Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:85

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu lý luận và phân tích thực trạng giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh THPT, đề tài đề xuất quan điểm và giải pháp tăng cường giáo dục phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh THPT trên địa bàn Thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN _______________________________________________ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM GIÁO DỤC KỸ NĂNG PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN LĨNH VỰC: GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG NGHỆ AN - 2024
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNG ____________________________________________________ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM GIÁO DỤC KỸ NĂNG PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN LĨNH VỰC: GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG Tác giá: Đoàn Thị Thủy Chung - TTCM Nguyễn Thị Ngọc Dung - TPCM Võ Thị Thu Hưởng - GV Số điện thoại: 0978.373.789 Năm thực hiện: Năm học 2023 - 2024 NGHỆ AN - 2024
MỤC LỤC MỤC LỤC DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ .......................................................................................... 2 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 2 2. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến đề tài ...................................................... 2 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................ 5 3.1. Mục đích nghiên cứu.................................................................................. 5 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................. 5 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 5 4.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................ 5 4.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 6 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ....................................................... 6 5.1. Cơ sở lý luận .............................................................................................. 6 5.2. Phương pháp nghiên cứu............................................................................ 6 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn .............................................................................. 6 6.1. Ý nghĩa lý luận: Làm rõ thêm một số vấn đề lý luận về kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh Nghệ An hiện nay. .............................................................................. 6 6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Đề tài có giá trị tham khảo về bảo vệ và phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh một cách hiệu quả hơn. Đồng thời, đề tài cũng là một tài liệu tham khảo có giá trị cho những ai quan tâm nghiên cứu đến vấn đề này. ............................................................................... 6 7. Cấu trúc: Gồm Lý do chọn đề tài; Nội dung và kết luận .................................. 6 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .................................................................. 7 I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC KỸ NĂNG PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ...................... 7 1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài ............................................................ 7 1.1.1. Xâm hại tình dục ................................................................................. 7 1.1.2. Kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục ............................................ 7 1.1.3. Giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông ...................................................................................... 7 1.2. Nội dung và phương thức giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông ....................................................... 8 1.2.1. Nội dung giáo dục giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông .......................................................... 8 1.2.1.1. Giáo dục kỹ năng nhận diện nguy cơ bị xâm hại tình dục .......... 8 1.2.1.2. Giáo dục kỹ năng giải quyết tình huống ...................................... 9 1.2.1.3. Giáo dục kỹ năng tìm kiếm sự trợ giúp ..................................... 10 1.2.1.4. Giáo dục kỹ năng tự bảo vệ bản thân......................................... 12
1.2.2. Phương thức giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông ............................................................... 13 1.2.3. Sự cần thiết phải tăng cường giáo dục kỹ năng phòng, chống về xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông ................................... 14 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông ..................................................... 16 1.3.1. Yếu tố khách quan............................................................................. 16 1.3.2. Yếu tố chủ quan ................................................................................ 18 II. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN ................................................... 19 2.1. Thực trạng xâm hại tình dục học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An ................................................................. 19 2.2. Tình hình giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Vinh, Nghệ An .................. 21 2.2.1. Thực trạng nhận thức của học sinh trung học phổ thông, đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên về phòng, chống xâm hại tình dục trên địa bàn thành phố Vinh, Nghệ An .................................................................... 21 2.2.2. Thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An .............................................................................. 22 2.2.2.1. Về giáo dục kỹ năng nhận diện nguy cơ bị xâm hại tình dục.... 25 2.2.2.2. Về giáo dục kỹ năng giải quyết tình huống ............................... 26 2.2.2.3. Về giáo dục kỹ năng tìm kiếm sự trợ giúp................................. 27 2.2.2.4. Về giáo dục kỹ năng tự bảo vệ bản thân .................................... 28 III. MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN HIỆN NAY ........... 29 3.1. Nâng cao nhận thức về công tác giáo dục kỹ năng phòng, chống về xâm hại tình dục cho học sinh trung học thông trên địa bàn Thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An ......................................................................................... 29 3.2. Bồi dưỡng cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông phát triển năng lực tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em ................................................................................... 30 3.3. Tích hợp nội dung giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông vào một số hoạt động giáo dục của nhà trường ................................................................................................ 32 3.4. Xây dựng môi trường giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục an toàn, lành mạnh nhằm phòng, chống xâm hại tình dục học sinh ........ 36 3.5. Phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong việc giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông ................ 38 3.6. Phát huy vai trò tự giáo dục, tự bảo vệ của bản thân học sinh trung
học phổ thông .................................................................................................. 40 IV. KẾT QUẢ KHẢO SÁT VỀ SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA ĐỀ TÀI ...................................................................................................... 41 4.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 41 4.2. Nội dung và phương pháp khảo sát.......................................................... 41 4.2.1. Nội dung khảo sát ............................................................................. 41 4.2.2. Phương pháp khảo sát và thang đánh giá.......................................... 41 4.3. Đối tượng khảo sát ................................................................................... 41 4.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ............................................................................................................. 42 4.4.1. Sự cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất ......................................... 42 4.4.2. Tính khả thi của các giải pháp đề xuất.............................................. 43 PHẦN III. KẾT LUẬN ......................................................................................... 50 1. Phạm vi ứng dụng của đề tài ........................................................................... 50 2. Mức độ vận dụng............................................................................................. 50 3. Kết luận ........................................................................................................... 50 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 52 PHỤ LỤC THAM KHẢO .................................................................................... 53
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 CBQL Cán bộ quản lý 2 GV Giáo viên 3 HS Học sinh 4 THPT Trung học phổ thông 5 XHTD Xâm hại tình dục 6 PCXHTD Phòng chống xâm hại tình dục
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Bảng Bảng 1. Đánh giá mức độ nghiêm trọng của xâm hại tình dục ............................... 21 Bảng 2. Thực trạng hoạt động giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh tại các trường trung học phổ thông ............................................. 23 Bảng 3. Tổng hợp các đối tượng khảo sát............................................................... 42 Bảng 4. Đánh giá sự cấp thiết của các giải pháp đề xuất ........................................ 42 Biểu Biểu đồ 1. Mức độ thực hiện nội dung giáo dục kỹ năng nhận diện nguy cơ bị xâm hại tình dục ...................................................................................... 25 Biểu đồ 2. Mức độ nhận diện nguy cơ bị xâm hại tình dục của học sinh trung học phổ thông .......................................................................................... 26 Biểu đồ 3. Mức độ giải quyết tình huống xâm hại tình dục của học sinh trung học phổ thông .......................................................................................... 27 Biểu đồ 4. Giáo dục kỹ năng tìm kiếm sự trợ giúp của học sinh trung học phổ thông ................................................................................................ 28 Biểu đồ 5. Giáo dục kỹ năng tìm kiếm sự trợ giúp của học sinh trung học phổ thông ................................................................................................ 29 1
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Xâm hại tình dục là vấn đề không chỉ gây nhức nhối trong dư luận xã hội, mà còn vi phạm nghiêm trọng chuẩn mực đạo đức, lối sống. Học sinh nói chung và học sinh trung học phổ thông nói riêng cũng là đối tượng dễ trở thành nạn nhân của xâm hại tình dục không chỉ do nguyên nhân chủ quan mà còn bởi sự tác động của những yếu tố khách quan. Thời gian gần đây, rất nhiều vụ việc học sinh bị xâm hại tình dục được phát hiện. Theo số liệu của cục Cảnh sát hình sự bộ Công an, tính đến tháng 06/2021, cả nước có 8.442 vụ xâm hại tình dục, với 832 nạn nhân. Hậu quả của xâm hại tình dục để lại đối với nạn nhân, gia đình và xã hội là rất nặng nề. Nạn nhân phải chịu tổn thương về sức khoẻ, thể chất, tinh thần cũng như chịu ảnh hưởng tâm lý suốt đời. Thực tế trên cho thấy việc giáo dục phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh THPT có vai trò hết sức quan trọng trong việc cung cấp các kiến thức và kỹ năng cho học sinh THPT để phòng ngừa những rủi ro trong môi trường sống và tự bảo vệ bản thân trước các hành vi nguy cơ, trong đó có những vấn đề liên quan đến XHTD học sinh THPT. Tuy nhiên, thực trạng về hoạt động giáo dục phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh THPT mới chỉ dừng lại ở việc: đưa ra những vấn đề xâm hại tình dục cho học sinh nói chung, những quy định của pháp luật về hành vi xâm hại tình dục học sinh, các tài liệu hướng dẫn phòng tránh xâm hại tình dục cho cho học sinh. Công tác giáo dục phòng, chống xâm hại tình dục cho cho học sinh phần lớn còn chưa đạt hiệu quả cao, chưa có sự phối hợp rõ ràng giữa nhà trường, các ban, ngành và chính quyền địa phương. Đây cũng chính là thực trạng chung của các địa phương, trong đó có thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. Là một thành phố phát triển của khu vực Bắc Trung Bộ, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội thì tình hình tội phạm xâm hại tình dục trên địa bàn thành phố Vinh ngày càng diễn biến phức tạp, gia tăng về số lượng theo từng năm. Mặc dù ở một số trường THPT trên địa bàn thành phố Vinh đã tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục thông qua các hình thức, tuy nhiên công tác này còn khá mờ nhạt, rời rạc mà chưa có tính hệ thống. Trong bối cảnh đó, nhóm tác giả nhận thấy cần phải có những biện pháp nhằm tăng cường hiệu quả công tác giáo dục phòng, chống xâm hại tình dục dành riêng cho HS trung học với nội dung và phương pháp tổ chức phù hợp với lứa tuổi. Từ những lí do trên, nhóm tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài “Giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An”. 2. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến đề tài Trên thực tế, đã có những nghiên cứu về phòng, chống về xâm hại tình dục (PCXHTD) được tiến hành dưới nhiều góc độ khác nhau thuộc các lĩnh vực: tâm lý học, xã hội học, y học,... nhưng phổ biến nhất vẫn là những nghiên cứu trong lĩnh 2
vực khoa học - xã hội. Nhìn chung, các nghiên cứu trong nước về vấn đề này cũng khá phong phú nhưng vẫn còn nhỏ lẻ. Có thể chia các nghiên cứu trong nước thành các nhóm sau đây: Nhóm thứ nhất: Những nghiên cứu về thực trạng xâm hại tình dục trẻ em Trong những năm gần đây, vấn đề xâm hại tình dục học sinh THPT thu hút sự chú ý của xã hội. Có rất nhiều công trình nghiên cứu đã đi sâu vào làm rõ thực trạng xâm hại tình dục trẻ em. Cuốn Tội phạm và vấn đề chống tội phạm (Lứa tuổi vị thành niên) của nhóm tác giả Lê Văn Cương & cộng sự (1999). Ở cuốn sách này, các tác giả cho biết một thực tế là ở trường trung học, việc học sinh nam và học sinh nữ trêu ghẹo, cặp đôi nhau, tưởng như là chuyện trẻ con, nhưng đó chính là quấy rối tình dục, rồi đi đến xâm hại tình dục chỉ trong gang tấc. Tuy nhiên, do các tác giả tiếp cận dưới góc độ điều tra viên và tội phạm học nên chưa có cái nhìn tổng thể về tâm lý, giáo dục và xã hội học, nên cần tiếp tục có những nghiên cứu đa ngành hơn. Trong nghiên cứu Nhận thức, hành vi của học sinh THPT đường phố đối với những nguy cơ và hành vi xâm hại tình dục học sinh THPT (Qua khảo sát tại Huế và Hà Nội), tác giả Lê Thị Linh Chi (2017) cho rằng nhóm đối tượng dễ bị tấn công nhất với những hình thức xâm hại phổ biến, xu hướng khác biệt về giới trong nguy cơ xâm hại tình dục trẻ. Bên cạnh đó, tác giả cũng cho thấy nhận thức của trẻ đường phố về vấn nạn xâm hại tình dục, phản ứng của các em trước thực trạng này và hành vi tìm kiếm sự trợ giúp của trẻ đối với những nguy cơ bị xâm hại tình dục. Một nghiên cứu do nhóm tác giả Phạm Xuân Thông - Võ Văn Thắng (2011) tiến hành khảo sát 688 học sinh trên địa bàn thành phố Nha Trang trong hai tháng 10 và 11 năm 7 năm 2010, cho thấy lạm dụng tình dục trong gia đình thường không xảy ra ở những gia đình có văn hóa, có nề nếp gia phong, nghĩa là nơi mà các thành viên trong gia đình biết tôn trọng lẫn nhau. Trong các gia đình đó, người lớn biết tôn trọng và bảo vệ các quyền trẻ em. Nhóm thứ hai: Những nghiên cứu về công tác phòng, chống xâm hại tình dục ở học sinh THPT và giáo dục phòng, chống xâm hại tình dục ở trẻ em Liên quan đến giáo dục phòng, chống bị xâm hại cho học sinh THPT là lĩnh vực giáo dục về giới tính. Khảo sát cho thấy khá nhiều đề tài nghiên cứu, đề tài, luận án về nhận thức, thái độ của giáo viên, phụ huynh thực trạng giáo dục giới tính cho học sinh như của Huỳnh Văn Sơn - Giáo dục giới tính dành cho tuổi vị thành niên năm 1999, NXB Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh; Nghiên cứu “Phân tích về xâm hại tình dục học sinh THPT ở một số tỉnh, thành phố của Việt Nam” được thực hiện bởi Quỹ nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF) và Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội năm 2011. Nghiên cứu về “Công tác giáo dục giới tính - phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh” có các tác giả Võ Thị Tường Vy, Nguyễn Văn Phương, Nguyễn Xuân Huệ. Kết quả các nghiên cứu này cho thấy, học sinh có ý thức tương đối đầy 3
đủ về mục đích của giáo dục giới tính và cho rằng đây là hoạt động giáo dục cần thiết cho học sinh lứa tuổi này. Các tài liệu về tích hợp giáo dục kỹ năng sống trong các môn học của nhóm tác giả Lưu Thu Thủy và cộng sự cũng chưa đề cập một cách thỏa đáng cho nội dung này “Tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong các môn học”..., Tài liệu bồi dưỡng giáo viên 2022, “Cẩm nang Giáo dục giới tính giúp trẻ tránh bị xâm hại” - “Luật bàn tay” và “Nguyên tắc đồ lót” (2016) của tác giả Nguyễn Lan Hải đã cô đọng kiến thức về giới tính bằng công thức dễ nhớ nhất: “Luật bàn tay” và “Nguyên tắc đồ lót” dành cho mọi trẻ em. Tác phẩm “Cẩm nang phòng tránh xâm hại cho con - cha mẹ cần biết trước khi quá muộn!” (2017) của tác giả Phạm Thị Thúy đã cho thấy bảo vệ trẻ vị thành niên trước vấn nạn xâm hại tình dục trở thành nhức nhối, đòi hỏi cấp thiết trong thời gian gần đây; “Những bảo bối của Hiệp sĩ Tani - Học sinh trung học phổ thông bảo vệ trẻ em” (2017) do nhóm tác giả Trần Lê Thảo Nhi - Đào Trung Uyên biên soạn và TS. Phạm Thị Thúy làm cố vấn. Đây là cẩm nang phòng, chống xâm hại, do Trần Lê Thảo Nhi, một học sinh tại thành phố Hồ Chí Minh sưu tầm, chia sẻ lại từ những việc có thật, những tình huống đã trải qua, những kinh nghiệm từ bạn bè xung quanh, được viết lại với ngôn từ trong sáng, dễ đọc dễ hiểu của lứa tuổi học sinh trung học phổ thông, thông qua các mẫu chuyện, bài thơ ngắn gọn dễ nhớ và thực hành, phù hợp lứa tuổi học sinh trung học phổ thông. Nhóm thứ ba: Những nghiên cứu về Luật và phối hợp liên ngành nhằm giáo dục phòng, chống xâm hại tình dục Cho đến nay, khái niệm “xâm hại trẻ em” đã được định nghĩa một cách khá đầy đủ trong một số luật. Riêng tội xâm hại tình dục học sinh THPT được đề cập tại Bộ luật Hình sự năm 1999 bao gồm: Tội hiếp dâm học sinh THPT (Điều 112); Tội cưỡng dâm học sinh THPT (Điều 114); Tội giao cấu với học sinh THPT (Điều 115); Tội dâm ô đối với học sinh THPT (Điều 116). Bên cạnh đó, có thể đề cập đến một số tài liệu, văn bản liên quan đến bảo vệ quyền học sinh THPT của quốc tế và Việt Nam như sau: Học sinh THPT có quyền được bảo vệ theo Công ước Quốc tế về Quyền Học sinh THPT và luật pháp Việt Nam; Luật Trẻ em, Luật Giáo dục số 44/2019/QH12 sửa đổi bổ sung một số điều của Luật giáo dục số 38/2015/QH11 ngày 25/11/2019; Bộ Luật Hình sự, Luật số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 của Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam; Luật Hôn nhân và Gia đình. Luận án tiến sĩ chuyên ngành Tội phạm học và Phòng ngừa tội phạm “Điều tra vụ án xâm hại tình dục trẻ em” (2016), tác giả Hà Minh Tân đã trình bày tổng quan tình hình nghiên cứu và lý luận về điều tra vụ án xâm hại tình dục trẻ em. Đồng thời, tác giả của chỉ ra tình hình, đặc điểm hình sự, dự báo và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác điều tra vụ án xâm hại tình dục học sinh THPT ở Việt Nam. Tác giả Đỗ Lan Phương trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn phòng ngừa xâm hại tình dục học sinh THPT của Australia đã đưa ra một số kiến nghị đối với công tác phòng ngừa xâm hại tình dục học sinh THPT ở Việt Nam. Tác giả nhấn mạnh việc cần khẩn trương tiến hành rà soát và 4
giám sát việc thực hiện các quy định pháp luật về bảo vệ học sinh THPT và phòng, chống xâm hại học sinh THPT để từ đó có cơ sở xác định những nguyên nhân và diễn biến tội phạm xâm hại tình dục trẻ em. Nhận xét chung: việc giáo dục phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh THPT có vai trò hết sức quan trọng, nhận được sự quan tâm của nhiều cấp, ban, ngành và có nhiều nhà khoa học nghiên cứu. Các nghiên cứu đã rất dày công trong việc đánh giá, phân tích thực trạng, tìm hiểu nguyên nhân và đề xuất một số giải pháp để phòng, chống xâm hại tình dục học sinh THPT nói chung. Bên cạnh đó, nhiều nhóm nghiên cứu đã biên soạn ra một số tài liệu, cẩm nang với nội dung cô đọng, súc tích, dễ nhớ, dễ hiểu, hình thức đa dạng để nâng cao hiểu biết cho cộng đồng nói chung về xâm hại tình dục. Tuy vậy, phần lớn những đề tài nghiên cứu về vấn đề này còn nặng về nội dung lý thuyết, tác động đến mặt nhận thức mà thiếu đi tính thực tiễn. Mặt khác, đối tượng mà các nghiên cứu trên hướng đến thường là học sinh từ 12 tuổi trở xuống, ít có đề tài nghiên cứu nào tập trung vào đối tượng học sinh trung học (lứa tuổi từ 12 - 17 tuổi). Mặt khác, các đề tài về giáo dục phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh THPT phần lớn còn mang tính tự phát, chưa có sự phối hợp rõ ràng giữa các ngành mà chủ yếu được thực hiện riêng từng Bộ, chưa có tính hệ thống điều đó sẽ dẫn đến việc không phát huy được nội lực của mỗi ngành và liên ngành cho công tác giáo dục phòng, chống xâm hại tình dục. Do vậy, giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông là việc làm cần thiết. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và phân tích thực trạng giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh THPT, đề tài đề xuất quan điểm và giải pháp tăng cường giáo dục phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh THPT trên địa bàn Thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lí luận về giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh; - Phân tích thực trạng giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông trên địa bàn Thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An; - Đề xuất quan điểm và giải pháp tăng cường giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông trên địa bàn Thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông. 5
4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề tài thu thập thông tin từ học sinh, phụ huynh, giáo viên chủ nhiệm, cán bộ quản lý nhà trường tại 07 trường THPT và cán bộ cộng đồng trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. - Về thời gian: Thực hiện sáng kiến năm học 2023 - 2024. - Về nội dung: Nghiên cứu giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục trên 4 nội dung cơ bản: giáo dục kỹ năng nhận diện nguy cơ bị xâm hại tình dục, kỹ năng giải quyết tình huống, kỹ năng tìm kiếm sự trợ giúp, kỹ năng tự bảo vệ bản thân. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Đề tài dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng, pháp luật của Nhà nước về con người và bảo vệ quyền con người; dựa trên lý luận về phòng, chống xâm hại tình dục; về giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh Nghệ An hiện nay. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra: Sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến nhằm tìm hiểu thực trạng hiểu biết, mức độ vận dụng kỹ năng và nhu cầu được giáo dục kỹ năng PCXHTD của học sinh trung học phổ thông. - Phương pháp thống kê toán học: xử lý kết quả bằng bảng tính excel. - Phương pháp chuyên gia: xin ý kiến các chuyên gia về phát triển kỹ năng PCXHTD cho HSTH trên địa bàn Thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. - Phương pháp thực nghiệm: thực nghiệm một số biện pháp đã đề xuất. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận: Làm rõ thêm một số vấn đề lý luận về kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An hiện nay. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Đề tài có giá trị tham khảo về bảo vệ và phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh một cách hiệu quả hơn. Đồng thời, đề tài cũng là một tài liệu tham khảo có giá trị cho những ai quan tâm nghiên cứu đến vấn đề này. 7. Cấu trúc: Gồm Lý do chọn đề tài; Nội dung và kết luận 6
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC KỸ NĂNG PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TÌNH DỤC CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài 1.1.1. Xâm hại tình dục Xâm hại: là hành động hay lời nói cố ý làm tổn hại đến sự cần bằng về tinh thần, tình cảm và xã hội của con người, làm hạ thấp nhân cách, danh dự và lòng tự trọng của con người [18, tr.22 - Từ điển Tiếng Việt]. Xâm hại tình dục; Theo định nghĩa của tổ chức Y tế Thế giới (WHO): “Xâm hại tình dục là sự tham gia của một người vào hoạt động tình dục mà đứa trẻ đó không có ý thức đầy đủ, không có khả năng đưa ra sự chấp thuận tham gia, hoặc hoạt động tình dục mà người đó chưa đủ phát triển cả về mặt tâm sinh lý để tham gia và không thể chấp thuận tham gia, hoặc hoạt động tình dục trái với các quy định của pháp luật hoặc các thuần phong mĩ tục của xã hội” [18, tr.52]. 1.1.2. Kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục Kỹ năng: là khả năng của con người thực hiện một cách có hiệu quả một hành động, công việc nào đó để đạt được mục đích đã xác định trên cơ sở nắm vững phương thức thực hiện và vận dụng những tri thức, kinh nghiệm đã có phù hợp với những điều kiện nhất định, kỹ năng được hình thành trong suốt cuộc đời. Kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục: Là khả năng có thể nhận biết các nguy cơ, hành vi XHTD và vận dụng những tri thức, kinh nghiệm đã học được để tránh xa và tự bảo vệ bản thân trước nguy cơ bị XHTD. Kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục là một kỹ năng thuộc nhóm kỹ năng bảo vệ bản thân. Từ sự phân tích và khái niệm công cụ về kỹ năng sống, theo chúng tôi, kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục là khả năng cá nhân nhận biết được nguy cơ, biểu hiện của hành vi xâm hại tình dục, từ đó biết cách phòng ngừa, tự bảo vệ mình trước nguy cơ và thoát hiểm khi bị xâm hại. 1.1.3. Giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông Học sinh trung học phổ thông Học sinh THPT (từ 15 - 18 tuổi) là thời kỳ đầu của tuổi thanh niên, thời kỳ đạt được sự trưởng thành về mặt cơ thể nhưng còn kém hơn so với người lớn. Sự phát triển thể chất đã bước vào thời kỳ phát triển bình thường, hài hòa, cân đối. Ở tuổi đầu thanh niên, học sinh THPT vẫn còn tính dễ bị kích thích và sự biểu hiện giống như lứa tuổi thiếu niên. Tuy nhiên, tính dễ bị kích thích ở tuổi thanh niên không phải chỉ do nguyên nhân sinh lý như lứa tuổi thiếu niên mà nó còn do cách sống của cá nhân ở độ tuổi này như (hút thuốc lá, không giữ điều độ trong học tập, lao động, vui chơi,…). 7
Giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục: Giáo dục là hoạt động có định hướng, có tổ chức, có mục đích của chủ thể giáo dục tác động đến đối tượng giáo dục thông qua các phương pháp, phương tiện, hình thức với nội dung phù hợp nhằm đạt được được mục tiêu giáo dục. Giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục là quá trình trong đó chủ thể giáo dục vận dụng các hình thức giáo dục như tư vấn, tuyên truyền, tổ chức các buổi nói chuyện để cung cấp kiến thức, kỹ năng hoặc lồng ghép vào các hoạt động, tiết học trên lớp để học sinh có thể tránh được nguy cơ bị xâm hại và chống lại hành vi XHTD, chủ động bảo vệ bản thân mình. Giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh THPT là tổng hợp các biện pháp của nhà trường, gia đình và xã hội nhằm phòng ngừa và chống lại tất cả các hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ học sinh tham gia vào các hành vi liên quan đến tình dục, bao gồm hiếp dâm, cưỡng dâm, giao cấu, dâm ô với học sinh THPT và sử dụng học sinh THPT vào mục đích mại dâm, khiêu dâm dưới mọi hình thức. 1.2. Nội dung và phương thức giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông 1.2.1. Nội dung giáo dục giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông 1.2.1.1. Giáo dục kỹ năng nhận diện nguy cơ bị xâm hại tình dục Giáo dục kỹ năng nhận diện nguy cơ bị xâm hại tình dục là cung cấp và mở rộng vốn hiểu biết, kinh nghiệm của học sinh THPT về một số tình huống dễ gây XHTD, giúp học sinh nhận diện chính xác các tình huống cũng như hiểu rõ cách thức ứng phó an toàn, hợp lý trong các tình huống đó. Nội dung giáo dục này đòi hỏi GV cần hướng dẫn học sinh nhận diện chính xác, đầy đủ các tình huống dễ gây XHTD cũng như cách thực hiện hành động ứng phó với tình huống, thông qua việc tổ chức cho học sinh quan sát, phân tích trực tiếp mẫu hành động hoặc sử dụng các phương tiện trực quan: tình huống, video, mô hình... Đối với học sinh nói chung và học sinh THPT nói riêng, nguyên tắc này càng trở nên có ý nghĩa, do kiểu tư duy trực quan hình tượng vẫn còn chiếm ưu thế ở học sinh. Nếu GV chỉ hướng dẫn học sinh bằng những lời thuyết giảng khô khan thì học sinh rất khó có thể tiếp thu được kiến thức, kỹ năng phòng tránh XHTD hiệu quả cũng như khó lưu giữ được ấn tượng sâu sắc về hành vi XHTD. Để thực hiện nội dung này, GV cần xác định và lựa chọn những mẫu hoạt động phù hợp kết hợp sử dụng lời nói để tổ chức cho học sinh quan sát, phân tích và hướng dẫn học sinh nhận diện đầy đủ, chính xác các tình huống và cách thức ứng phó. Mẫu hành động càng rõ ràng và càng tạo được cảm xúc tích cực ở học sinh bao nhiêu, thì việc thực hiện hành động của học sinh càng đúng đắn và càng khơi dậy ở học sinh mong muốn thực hiện để đảm bảo an toàn cho bản thân và mọi người xung quanh. 8
- Nhận biết nguy cơ Nguy cơ (báo động) từ cái nhìn: Đối tượng nhìn chằm chằm vào mình, rồi nhìn dáo dác xung quanh xem có ai để ý không, di chuyển khoảng cách đến gần, nhìn vào vùng nhạy cảm,… Nguy cơ (báo động) từ lời nói: Buông lời ngọt nhạt, lả lơi, ỡm ờ kiểu thăm dò, nói về vùng kín, phim ảnh tình dục,… Nguy cơ (báo động) từ sự đụng chạm: Vuốt tóc, xoa má, xoa và bóp vùng gáy, vùng vai hoặc tỏ ra vô tình đụng chạm vào các phần nhạy cảm (như ngực, bụng, đùi, vùng kín, mông,…). Nguy cơ (báo động) từ sự bắt cóc, cưỡng ép: Đưa đến nơi hoang vắng như bãi đất trống, nghĩa địa, nhà bỏ hoang,… Nguy cơ (báo động) từ cái ôm: Ôm lâu, ôm ghì, vừa ôm vừa sờ soạng,… Nguy cơ (báo động) từ mạng xã hội: đăng tải những hình ảnh, video mang tính chất gợi cảm về bản thân hoặc những cá nhân cụ thể cũng là gián tiếp tạo ra sự tò mò và khơi dậy suy nghĩ XHTD của các cá nhân có ý đồ xấu. - Tiến hành giáo dục thực hành/luyện tập thường xuyên Kỹ năng phòng tránh XHTD chỉ thực sự hình thành khi học sinh được tự mình trải nghiệm chúng thông qua các tình huống thực tiễn đa dạng, phong phú xung quanh. Vì vậy, nguyên tắc này đòi hỏi GV cần tận dụng tối đa các hình thức hoạt động trong chế độ sinh hoạt hằng ngày của học sinh ở trường THPT để tạo cơ hội cho học sinh được thực hành thường xuyên kỹ năng phòng, tránh XHTD và tự mình rút ra kinh nghiệm cho bản thân. Để thực hiện nguyên tắc này, GV cần lựa chọn, thiết kế và tổ chức các hoạt động linh hoạt, hợp lý để học sinh có cơ hội được thực hành, trải nghiệm kỹ năng phòng tránh XHTD càng nhiều càng tốt. Mỗi hình thức hoạt động như: vui chơi, lao động, tham quan, sinh hoạt cá nhân… đều có ưu thế riêng trong việc giúp học sinh nhận diện, trải nghiệm cảm xúc cũng như thực hành kỹ năng ứng phó với các tình huống dễ gây XHTD, nên GV cần biết khai thác triệt để tiềm năng của các hoạt động này để mang lại hiệu quả cao trong quá trình giáo dục học sinh. 1.2.1.2. Giáo dục kỹ năng giải quyết tình huống Trong giáo dục kỹ năng giải quyết tình huống XHTD thì yêu cầu đầu tiên chính là rèn luyện khả năng kiểm soát cảm xúc: Việc kiểm soát tốt cảm xúc bản thân sẽ giúp học sinh THPT có thể ứng phó hiệu quả hơn khi đối mặt với các tình huống XHTD. Cụ thể, nếu học sinh THPT biết kiềm chế nỗi sợ hãi, lo lắng để giữ bình tĩnh khi giải quyết tình huống, cũng như hạn chế sự phấn khích quá mức khi tham gia các hoạt động, thì việc thực hiện các hành động ứng phó với tình huống XHTD của học sinh THPT sẽ trở nên chính xác, hợp lý hơn. Chẳng hạn, học sinh THPT biết giữ bình tĩnh, không hoảng loạn để tìm cách thoát ra khỏi tình huống XHTD; hoặc học sinh THPT biết thực hiện hành động phòng, tránh XHTD... thay vì giữ im lặng. 9
Hình thành các cách phòng, chống linh hoạt nếu bị xâm hại tình dục dưới các hình thức khác nhau để học sinh THPT có thể tự tin, mạnh dạn bảo vệ chính mình và bạn bè trước các nguy cơ XHTD. Giáo viên cần cung cấp cho học sinh THPT “mô hình mẫu” về các tình huống XHTD, về cách thực hiện hành động ứng phó với các tình huống đó, thông qua việc đặt học sinh THPT vào tình huống giả định, buộc học sinh THPT phải tự tìm cách giải quyết tình huống, nhằm đảm bảo an toàn cho bản thân và mọi người xung quanh. Tình huống cần được mô tả một cách rõ ràng, dễ hiểu, nhằm giúp học sinh THPT nhanh chóng nhận ra được vấn đề cần giải quyết xuất hiện trong tình huống đó. Mỗi tình huống thường bao gồm: các nhân vật (đối tượng), thời gian, địa điểm xảy ra tình huống; những vấn đề, mâu thuẫn nảy sinh trong tình huống cần phải giải quyết, yêu cầu của GV đối với học sinh THPT trong việc giải quyết tình huống… Một số tình huống học sinh THPT có nguy cơ bị xâm hại tình dục cần tránh: - Không đi một mình ở nơi tối tăm, vắng vẻ. - Không ở trong phòng một mình với người lạ. - Không nhận được tiền, quà có giá trị hoặc sự chăm sóc đặc biệt của người khác mà không rõ lý do. - Không đi nhờ xe người lạ. - Không đến gần hoặc để cho người lạ đến gần mình. - Không để người lạ vào nhà, nhất là trong nhà chỉ có một mình. - Không nói chuyện với người lạ là mình đang ở nhà một mình. - Khi bị xâm hại hoặc nguy cơ xâm hại tình dục, các em cần hành động: + Đứng ngay dậy. + Nhìn thẳng vào kẻ định xâm hại tình dục. + Lùi ra xa để người đó không với tay được tới mình. + Nói to/hét to và kiên quyết: Không! Hãy dừng lại, tôi không cho phép, tôi không muốn. Nếu không dừng lại tôi sẽ mách với mọi người… + Bỏ ngay đi. + Kể cho người thân hoặc những người đáng tin cậy biết để kịp thời giúp đỡ. 1.2.1.3. Giáo dục kỹ năng tìm kiếm sự trợ giúp Giáo dục kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD có thể hiểu là quá trình tổ chức có mục đích, có kế hoạch của nhà giáo dục lên đối tượng giáo dục nhằm giúp đối tượng giáo dục có tri thức, có kinh nghiệm, có kĩ năng, có hiểu biết để nhận diện và tìm kiếm sự giúp đỡ khi đứng trước những nguy hiểm trong cuộc sống, đặc biệt là nguy cơ bị XHTD. 10
Quá trình hình thành kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HSTH có các giai đoạn sau: - Giai đoạn nhận thức: Ở giai đoạn này, giáo viên THPT hướng dẫn học sinh THPT nắm được lí thuyết về kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD, giúp học sinh THPT nhận thức về mục đích, cách thức và điều kiện hành động. - Giai đoạn quan sát và làm thử theo mẫu: Sau khi học sinh THPT nhận thức được mục đích và cách tiến hành là giai đoạn học sinh THPT bắt đầu hành động. Ở giai đoạn này, thao tác của học sinh THPT còn nhiều sai sót, lúng túng, chưa trọn vẹn, thiếu thuần thục, độc lập và linh hoạt. Kĩ năng có thể đạt kết quả ở mức độ thấp hoặc không đạt kết quả. - Giai đoạn luyện tập để tiến hành các thao tác theo đúng yêu cầu đặt ra: là giai đoạn học sinh THPT luyện tập kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị xâm hại tình dục (XHTD) được thành thục và linh hoạt hơn. Khi đó, hành động được thực hiện có kết quả không chỉ trong điều kiện quen thuộc mà cả trong điều kiện khác nhau. Đồng thời, học sinh THPT còn biết kết hợp các kĩ năng bản thân đã có cùng với kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD một cách linh hoạt. Kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD là một dạng kĩ năng sống mang tính cá nhân và xã hội với mục đích giúp học sinh THPT có đủ kiến thức, hiểu biết và khả năng học sinh THPT vận dụng tri thức, vốn kinh nghiệm đã có để tìm kiếm sự cứu trợ và giúp đỡ của mọi người xung quanh khi đứng trước nguy cơ bị XHTD. Bản chất của con người chính là tổng hoà các mối quan hệ xã hội. Do vậy, việc hình thành các kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD thúc đẩy sự phát triển của cá nhân với xã hội. Để hình thành tốt kĩ năng này, mỗi giáo viên cần dạy cho học sinh cách giao tiếp hiệu quả. Đây là yêu cầu cấp thiết đối với thế hệ học sinh THPT nhằm thực hiện yêu cầu đổi mới giáo dục ở THPT - phát huy tối đa sự tương tác đa chiều giữa giáo viên và học sinh. Giáo dục kỹ năng tìm kiếm sự trợ giúp tập trung giải quyết nguy cơ bị xâm hại tình dục sau: - Rèn luyện cho học sinh biết cách đưa ra thông báo khẩn để tìm kiếm sự giúp đỡ, cụ thể: Sử dụng từ ngữ, hành động hoặc kết hợp cả từ ngữ và hành động phù hợp để thông báo nguy hiểm: gọi, hét, gõ, đập, nhấn chuông... để tìm sự giúp đỡ khi gặp nguy hiểm. - Xác định đối tượng phù hợp để nhờ giúp đỡ: Quan sát và xác định được đối tượng có thể nhờ giúp đỡ (người dân xung quanh, công an, bảo vệ...). - Hợp tác, cung cấp thông tin về tình huống và yếu tố nguy cơ gây xâm hại tình dục Chủ động trao đổi/ hỏi/ yêu cầu hỗ trợ của người khác để tìm phương án giải quyết vấn đề: biết thông tin của bản thân, người thân, biết số điện thoại hỗ trợ khẩn cấp (113, 114, 115). 11
Bên cạnh đó, nhà trường cần có sự phối hợp với gia đình để quan tâm đến con, hạn chế tối đa khả năng xảy ra xâm hại tình dục với nữ sinh, gia đình cần chăm sóc sức khỏe thể chất và quan tâm tâm lý các con, tìm kiếm các dịch vụ hỗ trợ cho nữ sinh bị xâm hại tình dục. Ngoài ra, việc tìm hiểu nguyên nhân, lưu giữ chứng cứ và lên tiếng tố cáo, cung cấp chứng cứ, phối hợp với cơ quan chức năng sẽ khiến công tác phòng, chống xâm hại tình dục nữ sinh phát huy hiệu quả bền vững cả về nhận thức và hành động. 1.2.1.4. Giáo dục kỹ năng tự bảo vệ bản thân Học sinh THPT vào độ tuổi vị thành niên, các vấn đề tâm sinh lí mà học sinh THPT phải trải nghiệm thực sự rất phức tạp. Nguyên nhân chính bởi sự nảy sinh hàng loạt các yếu tố mới để tạo nên một giai đoạn phát triển bứt phá cho học sinh THPT, chính điều này tạo nên một độ hẫng nhất định ở học sinh THPT vì bản thân học sinh THPT cũng chưa kịp hiểu rõ điều gì đang xảy ra với mình. Từ sự không ổn định này, học sinh THPT dễ bị tác động bởi các yếu tố như sự xúi giục, hành động bạo hành, lợi dụng và lạm dụng tình dục. Điều này đòi hỏi nhà trường và bố mẹ phải thực sự quan tâm đến học sinh THPT và trang bị kịp thời cho học sinh THPT những cách thức để tự bảo vệ chính mình. - Cung cấp cho học sinh THPT kiến thức về các dấu hiệu nguy hiểm: Nhà trường và gia đình cần giúp học sinh THPT nhận diện các biểu hiện của hành vi XHTD bằng những mô tả chi tiết. Đồng hành cùng các em học sinh THPT liệt kê những tác động tiêu cực đến tinh thần và thể chất bằng câu hỏi đặt vấn đề: “Theo em, những hành vi nào mà người khác dành cho mình thì được xem là XHTD?”. Từ đó hãy lưu ý với học sinh THPT nếu bắt gặp những dấu hiệu cho thấy có khả năng bị xâm hại tình dục thì: cần tìm sự giúp đỡ càng sớm càng tốt. - Học sinh THPT cần được tư vấn để “định hình” đối tượng XHTD: Mặc dù mỗi cá nhân sẽ có quan điểm riêng của mình về đối tượng XHTD, và ai cũng là người có khả năng XHTD, ngay cả người thân trong gia đình. Vì thế, học sinh THPT cần được hình thành nhận thức để tự mình có thể chọn lọc được đối tượng đáng tin, ít nguy cơ mà giao tiếp. - Các cách ứng phó khi có nguy cơ xâm hại tình dục Một là, nhận biết và tìm cách di chuyển khỏi nơi có không gian vắng vẻ, biệt lập khi chỉ có mình với người khác giới. Những nơi đó có thể hiểu là trong một căn nhà, căn phòng vắng, biệt lập; trong cầu thang máy của chung cư cao tầng; ở nơi cách đồng, nương rẫy vắng, cánh rừng vắng, trên một quả đồi vắng,… mà xét thấy khó có thể kêu gọi sự trợ giúp của người khác. Hai là, có thái độ cương quyết trước hành vi, lời nói sàm sỡ, tán tỉnh, gạ gẫm, cử chỉ đụng chạm. Có thể nhìn thẳng vào mặt đối tượng và nói to: “Bác/chú/anh… dừng lại. có camera kia kìa”… Tìm cách thoát khỏi hoặc la hét hoặc kêu gọi sự chú ý, giúp đỡ của người khác nếu sau khi có thái độ, lời nói cương quyết mà thấy đối tượng vẫn có thể tấn công tình dục, quấy rối tình dục… Nếu trong thang máy mà bị 12
đối tượng có ý định tấn công cũng hét to “có camera kìa” mặc dù mình không biết có hay không, hoặc nhấn vào nút chuông khẩn cấp để được bên ngoài trợ giúp, “làm nguội” dục vọng và cường độ tấn công của đối tượng. Ba là, tự mình phòng ngừa, giúp bạn bè cùng phòng ngừa, cảnh giác, cân nhắc trước hiện tượng “lòng tốt” của người khác mà chưa rõ nguyên nhân (tặng quà, rủ đi ăn, đi hát, đi chơi, mời lên xe để chở về nhà, chở đến trường,…). Bốn là, biết phân biệt cử chỉ thân mật, đúng mực với cử chỉ sàm sỡ, quấy rối hoặc lợi dụng để xâm hại, quấy rối tình dục,… Trong quá trình giáo dục, GV không né tránh nói ra các vấn đề đang diễn ra trong cuộc sống, nhưng cũng không cần thiết phải “phủ màu xám” lên nó. Hãy tường thuật 1 cách khách quan nhất có thể để học sinh THPT có dữ liệu chân thực về bối cảnh mà mình đang sinh trưởng để chuẩn bị tâm thế sẵn sàng nhất cho việc lớn lên mỗi ngày. Từ đó giúp cùng học sinh THPT dự đoán nguy cơ XHTD và tư vấn cho học sinh THPT những cách thức đề phòng, ứng phó để bảo vệ bản thân ở mức tốt nhất có thể. Bên cạnh các hoạt động của Đoàn trường thì không thể không kể đến vai trò của các Câu lạc bộ. Các Câu lạc bộ thông qua các hoạt động tình nguyện giúp học sinh THPT các thêm các kỹ năng mềm, các kiến thức xã hội, các mối quan hệ. Từ đó, giúp học sinh THPT có thể tự bảo vệ mình khỏi những kẻ có ý định XHTD. 1.2.2. Phương thức giáo dục kỹ năng phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông + Giáo dục kỹ năng phòng, chống XHTD bằng hình thức truyền thông, sổ tay tuyên truyền và xây dựng chuyên mục Giáo dục kỹ năng phòng, chống XHTD trên cổng thông tin điện tử nhà trường. Nội dung của sổ tay tuyên truyền và những bài viết truyền thông về Giáo dục kỹ năng phòng, chống XHTD rất hữu ích với học sinh, bao gồm các kiến thức, kỹ năng và cách thức rèn luyện một cách tiện lợi, dễ mang theo bên mình, nội dung dễ đọc, dễ tiếp thu. Nhà trường có thể chủ động tổ chức hoặc phối hợp với các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương, lồng ghép vào các hoạt động ngoại khóa, giờ sinh hoạt đầu tuần dưới các hình thức chuyên đề phổ biến, ký cam kết thực hiện, các cuộc thi tìm hiểu về Luật Phòng, chống bạo lực gia đình; Pháp luật về Phòng, chống XHTD v.v.. với các tình huống thực tế, cụ thể giúp học sinh rèn luyện kỹ năng phòng, chống XHTD, kỹ năng giải quyết vấn đề v.v.. + Giáo dục kỹ năng phòng, chống XHTD thông qua lồng ghép vào chương trình giáo dục chính khóa, qua đó giáo dục tích hợp thêm nhiều kỹ năng sống - kiến thức thực tiễn vào quá trình truyền đạt kiến thức, giúp cho học sinh có thể phát triển trên mọi phương diện. Nội dung giáo dục kỹ năng phòng, chống XHTD cho học sinh THPT được thực hiện thông qua lồng ghép, tích hợp vào các môn học ở bậc phổ thông gồm các môn học bắt buộc và môn học tự chọn, trong đó tập trung các nội dung GDHN ở các môn như: Giáo dục thể chất; Giáo dục quốc phòng và 13
an ninh; Giáo dục kinh tế và pháp luật; Vật lí, Sinh học… cùng với các chuyên đề liên quan đến giáo dục kỹ năng phòng, chống XHTD trong và ngoài nhà trường. Để đảm bảo chất lượng giáo dục kỹ năng phòng, chống XHTD, các nội dung này luôn phải đảm bảo tính thống nhất giữa các chương trình học cũng vừa phản ánh, cập nhật được các tình huống, hành vi xâm hại tình dục. + Giáo dục kỹ năng phòng, chống XHTD thông qua hoạt động văn hóa nghệ thuật. Đây là một loại hình hoạt động quan trọng, không thể thiếu được trong sinh hoạt tập thể của học sinh. Hoạt động này bao gồm nhiều thể loại khác nhau như hát, múa, thơ ca, kịch ngắn, kịch câm, tấu vui, độc tấu, v.v... Các hoạt động này giúp các em có hứng thú tham gia tích cực vào phong trào phòng, chống XHTD, góp phần rèn luyện cho các em kỹ năng phòng, chống XHTD trong cuộc sống. + Giáo dục kỹ năng phòng, chống XHTD thông qua chương trình hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp được nhà trường tập trung vào vấn đề phòng, chống XHTD được thực hiện thông qua mỗi chủ đề hoạt động được nhà trường linh hoạt tổ chức vào các giờ chào cờ đầu tuần, sinh hoạt cuối tuần, sinh hoạt chủ đề chủ điểm. + Giáo dục kỹ năng phòng, chống XHTD thông qua hoạt động xã hội, tham gia các phong trào đoàn thể. Những hoạt động này bước đầu giúp học sinh nâng cao hiểu biết về phòng, chống XHTD. Đây là một hoạt động tuy khó nhưng nó lại mang một ý nghĩa vô cùng to lớn, góp phần bồi dưỡng và phát triển về nhân cách, giáo dục học sinh phòng, chống XHTD. + Giáo dục kỹ năng phòng, chống XHTD thông qua hoạt động đối thoại học đường nhằm tăng cường thông tin hai chiều giữa học sinh với nhà trường, phát huy tinh thần dân chủ trong trường học. Đây cũng là cơ hội để các em học sinh được mạnh dạn đối thoại trực tiếp với các thầy cô, bày tỏ mong muốn, nguyện vọng của mình, cũng là cơ sở để mỗi cán bộ, giáo viên trong nhà trường có kế hoạch và biện pháp thích hợp để kịp thời hỗ trợ các em khi bị XHTD. 1.2.3. Sự cần thiết phải tăng cường giáo dục kỹ năng phòng, chống về xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông Ngày nay, tình trạng xâm hại tình dục ở lứa tuổi học sinh trở thành nỗi bức xúc của toàn xã hội. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến thân thể mà còn gây hậu quả lớn về tâm lý khiến các em luôn ở trạng thái lo sợ, bất an. Do đó, việc giảng dạy tư vấn tâm lý học sinh THPT giúp các em biết cách phòng ngừa và phòng, chống xâm hại tình dục để bảo vệ bản thân tốt nhất là điều cần thiết. Tăng cường giáo dục kỹ năng phòng, chống về xâm hại tình dục cho học sinh trung học phổ thông giúp học sinh THPT hiểu biết để phòng ngừa và phòng, chống xâm hại tình dục cho học sinh là cực kỳ quan trọng. Bởi thực tế cha mẹ, thầy cô không thể theo sát bảo vệ các em mọi lúc mọi nơi. Các em không chỉ ở nhà, ở trường mà còn tham gia nhiều hoạt động, vui chơi khác nhau. Do đó, không chỉ thầy cô mà bản thân các em có được những kiến thức cần thiết sẽ giúp học sinh 14