họa dạy trong 2 tiết 64, 65. Trong giáo án không tách riêng từng tiết một để thấy được sự liền mạch. Còn trong thực tế soạn và dạy, tôi có tách riêng từng tiết). *Tiết dạy thực nghiệm Ngày soạn: 01/03/2018 Ngày dạy, lớp dạy: 12A1 ( 4,5/3/2018), 12A8 ( 7,8/3/2018) Tiết 6465: Đọc văn: RỪNG XÀ NU( Nguyễn Trung Thành) I. Mục tiêu:Giúp học sinh: a .Kiến thức: Nắm vững đề tài, cốt truyện, các chi tiết sự việc tiêu biểu và hình tượng nhân vật chính; trên cơ sở đó, nhận rõ chủ đề cùng ý nghĩa đẹp đẽ, lớn lao của truyện ngắn đối với thời đại bấy giờ và đối với thời đại ngày nay . Thấy được tài năng của Nguyễn Trung Thành trong việc tạo dựng cho tác phẩm một không khí đậm đà hương sắc Tây Nguyên, một chất sử thi bi tráng và một ngôn ngữ nghệ thuật được trau chuốt kĩ càng . b. Kỹ năng b1. Kĩ năng chuyên môn Thành thục hơn trong công việc vận dụng các kĩ năng phân tích tác phẩm văn chương tự sự . Tóm tắt, đọc hiểu văn bản tryện ngắn Vận dụng kiến thức liên môn Địa lý, Lịch sử, GDCD, Tin học, Giáo dục hướng nghiệp, Âm nhạc vào việc tìm hiểu bài học. b2. Kĩ năng sống 17
Ki năng giao tiêp ̃ ̉ ́ ̣ ̀ ̉ ́ : Trinh bay, trao đôi vê cach tiêp cân va cam nh ̀ ̀ ̀ ́ ận thông qua câu chuyện về những con người ở một bản làng hẻo lánh, bên những cánh rừng xà nu bạt ngàn, xanh bất tận, tác giả đã đặt ra một vấn đề có ý nghĩa lớn lao của dân tộc và thời đại: Để cho sự sống của đất nước và nhân dân mãi trường tồn, không có cách nào khác hơn là phải cùng nhau đứng lên, cầm vũ khí chống lại kẻ thù tàn ác. Ki năng t ̃ ư duy sang tao ́ ̣ : Phân tich, binh luân vê y nghia t ́ ̀ ̣ ̀ ́ ̃ ư tưởng cuả ̉ ̉ ̣ ư tưởng thông qua hình tượng nghệ thuật, hê thông tac phâm, cach thê hiên t ́ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ nhân vât, giong điêu. Ki năng t ̃ ự nhân th ̣ ưc: Thông qua hình t ́ ượng rừng xà nu nà nhân vật Tnú để nhận ra chân lí: Chúng nó cầm súng mình phải cầm giáo ́ ̣ ́ ̣: Hoc sinh tim kiêm nh Ki năng xac đinh cac gia tri ̃ ́ ̣ ̀ ́ ững gia tri đich th ́ ̣ ́ ực của độc lập tự do, của tinh thần đoàn kết, của bài học: dùng bạo lực cách mạng chống lại bạo lực phản cách mạng. c. Thái độ: Thái độ khách quan khi nhìn nhận, đánh giá sự vật, hiện tượng trong đời sống. Bồi đắp tình yêu thiên nhiên, đất nước. Tự hào về sự giàu đẹp của giang sơn đất nước. Ý thức trân trọng, bảo vệ giữ gìn tài nguyên thiên nhiên tiềm năng của đất nước. Ý thức bảo vệrừng. Ý thức giữ gìn sự trong sáng của ngôn ngữ dân tộc. Ý thức lao động, cống hiến trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Ý thức công việc, nghề nghiệp mình sẽ chọn trong tương lai. Linh hoạt trước các dạng đề thi THPT Quốc gia theo hướng đổi mới gắn nội dung văn học với thực tiễn. d. Định hướng năng lực hình thành Năng lực tiếp nhận văn bản 18
Năng lực sử dụng ngôn ngữ. Năng lực tự học. Năng lực sáng tạo Năng lực tự quản lí Năng lực giao tiếp Năng lực hợp tác Năng lực sử dụng công nghệ thông tin Năng lực vận dụng kiến thức liên môn giải quyết vấn đề thực tiễn. II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh 1. Giáo viên: Máy tính, máy chiếu, giáo án, các slide bài giảng của giáo viên,tranh ảnh, clip nhạc… Các slide kết quả thảo luận nhóm của học sinh 2. Học sinh: Hoàn thành các nhiệm vụ học tập dưới dạng bài Powerpoint, bài Word Hoàn thành các Phiếu học sinh tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau trong nhóm, Phiếu nhìn lại dự án, Phiếu tổng hợp phiếu tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau trong nhóm. III. Phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá: 1. Phương pháp kĩ thuật dạy học: * Phương pháp: Dạy học giải quyết vấn đề * Kỹ thuật dạy học: Vấn đáp Thuyết trình Thảo luận nhóm KWL 19
2. Kiểm tra đánh giá: Thông qua Phiếu KWL. D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Kiểm tra bài cũ: Cách làm bài văn nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi Cách xây dựng dàn ý cho bài văn nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi 2. Bài mới : Khởi động: GV chiếu lên một số hình ảnh về sinh hoạt truyền thống của Tây Nguyên, về cây Xà Nu.Bước đầu cảm nhận được vẻ đẹp của Tây Nguyên, của cây Xà Nu, đặc biệt vẻ đẹp của con người Tây Nguyên. Giáo viên dẫn dắt vào bài: Nguyễn Trung Thành( Nguyên Ngọc) là cây bút văn xuôi hàng đầu của văn học hiện đại. Ông viết nhiều và viết rất hay về Tây Nguyên. Nếu không có những sáng tác của Nguyễn Trung Thành chúng ta chỉ biết đến Tây Nguyên qua những pho sử thi Đăm Săn, Xinh Nhã, Đăm Bri….Nếu Nguyễn Tuân suốt đời săn tìm cái đẹp thì Nguyễn Trung Thành suốt đời kiếm tìm các sự tích anh hùng, những nhân vật anh hùng. “Rừng Xà Nu”(1965) là truyện ngắn xuất sắc của Nguyễn Trung Thành, là một “Đất nước đứng lên” thời chống Mỹ. Có thể xem truyện ngắn như một khúc ca về Tây Nguyên với thiên nhiên tráng lệ với những con người gan góc quả cảm. Hoạt động của thầy và Nội dung cần đạt trò * Hoạt động 1: Tổ chức I. ĐỌC HIỂU CHUNG tìm hiểu chung 20