Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường

Chia sẻ: Ngaynangmoi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:80

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là nhằm xác định phương pháp giáo dục kỹ năng sống,tìm ra hướng đi hiệu quả nhất cho việc đổi mới phương pháp hình thành, phát triển kỹ năng giao tiếp, kỹ năng chia sẻ và kỹ năng giải quyết vấn đề cho học sinh ở các trường THPT Nghệ An hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: GIÁO DỤC MỘT SỐ KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THPT TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN THÔNG QUA CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC TRONG NHÀ TRƯỜNG LĨNH VỰC: KỸ NĂNG SỐNG
SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT KỲ SƠN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: GIÁO DỤC MỘT SỐ KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THPT TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN THÔNG QUA CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC TRONG NHÀ TRƯỜNG Lĩnh vực: Kỹ năng sống Nhóm thực hiện: Trần Thị Kiều Oanh, Lê Văn Tảo Số điện thoại: 0975149006, 0975614567 Năm thực hiện: 2020 - 2021
MỤC LỤC PHẦN A. MỞ ĐẦU ................................................................................................. 1 I. Lí do chọn đề tài ................................................................................................... 1 II. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................... 2 III. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu ...................................................... 2 IV. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 3 V. Thời gian thực hiện.............................................................................................. 3 VI. Kết cấu đề tài ..................................................................................................... 3 PHẦN B. NỘI DUNG .............................................................................................. 4 I. Cơ sở của đề tài ..................................................................................................... 4 1. Cơ sở lí luận ......................................................................................................... 4 1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài............................................................ 4 1.2. Những kỹ năng sống cần giáo dục cho học sinh THPT ............................. 7 1.3. Tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT ....... 7 1.4. Vai trò của các hoạt động giáo dục trong nhà trường đối với giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT .......................................................................... 9 2. Cơ sở thực tiễn .................................................................................................... 10 2.1. Thực trạng ............................................................................................... 10 2.2. Nguyên nhân............................................................................................ 13 2.3. Nhu cầu giáo dục kỹ năng sống thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường ............................................................................................................. 14 II. Giải pháp giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường……………………......................................................................................15 1. Giáo dục kỹ năng giao tiếp thông qua hoạt động trải nghiệm .............................. 15 1.1. Hoạt động trải nghiệm ............................................................................. 15 1.2. Kỹ năng giao tiếp ..................................................................................... 17 1.3. Kế hoạch và cách thức thực hiện giáo dục kỹ năng giao tiếp thông qua hoạt động trải nghiệm ............................................................................................. 19 1.4. Ví dụ minh họa ........................................................................................ 22 2. Giáo dục kỹ năng chia sẻ thông qua hoạt động thiện nguyện ............................... 29 2.1. Hoạt động thiện nguyện ........................................................................... 29 2.2. Kỹ năng chia sẻ ....................................................................................... 31
2.3. Kế hoạch và cách thức thực hiện giáo dục kỹ năng chia sẻ thông qua hoạt động thiện nguyện .......................................................................................... 31 2.4. Ví dụ minh họa: ....................................................................................... 34 2.5. Kết quả thực hiện ..................................................................................... 37 3. Giáo dục kỹ năng giải quyết vấn đề thông qua hoạt động tiếp sức mùa thi .......... 38 3.1. Hoạt động tiếp sức mùa thi ...................................................................... 38 3.2. Kỹ năng giải quyết vấn ............................................................................ 40 3.3. Kế hoạch và cách thức thực hiện giáo dục kỹ năng giải quyết vấn đề thông qua hoạt động tiếp sức mùa thi ....................................................................... 41 3.4. Ví dụ minh họa ........................................................................................ 42 III. Hiệu quả của đề tài………………………………………...............................45 1. Phạm vi ứng dụng ............................................................................................... 45 2. Mức độ vận dụng................................................................................................. 46 3. Hiệu quả .............................................................................................................. 46 PHẦN C. KẾT LUẬN…………………………………………………………….47 I. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI………………........................................47 1. Tính mới của đề tài .............................................................................................. 47 2. Tính khoa học ...................................................................................................... 47 3. Tính hiệu quả ...................................................................................................... 47 II. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT……………………………………….........48 1. Với các cấp quản lí giáo dục ................................................................................ 48 2. Với giáo viên ....................................................................................................... 48 3. Với học sinh ........................................................................................................ 49 PHỤ LỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC VIẾT TẮT GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo TN THPT Tốt nghiệp Trung học phổ thông HĐTN Hoạt động trải nghiệm KNS Kỹ năng sống THCS Trung học cơ sở
PHẦN A. MỞ ĐẦU I. Lí do chọn đề tài Giáo dục Việt Nam trong những năm gần đây đã xác định vấn đề hình thành, phát triển kỹ năng sống cho học sinh là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của việc dạy và học. Ngoài trang bị kiến thức cho học sinh, người thầy còn phải trang bị kỹ năng sống cho các em, để các em có những kỹ năng ứng phó linh hoạt trong học tập và trong cuộc sống. Hơn nữa, giáo dục kỹ năng sống cũng là một trong năm nội dung của phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” giai đoạn 2008 – 2013 do Bộ Giáo dục phát động theo chỉ thị số 40/2008/CT-BGDĐT, ban hành ngày 20 tháng 07 năm 2008. Và từ năm học 2009 – 2010, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã đưa giáo dục kỹ năng sống vào chương trình nhiệm vụ năm học. Để thực hiện thành công nhiệm vụ giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nếu chỉ giao phó trách nhiệm cho nhà trường là không đủ, mà cần có sự phối hợp hiệu quả giữa giáo dục nhà trường kết hợp với gia đình và ngoài xã hội. Như vậy, người giáo viên không chỉ vừa dạy chữ mà còn dạy cách làm người, giúp các em hoàn thiện nhân cách và lối sống. Đặc biệt là đối tượng học sinh THPT – lứa tuổi đang đứng trước ngưỡng cửa của cuộc đời, việc giáo dục, rèn luyện và phát triển các kỹ năng sống cho các em là điều vô cùng quan trọng. Mục tiêu giáo dục kỹ năng sống là trang bị cho học sinh những kiến thức, giá trị, thái độ, kỹ năng phù hợp. Qua đó hình thành cho các em những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực; loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực. Đồng thời, giúp các em vận dụng tốt kiến thức đã học, làm tăng tính thực hành, tạo cơ hội thuận lợi để học sinh thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình và phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức. Thực tế cho thấy người thành đạt chỉ có 25% là do kiến thức chuyên môn, 75% còn lại được quyết định bởi những kỹ năng sống. Do đó, việc giáo dục kỹ năng cho học sinh là nhiệm vụ vô cùng quan trọng, cần được quan tâm và thực hiện để các em có được dầy đủ những kỹ năng sống cho tương lai của các em sau này. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT sẽ giúp các em có những trải nghiệm thú vị, góp phần hình thành hành vi tích cực, có các năng lực, nhân cách của con người trong thời đại mới.Qua đó tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học khác nhau để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống, nhà trường, gia đình và xã hội. Từ đó chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai. Hiện nay Bộ GD&ĐT đã có những chủ trương, chính sách khuyến khích đưa kỹ năng sống vào chương trình dạy học. Trong đó sở GD&ĐT Nghệ An đã 1
có những văn bản hướng dẫn, tập huấn giáo dục kỹ năng sống cho đội ngũ quản lý, giáo viên. Các trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh qua tích hợp các môn học, các buổi ngoại khóa, hoạt động trải nghiệm. Tuy nhiên mức độ, quy mô và tính hiệu quả của các hoạt động giáo dục kỹ năng sống của các trường chưa đáp ứng được nhu cầu rèn luyện, phát triển kỹ năng sống cho học sinh. Chính vì thế, chúng tôi muốn qua đề tài “Giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường” nhằm đưa ra một số giải pháp thiết thực để nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT. II. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu Với đề tài được lựa chọn thực hiện, nhằm xác định phương pháp giáo dục kỹ năng sống,tìm ra hướng đi hiệu quả nhất cho việc đổi mới phương pháp hình thành, phát triển kỹ năng giao tiếp, kỹ năng chia sẻ và kỹ năng giải quyết vấn đề cho học sinh ở các trường THPT Nghệ An hiện nay. Đồng thời chia sẻ kinh nghiệm giáo dục kỹ năng sốngcho học sinh của bản thân cùng đồng nghiệp. Qua đó, giáo viên và các đơn vị trường học tham khảo, bổ sung, sáng tạo, nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, nghiệp vụ quản lý. Từ đó áp dụng trong thực tiễn cách thức tổ chức các hoạt động để hướng dẫn, giáo dục học sinh hình thành, phát triển các kỹ năng sống theo hình thức trải nghiệm sáng tạo thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường. Nhiệm vụ cụ thể của đề tài là xây dựng được nội dung giáo dục kỹ năng sống và khắc phục những khó khăn học sinh dễ mắc phải khi tham gia hoạt động trải nghiệm sáng tạo, các hoạt động xã hội. Trang bị, rèn luyện kỹ năng tự học, thực hành và giảm áp lực cho học sinh. Hình thành được tình cảm, niềm tin, ý thức trách nhiệm đối với quê hương, đất nước. Từ đó phát huy được tính chủ động, tự giác, thôi thúc học sinh có những hành động tích cực góp phần xây dựng quê hương, đất nước. III. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu 1. Đối tượng nghiên cứu Giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường 2. Khách thể Học sinh ở các trường THPT Nghệ An. 3. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nội dung thực hiện nghiên cứu của đề tài là các hoạt động trải nghiệm, hoạt động thiện nguyện và hoạt động tiếp sức mùa thi trong khuôn khổ của nhà trường. Đề tài tập trung nghiên cứu “Giáo dục một số kỹ năng sống cho 2
học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường”. IV. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp khảo sát và nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp phân tích tổng hợp - Phương pháp thực nghiệm V. Thời gian thực hiện - Đề tài này chúng tôi hình thành ý tưởng từ năm 2017 - Khảo sát, phát triển, đánh giá 2018, 2019 - Đúc rút sáng kiến và áp dụng năm 2020, 2021 VI. Kết cấu đề tài Ngoài phần đặt vấn đề và kết luận, nội dung của đề tài gồm các phần: - Cơ sở của đề tài (cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn). - Giải pháp giáo dụcmột số kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường. - Đánh giá và kết quả của sáng kiến. 3
PHẦN B. NỘI DUNG I. Cơ sở của đề tài 1. Cơ sở lí luận Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh từ lâu đã được coi trọng và được đưa vào chương trình dạy học. Trong Luật giáo dục Việt Nam năm 2005, điều 2 chương 3 đã quy định như sau: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lí tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Theo thông tư 04/2014/TT-BGDĐT, ban hành quy định quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống và hoạt động giáo dục ngoài giờ chính khóa đã quy định hoạt động giáo dục kỹ năng sống “là hoạt động giáo dục giúp cho người học hình thành và phát triển những thói quen, hành vi, thái độ tích cực, lành mạnh trong việc ứng xử các tình huống của cuộc sống cá nhân và tham gia đời sống xã hội, qua đó hoàn thiện nhân cách và định hướng phát triển bản thân tốt hơn dựa trên nền tảng các giá trị sống” (Điều 2, chương I). Tại công văn 463/BGDĐT-GDTX, V/v hướng dẫn triển khai thực hiện giáo dục kỹ năng sống tại các cơ sở GDMN,GDPT và GDTX cũng đã nhấn mạnh việc rèn luyện, phát triển những kỹ năng sống cho học sinh THPT là “tập trung giáo dục những kỹ năng sống cốt lõi, có ý nghĩa thiết thực cho người học như: kỹ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề, kỹ năng tư duy phản biện và sáng tạo, kỹ năng giao tiếp và hợp tác, kỹ năng tự nhận thức và cảm thông, kỹ năng quản lý cảm xúc và đương đầu với áp lực, kỹ năng tự học”. Còn chương trình giáo dục phổ thông mới 2018 của Bộ GD&ĐT được xây dựng theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh, đồng thời khẳng định phải “tạo môi trường học tập và rèn luyện giúp học sinh phát triển hài hòa về thể chất và tinh thần, trở thành người học tích cực, tự tin, biết vận dụng các phương pháp học tập tích cực để hoàn chỉnh các tri thức và kĩ năng nền tảng, có ý thức lựa chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời…”. Như vậy, có rất nhiều văn bản, thông tư, công văn hướng dẫn, chỉ đạo hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Bởi mục tiêu của giáo dục Việt Nam là đào tạo những thế hệ trẻ năng động, sáng tạo, chủ động, tích cực, con người mới của thời đại mới, có đầy đủ những phẩm chất năng lực gắn với sự phát triển của xã hội. Chính vì thế việc giáo dục các kỹ năng sống cho học sinh là việc làm cấp thiết và vô cùng quan trọng, đặc biệt là cấp học THPT. 1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài 1.1.1. Kỹ năng sống 4
Trong những năm gần đây, việc hình thành kỹ năng sống cho học sinh ngày càng được xã hội quan tâm nhiều hơn . Tuy nhiên, vẫn có nhiều người chưa hiểu về kỹ năng sống là gì hoặc được hiểu theo nhiều quan điểm khác nhau. Theo Unescokỹ năng sống là tập hợp các hành vi tích cực và khả năng thích nghi cho phép mỗi cá nhân đối phó hiệu quả với các nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày. Đây là tập hợp các kỹ năng mà con người tiếp thu qua giáo dục hoặc trải nghiệm trực tiếp, dùng để xử lý các vấn đề và trả lời các câu hỏi thường gặp trong đời sống. Là năng lực của mỗi cá nhân để thực hiện đầy đủ các chức năng và tham gia vào cuộc sống hàng ngày. Như vậy, hiểu theo giáo dục theo Unesco có thể tiếp cận khái niệm kỹ năng sống qua 4 trụ cột: Học để biết (learning to know), học để khẳng định bản thân (learning to be), học để chung sống (learning to live together) và học để làm việc ((learning to do). Còn theo tổ chức WHO, kỹ năng sống được hiểu là những kỹ năng mang tính tâm lý xã hội và kỹ năng về giao tiếp được vận dụng trong các tình huống hằng ngày để tương tác có hiệu quả với người khác và giải quyết có hiệu quả những vấn đề, những tình huống của cuộc sống hàng ngày. Theo Unicef: Kỹ năng sống là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi mới. Tác giả Nguyễn Thanh Bình (Viện nghiên cứu sư phạm – Đại học Sư phạm Hà Nội) quan niệm “Kỹ năng sống giúp chúng ta chuyển dịch kiến thức – “cái chúng ta biết” và thái độ, các giá trị - “cái chúng ta nghĩ, cảm thấy, tin tưởng” thành hành vi thực tế - “làm cái gì và làm cách nào” một cách tích cực nhất và mang tính xây dựng”.` Như vậy có nhiều cách diễn đạt khác nhau về khái niệm kỹ năng sống nhưng nội dung cơ bản đó là kỹ năng sống không chỉ là nhận thức, mà là cách vận dụng kiến thức đã tích lũy được vào việc xử lý các tình huống thực tiễn một cách linh hoạt và hiệu quả cao nhất, giúp con người tạo dựng được các mối quan hệ và hoàn thiện nhân cách. Kỹ năng sống là tập hợp các hành vi tích cực và khả năng thích nghi cho phép mỗi cá nhân ứng phó linh hoạt, hiệu quả với các nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày. Người có kỹ năng sống là người am hiểu sâu sắc mọi vấn đề, linh hoạt, mềm dẻo, bình tĩnh, khôn khéo giải quyết mọi tình huống trong cuộc sống. Chính vì thế, người có kỹ năng sống chắc chắn sẽ năng động, sáng tạo và dễ thành công hơn. 1.1.2. Hoạt động giáo dục Họat động giáo dục trong nhà trường hay còn gọi hoạt động dạy học, là hoạt động được thực hiện theo kế hoạch, chương trình đã được thiết kế, tác động đến người học nhằm hướng tới mục đích hình thành và phát triển năng lực và phẩm chất của người học. Giáo viên thiết lập, thiết kế hoạt động dạy học 5
một cách đầy đủ và cụ thể bao nhiêu thì công việc dạy học càng hiệu quả bấy nhiêu. Các hoạt động giáo dục trong trường trung học được quy định tại Điều 26 Thông tư 12/2011/TT-BGDĐT về Điều lệ trường trung học cơ sở, phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học như sau: - Các hoạt động giáo dục bao gồm hoạt động trong giờ lên lớp và hoạt động ngoài giờ lên lớp nhằm giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động. - Hoạt động giáo dục trong giờ lên lớp được tiến hành thông qua việc dạy học các môn học bắt buộc và tự chọn trong chương trình giáo dục của cấp học do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. - Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp bao gồm các hoạt động ngoại khoá về khoa học, văn học, nghệ thuật, thể dục thể thao, an toàn giao thông, phòng chống tệ nạn xã hội, giáo dục giới tính, giáo dục pháp luật, giáo dục hướng nghiệp, giáo dục kỹ năng sống nhằm phát triển toàn diện và bồi dưỡng năng khiếu; các hoạt động vui chơi, tham quan, du lịch, giao lưu văn hoá, giáo dục môi trường; hoạt động từ thiện và các hoạt động xã hội khác phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh. 1.1.3. Giáo dục kỹ năng sống thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường Để phát triển và nâng cao chất lượng cuộc sống của con người cần phải học tập, tích lũy tri thức và kinh nghiệm. Tham gia vào hoạt động giáo dục trong nhà trường, học sinh sẽ có tinh thần tự giác, tích cực học tập, độc lập tham gia góp phần phát triển xã hội nhiều mặt như bảo vệ môi trường, phòng chống các tệ nạn xã hội… Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường chính là tạo ra môi trường trải nghiệm thực tế qua các hoạt động được tổ chức trong nhà trường như: Ngày chủ nhật xanh (tham gia quét dọn, chăm sóc khu nghĩa trang liệt sĩ); Tết sum vầy (học sinh trải nghiệm thực hành nấu các món ăn và chơi các trò chơi ngày tết truyền thống); Giáo dục giới tính và nạn tảo hôn; Tư vấn hướng nghiệp; Chương trình thiện nguyện quyên góp sách vở, quần áo cho học sinh nghèo; Tiếp sức mùa thi; Bát cháo tình thương (tham gia nấu cháo phát cho bệnh nhân nghèo ở bệnh viện), các câu lạc bộ… Việc tham gia các hoạt động giáo dục trong nhà trường giúp học sinh THPT có cơ hội để rèn luyện các kỹ năng sống cho bản thân: tự nhận thức được giá trị sống, năng cao kỹ năng giao tiếp, có thêm nhiều bạn bè, tích lũy cho bản thân những bài học về cuộc sống, cách giải quyết vấn đề… Đó là những kỹ năng 6
thiết yếu, những kỹ năng cần có trong học tập, cũng như trong cuộc sống. Hơn nữa, việc tham gia các hoạt động giáo dục trong nhà trường còn giúp học sinh THPT có những trải nghiệm thú vị, hình thành những hành vi tích cực, lạc quan tin tưởng vào cuộc sống. Đồng thời giúp các em có thêm những kinh nghiệm để định hướng nghề nghiệp của mình trong tương lai, tự tin, bản lĩnh trước những biến đổi của cuộc đời. Chính vì thế, việc giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh THPT thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường là hoạt động cần thiết và phải được tổ chức thường xuyên, liên tục để tạo ra những thế hệ trẻ tự tin và bản lĩnh, năng động và sáng tạo. 1.2. Những kỹ năng sống cần giáo dục cho học sinh THPT Con người từ khi sinh ra và lớn lên chúng ta đều được giáo dục và rèn luyện, phát triển kỹ năng sống để có thể ứng phó với mọi tình huống trong cuộc sống. Đó là cả một quá trình học tập lâu dài và không ngừng nghỉ. Đối với mỗi lứa tuổi, chúng ta có những mục tiêu giáo dục kỹ năng sống khác nhau. Với lứa tuổi học sinh THPT chúng ta cần tập trung giáo dục những kỹ năng sống cần thiết sau đây (theo https://bigschool.vn/): - Kỹ năng tự nhận thức bản thân - Kỹ năng giải quyết vấn đề và ra quyết định - Kỹ năng hợp tác - Kỹ năng học tập và định hướng nghề nghiệp - Kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ - Kĩ năng thể hiện sự tự tin - Kĩ năng giao tiếp - Kĩ năng lắng nghe tích cực - Kĩ năng chia sẻ - Kĩ năng thương lượng. - Kĩ năng giải quyết mâu thuẫn. Kỹ năng sống của học sinh chỉ có thể được hình thành thông qua hoạt động học tập cũng như các hoạt động giáo dục khác trong và ngoài nhà trường. Các hoạt động giáo dục cho học sinh THPT càng phong phú thì hiệu quả đạt được càng cao. 1.3. Tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT Cuộc sống luôn có những khó khăn và thách thức, con người muốn tồn tại phải vượt qua được những trở ngại ấy. Chính vì thế để tồn tại và phát triển con người nhất thiết phải có các kỹ năng cơ bản. Trong quan hệ với chính mình: rèn 7
luyện, phát triểnkỹ năng sống giúp học sinh biết gieo những kiến thức vào thực tế để gặt hái những hành động cụ thể và biến hành động thành thói quen, rồi lại gieo những thói quen tích cực để tạo ra số phận cho mình.Trong quan hệ với gia đình, kỹ năng sống giúp học sinh biết kính trọng ông bà, hiếu thảo với cha mẹ, quan tâm chăm sóc người thân khi ốm đau, động viên, an ủi nhau khi gia quyến có chuyện chẳng lành…Trong quan hệ với xã hội, kỹ năng sống giúp học sinh biết cách ứng xử thân thiện với môi trường tự nhiên, với cộng đồng như: có ý thức giữ gìn trật tự an toàn giao thông; giữ vệ sinh đường làng, ngõ phố; bảo vệ môi trường thiên nhiên…Từ đó, góp phần làm cho môi trường sống trong sạch, lành mạnh, bớt đi những tệ nạn xã hội, những bệnh tật do sự thiếu hiểu biết của chính con người gây nên; góp phần thúc đẩy những hành vi mang tính xã hội tích cực, để hài hoà mối quan hệ giữa nhu cầu – quyền lợi – nghĩa vụ trong cộng đồng. Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh phù hợp với mục tiêu giáo dục, nhằm góp phần đào tạo “con người mới” với đầy đủ các mặt “đức, trí, thể, mĩ” để học sinh được phát triển toàn diện đáp ứng những yêu cầu mới của xã hội. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là một việc làm hết sức cần thiết của xã hội, các em không chỉ biết học giỏi về kiến thức mà còn phải được tôi luyện những kĩ năng sống.Qua đó, tạo cho các em một môi trường lành mạnh, an toàn, tích cực, vui vẻ để trang bị cho các em vốn kiến thức, kĩ năng, giá trị sống để bước vào đời tự tin hơn. Lứa tuổi THPT là giai đoạn các em học sinh bộc lộ cái tôi rõ nét nhất, thêm vào đó là nhu cầu phát triển các mối quan hệ xã hội, đây cũng là giai đoạn cuối cấp, các em phải chịu áp lực lớn trong thi cử dẫn đến dễ rơi vào trạng thái tiêu cực ảnh hưởng tới sức khỏe, tinh thần. Do vậy, rất cần sự quan tâm, định hướng từ phía gia đình và nhà trường, giúp các em có các kỹ năng để hoàn thiện mình hơn. Chính việc thiếu hụt nghiêm trọng các kĩ năng sống do sự hạn chế của giáo dục gia đình và nhà trường, sự phức tạp của xã hội hiện đại là nguyên nhân trực tiếp khiến học sinh gặp khó khăn trong việc xử lý các tình huốngcủa cuộc sống. Vì thế, mỗi chúng ta cần phải giáo dục cho thế hệ học sinh, đặc biệt là học sinh THPT - những chủ nhân tương lai của đất nước biết và hiểu được thế nào là giá trị sống, giáo dục cho các em những kỹ năng sống cần thiết và cho các em biết vai trò đối với bản thân, gia đình và xã hội. Hơn nữa chương trình giáo dục phổ thông 2018 của Bộ GD&ĐT được xây dựng theo hướng tiếp cận năng lực, tức là xuất phát từ các năng lực của mỗi học sinh cần có trong cuộc sống và kết quả cuối cùng phải đạt được các năng lực ấy bằng việc xây dựng chuẩn đầu ra về năng lực mà học sinh cần đạt được sau quá trình dạy và học. Như thế, người học sau khi học xong phải biết vận dụng kiến thức đã học để giải quyết các tình huống đặt ra trong cuộc sống, linh hoạt, thông minh, năng động, sáng tạo trong mọi thách thức và yêu cầu của công việc, các mối quan hệ. Nên các môn học, tiết học trong nhà trường đều coi trọng việc 8
hình thành, rèn luyện, giáo dục kỹ năng sống, phát huy mọi năng lực phẩm chất của học sinh. Với đề án đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo, mục tiêu giáo dục đang chuyển hướng từ trang bị kiến thức nặng lý thuyết sang trang bị những năng lực cần thiết và phẩm chất cho người học. Điều đó cũng khẳng định thêm tầm quan trọng và yêu cầu thiết yếu đưa giáo dục kỹ năng sống vào trường học qua các môn học và các hoạt động giáo dục trong nhà trường. Như vậy, có thể khẳng định rằng: giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT có tầm quan trọng rất lớn trong việc hoàn thiện nhân cách, định hướng nghề nghiệp và xây dựng con người mới của thời đại mới. 1.4. Vai trò của các hoạt động giáo dục trong nhà trường đối với giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT Trong dự thảo phát triển chương trình giáo dục phổ thông tổng thể xác định: chủ trương đổi mới căn bản toàn diện giáo dục phổ thông được thực hiện đồng bộ ở tất cả các khâu của quá trình giáo dục. Trong đó, một trong những điểm khác so với trước đây là: xét về hình thức giáo dục, việc giáo dục chủ thể học tập không chỉ đơn thuần thực hiện trên lớp mà còn phải thực hiện thông qua nhiều hình thức khác, đặc biệt là phải đa dạng hoá hình thức tổ chức học tập, coi trọng cả dạy học trên lớp và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, tập dượt nghiên cứu khoa học. Nhận định này chứng tỏ tầm quan trọng của các hoạt động giáo dục với quá trình hình thành nhân cách và năng lực của chủ thể học tập. Hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở trường được thực hiện chủ yếu thông qua các hoạt động ngoại khóa, hoạt động ngoài giờ lên lớp. Cụ thể như: + Hoạt động câu lạc bộ + Diễn đàn + Sân khấu hóa (kịch, thơ, múa rối, tiểu phẩm, hát, múa…) + Tham quan dã ngoại + Các cuộc thi/hội thi + Hoạt động nhân đạo, tình nguyện, cộng đồng. + Hoạt động thể dục thể thao + Sinh hoạt theo chủ đề Hình thức tổ chức các hoạt động giáo dục trong nhà trường để rèn luyện, phát triển kỹ năng sống cho học sinh THPT rất đa dạng, mỗi hình thức đều có những ưu, nhược điểm nhất định. Vì vậy, cần lựa chọn hình thức tổ chức sao cho phù hợp với đặc điểm lứa tuổi, phù hợp với mục tiêu và nội dung đã đề ra, phù hợp với điều kiện cụ thể của nhà trường và hoàn cảnh cụ thể của mỗi loại hình hoạt động. 9
Như vậy việc tham gia các động ngoại khóa, hoạt động ngoài giờ lên lớp giúp cho các em phát huy được ý thức và năng lực tự giác; làm quen với các hoạt động gắn liền với cộng đồng. Mục đích của việc tổ chức các hoạt động này là nhằm góp phần giúp học sinh mở rộng các mối quan hệ; tích lũy kinh nghiệm học tập và kinh nghiêm sống; có cơ hội phát huy tài năng; xả stress, giúp cho các em hăng hái học tập, có điều kiện để thể hiện thế mạnh của bản thân. Mặt khác, cũng tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh hiểu nhau hơn. Đồng thời thông qua các hoạt động ấy, học sinh có thêm kiến thức về con người, về xã hội ngày càng phong phú; kỹ năng giao tiếp, ứng xử có văn hóa với mọi người ngày càng đa dạng, càng sâu sắc và nhuần nhuyễn hơn, bộ mặt văn hóa đạo đức của con người cũng ngày hoàn thiện hơn. Giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh THPT thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường cần được hiểu là những hoạt động được tổ chức bằng các việc làm cụ thể để học sinh tham gia, được thực hiện trong thực tế, có sự định hướng, hướng dẫn của nhà trường. Qua trải nghiệm thực tiễn, học sinh có được kiến thức, kỹ năng, tình cảm và ý chí nhất định. Bản thân học sinh nhận biết được vấn đề trong các tình huống tương tự xảy ra trong cuộc sống, độc lập giải quyết chúng một cách hiệu quả. Việc tổ chức các hoạt động cho học sinh THPT, đặc biệt các hoạt động mang tính trải nghiệm là điều rất cần thiết, qua đó học sinh nắm được các nội dung mang tính tổng quát, đồng thời các em được tiếp xúc, bắt gặp nhiều tình huống có thể xảy ra trong cuộc sống. Và các buổi sinh hoạt tập trung thường mang lại cho các em nhiều hứng thú, nhiều tình huống phải hoạt động theo nhóm nên qua đó, các kỹ năng tổng hợp, tinh thần tương thân, tương ái có tính lan tỏa rất mạnh trong toàn thể nhóm học sinh. Thông qua các hoạt động ấy, học sinh có thể khẳng định được năng lực của bản thân, học hỏi những kỹ năng mới và rèn luyện, phát triển các kỹ năng đã có. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Thực trạng 2.1.1. Thực trạng về kỹ năng sống của học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An Để tìm hiểu thực trạng về kỹ năng sống của học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An, chúng tôi tiến hành khảo sát thông qua hình thức điều tra bằng phiếu câu hỏi. Số lượng học sinh được khảo sát: trường THPT Kỳ Sơn 108 em, trường THPT Anh Sơn 1 có 112 em, trường THPT Lê Viết Thuật 115 em. PHIẾU KHẢO SÁT (PHỤ LỤC 1) Kết quả thu được như sau: - Về nhận thức kỹ năng sống (phiếu 1): Đa phần các em cho rằng “Kỹ năng sống là tập hợp các hành vi tích cực và khả năng thích nghi cho phép mỗi cá 10
nhân ứng phó linh hoạt, hiệu quả với các nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày” (78,51% ). Tiếp đến là quan niệm cho rằng “Kỹ năng sống là kỹ năng liên quan đến thể chất và tinh thần nhằm giúp con người hoàn thiện và chung sống với mọi người.”(14,25%), các quan niệm còn lại rất ít được lựa chọn. Nhìn vào sự lựa chọn của học sinh, chúng tôi nhận thấy rằng các em đã hiểu biết và nhận định tương đối chính xác về khái niệm về kỹ năng sống. Xét riêng từng trường: học sinh các trường ở đồng bằng và thành phố (trường THPT Lê Viết Thuật, THPT Anh Sơn 1) lựa chọn khái niệm về kỹ năng sống chính xác hơn học sinh ở vùng miền núi (Trường THPT Kỳ Sơn). Qua đó cho thấy rằng, việc nhận thức kỹ năng của học sinh THPT ở trên địa bàn tỉnh Nghệ An có sự khác biệt do tác động của môi trường giáo dục và môi trường sống. - Về môi trường học tập kỹ năng sống (phiếu 2): Nhìn chung các em đều cho rằng các kỹ năng sống các em có được là do Tự học (chiếm 30,42%), các yếu tố còn lại được chọn lựa rất ít trong đó Các hoạt động ngoại khóa, hoạt động trải nghiệm và các câu lạc bộ…chỉ chiếm 54,21%. Qua đó ta thấy rằng, các em có nhu cầu cao về học hỏi các kỹ năng sống và các hình thức hoạt động trải nghiệm thực sự là môi trường lý tưởng để các em được học tập, trau dồi kỹ năng sống cho mình. Chính vì thế, cần tạo ra các hoạt động bổ ích, thú vị, thiết thực qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường để học sinh rèn luyện, phát triển các kỹ năng cần thiết phục vụ cho cuộc sống của các em. - Về mức độ có các kỹ năng sống (phiếu 3):Qua khảo sát chúng tôi thấy, các em học sinh THPT đều tự cho mình có các kỹ năng sống ở mức trung bình (75,51%) và mức khá (23,67%). Rất ít học sinh chọn có kỹ năng sống ở mức Tốt (0,12%) và mức yếu(0,7%),điều đó chứng tỏ cần phải giáo dục, rèn luyện và phát triển các kỹ năng cho học sinh nhất là các kỹ năng cần thiết cho tương lai của các em. - Về mức độ tham gia kỹ năng sống (phiếu 4): Với phiếu đánh giá mức độ tham gia các hoạt động kỹ năng sống của học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An, chúng tôi thấy: Các em học sinh có nhu cầu Sẵn sàng tham gia và trải nghiệm mọi hoạt động giáo dục kỹ năng sống, có 228/335 em chọn mức độ này, chiếm tỉ lệ 68,06%. Mức độ chọn nhiều thứ 2 là Tham gia khi có thời gian rảnh 101/335 em, chiếm tỉ lệ 30,15%. Lý do các em chọn Tham gia khi có thời gian rảnh do nhiều nguyên nhân, trong đó chủ yếu là lý do các em phải dành phần lớn thời gian của mình cho việc học kiến thức và tham gia các cuộc thi. Không có em nào chọn Không tham gia các hoạt động giáo dục kỹ năng sống. Như vậy, qua phiếu điều tra về mức độ tham gia giáo dục kỹ năng sống của học sinh THPT ta thấy: bên cạnh giáo dục tri thức, học sinh rất cần được giáo dục các kỹ năng sống, các em sẵn sàng tham gia mọi hoạt động giáo dục kỹ năng sống chỉ cần có thời gian rảnh. Đó là nhu cầu hợp lý và tất yếu của con người trong thời đại mới. 11
Nhìn vào kết quả 4 bảng số liệu điều tra ở một số trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An (Trường THPT Lê Viết Thuật, Trường THPT Anh Sơn 1, Trường THPT Kỳ Sơn) chúng tôi thấy rằng: học sinh đã biết đến kỹ năng sống và mức độ vận dụng các kỹ năng sống của các em còn quá thấp. Hầu như các em thiếu các kỹ năng sống cần thiết, nhất là các kỹ năng về giải quyết vấn đề, kỹ năng bảo vệ bản thân, các kỹ năng để ứng phó linh hoạt trong cuộc sống. Việc học các kỹ năng sống của các em chủ yếu là tự học, học qua trên sách vở, trên mạng và những người xung quanh, nên các em có nhu cầu và mong muốn được học nhiều hơn các kỹ năng sống qua các hoạt động trải nghiệm, các hoạt động xã hội. Đây cũng là tình trạng chung của hầu hết học sinh THPT trên cả nước. Bởi trong chương trình dạy học, một tiết học chỉ có 45 phút, giáo viên phải phân bố thời gian chủ yếu để chuyển tải kiến thức, nên việc rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh chưa có đủ thời gian, chưa được quan tâm đúng mức. 2.1.2. Thực trạng về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An Mục tiêu của giáo dục Việt Nam là đào tạo con người toàn diện có tri thức, đạo đức, sức khỏe và năng lực. Chương trình THPT mới đang hướng tới đào tạo con người phát huy được các năng lực và phẩm chất theo hướng chủ động và sáng tạo. Như vậy nền giáo dục chúng ta đã coi trọng việc giáo dục phẩm chất, phát triển năng lực cho học sinh và đã đưa vào chương trình dạy học. Tuy nhiên các tiết học, các môn học trong chương trình của nhà trường còn nặng phần lý thuyết, chưa có nhiều hoạt động thực hành để học sinh trải nghiệm. Việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT trong những năm gần đây đã được phụ huynh, nhà trường và xã hội quan tâm, coi trọng. Tuy nhiên, mức độ và quy mô tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho các em chưa đáp ứng được nhu cầu của cuộc sống trong thời đại hiện nay. Sở GD Nghệ An cũng đã tổ chức nhiều lớp tập huấn bồi dưỡng cho cán bộ quản lý, giáo viên về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT, hướng dẫn tích hợp giáo dục kỹ năng sống vào các hoạt động trong nhà trường. Nên giáo dục kỹ năng sống được bố trí lồng ghép trong một số môn học và một số hoạt động như: hoạt động ngoại khóa, ngoài giờ lên lớp, hoạt động trải nghiệm… Tuy nhiên, các hoạt động đó vẫn chưa được tổ chức thường xuyên và chưa đáp ứng được yêu cầu giáo dục kĩ năng sống cho các em học sinh. Chính vì thế, trong các mối quan hệ với những người xung quanh các em có những hành vi ứng xử chưa đúng mực: vô lễ với thầy cô giáo, thiếu kính trọng cha mẹ, thiếu văn hóa nơi công cộng… Còn trước những cám giỗ của tệ nạn xã hội các em dễ bị sa ngã; khi có những tình huống bất ngờ các em không có cách giải quyết và ứng phó kịp thời. Dẫn tới tình trạng đạo đức của học các em học sinh lứa tuổi THPT hiện nay đang xuống cấp, đó là tiếng chuông cảnh tỉnh cho cả toàn xã hội. 12
Trong những năm qua, vấn đề giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở các trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã được các lực lượng giáo dục quan tâm thực hiện theo hướng dẫn của các cơ quan quản lý giáo dục cấp trên, bước đầu đạt được những kết quả tích cực. Tuy nhiên, việc tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường chưa được triển khai rộng rãi, đồng bộ ở các lớp học, cũng như chưa được tiến hành đều đặn, thường xuyên theo kế hoạch. Thực tế tại nhiều trường đã gặp phải một số khó khăn, bất cập trong quá trình tổ chức. Bởi vậy, chất lượng và hiệu quả của hoạt động này chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra. Xuất phát từ các lý do trên, chúng tôi chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “Giáo dụcmột số kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường” để nghiên cứu, nhằm đưa ra một số giải pháp để góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục cho học sinh. 2.2. Nguyên nhân Có thể nói rằng kỹ năng sống của học sinh THPT trên cả nước nói chung và trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói riêng là thiếu và yếu. Bởi các em chưa kịp thời giải quyết được trước những tình huống trong học tập, trong cuộc sống. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó là do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Trước tiên là do là giáo dục kỹ năng sống mới được đưa vào chương trình nhà trường qua sự lồng ghép, tích hợp vào một số môn học và một số hoạt động, nên thiếu sự đồng bộ, hệ thống. Ngày 12-10-2018, tại Nghệ An, Bộ GD-ĐT tổ chức hội thảo “Thực trạng và giải pháp giáo dục kỹ năng sống trong trường học” đã khẳng định việc giáo dục KNS trong các nhà trường còn một số hạn chế, như: đa phần là lồng ghép, tích hợp các môn học, chưa được xây dựng thành môn học riêng trong chương trình phổ thông nên việc thực hiện chưa thực sự mang lại hiệu quả (theohttps://nhandan.com.vn/). Kỹ năng sống còn là một khái niệm xa lạ với nhiều phụ huynh và học sinh, nên thiếu sự hiểu biết và ít quan tâm đến, nhất là ở vùng miền tây Nghệ An (học sinh chủ yếu là người đồng bào dân tộc thiểu số - vùng đặc biệt khó khăn của tỉnh Nghệ An). Cán bộ quản lý và giáo viên trong các trường THPT đã bước đầu làm quen với thuật ngữ “kỹ năng sống”, tuy nhiên mức độ hiểu biết khác nhau và cách vận dụng để giáo dục học sinh cũng khác nhau, chưa nhận thức hết được tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Việc giáo dục kỹ năng sống được tổ chức qua một số hoạt động như trải nghiệm, hoạt động công tác xã hội, tuy nhiên mức độ và quy mô của các hoạt động ấy chưa đáp ứng được nhu cầu cần giáo dục của học sinh. Trong quá trình giảng dạy, giáo viên còn nặng giáo dục kiến thức theo chương trình, ít có thời gian và ít quan tâm tới giáo dục kỹ năng sống cho các em. Khi tổ chức còn gặp nhiều lúng túng, thiếu giải pháp, chưa khoa học, nên dẫn tới các hoạt động chưa được đông đảo học sinh tham gia, kết quả chưa cao. 13
Hơn nữa chưa có tài liệu hướng dẫn cho giáo viên và học sinh trong hoạt động giáo dục kỹ năng sống. Các tiêu chí đánh giá mức độ, chuẩn mực của kỹ năng sống chưa cụ thể. Cơ sở vật chất, kinh phí để thực hiện các hoạt động giáo dục kỹ năng sống còn yếu và thiếu. Đối với học sinh THPT, các em thiếu môi trường để được giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống. Tính cách, tâm lý chưa của lứa tuổi còn nhiều “bất ổn”, nên khi tiếp nhận các kỹ năng sống còn gặp nhiều hạn chế. Các em chưa xem trọng việc học tập, rèn luyện kỹ năng sống cho bản thân nên còn thiếp thu một cách thụ động, miễn cưỡng, nên hiệu quả của việc giáo dục kỹ năng sống không cao. Vậy nên con người trong thời đại mới cần phải có những kỹ năng sống cơ bản, cần thiết để tồn tại, phát triển, thế hệ các em học sinh THPT là lứa tuổi cần được giáo dục tri thức đầy đủ, có các kỹ năng sống tốt thì mới có thể làm thành công trong học tập và trong cuộc sống. 2.3. Nhu cầu giáo dục kỹ năng sống thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường Trong những năm gần đây ở nước ta rộ lên các phong trào các phụ huynh cho con đi học các lớp kỹ năng sống như: kỹ năng thoát hiểm, kỹ năng tự bảo vệ bản thân tránh sự xâm hại, kỹ năng giao tiếp ứng xử…Còn trong dạy học, theo chương trình của Bộ GD, các cơ sở giáo dục đã tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường phong phú và đa dạng. Tuy nhiên những hoạt động ấy chưa đáp ứng được nhu cầu giáo dục kỹ năng của học sinh THPT hiện nay. Bởi lứa tuổi THPT rất thích khám phá, thích thể hiện; tâm lý đang dần hoàn thiện và các em cần có những trải nghiệm, thực hành rèn luyện, tích lũy kỹ năng sống cần thiết, cơ bản để làm hành trang bước vào đời. Những kỹ năng sống ấy được giáo dục hiệu quả thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường như: hoạt động trải nghiệm, hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động thiện nguyện, tham gia các câu lạc bộ… Qua các phương pháp dạy học cho thấy, chỉ có được học và được thực hành trải nghiệm thực tế thì học sinh mới có những bài học bổ ích, tự rút kinh nghiệm cho bản thân và giúp các em xả stress sau những giờ học căng thẳng. Các em học sinh THPT cần thiết phải tham gia các hoạt động giáo dục trong nhà trường, bởi các em sắp đến tuổi trưởng thành, có em sẽ học lên đại học, có rất nhiều em sẽ bước vào con đường lập nghiệp, sự va chạm trong cuộc sống sẽ rất nhiều, nên các em cần có những định hướng đúng đắn về hành vi, thái độ, cách ứng xử trong cuộc sống. Chính các hoạt động giáo dục trong nhà trường sẽ là môi trường để các em thực nghiệm sự linh hoạt, nhạy bén, cảm xúc, hành vi của bản thân, hình thành những kỹ năng cơ bản để ứng phó tốt trước mọi tình huống. Có thể khẳng định rằng, những em học sinh có vốn kỹ năng sống tốt đó là những em thường xuyên được học, tham gia nhiều hoạt động trải nghiệm, hoạt động của các tổ chức đoàn thể, các câu lạc bộ... Và trong học tập cũng như trong 14
cuộc sống những em đó rất dễ thành công. Như vây, có thể thấy rằng nhu cầu được học tập, được giáo dục kỹ năng sống từ các hoạt động giáo dục trong nhà trường là rất lớn. Đó là nhu cầu tất yếu của con người để tích lũy kinh nghiệm, hoàn thiện nhân cách và có cuộc sống, tương lai tốt đẹp hơn. II. Giải pháp giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường 1. Giáo dục kỹ năng giao tiếp thông qua hoạt động trải nghiệm 1.1. Hoạt động trải nghiệm 1.1.1. Hoạt động trải nghiệm là gì? Đối với lứa tuổi học sinh, những hoạt động trải nghiệm luôn là những hoạt động thú vị, bổ ích giúp các em hình thành và phát triển các giá trị và kỹ năng sống. Được trải nghiệm cuộc đời cũng là cơ hội để các em ý thức được tầm quan trọng của việc học tập và quyết tâm nỗ lực cố gắng hơn nữa trong các lĩnh vực hoạt động của bản thân. Hoạt động trải nghiệm như một trò chơi khám phá thế giới bất tận, càng đào sâu càng say mê hơn. Vì thế, trong quá trình giáo dục học sinh, các nhà giáo dục đã thiết kế các chương trình giáo dục trải nghiệm vừa sáng tạo, vừa hiệu quả. Vậy hoạt động trải nghiệm là gì? Theo Bộ GD&ĐT Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thể hiện những nhiệm vụ được giao .. Hoạt động trải nghiệm góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và các năng lực đặc thù cho học sinh; nội dung hoạt động được xây dựng dựa trên các mối quan hệ của cá nhân học sinh với bản thân, với xã hội, với tự nhiên và với nghề nghiệp. Nội dung hoạt động trải nghiệm được phân chia theo hai giai đoạn và ở giai đoạn THPT hoạt động trải nghiệm tập trung vào các hoạt động giáo dục nhằm phát triển năng lực học sinh. Qua đó giúp các em có khả năng thích ứng với các điều kiện sống, học tập và làm việc khác nhau, thích ứng với những thay đổi của xã hội hiện đại, có khả năng tổ chức cuộc sống, công việc và quản lí bản thân, xây dựng được kế hoạch rèn luyện đáp ứng yêu cầu của cuộc sống. 1.1.2. Giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm Nội dung hoạt động trải nghiệm rất đa dạng và mang tính tích hợp, tổng hợp kiến thức kĩ năng của nhiều môn học, nhiều lĩnh vực học tập và giáo dục như: giáo dục đạo đức, giáo dục trí tuệ, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục giá trị sống, giáo dục thẩm mĩ, giáo dục thể chất, giáo dục lao động, giáo dục an toàn giao thông, giáo dục môi trường… điều này giúp cho các nội dung giáo dục thiết 15