Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Kinh nghiệm biên soạn thư mục và phát huy hiệu quả thư mục

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:30

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Kinh nghiệm biên soạn thư mục và phát huy hiệu quả thư mục" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đánh giá những ưu điểm và hạn chế của công tác biên soạn thư mục; đề xuất một số giải pháp để công tác biên soạn thư mục ngày càng hoàn thiện, nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu sử dụng của bạn đọc tại Thư viện trường THPT Đô Lương 1.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Kinh nghiệm biên soạn thư mục và phát huy hiệu quả thư mục

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN ……………………………… SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM TÊN ĐỀ TÀI “KINH NGHIỆM BIÊN SOẠN THƯ MỤC VÀ PHÁT HUY HIỆU QUẢ THƯ MỤC” Lĩnh vực: Quản lí (Thư viện) NĂM HỌC: 2023 – 2024
SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT ĐÔ LƯƠNG 1 ……………………………… SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: “KINH NGHIỆM BIÊN SOẠN THƯ MỤC VÀ PHÁT HUY HIỆU QUẢ THƯ MỤC” Lĩnh vực: Quản lí ( Thư viện) Người thực hiện: Nguyễn Thị Vân (Nhân viên 1) Nguyễn Thị Hà Bộ phận: Văn phòng Đơn vị: Trường THPT Đô Lương 1 Số điện thoại: 0986463233 hoặc 0855974950 Email: thuhadl1@gmail.com NĂM HỌC: 2023 – 2024
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ SL Số lượng THPT Trung học phổ thông
MỤC LỤC 1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................................................. 2 2. Mục đich nghiên cứu ........................................................................................................................... 2 3. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................................................... 3 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ........................................................................................................ 3 4.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu ..................................................................................................... 3 4.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu ........................................................................................................ 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................................................... 3 6. Phương pháp nghiên cứu. ................................................................................................................... 3 7. Đóng góp của sáng kiến ...................................................................................................................... 3 PHẦN II. NỘI DUNG ................................................................................................................................ 4 1. Cơ sở lí luận. ........................................................................................................................................ 4 1.1. Lý luận về thư mục trong quản lý thư viện............................................................................... 4 1.2 Lý luận về quản lý và biên soạn thư mục trong thư viện ............................................................. 5 1.3. Lý luận về tài liệu, sách................................................................................................................. 6 2. Cơ sở thực tiễn ..................................................................................................................................... 7 2.1. Thực trạng quản lý thư viện ở trường học ................................................................................... 7 2.2. Thực trạng giáo viên và học sinh trong việc sử dụng tài liệu trong thư viện ............................. 7 2.3. Thực trạng cơ sở vật chất của nhà trường ................................................................................... 7 2.4. Thực trạng công tác biên soạn thư mục của thư viện Trường THPT Đô Lương 1 ................... 7 3. Các giải pháp, biện pháp thực hiện ................................................................................................10 3.1.Điều tra thực trạng .......................................................................................................................10 3.2. Chọn thư mục cần thiết...............................................................................................................10 3.3. Kinh nghiệm biên soạn thư mục.................................................................................................11 3.4. Tuyên truyền thư mục .................................................................................................................15 4. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của giải pháp đề xuất..........................................................17 4.1. Mục đích khảo sát .......................................................................................................................17 4.2. Nội dung và phương pháp khảo sát............................................................................................17 4.3. Đối tượng khảo sát ......................................................................................................................18 4.4. Kết quả khảo sát về tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ......................18 5. Kết quả đạt được ...............................................................................................................................22 5.1. Đối với học sinh và giáo viên ......................................................................................................22 5.2. Đối với công tác quản lý thư viện nhà trường ...........................................................................23
5.3. Khả năng mang lại lợi ích thiết thực của sáng kiến ..................................................................23 PHẦN III. KẾT LUẬN .............................................................................................................................24 1. Kết luận chung...................................................................................................................................24 2. Kiến nghị ............................................................................................................................................24 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................................................................26 1
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Tài liệu là công cụ, phương tiện không thể thiếu được của giáo viên và học sinh trong giảng dạy và học tập. Tài liệu của thư viện ngày càng phát triển phong phú cả về số lượng và chất lượng. Nhu cầu sử dụng tài liệu của giáo viên và học sinh ngày càng cao, nhưng họ gặp khó khăn trong việc tìm kiếm thông tin. Họ cần có sự hướng dẫn, hỗ trợ trong việc tìm kiếm, lựa chọn tài liệu phù hợp với thông tin, yêu cầu của chuyên môn, nhu cầu học tập. Vì vậy công tác thông tin, thư mục trong thư viện trường học có nhiệm vụ sưu tầm, phát hiện, phân tích nội dung những tài liệu đã được lựa chọn rồi sắp xếp chúng thành “thư mục” theo một trình tự khoa học để giới thiệu với bạn đọc giúp cho bạn đọc lựa chọn tài liệu một cách nhanh chóng và hiệu quả. Đối với các em học sinh việc lựa chọn tài liệu bổ ích, nhanh chóng lại càng gặp khó khăn hơn. Bởi sách ra rất nhiều, song các em chưa biết tài liệu nào là bổ ích với việc tiếp thu tri thức và thỏa mãn trí tò mò, ham hiểu biết, mong muốn khám phá thế giới của các em. Chính vì vậy việc biên soạn thư mục để giới thiệu sách với các em là việc hết sức cần thiết và hữu ích. Song nếu có bản Thư mục trong tay các em thì việc lựa chọn sách trở nên dễ dàng hơn. Các em sẽ biết sách bài tập giúp các em củng cố kiến thức đã học. Toán nâng cao giúp các em củng cố và nâng cao kiến thức đã được học…Thông qua các bản thư mục các em còn biết nhà xuất bản nào có uy tín, tác giả nào viết sách có chất lượng để chọn lựa vì còn có sự định hướng của cán bộ thư viện, và thầy cô giáo. Ngoài ra công tác thư mục còn có nhiệm vụ giúp các em học sinh bồi dưỡng hứng thú và thói quen tự học, tự nghiên cứu. Việc tìm hiểu thư mục để có thể tự tìm sách đọc theo ý thích làm các em hứng thú hơn với việc đọc sách. Các em thấy tự hào và tự tin hơn các em sẽ độc lập suy nghĩ và rèn luyện việc tự học. Ngoài các hình ảnh mà cán bộ thư viện sao chụp từ tác phẩm đưa vào Thư mục còn có sự trích dẫn nội dung tác phẩm bằng các câu hỏi gợi ý lôi kéo cuốn hút các em tìm hiểu tác phẩm. Từ công việc đó vừa làm tốt công tác bạn đọc vừa rèn luyện các em học sinh một số thói quen, kỹ năng cần thiết như thói quen tự học, kỹ năng đọc, hiểu tác phẩm do đó công tác thư mục cần nghiêm túc thực hiện nhiệm vụ biên soạn thư mục sách để phục vụ nhu cầu học tập và rèn luyện, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức của các em. Chính vì vậy với công tác thư viện nhiều năm tôi đưa ra đề tài: “Kinh nghiệm biên soạn thư mục và phát huy hiệu quả thư mục” để phục vụ bạn đọc tốt hơn. 2. Mục đich nghiên cứu - Thứ nhất, đánh giá những ưu điểm và hạn chế của công tác biên soạn thư mục. Thứ hai, đề xuất một số giải pháp để công tác biên soạn thư mục ngày càng hoàn 2
thiện, nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu sử dụng của bạn đọc tại Thư viện trường THPT Đô Lương 1. 3. Đối tượng nghiên cứu - Tìm hiểu về các loại sách - Tìm hiểu về thư mục và các biên soạn thư mục - Nhu cầu sử dụng của toàn thể cán bộ, giáo viên và học sinh trường THPT Đô Lương 1 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 4.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Kinh nghiệm biên soạn thư mục và phát huy hiệu quả thư mục phục vụ dạy học trong thư viện trường THPT. 4.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu ở một số trường THPT trên địa bàn huyện Đô Lương tỉnh Nghệ An. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Khảo sát thực trạng công tác thư mục tại Thư viện trường THPT Đô Lương 1 - Điều tra nhu cầu sử dụng sách, tài liệu tham khảo của thầy cô giáo và học sinh tại Thư viện trường THPT Đô Lương 1. - Đánh giá những ưu điểm và hạn chế của công tác biên soạn thư mục. - Đề xuất một số giải pháp để công tác biên soạn thư mục ngày càng hoàn thiện, nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu sử dụng của bạn đọc, nâng cao chất lượng dạy và học tại Thư viện trường THPT Đô Lương 1. 6. Phương pháp nghiên cứu. - Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu thư mục trong quản lý thư viện, nghiên cứu về quản lý và biên soạn thư mục trong thư viện trường học. Lý luận về tài liệu và sách giáo khoa. - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp điều tra dành cho 2 đối tượng là thầy cô giáo và học sinh về lượt mượn trả tài liệu và phương pháp lựa chọn tài liệu tham khảo tại thư viện trường. + Phương pháp thống kê sử dụng phần mềm biểu đồ so sánh kết quả đối chứng. 7. Đóng góp của sáng kiến Sáng kiến góp phần khẳng định vị trí, tầm quan trọng của việc biên soạn thư mục và phát huy hiệu quả thư mục của thư viện góp phần nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường. 3
Sáng kiến đã đánh giá một phần về thực trạng mượn trả tài liệu theo nhu cầu bạn đọc tại thư viện trường chưa khoa học, hệ thống và hợp lí. Chính vì vậy việc biên soạn thư mục trở thành một vấn đề cấp bách trong nhu cầu tra cứu thông tin của bạn đọc, đồng thời cũng là vấn đề quan trọng trong công tác quản lý tài liệu Thư viện cũng như việc xây dựng các kế hoạch hoạt động của Thư viện. Thông qua đề tài, tôi đã đưa đến cho các em những kiến thức bổ ích góp phần nâng cao chất lượng dạy, học. Các em đã thật sự hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của thư viện, chăm học và đọc sách hơn. Giúp thầy cô giáo và học sinh hứng thú hơn khi đến với thư viện để lựa chọn tài liệu phù hợp, nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường. Rèn luyện và phát triển cho các em kỹ năng đọc và lựa chọn tài liệu tham khảo phù hợp phục vụ cho nhu cầu học tập và nghiên cứu. PHẦN II. NỘI DUNG 1. Cơ sở lí luận. 1.1. Lý luận về thư mục trong quản lý thư viện Để phục vụ cho công tác giảng dạy và học tập của giáo viên và học sinh trong nhà trường, công cụ chủ yếu vẫn là sách, báo. Sách, báo chỉ có thể quản lý tốt và phát huy được tác dụng tích cực của nó trên cơ sở tổ chức tốt công tác thư viện. Điều 1: Chương I Quyết định 61/1998/QĐ/BGD&ĐT về quy chế tổ chức và hoạt động thư viện trường phổ thông cũng đã nhấn mạnh: “Thư viện trường phổ thông là một bộ phân cơ sở vật chất trọng yếu, trung tâm sinh hoạt văn hóa khoa học của nhà trường. Thư viện góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy của giáo viên. Bồi dưỡng kiến thức cơ bản về khoa học thư viện và xây dựng thói quen tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, tạo cơ sở từng bước thay đổi phương pháp dạy và học, tham gia tích cực vào việc bồi dưỡng tư tưởng chính trị và xây dựng nếp sống văn hóa mới cho các thành viên của nhà trường. Thư viện còn giúp các em học sinh xây dựng phương pháp học tập và phong cách làm việc khoa học, biết sử dụng sách, báo thư viện”. Trong quản lý thư viện, thư mục đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức và tiếp cận tài liệu. Dưới đây là một số lý luận về vai trò của thư mục trong quản lý thư viện: + Tổ chức: Thư mục giúp tổ chức tài liệu theo một cấu trúc logic, giúp người sử dụng dễ dàng tìm kiếm và truy cập thông tin. Bằng cách phân loại tài liệu vào các thư mục theo chủ đề, tác giả, hoặc loại hình, thư viện có thể tạo ra một hệ thống sắp xếp có trật tự. + Truy cập dễ dàng: Thư mục giúp người sử dụng dễ dàng tìm kiếm tài liệu mà họ cần thông qua việc duyệt qua các thư mục và tìm kiếm theo từ khóa liên quan. Điều này tạo ra một trải nghiệm truy cập thông tin hiệu quả và thuận tiện. 4
+ Quản lý tri thức: Thư mục không chỉ là nơi lưu trữ tài liệu mà còn là công cụ quản lý tri thức. Bằng cách tổ chức tài liệu vào các thư mục phù hợp, thư viện có thể xây dựng một kho tri thức mạnh mẽ, giúp người sử dụng dễ dàng tiếp cận và áp dụng thông tin một cách hiệu quả. + Bảo quản và bảo mật: Thư mục cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo quản và bảo mật tài liệu. Bằng cách xác định quyền truy cập vào các thư mục cụ thể, thư viện có thể đảm bảo rằng chỉ những người được ủy quyền mới có thể truy cập vào tài liệu quan trọng. + Mở rộng và mở cửa: Thư mục có thể được thiết kế để dễ dàng mở rộng khi cần thiết. Khi thư viện mở rộng hoặc thay đổi cấu trúc tổ chức, việc điều chỉnh và mở rộng các thư mục có thể giúp đảm bảo rằng hệ thống vẫn hoạt động một cách hiệu quả và tiện lợi. + Tiết kiệm thời gian và tài nguyên: Việc tổ chức tài liệu vào các thư mục phù hợp giúp tiết kiệm thời gian cho người sử dụng khi tìm kiếm thông tin. Thay vì phải lục lọi qua hàng trăm tài liệu không có tổ chức, họ chỉ cần tập trung vào các thư mục cụ thể liên quan đến chủ đề hoặc loại tài liệu mà họ quan tâm. Tóm lại, thư mục đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức, truy cập, và quản lý tài liệu trong quản lý thư viện. Bằng cách sử dụng thư mục một cách hiệu quả, thư viện có thể cung cấp cho người sử dụng một trải nghiệm truy cập thông tin thuận tiện và hiệu quả 1.2 Lý luận về quản lý và biên soạn thư mục trong thư viện Quản lý và biên soạn thư mục trong thư viện là quá trình quan trọng trong việc tổ chức và cung cấp thông tin cho người sử dụng. Dưới đây là một số lý lẽ về quản lý và biên soạn thư mục trong thư viện: Tổ chức thông tin: Thư mục được sử dụng để tổ chức thông tin thành các nhóm logic và có cấu trúc, giúp người sử dụng dễ dàng tìm kiếm và truy cập tài liệu. Quản lý thư mục đòi hỏi sự hiểu biết sâu rộng về nội dung và người sử dụng để xây dựng các thư mục phản ánh được nhu cầu thông tin của họ. Xây dựng hệ thống phân loại: Quản lý thư mục đôi khi liên quan đến việc xây dựng hệ thống phân loại tài liệu, bao gồm cả việc xác định các danh mục, nhãn, hoặc mã phân loại để gắn với các tài liệu. Việc này đòi hỏi sự phân tích cẩn thận về mối quan hệ giữa các chủ đề, loại hình, và đối tượng để xác định cách phân loại tài liệu một cách hợp lý. Tiêu chuẩn hóa và thống nhất: Quản lý thư mục cần phải tuân thủ các tiêu chuẩn và quy định về cách đặt tên, cấu trúc, và phân loại thư mục để đảm bảo tính thống nhất và dễ dàng quản lý. Việc này giúp người sử dụng dễ dàng hiểu và sử dụng hệ thống thư mục một cách hiệu quả. Đánh giá và cải tiến: Quản lý thư mục cũng đòi hỏi việc liên tục đánh giá và cải tiến hệ thống thư mục để phản ánh các thay đổi trong nhu cầu thông tin của người 5
sử dụng và phát triển của lĩnh vực kiến thức. Việc này có thể bao gồm việc thêm mới, điều chỉnh hoặc loại bỏ các thư mục không còn phù hợp. Bảo mật và quyền truy cập: Trong quản lý thư mục, việc áp dụng các biện pháp bảo mật và quản lý quyền truy cập là rất quan trọng để bảo vệ thông tin và tài liệu quan trọng. Quản lý thư mục cần xác định rõ ràng ai được phép truy cập vào các thư mục và tài liệu, và thiết lập các cơ chế bảo mật phù hợp. Tóm lại, quản lý và biên soạn thư mục trong thư viện là quá trình đòi hỏi sự hiểu biết sâu rộng về nội dung thông tin, người sử dụng, và tiêu chuẩn quản lý thông tin. Bằng cách thực hiện một cách cẩn thận và có kế hoạch, thư viện có thể xây dựng và duy trì một hệ thống thư mục hiệu quả và dễ sử dụng. 1.3. Lý luận về tài liệu, sách Tài liệu và sách đóng vai trò quan trọng trong việc truyền đạt, lưu trữ và chia sẻ thông tin trong xã hội. Dưới đây là một số lý luận về tầm quan trọng của tài liệu và sách: Ghi chép và truyền đạt kiến thức: Tài liệu và sách là phương tiện chính để ghi chép và truyền đạt kiến thức từ thế hệ này sang thế hệ khác. Chúng chứa đựng thông tin từ nhiều lĩnh vực khác nhau như khoa học, văn học, lịch sử, nghệ thuật và nhiều lĩnh vực khác, giúp truyền đạt và lưu giữ kiến thức con người. Phát triển cá nhân và giáo dục: Sách là công cụ quan trọng để phát triển cá nhân và học hỏi. Chúng cung cấp kiến thức, thông tin và ý tưởng mới, giúp người đọc mở rộng kiến thức và hiểu biết của mình về thế giới xung quanh. Tiếp cận thông tin: Sách cung cấp một phương tiện cố định và dễ truy cập để tiếp cận thông tin. Người đọc có thể dễ dàng tìm kiếm, đọc và tham khảo thông tin từ sách một cách thuận tiện, ngay cả khi không có kết nối internet. Bảo tồn văn hóa và lịch sử: Sách đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và truyền bá văn hóa và lịch sử của một dân tộc hoặc quốc gia. Các tác phẩm văn học, lịch sử và nghệ thuật trong sách giúp thế hệ sau hiểu và đánh giá cao giá trị văn hóa và lịch sử của quốc gia mình. Thúc đẩy tư duy sáng tạo và phê phán: Sách thường chứa đựng nhiều ý tưởng, quan điểm và ý kiến khác nhau, thúc đẩy người đọc phát triển tư duy sáng tạo và khả năng phê phán. Điều này giúp tạo ra một xã hội năng động và phát triển. Giải trí và giảm căng thẳng: Sách cũng đóng vai trò trong việc giải trí và giảm căng thẳng. Đọc sách có thể là một hoạt động thư giãn và tạo cảm giác thoải mái, giúp người đọc thư giãn sau một ngày làm việc căng thẳng. Tóm lại, tài liệu và sách không chỉ là các phương tiện để truyền đạt thông tin mà còn là công cụ quan trọng để phát triển kiến thức, bảo tồn văn hóa và thúc đẩy sự phát triển cá nhân. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và phát triển xã hội. 6
2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Thực trạng quản lý thư viện ở trường học Trong thực tế, do nhiều nguyên nhân, cán bộ thư viện chưa làm được công việc đó, do vậy độc giả đến với thư viện tìm đọc tác phẩm có tính ngẫu nhiên và tự phát nên mất nhiều thời gian và kém hiệu quả. Hơn nữa việc biên soạn thư mục có chất lượng đòi hỏi cán bộ thư viện phải học hỏi tìm tòi, đầu tư một cách công phu đồng thời phải có sự chỉ đạo và giúp đỡ kịp thời từ Ban giám hiệu nhà trường, có thế thư mục mới thật sự là chiếc cầu nối, là sợi chỉ gắn kết thư viện với độc giả. Do đó ngoài việc tham mưu với ban giám hiệu để thường xuyên nâng cấp cơ sở vật chất, bổ sung sách, báo ..... tôi đã tập trung cho hoạt động giới thiệu thư mục, đặc biệt là đã tập trung nghiên cứu và thực nghiệm có kết quả công tác biên soạn và phát huy hiệu quả thư mục qua đề tài “Kinh nghiệm biên soạn và phát huy hiệu quả thư mục trong thư viện trường học.” . Tuy nhiên không có khó khăn nào là không khắc phục được nếu có sự cố gắng, yêu nghề của người cán bộ thư viện và cả sự đồng lòng của toàn trường 2.2. Thực trạng giáo viên và học sinh trong việc sử dụng tài liệu trong thư viện Một số giáo viên và học sinh có thể không hiểu rõ về tất cả các nguồn tài nguyên mà thư viện cung cấp. Điều này có thể dẫn đến việc họ chỉ tìm kiếm và sử dụng một phần nhỏ của tài nguyên có sẵn. Giáo viên và học sinh chưa có thói quen đọc và tra cứu thư mục, số lượng sách còn hạn chế, số lượng thư mục ít ỏi chỉ mang tính chất khái quát, chưa cụ thể. Mức độ hỗ trợ từ phía thư viện cũng quan trọng. Nếu thư viện cung cấp các dịch vụ như hướng dẫn tìm kiếm, đặt sách, hoặc tư vấn về tài liệu, giáo viên và học sinh sẽ có khả năng sử dụng tài nguyên thư viện một cách hiệu quả hơn. Sự ủng hộ và thúc đẩy từ phía nhà trường cũng quan trọng trong việc khuyến khích giáo viên và học sinh sử dụng tài liệu trong thư viện. Điều này có thể bao gồm việc tích cực quảng cáo về các nguồn tài nguyên thư viện và đề xuất các hoạt động sử dụng tài liệu trong quá trình học tập 2.3. Thực trạng cơ sở vật chất của nhà trường Không gian thư viện chưa đủ rộng rãi, và tài nguyên hạn chế. Diện tích khuôn viên nhà trường chưa đáp ứng yêu cầu. Sở dĩ có sự bất cập nêu trên vì điều kiện kinh phí còn hạn chế, vốn tài liệu chưa có sự chọn lọc phù hợp theo tiêu chuẩn của Bộ vì nguồn bổ sung chính là sách nhà nước tài trợ (nguồn sách này có chọn lọc về nội dung nhưng hạn chế về số lượng)…dẫn đến viện biên soạn thư mục hạn chế. 2.4. Thực trạng công tác biên soạn thư mục của thư viện Trường THPT Đô Lương 1 Năm 2018 tôi đảm nhận phụ trách Thư Viện, tôi nhận thấy công tác biên soạn thư mục chưa thực sự được quan tâm. Việc biên soạn thư mục chưa được tiến hành, giáo viên chỉ mượn sách nghiệp vụ, sách giáo khoa cần thiết cho việc giảng dạy hàng ngày. Mỗi khi giáo viên muốn mượn sách tham khảo thì lại nhầm với sách nghiệp 7
vụ, hoặc phải lục lọi tìm khá lâu mới được. Học sinh chưa được mượn sách dù sách tham khảo trong kho có nhiều. Như vậy việc tìm thông tin của giáo viên và học sinh trong trường chưa khoa học, chưa có hệ thống, chưa được quan tâm triệt để. Chính vì vậy việc biên soạn thư mục trở thành một vấn đề cấp bách trong nhu cầu tra cứu thông tin của bạn đọc, đồng thời cũng là vấn đề quan trọng trong công tác quản lý tài liệu Thư viện cũng như việc xây dựng các kế hoạch hoạt động của Thư viện. a. Thuận lợi – Khó khăn * Thuận lợi Thư Viện được cơ cấu ở một vị trí khá thuận lợi cho việc qua lại của giáo viên và học sinh khi đến thư viện tham khảo sách. Ban giám hiệu có tinh thần trách nhiệm cao, có kinh nghiệm quản lý, làm việc khoa học sáng tạo. - Được sự quan tâm, chỉ đạo kịp thời của các cấp lãnh đạo, nhằm nâng cao chất lượng dạy và học - Có hội đồng sư phạm nhiệt tình, có tinh thần cầu tiến, chuyên môn vững vàng, nhiều kinh nghiệm - Thư viện luôn thực hiện đúng chỉ đạo của các cấp lãnh đạo - Cán bộ thư viện có tinh thần cầu tiến, luôn học hỏi trau dồi kiến thức, nâng cao trình độ nghiệp vụ. - Đặc biệt thư viện đã kết nối thành công phân hệ quản lý thư viện, nhằm hỗ trợ cho công tác chuyên môn. - Thư viện đã thực hiện tốt 4 chức năng cơ bản của mình, nhờ có sự phối hợp của toàn trường. - Số lượng tài liệu phong phú về chủng loại - Đã xữ lý tài liệu theo đúng quy trình: Bổ sung – Đăng ký – Mô tả - Phân loại – Xếp giá – Tổ chức được mục lục dạng sách. - Đã biên soạn được một số thư mục phục vụ tốt công tác giảng dạy và học tập. * Khó khăn: - Cơ sở vật chất còn thiếu thốn, còn thiếu về phòng đọc, một số vật dụng phục vụ cho Thư Viện còn thiếu - Bạn đọc là học sinh chủ yếu học hai ca nên thời gian hạn hẹp, nhiều em có hoàn cảnh khó khăn việc đi lại không thuận tiện, nhà ở xa trường. - Kinh phí hạn hẹp nên một số đầu sách như: Sách pháp luật, sách đạo đức, kỹ năng sống... còn hạn chế - Trong quá trình biên soạn thư mục còn có nhiều ý kiến khác nhau nên cán bộ thư viện rất khó khăn trong khi lựa chọn tài liệu chủ điểm. 8
- Kinh phí đầu tư cho công tác biên soạn thư mục còn hạn chế. b. Thành công và hạn chế * Thành công: - Thư viện trường THPT Đô Lương 1 thành lập và phát triển như hiện nay, được sự quan tâm của ban giám hiệu nhà trường đã tạo mọi điều kiện thuận lợi từ cơ sở vật chất cho đến kinh phí để thư viện hoạt động. - Với mọi cơ quan thông tin thư viện hoạt động công cộng thì Thư viện trường học là một trong những loại hình Thư viện không thể thiếu. Thư viện đã đảm nhận chức năng, nhiệm vụ rất quan trọng là lưu giữ cung cấp sách, báo, tạp chí, tư liệu thiết thực cho nhà trường. Cho nên Thư viện trường THPT Đô Lương 1 đã và đang thực hiện hướng đi, chiến lược to lớn cho nền giáo dục của xã hội nói chung và toàn trường nói riêng, đó chính là khuynh hướng mà Thư viện đặt ra trước mắt là hoàn thiện nhân cách của con người, hỗ trợ trong quá trình học tập của các em để từ đó hình thành con người mới - Thư viện đã tiến hành biên soạn được một số thư mục phục vụ đắc lực cho việc dạy và học - Với việc làm cụ thể đó tôi đã dẫn dắt các em đi tìm thông tin bổ ích bổ sung cho kiến thức của các em. Các em chăm đến thư viện hơn, chăm đọc sách hơn. Và thật cảm động sau mỗi giờ ra chơi các em lại quây quần bên tôi yêu cầu tôi tìm sách cho các em mượn đọc: * Hạn chế: - Số lượng thư mục chưa thực sự phong phú - Việc biên soạn thư mục còn gặp khó khăn. - Nguồn kinh phí hàng năm cấp cho thư viện còn hạn chế c. Mặt mạnh, mặt yếu * Mặt mạnh: - Cán bộ thư viện với mức lương còn thấp nhưng vẫn thể hiện lòng yêu nghề của mình, lòng nhiệt huyết hăng say của người cán bộ thủ thư luôn coi công việc là hàng đầu. - Việc biên soạn thư mục được thực hiện thường xuyên, liên tục. - Tổ công tác thư mục nhiệt tình, am hiểu. - Giáo viên và học sinh nhận thức rõ về tầm quan trọng của thư mục. Áp dụng thành công vào việc giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh. * Mặt yếu: 9
- Một số giáo viên và học sinh chưa nhận thức được tầm quan trọng của thư mục. Nên cán bộ thư viện rất khó khăn trong việc hướng dẫn và tuyên truyền thư mục. - Số lượng thư mục đưa ra phục vụ thường bị giây bẩn. Vì một số em chưa thực sự có ý thức trong việc sử dụng thư mục. 3. Các giải pháp, biện pháp thực hiện 3.1.Điều tra thực trạng a. Số lượng sách trong thư viện: Qua điều tra thực tế, chúng tôi thống kê số lượng sách hiện có trong thư viện là: 2357 bản, tập trung một số nhóm như sau: - Sách giáo khoa : 867 (bản) - Sách nghiệp vụ giáo viên : 539 (bản) - Sách tham khảo : 875 (bản) - Sách đạo đức : 46 (bản) - Sách pháp luật : 30 (bản) b. Hiệu quả công tác bạn đọc trong những năm qua Trong cán bộ, giáo viên, công nhân viên: Phần lớn giáo viên mượn sách giáo khoa và nghiệp vụ chiếm khoảng 100%. Còn sách tham khảo phục vụ dạy học vẫn chiếm số lượng lớn nhưng chỉ mượn ở thời điểm dạy bồi dưỡng học sinh giỏi ...Ngoài ra rất ít mượn các loại sách khác như sách về pháp luật, Bác Hồ, sách về thầy giáo, về phụ nữ, tin học, khoa học đời sống, văn học ... tỷ lệ mượn chỉ đạt 6 - 8% hằng năm. Trong học sinh : Hầu hết các em thích mượn các loại truyện có nhiều hình ảnh, rất ít mượn các loại sách tham khảo như: Sách viết về quê hương, đất nước, về những danh lam thắng cảnh ...sách dày mà có nhiều chữ, sách nhiều tập ...thì các em học sinh không thích đọc. Từ thực tế đó, để đáp ứng những nhiệm vụ trên người cán bộ thư viện phải thường xuyên học tập mở rộng kiến thức, dám nghĩ, dám làm, phát huy tác dụng của công việc thực tiễn đến bạn đọc và nhất là phải thường xuyên biên soạn thư mục về những nội dung, về các chuyên đề mà bạn đọc ít quan tâm, thường xuyên giới thiệu sách, điểm sách với bạn đọc để ngày càng thu hút số lượt bạn đọc đến thư viện ngày một nhiều hơn . 3.2. Chọn thư mục cần thiết Sách trong kho có nhiều chủng loại nên trong thời gian ngắn không thể giới thiệu được do đó chỉ giới thiệu theo từng thời điểm và theo yêu cầu của bạn đọc một cách có hệ thống. Chúng tôi chọn giới thiệu trong 2 năm như sau: * Năm học 2021 - 2022 biên soạn: 10
- Thư mục bồi dưỡng học sinh giỏi Toán 10,11,12 - Thư mục bồi dưỡng học sinh giỏi Ngữ văn 10,11,12 - Thư mục giáo dục truyền thống tôn sư trong nhà trường - Thư mục Hồ Chí minh... Chúng tôi biên soạn thư mục trên xuất phát từ nhu cầu của học sinh, giáo viên trong nhà trường là phải đầu tư duy trì và nâng cao chất lượng mũi nhọn. Trong đó chú trọng học sinh giỏi Ngữ văn và Toán, với số lượng sách nâng cao khá phong phú sẵn có nên chúng tôi biên soạn thư mục bồi dưỡng học sinh giỏi Ngữ văn - Toán THPT Thư mục giáo dục truyền thống tôn sư trong nhà trường nhằm đề cao phẩm chất, nhân cách, kinh nghiệm của một số thầy giáo tiêu biểu như Thầy giáo kiệt xuất Chu Văn An, cô giáo Thanh,... * Năm học 2022 - 2023 biên soạn - Thư mục giới thiệu sách “Chuyên đề Hóa học THPT” - Thư mục giới thiệu sách “Chuyên đề Vật lý THPT” -Thư mục sách pháp luật: Đang biên soạn, chuẩn bị ra mắt bạn đọc. Đây là tập hợp sách nói về các loại luật. Gồm 30 bản sách trong đó có một số sách tiêu biểu như: + Luật giáo dục. + Luật cán bộ công chức + Luật phòng cháy, chữa cháy + Luật hôn nhân và gia đình + Luật thi đua khen thưởng + Luật khiếu nại tố cáo + Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em + Luật bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội + Luật thanh tra... 3.3. Kinh nghiệm biên soạn thư mục Quy trình của việc biên soạn có nhiều công đoạn, ở đây tôi chỉ chú trọng nhấn mạnh một số nội dung trọng tâm sau: Chọn đề tài; Lập đề cương; Lựa chọn tài liệu; Mô tả tài liệu; Viết dẫn giải nội dung; Sắp xếp tài liệu; Lập bảng tra cứu; Viết lời đề tựa; Biên tập. a)Chọn đề tài: Đây là bước đầu tiên và quan trọng trong biên soạn thư mục. Đề tài thư mục phải phản ánh những vấn đề cấp thiết nhất, phục vụ trực tiếp cho nhiệm vụ giảng dạy và 11
học tập trong nhà trường. Cán bộ thư mục cần nắm bắt những đề tài mà nghành giáo dục đang quan tâm như: Thay sách giáo khoa mới, chất lượng giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học....để từ đó lựa chọn những đề tài thư mục cần thiết nhất. Đề tài thư mục có thể do cán bộ thư viện dự thảo, hoặc phát hiện trong quá trình phục vụ. Đề tài thư mục có thể được xây dựng thông qua hỏi ý kiến giáo viên... Phạm vi đề tài phải xem xét về mức độ quan tâm của bạn đọc và số lượng tài liệu có đủ hay không ? đề tài thư mục có thể bao quát rộng hoặc hẹp. b)Lập đề cương: Phải dự tính trước về nội dung sách, lập ra hướng giải quyết và kế hoạch tiến hành. Với đối tượng giáo viên và học sinh ở trường tiểu học chưa có thói quen đọc sách của thư viện nên chúng tôi chọn lọc những sách hay, sách không dày nhưng hàm lượng thông tin cao. Trong đề cương, trước hết phải xác định rõ đề tài, mục đích biên soạn và ý nghĩa sử dụng. Đề tài thư mục phải là những vấn đề mới mẽ, quan trọng, cần thiết đối với bạn đọc, có nghĩa là phải trả lời được câu hỏi: Tại sao biên soạn thư mục ? Nội dung của đề tài gồm những vấn đề gì ? Ý nghĩa của đề tài ? Thư mục được biên soạn cho giáo viên hay cho học sinh ? Bạn đọc sử dụng thư mục vào mục đích gì ?. Trong đề cương cũng phải xác định phạm vi đề tài, quy định thời gian của tài liệu, quy định hình thức xuất bản...trong đề cương phải vạch ra kế hoạch tiến hành như thế nào cho phù hợp. Bởi vì đề cương là những vấn đề dự tính trước về nội dung và hình thức, giải pháp thực hiện, vì vậy đề cương càng rõ ràng, tỉ mỉ thì khi thực hiện càng rõ ràng và thuận lợi. c) Lựa chọn tài liệu Lựa chọn tài liệu là khâu có tính chất ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng của bản thư mục, lựa chọn những tài liệu phù hợp đối tượng sử dụng, tránh tình trạng bỏ sót những tài liệu có giá trị đưa vào những tài liệu không cần thiết làm hạn chế tác dụng của thư mục. Tài liệu đưa vào bản thư mục có thể là một cuốn sách riêng biệt, có thể chỉ là một phần, một chương của cuốn sách hoặc là bài viết được trích trong các tác phẩm định kỳ...trong quá trình tìm tài liệu, phải trực tiếp xem xét, tìm hiểu nội dung tài liệu. - Xem lời đề tựa, mục lục và các yếu tố xuất bản - Xem lướt qua toàn bộ ấn phẩm - Chú ý đọc kỹ những phần quan trọng... d) Mô tả tài liệu Cần nêu lên được nét đặc trưng của ấn phẩm nhằm nhận dạng thông tin và tìm tin đối với bạn đọc 12
Yếu tố mô tả trong thư mục được trình bày theo sơ đồ sau: Họ và tên tác giả. Tên tài liệu: Phụ đề .- những chi tiết xuất bản .- số trang. hình bản. Ví dụ 1: Lê Văn Viết. Cẩm nang nghề thư viện .- H. : Văn hóa – thông tin, 2009.- 630tr ; 21cm Ví dụ 2: Lê Qúy Đôn. Nhà thư viện thư mục học Việt Nam thế kỹ 18/ Lê Qúy Đôn .- H. : Văn hóa – thông tin, 1995 .- 167tr. : ảnh ; 19cm. đ) Viết dẫn giải nội dung: Mang tính quyết định hiệu quả, bạn đọc có cảm hứng tìm tài liệu và buộc mượn hay không là do tác dụng của việc viết dẫn giải gợi sự hứng thú và hướng dẫn độc giả đọc sách, báo. Qua một số biện pháp như: Lấy kết quả của tài liệu giới thiệu trước nhưng đây mới chỉ là kết quả khép kín. Ngoài ra cần đặt câu hỏi ngầm . Đánh giá tài liệu, nêu được những nét độc đáo, hấp dẫn của tài liệu cũng như tầm quan trọng của tác phẩm. e) Sắp xếp tài tiệu: Sắp xếp toàn bộ tài liệu trong thư mục Sắp xếp tài liệu giữa các phần . Sắp xếp tài liệu trong từng phần... f) Lập bảng tra cứu Bảng tra cứu là “chìa khóa” của một bản thư mục, giúp bạn đọc tìm tài liệu trong thư mục một cách dễ dàng, nhanh chóng mà không phải đọc từng trang của bản thư mục. Bảng tra cứu tên tác giả Bảng tra cứu tên tác phẩm Bảng tra theo chủ đề Theo thời gian xuất bản... Các cột bảng tra cứu: Gồm các thông tin sau: + Stt; Tên tác giả của tài liệu; Số thứ tự biểu ghi thư mục; Số trang có biểu ghi; Ghi chú g) Viết lời đề tựa: - Lời đề tựa viết ngắn gọn, lời văn trong sáng, rõ ràng, dễ hiểu. - Khi giới thiệu thư mục với độc giả, lời tựa phải khái quát được toàn bộ bảng thư mục, hiểu được mục đích biên soạn thư mục ý nghĩa của đề tài và đối tượng phục vụ 13
- Lời giới thiệu giúp bạn đọc hiểu được mục đích ý nghĩa của đề tài. Vì vậy với công việc này tôi cùng với các đồng chí có năng khiếu văn học tập trung ý kiến, lựa chọn hành văn trong sáng, mạch lạc, giản dị, gần gũi dễ hiểu để giới thiệu thư mục với các em tạo cho các em sự tò mò muốn khám phá. - Sau đó kiểm tra kỹ lưỡng toàn bộ các công việc đã làm xem có gì cần bổ sung, sửa chữa. Đảm bảo thư mục có nội dung và hình thức tốt đẹp tới bạn đọc. - Còn thư mục được đóng thành sách giới thiệu cho các em học sinh được treo lên bảng… Ví dụ:  Thư mục bồi dưỡng học sinh giỏi Toán THPT LỜI GIỚI THIỆU Ước mơ trở thành học sinh giỏi là một ước mơ chính đáng của học sinh, bồi dưỡng học sinh giỏi là một nhiệm vụ quan trọng của trường THPT hiện nay. Nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Toán - Ngữ văn , đáp ứng yêu cầu của giáo viên và học sinh, thư viện nhà trường biên soạn thư mục “Bồi dưỡng học sinh giỏi Toán THPT” và “Bồi dưỡng học sinh giỏi Ngữ văn THPT”để các thầy cô và em học sinh tham khảo. Khi nghiên cứu sách ở thư mục này, hy vọng nó sẽ đem lại cho thầy cô giáo và các em học sinh nhiều điều bổ ích, thiết thực trong việc học Toán - Ngữ văn cũng như bồi dưỡng học sinh giỏi cho học sinh THPT. Trong quá trình biên soạn, chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót và thư mục chưa đáp ứng hết yêu cầu bạn đọc, thư viện nhà trường rất mong nhận được sự trao đổi, góp ý của thầy cô giáo và các em học sinh để thư mục hoàn chỉnh hơn . Thư viện nhà trường xin chân thành cảm ơn !  Thư mục Hồ Chí Minh LỜI GIỚI THIỆU Từ khắp nơi trên thế giới, cả một cộng đồng người ai cũng ca ngợi Hồ Chủ Tịch là “Một anh hùng thần thoại”, “Một người vĩ đại của thời đại”, “Một lãnh tụ cách mạng có ý chí sắt thép và sức sống mãnh liệt lạ thường”, một nhân vật “Tượng trưng cho những giá trị cao quý nhất của nhân loại ngày nay”. Trong những cống hiến của Người, có phần văn học mà nhà trường chúng ta cần đặt biệt chú ý, không những chú ý để học tập tư tưởng, tình cảm, đạo đức và tri thức cách mạng, mà còn vì cách viết của Người mở đầu một văn phong mới, cần đem giáo dục cho các thế hệ đang lớn lên để cho văn phong ấy chóng phổ cập và bền rễ . Qua những lời giới thiệu trên quý độc giả muốn tìm hiểu thêm về lịch sử, sự nghiệp, về vấn đề giáo dục của Bác, xin trân trọng kính mời quý thầy, cô và các em 14
học sinh đến thư viện đón đọc, sách sẽ là nguồn kiến thức bổ ích giúp quý độc giả hiểu biết thêm nhiều hơn, hiểu chính xác hơn về lãnh tụ Hồ Chí Minh. Với những lời giới thiệu và biên soạn trên chắc có lẽ không tránh những thiếu sót. Kính mong quý độc giả đóng góp ý kiến thêm để thư mục ngày càng hoàn thiện hơn. Thư viện nhà trường xin chân thành cảm ơn ! h) Biên tập: Đây là khâu cuối cùng trong quá trình biên soạn thư mục. Trong khâu này cán bộ thư viện phải kiểm tra toàn bộ công việc đã làm, phải kiểm tra kỹ để tránh các sai sót, nhầm lẫn trong khi in, đánh máy...đồng thời cũng phải xem xét việc trang trí, trình bày trong thư mục để đảm bảo có nội dung và hình thức tốt đẹp trước khi đưa ra phục vụ. 3.4. Tuyên truyền thư mục Nhằm giới thiệu những cuốn sách, bài báo có nội dung phục vụ thiết thực cho dạy và học, nhất là trong quá trình thực hiện cải cách giáo dục . * Tuyên truyền miệng: Trước tiên phải chọn thời gian thích hợp của nội dung tuyên truyền. Tác dụng của tuyên truyền miệng: Trực tiếp, gián tiếp với đối tượng, có thể mở rộng so với thư mục, kết hợp trực quan với yếu tố phi ngôn ngữ, điệu bộ cử chỉ, nét mặt vừa nói vừa cầm sách trên tay. Đối với hội đồng sư phạm, khi giới thiệu sách trước hội đồng cần tham mưu với ban giám hiệu về thời gian để tuyên truyền cho giáo viên và học sinh trước cuộc họp để bạn đọc dễ tiếp thu, nếu giới thiệu sau cùng trong buổi họp thì lúc này giáo viên mệt mỏi, mong về sẽ không có hứng thú nghe. - Sau khai giảng giới thiệu sách bồi dưỡng học sinh giỏi, điểm sách, báo về ngày Liên hiệp phụ nữ . - Đầu tháng 11: Điểm sách, giới thiệu sách về ngày nhà giáo - Thời gian : 22/12 : Tuyên truyền cho học sinh về ngày thành lập quân đội nhân dân Việt Nam . - Thời gian : 9/1 : Tuyên truyền cho học sinh về ngày sinh viên học sinh - Thời gian : 3/2 : Tuyên truyền cho học sinh về ngày thành lập Đảng. - Thời gian: 26/3 : Giới thiệu sách về thanh niên, điểm báo về ngày thành lập đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh . - Thời gian : 30/4 : Tuyên truyền cho học sinh và giáo viên về ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước . - Thời gian : 19/5 : Giới thiệu sách về Bác, điểm báo về chủ đề Bác Hồ... * Tuyên truyền trực quan : 15
Trưng bày thư mục trong thư viện gây sự chú ý bạn đọc bằng cách triển lãm sách . Trong triển lãm không chỉ giới thiệu những sách tập, bài báo mới mà còn trưng bày cả tài liệu thông tin thư mục .... Ví dụ: Nhân ngày 20/10 ngày phụ nữ Việt Nam, để bạn đọc tiếp cận, tìm tòi tài liệu về nội dung này bằng cách: Viết trên bảng giới thiệu sách mới: + Mẹ tôi + Nử tướng Bùi Thị Xuân + Người mẹ cầm súng + Bài ca phụ nữ Việt Nam . Thư viện xin trân trọng giới thiệu . *Thông báo sách mới: Ví dụ: Tôi viết một đoạn trích trên bảng giới thiệu sách mới : Tôi ghi những tên sách mới bổ sung, kèm theo hình ảnh bìa cuốn sách nhằm thu hút bạn đọc. Hôm nay, thư viện nhà trường mới bổ sung một số sách mới, mời quý thầy cô và các em học sinh đón đọc ! 1. Nhà giáo Việt Nam qua các thời kỳ. 2. Chủ tịch Hồ Chí Minh với miền nam ruột thịt. 3. Ngành giáo dục và đào tạo Việt Nam. 4. Điện biên phủ mốc vàng thời đại. 5. Ba năm thực hiện cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. 6. Những gương mặt giáo dục Việt Nam 2007, 2008...  Thư mục quay - Nhằm trưng bày các loại báo, tạp chí để độc giả dễ tìm chọn tài liệu  Thư mục treo tường: - Giúp bạn đọc tìm lọc sách theo bảng danh mục chi tiết. - Bên cạnh đó việc trưng bày sách phải gắn liền với thư mục để giúp bạn đọc tiếp cận với nội dung sách nhanh hơn. Ví dụ: 16