Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Khắc phục khó khăn tâm lý của học sinh THPT khi học trực tuyến

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:81

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài "Khắc phục khó khăn tâm lý của học sinh THPT khi học trực tuyến" nghiên cứu nhằm đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức quản lí giáo dục, hoạt động dạy học để tìm ra biện pháp nâng cao chất lượng, giáo dục toàn diện học sinh: hình thành và phát triển một số phẩm chất nói chung cho học sinh như phẩm chất làm chủ bản thân,nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm; kích thích hứng thú nhận thức cũng như phát triển trí tuệ, giáo dục nhân cách cho các em. Giúp các em chủ động thích nghi với hoàn cảnh mới, làm chủ và tìm được giá trị của bản thân trong những hoàn cảnh mới, trước những khó khăn mới. Các em có niềm tin và yêu cuộc sống hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Khắc phục khó khăn tâm lý của học sinh THPT khi học trực tuyến

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 3 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: KHẮC PHỤC KHÓ KHĂN TÂM LÝ CỦA HỌC SINH THPT KHI HỌC TRỰC TUYẾN LĨNH VỰC: CÔNG ĐOÀN Tên tác giả: TRƯƠNG THỊ LOAN Tổ:Văn - Ngoại ngữ Năm thực hiện: 2022 Điệnthoại: 0919561817 1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Ý nghĩa TT Trực tuyến GV Giáo viên GVCN Giáo viên chủ nhiệm GVBM Giáo viên bộ môn HS Học sinh THPT Trung học phổ thông ĐGNL Đánh giá năng lực ĐH Đại học KTĐG Kiểm tra đánh giá CV Chuyên môn CK Cuối kỳ GK Giữa kỳ HK Học kỳ CLB Câu lạc bộ 2
MỤC LỤC Trang Phần I.PHẦN MỞ ĐẦU………………………………….………….……….…..1 1.1.Lý do chọn đề tài ……………………………………………………………..1 1.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài ……………………………………….………2 1.3. Tính mới của đề tài …………………………………………………………..3 1.4. Kế hoạch nghiên cứu …………………………………………………..…..…4 1.5. Phương pháp nghiên cứu …………………………………………….……….5 1.6. Đối tượng nghiên cứu …………………………………………………..……5 Phần II. PHẦN NỘI DUNG ………………………………………………...…...6 2.1. Cơ sở lý thuyết của đề tài ……………………………………………………6 2.1.1. Tâm lý và tâm lý lứa tuổi học sinh THPT……………………………….…..6 2.1.2. Học trực tuyến……………………………………………………...………..6 2.1.3. Những khó khăn tâm lý của học sinh THPT khi học trực tuyến……….…..8 2.1.4. Tầm quan trọng của việc khắc phục khó khăn tâm lý của học sinh THPT khi học trực tuyến…………………………………………………………………..…9 2.2. Cơ sở thực tiễn………………………………………………..………….....10 2.2.1. Thực tiễn về những bài viết, những hoạt động liên quan đến đề tài…..…10 2.2.2.Thực trạng khó khăn tâm lý HS THPT khi học trực tuyến ……………....11 2.3. Các giải pháp khắc phục khó khăn tâm lý cho HS khi học trực tuyến………………………………………………………………………….….16 2.3.1.Khắc phục khó khăn tâm lý của học sinh THPT khi học trực tuyến bằng những hoạt động cụ thể từ phía nhà trường……………………………….….…17 2.3.2.Giải pháp khắc phục khó khăn tâm lý học sinh THPT khi học trực tuyến trong hoạt động dạy học môn Ngữ văn………………………………………….24 2.3.3.Giải pháp khắc phục khó khăn tâm lý cho học sinh THPT trong công tác chủ nhiệm lớp………………………………………………………….……………..37 2.3.4. Tạo sân chơi online lành mạnh……………………………………..…… 40 2.4. Kết quả thực nghiệm của đề tài ……………………………………..……..45 2.4.1. Cách thực nghiệm……………………………………………….……..…45 3
2.4.2. Phân tích kết quả thực nghiệm ………………………..…………………45 Phần III. KẾT LUẬN………………….………………………….………..........49 3.1. Kết luận ………………………………………………………………...………….49 3.2. Kiến nghị, đề xuất……………………………………………………...…….……..50 4
Phần I.PHẦN MỞ ĐẦU 1.1.Lý do chọn đề tài Đại dịch covid - 19 đã làm đảo lộn và tàn phá tất cả các lĩnh vực của đời sống, trong đó giáo dục và đào tạo là lĩnh vực chịu ảnh hưởng rất nặng nề. Kế hoạch năm học bị đứt đoạn, chương trình và nội dung giáo dục phải thay đổi theo hướng chỉ còn phần cốt lõi.Hiện nay, dịch bệnh đang dần được kiểm soát, cuộc sống bình thường mới đang dần được xác lập. Kinh tế và các hoạt động xã hội sẽ dần phục hồi, nhưng ngành giáo dục lại bắt đầu một chặng đường mới với những khó khăn, thách thức vẫn còn nguyên, và thậm chí còn lớn hơn nữa đang chờ phía trước. Hậu quả do dịch bệnh gây ra để lại lâu dài và sự khắc phục nó không phải một sớm một chiều.Ngành giáo dục đã triển khai đánh giá ảnh hưởng của dịch bệnh, bước đầu có những con số và chỉ số về tác động tiêu cực, có điều đã nhìn thấy ngay và đã thấy, nhưng cũng có những điều còn ảnh hưởng lâu dài chưa đo đếm được. Đặc biệt là những lỗ hổng về kiến thức, những tác động tâm lý, tinh thần, tình cảm của học sinh. Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn quán triệt tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, động viên toàn thể cán bộ, nhân viên, nhà giáo và các cán bộ quản lý toàn ngành khắc phục khó khăn, phát huy tinh thần trách nhiệm với nghề nghiệp và với học sinh để cùng nhau đoàn kết, ứng phó với dịch bệnh. Tất cả vì học sinh thân yêu! Năm học 2021 – 2022, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký ban hành Chỉ thị số 24/CT-TTg về việc đẩy mạnh triển khai các nhiệm vụ, giải pháp tổ chức dạy học an toàn, bảo đảm chương trình và mục tiêu chất lượng giáo dục, đào tạo ứng phó với đại dịch COVID-19. Tinh thần chỉ đạo của Chính phủ đối với ngành Giáo dục là: ngừng tới lớp - không ngừng học tập, toàn ngành Giáo dục và đào tạo đã chủ động chuyển trạng thái sang dạy và học ứng phó với dịch bệnh, ra sức cố gắng để hạn chế những tác động tiêu cực của dịch bệnh tới giáo dục, kiên trì theo đuổi mục tiêu chất lượng. Để ứng phó với đại dịch, hình thức học trực tuyếnlà một lựa chọn phù hợp và được quan tâm, thực hiện của ngành giáo dục hiện nay, đặc biệt là đối với cấp học THPT. Trường THPT Diễn Châu 3 đã thực hiện dạy học trực tuyến kéo dài từ tháng 03 năm 2020 đến tháng đầu tháng 04 năm 2022. Phụ thuộc vào tình hình dịch và chủ trương của địa phương, của ngành giáo dục mà nhà trường có hình thức dạy học ứng phó linh hoạt phù hợp. Khi địa phương thực hiện chỉ thị 16, trường tổ chức trường học trực tuyến thay thế hoàn toàn dạy học trực tiếp. Khi địa phương thực hiện chỉ thị 19 hay có một phần nhỏ địa phương bị phong tỏa, trường tổ chức hình thức dạy học trực tiếp kết hợp với trực tuyến. Ngay cả khi trở lại dạy học bình thường nhưng vẫn còn nhiều HS, GV là f0, nhà trường vẫn tổ chức dạy học trực tiếp kết hợp với trực tuyến, đảm bảo không để HS nào ngừng việc học, không để GV nào ngừng việc dạy, nếu sức khỏe đảm bảo. 1
Đối với học sinh THPT, các em phải đương đầu với nhiều vấn đề và những mối quan hệ có ảnh hưởng đến mọi mặt đời sống. Học sinh phải đối mặt với học tập, vấn đề lựa chọn nghề nghiệp cho tương lai, với những kỳ thi cam go, những thử thách của xã hội dẫn đến những lo lắng, bất an về tâm lý. Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu về khó khăn tâm lý của học sinh đã chỉ ra những khó khăn trong giao tiếp với cha mẹ, thầy cô, bạn bè cũng tác động không nhỏ tới tâm lý của học sinh. Vấn đề giới tính, mâu thuẫn trong chính bản thân học sinh cũng chiếmphần không nhỏ trong các vấn đề khó khăn của học sinh THPT… Khi học trực tuyến kéo dài, bên cạnh lo lắng về sự an toàn trong bối cảnh dịch bệnh, việc học tập trực tuyến kéo dài, thiếu sự tương tác với môi trường bên ngoài, những điều đó rấtdễ dẫn tới tình trạng lo sợ, stress, rối loạn cảm xúc, bạo lực trên không gian mạng…và sẽ gây ra những hệ lụy khôn lường. Bối cảnh mới, hình thức học mới kéo dài, nhiều khó khăn tâm lý mới dồn dập nảy sinh, học sinh THPT chưa đủ trưởng thành, chưa đủ kinh nghiệm trải nghiệm nên chưa làm chủ được bản thân. Nhiều em gặp khó khăn tâm lý nhưng không tìm ra được giải pháp cho mình. Giáo viên cũng phải thích ứng với hình thức dạy học trực tuyến, chủ nhiệm trực tuyến, loay hoay tìm giải pháp trong nhiều áp lực của ngành, của xã hội, chưa thể có thời gian để quan tâm nhiều đến khó khăn tâm lý của học sinh. Xuất phát từ thực tiễn và nhận thức về tầm quan trọng của việc ổn định tâm lý cho học sinh THPT mà trước hết là học sinh trường THPT Diễn Châu 3, tôi quyết định nghiên cứu, thực hiện đề tài: Khắc phục khó khăn tâm lý của học sinh THPT khi học trực tuyến. 1.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài - Mục tiêu: Đề tài nghiên cứu nhằm đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức quản lí giáo dục, hoạt động dạy học để tìm ra biện pháp nâng cao chất lượng, giáo dục toàn diện học sinh: hình thành và phát triển một số phẩm chất nói chung cho học sinh như phẩm chất làm chủ bản thân,nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm; kích thích hứng thú nhận thức cũng như phát triển trí tuệ, giáo dục nhân cách cho các em. Giúp các em chủ động thích nghi với hoàn cảnh mới, làm chủ và tìm được giá trị của bản thân trong những hoàn cảnh mới, trước những khó khăn mới. Các em có niềm tin và yêu cuộc sống hơn. Đề tài còn hướng đến phát triển năng lực và kĩ năng sống cho học sinh như: năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo, công nghệ, tin học, ngôn ngữ và cả đảm bảo phát triển về thể chất, sức khỏe tâm lý sinh lý khi học trực tuyến. Kĩ năng lắng nghe tích cực, kĩ năng trình bày suy nghĩ ý tưởng, kĩ năng tư duy, kĩ năng đảm nhận trách nhiệm, kĩ năng đạt mục tiêu, kĩ năng quản lí thời gian, kĩ năng cân bằng tâm lý…Trong đó năng lực số của học sinh sẽ rất phát triển. Ví dụ như khả năng tìm kiếm thông tin, học liệu số, phân biệt 2
được thông tin xấu hay tốt, kĩ năng sử dụng các thiết bị và phần mền công nghệ, kĩ năng tương tác trên nền tảng công nghệ… Đưa ra những cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn thuyết phục, đề xuất được các giải pháp khắc phục khó khăn tâm lí của học sinh THPT khi học trực tuyến phù hợp với yêu cầu của đổi mới phát triển giáo dục và thực tiễn xã hội hiện nay. Đồng thời, giúp học sinh có những nhận thức, những hiểu biết về cuộc sống, về xã hội với những những quy luật tồn tại và phát triển, trong đó có nhiều biến động, bất thường. Từ đó học sinh biết được mình nên ứng phó như thế nào, có tâm thế, tâm lý như thế nào trước những thay đổi đó cho phù hợp và vượt qua được khó khăn, nghịch cảnh mà không bị nghịch cảnh làm cho tha hóa, không bị gục ngã trước nghịch cảnh. Đề tài hướng đến việc ổn định tâm lý, giúp học sinh cân bằng cuộc sống. HS tập trung hơn vào nhiệm vụ học tập và đạt được kết quả học tập cao hơn, chất lượng cuộc sống của các em không bị ảnh hưởng nhiều bởi dịch bệnh, mang đến những trải nghiệm có ý nghĩa trong cuộc đời của các em. - Nhiệm vụ: + Nghiên cứu các văn bản chỉ đạo của cấp trên về dạy học trong đại dịch covid 19 + Nghiên cứu cơ sở lí luận về tâm lí của học sinh THPT hiện nay + Nghiên cứu cơ sở thực tiễn về khó khăn tâm lí của học sinh và những hạn chế của thực tiễn dạy học trực tuyến hiện nay + Đề xuất các giải pháp khắc phục khó khăn tâm lí của học sinh khi học trực tuyến hiệu quả 1.3. Tính mới của đề tài - Đề tài có kết quả khảo sát và phân tích kết quả khảo sát về thực trạng khó khăn tâm lý HS THPT khi học trực tuyến một cách đầy đủ, hệ thống, khoa học. - Đề tài còn đưa ra những giải pháp cụ thể góp phần khắc phục khó khăn tâm lý của học sinh THPT nói chung và học sinh trường Diễn Châu 3 nói riêng khi học trực tuyến lồng ghép trong công tác chủ nhiệm, công tác giảng dạy, tạo sân chơi lành mạnh online, kết nối với nhà trường, gia đình và xã hội - Đề tài đã góp phần phát triển kĩ năng sống cho học sinh trong việc sống chung với đại dịch. Từ đó phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc trưng từng môn học, lớp học và đặc điểm đối tượng học sinh; bồi dưỡng phương pháp tự học, hứng thú học tập, kỹ năng hợp tác, khả năng tư duy độc lập; phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của người học; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông vào quá trình giáo dục. - Đề tài chú trọng vấn đề ổn định tâm lý cho học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục trong khủng hoảng vì dịch bệnh. 3
- Việc khắc phục khó khăn tâm lý cho học sinh khi học trực tuyến cũng giúp học sinh chủ động trong học tập, hoàn thành mục tiêu, kế hoạch đề ra. Đồng thời, nó cũng sẽ là tiền đề cho việc ứng phó với những biến đổi, bất trắc trong cuộc sống sau này của mỗi học sinh. 1.4. Kế hoạch nghiên cứu Thời gian Nội dung công việc Sản phẩm STT 1 Từ tháng 10/ 2020 - Đọc tài liệu về dạy học trực -Tổng hợp các tài đến tháng 12/2020 tuyến, tâm lý lứa tuổi liệu. - Đọc tài liệu tham khảo về -Các số liệu đã được tâm lý lứa tuổi học sinh xử lý. THPT - Tìm hiểu những khó khăn tâm lý của học sinh THPT khi học trực tuyến 2 Tháng 12/2020 - Trao đổi với đồng nghiệp - Nắm được ý kiến về đề tài của mình. của đồng nghiệp - Tiếp tục tìm hiểu những - Tổng hợp được khó khăn tâm lý của học những khó khăn tâm sinh THPT khi học trực lý của học sinh tuyến THPT khi học trực - Khảo sát thực tế tuyến 3 Từ tháng 01/2021 - Tiến hành thực nghiệm - Viết đề cương đến tháng 01/2022 - Viết phần mở đầu - Viết cơ sở của đề tài 4 Từ tháng 01/2022 - Tiếp tục thực nghiệm - Hoàn thiện phần đến tháng 03/2022 mở đầu, cơ sở đề tài - Viết phần trọng tâm của đề tài: Giải pháp và hiệu quả đề tài 5 Tháng 04/2022 - Thống kê số liệu, khảo sát - Viết phần kết luận thực tiễn và phân tích kết - Hoàn thiện đề tài quả thực nghiệm 4
1.5. Phương pháp nghiên cứu - Nghiên cứu lý thuyết: Nghiên cứu tài liệu về tâm lý, tâm lý lứa tuổi, khó khăn tâm lý của học sinh THPT, học trực tuyến, mục tiêu của giáo dục phổ thông mới, trường học hạnh phúc và những tài liệu có liên quan - Nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp điều tra sư phạm: Tiến hành khảo sát, kiểm tra, thống kê và so sánh kết quả đánh giá qua từng giai đoạn để kiểm chứng các giải pháp khắc phục khó khăn tâm lý của học sinh THPT khi học trực tuyến. + Phương pháp thực nghiệm sư phạm Tiến hành thực nghiêm ở các nội dung: đổi mới các phương pháp dạy học, kĩ thuật tổ chức dạy học, công tác chủ nhiệm, tạo sân chơi trí tuệ online...Từ đó rút ra biện pháp phù hợp, hiệu quả đồng thời nhận ra những biện pháp chưa phù hợp để loại trừ trong quá trình thực hiện đề tài. Đối chiếu kết quả thực nghiệm với lý luận để rút ra những kết luận đúng đắn, khoa học. + Phương pháp thống kê toán học: Thống kê, phân tích, xếp loại các số liệu kết quả học tập của HS 1.6. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng học sinh mà tôi thực hiện khảo nghiệm là học sinh lớp 12 trường THPT Diễn Châu 3, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An trong năm học 2020 – 2021, 2021 - 2022. 5
Phần II. PHẦN NỘI DUNG 2.1. Cơ sở lý thuyết của đề tài 2.1.1. Tâm lý và tâm lý lứa tuổi học sinh THPT Tâm lý là tất cả các hiện tượng tinh thần xảy ra trong đầu óc con người, nó gắn liền và điều hành mọi hành vi, hoạt động của con người. Tâm lý lứa tuổi học sinh THPT:Học sinh THPT là những người ở độ tuổi từ 16 đến 18, đang theo học từ lớp 10 đến lớp 12. Đây là giai đoạn quan trọng của cuộc đời bởi các em đang hình thành và phát triển bản thân một cách mạnh mẽ. Tuổi vị thành niên thường được miêu tả như một giai đoạn khó khăn, tiêu cực, trải qua nhiều giông bão và sự căng thẳng để có thể trưởng thành. Trên thực tế, đây là một giai đoạn phát triển có nhiều sự thay đổi lớn lao về cả tâm lý và sinh lý, là giai đoạn chuyển giao từ thanh thiếu niên thành người trưởng thành. Ở lứa tuổi này các em đã có sự định hình về tư tưởng, tâm lý, là thời kí tự xác định về mặt xã hội, tích cực tham gia vào cuộc sống lao động, học tập để chuẩn bị cho tương lai. Tóm lại, đây là thời kì nhân cách đang trưởng thành tiến tới ổn định. Vì thế, trong giai đoạn này học sinh THPT cần được hỗ trợ, giúp đỡ một cách đặc biệt để có thể phát huy được những mặt mạnh về thể chất và tâm lý, đồng thời hạn chế được những điểm yếu, khắc phục những khó khăn gặp phải. 2.1.2. Học trực tuyến - Khái niệm học trực tuyến:Học trực tuyến là hình thức học tập ở các lớp học trên Internet. Người dạy và người học sẽ sử dụng phần mềm nền tảng học trực 6
tuyến, ứng dụng truyền âm thanh, hình ảnh và các thiết bị thông minh (laptop, smartphone, máy tính bảng,...). Người học thông qua các bài giảng, tài liệu (dưới dạng văn bản, hình ảnh, video…) được giáo viên đưa lên các nền tảng internet để truy cập và học mọi lúc mọi nơi. Bên cạnh đó còn có các khóa học cùng thời gian thực có sự tham gia và tương tác giữa giáo viên và học sinh. - Đặc điểm của phương pháp học trực tuyến + Giảng dạy và học tập thông qua các phần mềm công nghệ thông tin + Có thể kết hợp hình thức nghe – nhìn và tương tác giữa người dạy và người học + Có hoạt động dạy – học, kiểm tra, đánh giá + Người dạy có thể tạo các khóa học và tải các tài liệu (video, văn bản) lên các nền tảng dạy học trực tuyến. + Người học có thể tham gia các khóa học bất cứ lúc nào họ muốn. - Ưu điểm của học trực tuyến:Hình thức học trực tuyến đã và đang thể hiện được những ưu điểm nổi trội như sau: + Hạn chế nguy cơ lây lan dịch bệnh: Việc áp dụng dạy học trực tuyến đã đảm bảo các lớp học vẫn diễn ra theo kế hoạch, giáo viên và học sinh không phải đến lớp nên giảm nguy cơ nhiễm bệnh. + Thúc đẩy tính tự học: Người học có thể chủ động lựa chọn khóa học, tài liệu mình mong muốn và học bất cứ lúc nào, ở đâu. + Ứng dụng công nghệ thông tin vào giáo dục: Giáo viên cần phải trau dồi năng lực, tìm tòi các hình thức giảng dạy mới để thu hút người học. Từ đó, chất lượng giảng dạy được nâng cao. + Bên cạnh đó, nếu tổ chức dạy học trực tuyến tốt có thể thúc đẩy sự sáng tạo, tạo cơ hội cho giáo viên, HS được chủ động tiếp cận nguồn học liệu hữu ích trên Internet để phục vụ việc giảng dạy và học tập. Như vậy, dạy học trực tuyến tạo điều kiện cho học sinh có cơ hội hình thành và phát triển nhiều năng lực như: “Tự chủ và tự học”, “năng lực tin học”, “năng lực công nghệ”, “giải quyết vấn đề và sáng tạo”. - Nhược điểm của học trực tuyến Bên cạnh những ưu điểm trên, học trực tuyến vẫn còn một số nhược điểm như: + Phụ thuộc vào kết nối mạng: Nếu kết nối mạng chậm/mất kết nối mạng, buổi học sẽ bị gián đoạn. Điều này ảnh hưởng đến tâm trạng của người dạy, người học và tiến trình bài giảng. 7
+ Phụ thuộc sự chủ động, tính kỷ luật của người học: Người dạy khó có thể quản lý, kiểm tra đôn đốc việc học của người học. Người học ít có cơ hội trao đổi với người dạy và bạn bè nên giảm hứng thú học tập. Vì thế, dạy học trực tuyến đòi hỏi mỗi người học phải có ý thức tự giác, kỷ luật cao. - Ba hình thức tổ chức dạy học trực tuyến + Thứ nhất là hình thức Dạy học trực tuyến hỗ trợ dạy học trực tiếp. Theo đó, giáo viên có thể cung cấp tài liệu, học liệu, giao nhiệm vụ và giám sát, hướng dẫn học sinh tự học, chuẩn bị cho các hoạt động dạy học trực tiếp. + Hình thức thứ hai là Dạy học trực tuyến kết hợp dạy học trực tiếp. Lúc này, giáo viên giao cho học sinh một số nội dung tự học ở nhà để tăng thời gian luyện tập, thực hành, trải nghiệm làm việc nhóm, thảo luận khi học sinh ở trường. + Hình thức thứ ba là Dạy học trực tuyến thay thế hoàn toàn quá trình dạy học trực tiếp. Theo đó, các hoạt động của tiến trình dạy học được tổ chức thực hiện hoàn toàn thông qua môi trường Internet. Hình thức này chỉ áp dụng khi học sinh không thể đến trường. Đề tài tập trung nghiên cứu giải pháp khắc phục khó khăn tâm lý của HS khi dạy học trực tuyếnkết hợp dạy học trực tiếpvà dạy học trực tuyến thay thế hoàn toàn quá trình dạy học trực tiếp. Nắm bắt được đặc điểm, ưu điểm, nhược điểm và các hình thức học trực tuyến, chúng ta sẽ có những giải pháp phát huy những điểm mạnh và khắc phục những điểm yếu của việc học trực tuyến của học sinh, nhằm khắc phục những khó khăn mà học sinh gặp phải một cách tốt nhất có thể. 2.1.3. Những khó khăn tâm lý của học sinh THPT khi học trực tuyến Trong cuộc sống học đường, học sinh THPT đã gặp rất nhiều khó khăn tâm lý như khó khăn tâm lý trong học tập, hướng nghiệp; trong các mối quan hệ; trong sự phát triển bản thân. 8
Dịch Covid-19 gây ra sang chấn nghiêm trọng, tác động đến tâm lý con người khiến chúng ta dễ mắc phải những vấn đề tâm lý như trầm cảm, lo âu, rối loạn tinh thần. Đối với lứa tuổi học sinh, sau một thời gian dài sống trong các điều kiện hạn chế đi lại, giao tiếp, học tập trực tuyến kéo dài khiến cho các em trở thành nhóm đối tượng dễ mắc phải những vấn đề tâm lý nhất. Các vấn đề tâm lý học sinh gặp phải khi học trực tuyến liên quan đến học tập gồm: Các em học online nhiều (mệt mỏi, đau lưng, mỏi mắt); đường truyền mạng không ổn định; khó tập trung (do tiếng ồn bên ngoài); ngại phát biểu, ngại tương tác với thầy cô trong giờ học, thiết bị học không đảm bảo… Về thể chất, các em thấy bí bách khi ở nhà lâu; chỗ ở chật hẹp; giờ giấc sinh hoạt thất thường (thức khuya, dậy muộn); thiếu không gian vận động; phải ở trong vùng cách ly, phong toả… Liên quan đến xã hội, học sinh nhận thấy đang phải đọc quá nhiều tin tức tiêu cực. Các em lo lắng về tình hình dịch bệnh, tiếp xúc nhiều với các hình ảnh, trường hợp thực tế tổn thương do Covid-19, những hành động tiêu cực, trầm cảm… Trong gia đình, học sinh cảm thấy khó nói chuyện, giao tiếp với bố mẹ; gặp nhiều bất hoà, mâu thuẫn; áp lực trước kỳ vọng của phụ huynh; lo lắng về sức khoẻ của người thân mắc covid hoặc các bệnh lý khác nhưng không được kịp thời hay chu đáo chạy chữa…Cụ thể, những học sinh có bố mẹ, người thân, thậm chí bản thân bị mắc COVID-19 phải sống trong bệnh viện để điều trị hay sống trong các khu cách ly bắt buộc, trong vùng dân cư bị phong tỏa do có F0 thường có phản ứng rất mạnh. Các em có thể có biểu hiện lo âu, sợ hãi, căng thẳng. Một số học sinh có biểu hiện suy giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ, ảnh hưởng đến việc tiếp thu bài học. Ngoài ra, học sinh cũng gặp không ít khó khăn liên quan đến giao tiếp tương tác với bạn bè. Có bộ phận HS dành quá nhiều thời gian cho game, mạng xã hội dẫn đến gặp một số vấn đề như bị lừa đảo, xâm hại, bắt nạt trực tuyến... 2.1.4. Tầm quan trọng của việc khắc phục khó khăn tâm lý của học sinh THPT khi học trực tuyến Từ những khó khăn tâm lý của HS như đã phân tích ở mục 1.3. cho thấy tầm quan trọng của việc khắc phục những khó khăn tâm lí của học sinh THPT khi học trực tuyến: - Giúp HS ổn định tâm lý, cân bằng cuộc sống; - HS tập trung hơn vào nhiệm vụ học tập, đạt được kết quả học tập cao hơn; - Thúc đẩy tính tự học: người học có thể chủ động lựa chọn tài liệu phù hợp, hình thức học thích ứngvà học bất cứ lúc nào, ở đâu ngoài giờ học chính khóa. -Phát huy năng lực ứng dụng công nghệ thông tin như kĩ năng sử dụng các thiết bị công nghệ; cách thức khai thác các ứng dụng phần mền tiện ích hiện đại 9
như zoom, quizizz, azota, padlad, cavan…; cách khai thác các dữ liệu số thông minh trên nền tảng internet… - Thúc đẩy sự sáng tạo trong các phương pháp học, cách thức học của học sinh. Như vậy, khi có những giải pháp khắc phục khó khăn tâm lý cho học sinh khi học trực tuyến có thể mang lại hiệu quả giáo dục rất cao, hình thành và phát triển nhiều năng lực cho học sinh như: “Tự chủ và tự học”, “năng lực tin học”, “năng lực công nghệ”, “giải quyết vấn đề và sáng tạo”. Đây cũng là 4 trong số 10 năng lực cốt lõi mà chương trình giáo dục phổ thông mới đặt mục tiêu hình thành và phát triển cho người học. 2.2. Cơ sở thực tiễn 2.2.1. Thực tiễn về những bài viết, những hoạt động liên quan đến đề tài Thực tế đã có nhiều bài báo liên quan đến đề tài, ví dụ như: - Khắc phục những khó khăn khi dạy học trực tuyến, Báo điện tử Đảng cộng sản Việt Nam, ngày 8/4/2020 - Cách khắc phục khó khăn khi học trực tuyến trong thời đại Covid-19 hoành hành, Trang web Cit edu, 23/11/2021. Bài viết đề cập vắn tắt đến Những khó khăn trong việc học trực tuyến: +Khó khăn đầu tiên là chính giáo viên + Khó khăn đối với học sinh, sinh viên Cách khắc phục khó khăn khi học trực tuyến + Về phía giáo dục + Về phía phụ huynh + Về phía học sinh - 7 giải pháp cho việc dạy học trực tuyến hiệu quả, Báo Thanh niên, 1/9/2021 - Mệt mỏi do học online, thầy - trò mong được hỗ trợ tâm lý, Vnexpress, ngày 17/12/2021 chú trọng tới thực trạng tâm lý học sinh và giáo viên. Bản thân tôi trong thực tiễn năm học 2021 - 2022 đã hướng dẫn cho HS lớp 12D1 thực hiện đề tài này khi dạy học bài Phong cách ngôn ngữ khoa học, nhằm giúp HS làm quen với nghiên cứu khoa học và thực nghiệm về phong cách ngôn ngữ khoa học. Tuy nhiên HS cũng chỉ dừng lại ở các giải pháp chung chung từ nhà trường, gia đình và xã hội. Ở các bài viết trên, có thể nhận định được: *Ưu điểm: Các bài viết nghiên cứu rõ thực trạng. Một số bài có đi sâu phân tích một số yếu tố ảnh hưởng và có đề ra giải pháp. 10
*Tồn tại: Các bài viết phần lớn thiếu phần giải pháp hoặc nếu có cũng chỉ chung chung, đơn giản, chủ yếu là tuyên truyền, định hướng, rất ít những giải pháp cụ thể nên khi thực hiện, áp dụng thì vẫn còn gặp nhiều lúng túng, khó khăn. Như vậy tôi nhận thấy chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về giải pháp khắc phục khó khăn tâm lý cho HS THPT khi học trực tuyến. Đó là "khoảng trống" về lý luận và thực tiễn đòi hỏi đề tài Sáng kiến phải làm rõ. Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ có những đóng góp về lý luận và thực tiễn đối với dạy học trực tuyến trong trường THPT hiện nay. 2.2.2.Thực trạng khó khăn tâm lý HS THPT khi học trực tuyến Thực trạng từ phía nhà trường Ngay từ những ngày đầu tiên chuẩn bị học trực tuyến, nhà trường đã xây dựng hệ thống phòng học zoom và phòng học google meet trên hệ thống LMS địa chỉ https://c3dienchau3.lms.vnedu.vn/ Nhà trường cũng tiến hành khảo sát các lớp về số lượng học sinh sử dụng máy tính/ điện thoại, có mạng hay không có mạng và đã giúp đỡ học sinh bằng hình thức cho mượn máy tính, tặng điện thoại. Tuy nhiên, thiết bị của các em có thể bị hư hỏng hoặc hạn chế trong quá trình học trực tuyến. Hay mạng của các em có hay không có, ổn định hay không ổn định thì nhà trường chưa thể bao quát được. Hơn nữa, dạy học thích ứng với dịch covid nên các kế hoạch của nhà trường như thời khóa biểu, thời gian cho từng tiết, từng buổi, học bù… có sự thay đổi thường xuyên tạo những áp lực không nhỏ về thời gian và sự tiếp nhận kế hoạch của HS. Thêm vào đó, nhà trường chủ yếu quan tâm đến việc dạy của GV. Dạy theo kế hoạch môn, dạy những nội dung chính, các cách đưa tài liệu lên LMS, cách dạy trong zoom, cách dạy trong google meet, cách quản lý phòng học trực tuyến…Và chưa thực sự quan tâm nhiều đến khó khăn tâm lý HS khi học trực tuyến, những khó khăn tâm lý mà HS gặp phải, những giải pháp giúp đỡ HS một cách cụ thể, sâu sát… Thực trạng từ phía giáo viên GV khi dạy trực tuyến cũng ngổn ngang những việc phải lo, phải học, phải trải nghiệm, đặc biệt là thời gian đầu dạy học trực tuyến thay thế cho hình thức học trực tiếp. Đó là làm kế hoạch giảm tải theo chỉ đạo của Bộ, của Sở, của Trường. Học cách sử dụng và quản lý phần mềm zoom, google meet. Học cách đưa tài liệu lên LMS. Soạn giáo án Powerpoint…Tất cả đều có những tình huống ngoài vòng kiểm soát trên không gian mạng. GV gặp không ít khó khăn khi thực hiện hình thức dạy học mới. GV chịu không ít áp lực công việc, áp lực tâm lý trong quá trình dạy học trực tuyến. Bởi vậy, không còn nhiều khoảng trống để quan tâm tới những khó khăn tâm lý của HS, thậm chí còn tạo áp lực tâm lý cho các em mà không hay biết. 11
Tôi đã tiến hành khảo sát 30 GV THPT bằng phương pháp trao đổi, đàm thoại và thu được kết quả như sau: TT Câu hỏi Tỉ lệ lựa chọn (%) Thầy/ cô có gặp khó khăn khi Rất nhiều Tương đối Không gặp 1 dạy trực tuyến không? (27 GV) (03 GV) (0 GV) 90 % 10% 0% Thầy/ cô có quan tâm tới những Rất quan Quan tâm Không quan khó khăn về thiết bị của HS khi tâm tâm học trực tuyến không? 2 (30 GV) (0 GV) 0% (0 GV) 0% 100% Thầy/ cô có quan tâm tới những Rất quan Quan tâm Chưa quan khó khăn tâm lý của HS khi học tâm tâm 3 trực tuyến không? (03 GV) (23 GV) (04 GV) 10% 77% 13% Thầy/ cô đã vận dụng những Đã vận Mới có ý Chưa vận giải pháp để khắc phục khó dụng định vận dụng khăn tâm lý của HS khi học dụng 4 trực tuyến chưa? (05 GV) (11 GV) (10 GV) (Chỉ dành cho những GV có 19.2% 42.3% 38.5% quan tâm tới khó khăn tâm lý của HS) Từ kết quả khảo sát cho thấy, GV khi dạy học TT gặp rất nhiều khó khăn (90%), GV quan tâm tới HS nhiều nhất về thiết bị học tập như điện thoại, máy tính, laptop, mạng, đường truyền; thiết bị có đảm bảo để học TT hết buổi học không, có đủ pin không, có nguy cơ bị cháy nổ không. GV cũng đã quan tâm, lo lắng đến những khó khăn tâm lý của HS nhưng lại ít đưa ra được giải pháp để khắc phục. Thực trạng từ phía học sinh Để tìm hiểu thực trạng, tôi tiến hành khảo sát toàn bộ HS khối 12 trường THPT Diễn Châu 3 và nhận được 504 câu trả lời. Các con số thống kê từ khảo sát cho thấy HS gặp khăn về tâm lý khi học trực tuyến như căng thẳng, lo âu là 54,8%; cảm giác bị cô lập là 43,5%; cảm giác mệt mỏi là 69% 12
Khó khăn về sức khỏe tâm lý cũng ở mức cao, đặc biệt là sức khỏe về mắt là 68,5% HS gặp rất nhiều áp lực tâm lý như áp lực thời gian, bài tập, điểm số, áp lực từ phía gia đình. Trong đó áp lực thời gian là rất lớn, chiếm 65,5%; áp lực điểm số là 48,4%; áp lực bài tập là 28,8%; áp lực từ phía gia đình là 13,3%. 13
HS nếu không có thiết bị học trực tuyến hoặc thiết bị không đảm bảo, gia đình không đủ điều kiện hoặc khó khăn trong việc mua thiết bị cũng mang đến những áp lực khiến HS cảm thấy tự ti. Áp lực về hình ảnh của bản thân khi ở nhà và không gian gia đình khiến nhiều HS không thích/ không mở camera khi học trực tuyến. Có đến 27% HS cảm thấy tự ti, 68,3% cảm thấy bình thường và chỉ có 4,8% cảm thấy tự tin khi mở camera trong lúc học. Mức độ tập trung khi học trực tuyến là: kém tập trung 15,7%, khá tập trung là 70,4%, trong khi đó rất tập trung chiếm tỉ lệ thấp, chỉ có 13,9%. Và có đến 31,5% HS khi học trực tuyến sử dụng mạng xã hội và các trò giải trí khác. Có đến 42,9% HS không nhận được sự hỗ trợ khi gặp khó khăn tâm lý và có đến 66,3% HS mong muốn nhận được sự hỗ trợ. 14
Trong số 504 HS, có 72,4% không thích học trực tuyến và 79,9% HS không muốn tiếp tục học trực tuyến. Riêng 3 lớp 12 tôi trực tiếp dạy năm học 2021-2022 (tổng HS 131)có số lượng thích học trực tuyến là 29,7% (30HS), không thích học trực tuyến là 70,3% (101HS), lo lắng căng thẳng là 55,7%, cảm giác bị cô lập là 51,1%, mệt mỏi 71%, áp lực thời gian 68,7%, áp lực bài tập 48,1%, áp lực điểm số 32,8%, áp lực gia đình 23,7%. 40 35 30 25 Thích học trực tuyến 20 Không thích học trực tuyến 15 10 5 0 Lớp 12A1 Lớp 12D1 Lớp 12D3 100 90 80 70 60 Có 50 Không 40 30 20 10 0 Lo âu, căng thẳng Cảm giác cô lậpMệt mỏi Áp lực thời gian Áp lực bài Áp tậplực điểm Ápsốlực gia đình 15
Qua khảo sát, tôi nhận thấy HS THPT gặp rất nhiều khó khăn tâm lý khi học trực tuyến, đặc biệt là hình thức học trực tuyến thay thế trực tiếp và học trực tuyến kết hợp với trực tiếp. Khi HS chịu nhiều áp lực tâm lý như vậy sẽ dẫn đến những hậu quả khôn lường như: chất lượng học tập giảm sút, sức khỏe tâm lý bị ảnh hưởng, sinh ra nhiều bệnh về mắt, cổ, lưng…rối loạn tâm sinh lý, thậm chí bị trầm cảm, chất lượng cuộc sống của bản thân HS cũng như gia đình và xã hội bị giảm sút… Bởi vậy, thực hiện đề tài, tôi muốn chia sẻ một số kinh nghiệm mà mình đã thực hiện trong quá trình giáo dục để khắc phục những khó khăn tâm lý cho HS THPT nhằm đảm bảo được chất lượng giáo dục, giúp HS khi học trực tuyến bớt lo âu, căng thẳng, mệt mỏi; bớt gặp phải những bệnh lý do rối loạn tâm lý gây ra; giảm bớt áp lực về thời gian, bài tập, điểm số, gia đình, thiết bị học tập; giúp HS tập trung hơn vào việc học, tự tin hơn khi học trực tuyến; HS kịp thời nhận được sự hỗ trợ từ phía GV dạy và GV chủ nhiệm; HS không còn sợ học trực tuyến nữa mà coi việc học trực tuyến là một hình thức học hiệu quả và thú vị. 2.3. Các giải pháp khắc phục khó khăn tâm lý cho HS khi học trực tuyến Cơ sở đề xuất giải pháp -Xuất phát từ thực trạng tâm lý của HS THPT khi học trực tuyến. Những giải pháp đưa ra phải phù hợp với thực trạng tâm lý của HS ở từng thời điểm, ở từng hình thức học trực tuyến, ở từng lớp và từng HS. GV phải có cảm quan, tư duy phân tích tình hình cụ thể để vận dụng giải pháp uyển chuyển, hiệu quả. - Giải quyết được nhu cầu tức thời, giải tỏa được áp lực cho HS kịp thời, đúng lúc, đúng thời điểm, đúng tính chất của sự việc, phù hợp với đặc điểm của HS. - Hướng tới phát triển những phẩm chất và năng lực của HS theo yêu cầu của Chương trình THPT 2018 với 05 phẩm chất và 10 năng lực - Đáp ứng được chủ trương chuyển đổi số phù hợp với xu hướng phát triển xã hội hiện nay. Người thầy cũng thêm vai trò như là một huấn luyện viên khi dẫn dắt, hướng dẫn kỹ năng công nghệ cho học sinh. Nhưng để làm được điều này, giáo viên cũng phải có hiểu biết về sử dụng công nghệ (giao tiếp, biểu đạt thông tin, thiết kế bài học,...). Nếu không, thì vừa làm mệt vừa phản ứng ngược. - Hướng tới tư duy công dân số và an toàn số. Đã xác định dạy học trên trường học công nghệ, không gian thế giới phẳng, thì cần hòa nhập cộng đồng và học cách chịu nhiều sự giám sát hơn so với lớp học an toàn trên trường học trực tiếp. - Đáp ứng mục tiêu giáo dục của trường THPT Diễn Châu 3 16