Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp góp phần phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tại trường trung học phổ thông Huỳnh Thúc Kháng, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:71

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Một số biện pháp góp phần phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tại trường trung học phổ thông Huỳnh Thúc Kháng, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu hệ thống lý luận và thực tiễn của vấn đề chỉ đạo và tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tại Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp góp phần phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tại trường trung học phổ thông Huỳnh Thúc Kháng, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tên đề tài: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT VÀ NĂNG LỰC CHO HỌC SINH THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM VÀ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƢỚNG NGHIỆP TẠI TRƢỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNG, THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN LĨNH VỰC: KỸ NĂNG SỐNG NĂM HỌC 2023 - 2024
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƢỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tên đề tài: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT VÀ NĂNG LỰC CHO HỌC SINH THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM VÀ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƢỚNG NGHIỆP TẠI TRƢỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNG, THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN LĨNH VỰC: KỸ NĂNG SỐNG Nhóm tác giả: 1. Lê Thị Hồng Lâm 2. Hoàng Thị Bạch Tuyết 3. Nguyễn Thị Vinh NĂM HỌC 2023 - 2024
MỤC LỤC PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ .......................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 2 3. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 2 4. Phƣơng pháp nghiên cứu.................................................................................... 3 5. Cấu trúc của đề tài .............................................................................................. 3 PHẦN II. NỘI DUNG ............................................................................................. 4 I. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM VÀ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƢỚNG NGHIỆP TẠI TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG....... 4 1. Cơ sở lý luận phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp tại trƣờng trung học phổ thông ............................................................................................ 4 1.1. Khái niệm .................................................................................................. 4 1.2. Nội dung ................................................................................................... 5 1.3. Mục tiêu và nội dung phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh trung học phổ thông qua hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp ..................................................................................... 6 1.3.1. Mục tiêu .............................................................................................. 6 1.3.2. Phát triển năng lực của học sinh trung học phổ thông qua hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp cấp trung học phổ thông ............................................................................................... 7 1.3.3. Yêu cầu cần đạt của phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trung học phổ thông qua hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp .................................................................................. 8 2. Cơ sở thực tiễn .............................................................................................. 10 2.1. Đặc điểm tình hình Trƣờng trung học phổ thông Huỳnh Thúc Kháng ............................................................................................................. 10 2.2. Tình hình hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp trong các trƣờng trung học phổ thông nói chung và THPT Huỳnh Thúc Kháng nói riêng ........................................................................ 12 II. MỘT SỐ BIỆN PHÁP GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT VÀ NĂNG LỰC CHO HỌC SINH THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM VÀ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƢỚNG NGHIỆP TẠI TRƢỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNG, THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN ............................................................................................................ 14 1. Xây dựng khung năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải
nghiệm, hƣớng nghiệp của giáo viên Trƣờng THPT Huỳnh Thúc Kháng .......... 14 1.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về ý nghĩa, tầm quan trọng của tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông ............................ 14 1.2. Xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông ............................ 15 1.3. Hƣớng dẫn học sinh tìm hiểu, đề xuất các ý tƣởng về hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp .......................................... 15 2. Bồi dƣỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp cho giáo viên Trƣờng THPT Huỳnh Thúc Kháng theo khung chƣơng trình 2018 .......................................................................... 17 3. Đa dạng hóa các hình thức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp tại Trƣờng THPT Huỳnh Thúc Kháng nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh ............................................................ 18 3.1. Tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp trong tiết sinh hoạt tập thể thứ hai hàng tuần .................................... 19 3.2. Tổ chức hoạt động trải nghiệm hƣớng nghiệp trong các tiết sinh hoạt lớp thứ 7 hàng tuần ................................................................................ 22 3.3. Tổ chức hoạt động tham quan trải nghiệm theo chủ đề trong và ngoài nhà trƣờng ............................................................................................ 23 3.4. Tổ chức hoạt động trải nghiệm hƣớng nghiệp trong giờ chính khóa thƣờng xuyên theo thời khóa biểu trong tuần ................................................ 26 3.5. Phối hợp với đoàn thanh niên để giáo dục Kỹ năng sống cho học sinh thông qua các mô hình Câu lạc bộ đội nhóm ......................................... 27 3.6. Tổ chức hoạt động trải nghiệm hƣớng nghiệp theo mô hình các câu lạc bộ khoa học và năng khiếu trong nhà trƣờng........................................... 30 3.7. Tổ chức trải nghiệm hƣớng nghiệp thông qua việc hƣớng dẫn cho học sinh chăm sóc, bảo vệ các di sản văn hóa tại địa phƣơng ....................... 31 3.8. Tổ chức trải nghiệm hƣớng nghiệp thông qua việc hƣớng dẫn cho học sinh tham gia các Hội thi, các sân chơi ở nhiều lĩnh vực ....................... 32 3.9. Tổ chức trải nghiệm hƣớng nghiệp thông qua việc khuyến khích học sinh giao lƣu, trao đổi, qua các cuộc thi với học sinh các trƣờng trung học phổ thông trong Tỉnh và ngoài Tỉnh.............................................. 33 4. Phối hợp với Công an tỉnh Nghệ An đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ..................................................... 35 5. Thƣờng xuyên kiểm tra, đánh giá việc tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông ........ 36 PHẦN III. PHẦN KẾT LUẬN ............................................................................. 38 1. Những đóng góp của đề tài .............................................................................. 38
1.1. Tính mới của đề tài .................................................................................... 38 1.2. Tính khoa học của đề tài ............................................................................ 39 1.3. Tính hiệu quả của đề tài ............................................................................. 39 2. Một số kiến nghị và đề xuất ............................................................................. 39 2.1. Về phía nhà trƣờng .................................................................................... 39 2.2. Về phía giáo viên ....................................................................................... 40 2.3. Về phía phụ huynh ..................................................................................... 40 2.4. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An ................................................ 40 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 42 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 43
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Từ viết tắt Từ đầy đủ 1 BGH Ban giám hiệu 2 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 3 GDPT Giáo dục phổ thông 4 GV Giáo viên 5 HS Học sinh 6 THPT Trung học phổ thông 7 TNHN Trải nghiệm, hƣớng nghiệp
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013, Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ƣơng (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo chỉ ra rằng "Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học", trong đó đã xác định các phẩm chất và năng lực của học sinh (bao gồm năng lực chung và năng lực chuyên biệt) sẽ dần đƣợc hình thành, phát triển thông qua dạy học môn học và Hoạt động trải nghiệm, Hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp. Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội về đổi mới chƣơng trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông đã đề cập: “Mục tiêu giáo dục phổ thông là tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống văn hóa, lịch sử, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời”. Chƣơng trình Giáo dục phổ thông 2018 ban hành kèm theo Thông tƣ 32/2018/TT/BGD-ĐT ngày 26/12/2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành ngày 26/12/2018 quy định: “Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp hình thành, phát triển ở học sinh năng lực thích ứng với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp; đồng thời góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung quy định trong Chương trình tổng thể. Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp giúp học sinh khám phá bản thân và thế giới xung quanh, phát triển đời sống tâm hồn phong phú, biết rung cảm trước cái đẹp của thiên nhiên và tình người, có quan niệm sống và ứng xử đúng đắn, đồng thời bồi dưỡng cho học sinh tình yêu đối với quê hương, đất nước, ý thức về cội nguồn”. Thông qua thực nghiệm trải nghiệm, học sinh (HS) không những đƣợc hình thành năng lực tự chủ, năng lực hợp tác, năng lực tự giải quyết vấn đề mà còn phát triển đƣợc kỹ năng quan sát, kỹ năng phân tích, tổng hợp và kỹ năng trình bày kết quả hoạt động của mình. Nội dung giáo dục của hoạt động trải nghiệm (HĐTN) thiết thực và gần gũi với cuộc sống thực tế, đáp ứng đƣợc nhu cầu hoạt động của HS, giúp các em vận dụng những hiểu biết của mình vào trong thực tiễn cuộc sống một cách dễ dàng, thuận lợi. Ở cấp trung học phổ thông (THPT), Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp đƣợc thực hiện với mục tiêu giúp học sinh phát triển các phẩm chất, năng lực đã đƣợc hình thành ở cấp tiểu học và trung học cơ sở để có khả năng thích ứng với những thay đổi của xã hội hiện đại; biết tổ chức cuộc sống, công việc và quản lý bản thân trở thành ngƣời công dân có ích. Do vậy việc triển khai hoạt động trải nghiệm hƣớng nghiệp đƣợc xem là yếu tố quyết định cho 1
sự thành công về hiệu quả giáo dục, cho việc đào tạo chất lƣợng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Từ lâu, các trƣờng THPT trong cả nƣớc nói chung, ở tỉnh Nghệ An nói riêng vẫn thƣờng tổ chức các hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp chủ yếu là hoạt động ngoài giờ lên lớp nhƣng hình thức chƣa đa dạng; nội dung các hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp gắn với các môn học rất ít và chƣa hiệu quả; thời gian tổ chức các hoạt động giáo dục nếu có thƣờng vào các dịp lễ, tết… và cách thức tổ chức chủ yếu theo kinh nghiệm, chƣa có những cơ sở lý thuyết, mô hình thực tiễn nào chỉ dẫn cụ thể những cách làm hiệu quả. Ngoài ra, khi tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp ở trƣờng THPT thƣờng gặp phải những khó khăn về năng lực, kiến thức, kinh nghiệm của giáo viên và cán bộ quản lý về hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp; thói quen dạy - học của giáo viên và học sinh; các vấn đề khác về kinh phí, an toàn của HS khi tổ chức các hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp và chƣa có mô hình mẫu đã hoạt động có hiệu quả về học tập. Xuất phát từ xu thế đổi mới giáo dục và hiệu quả dạy học theo định hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, từ năng lực của học sinh trƣờng THPT nói chung và Trƣờng THPT Huỳnh Thúc Kháng nói riêng. Từ thực trạng các hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp tại các trƣờng THPT vẫn còn hạn chế trong công tác tổ chức, chƣa thể phát triển đầy đủ các phẩm chất và năng lực cho các em học sinh… Vì những lí do trên chúng tôi lựa chọn đề tài: “Một số biện pháp góp phần phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tại trường trung học phổ thông Huỳnh Thúc Kháng, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An”. 2. Mục đích nghiên cứu Mục đích: Nghiên cứu hệ thống lý luận và thực tiễn của vấn đề chỉ đạo và tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp tại Trƣờng THPT Huỳnh Thúc Kháng theo định hƣớng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. 3. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nội dung: Nghiên cứu hệ thống lý luận và thực tiễn của công tác tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp cho học sinh THPT Huỳnh Thúc Kháng theo định hƣớng phát phát triển phẩm chất, năng lực. Nghiên cứu và lập kế hoạch trải nghiệm hƣớng nghiệp cho học sinh THPT Huỳnh Thúc Kháng, thông qua đó phát triển phẩm chất, năng lực cho các em. 2
Phạm vi và thời gian thực nghiệm: Đề tài đƣợc nghiên cứu và thực hiện trong năm học 2022 - 2023, 2023 - 2024 tại Trƣờng THPT Huỳnh Thúc Kháng. Đối tƣợng áp dụng: Giáo dục trải nghiệm hƣớng nghiệp góp phần phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh Trƣờng THPT Huỳnh Thúc Kháng, thành phố Vinh, Nghệ An. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận - Phƣơng pháp thống kê, nghiên cứu thực tiễn - Phƣơng pháp điều tra - Phƣơng pháp phân tích tổng hợp - Phƣơng pháp xử lý số liệu 5. Cấu trúc của đề tài - Phần một: Đặt vấn đề - Phần hai: Nội dung - Phần ba: Kết luận 3
PHẦN II. NỘI DUNG I. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM VÀ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƢỚNG NGHIỆP TẠI TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1. Cơ sở lý luận phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp tại trƣờng trung học phổ thông 1.1. Khái niệm Theo Luật Giáo dục: “Hƣớng nghiệp trong giáo dục là hệ thống các biện pháp tiến hành trong và ngoài cơ sở giáo dục để giúp học sinh có kiến thức về nghề nghiệp, khả năng lựa chọn nghề nghiệp trên cơ sở kết hợp nguyện vọng, sở trƣờng của cá nhân với nhu cầu sử dụng lao động của xã hội”. Trải nghiệm hiểu đơn giản nhất là những gì con ngƣời đã từng kinh qua thực tế, từng biết, từng chịu. Trải nghiệm có các đặc điểm nhƣ: Con ngƣời trực tiếp tham gia vào các loại hình hoạt động và các mối quan hệ giao lƣu một cách tự giác; đƣợc thử nghiệm, thể nghiệm bản thân nhằm phát hiện ra những khả năng của mình; đƣợc tƣơng tác, giao tiếp với ngƣời khác, tập thể, cộng đồng; cá nhân thực sự chủ động, tích cực, sáng tạo; trải nghiệm luôn chứa đựng hai yếu tố không thể tách rời: hành động và cảm xúc; kết quả của trải nghiệm là hình thành đƣợc kinh nghiệm mới. Hoạt động trải nghiệm trong giáo dục cần đƣợc hiểu là hoạt động có mục đích, có đối tƣợng đƣợc tổ chức bằng các việc làm cụ thể của học sinh, đƣợc thực hiện trong thực tế dƣới vai trò định hƣớng của nhà giáo dục. Thông qua trải nghiệm, học sinh thành thành kiến thức, kỹ năng, cảm xúc tích cực và năng lực nhất định. Từ đó, học sinh vận dụng linh hoạt để giải quyết hiệu quả các tình huống trong học tập và các vấn đề trong thực tiễn cuộc sống cá nhân cũng nhƣ hình thành các năng lực cần thiết trong tƣơng lai. Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hƣớng, thiết kế và hƣớng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ đƣợc giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trƣờng, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi; thông qua đó, chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trƣờng và nghề nghiệp tƣơng lai. Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và các năng lực đặc 4
thù cho học sinh; nội dung hoạt động đƣợc xây dựng dựa trên các mối quan hệ của cá nhân học sinh với bản thân, với xã hội, với tự nhiên và với nghề nghiệp. 1.2. Nội dung Nội dung Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp đƣợc phân chia theo hai giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản và giai đoạn giáo dục định hƣớng nghề nghiệp. - Giai đoạn giáo dục cơ bản: Ở cấp tiểu học, nội dung Hoạt động trải nghiệm tập trung vào các hoạt động khám phá bản thân, hoạt động rèn luyện bản thân, hoạt động phát triển quan hệ với bạn bè, thầy cô và ngƣời thân trong gia đình. Các hoạt động xã hội và tìm hiểu một số nghề nghiệp gần gũi với học sinh cũng đƣợc tổ chức thực hiện với nội dung, hình thức phù hợp với lứa tuổi. Ở cấp trung học cơ sở, nội dung Hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp tập trung hơn vào các hoạt động xã hội, hoạt động hƣớng đến tự nhiên và hoạt động hƣớng nghiệp; đồng thời hoạt động hƣớng vào bản thân vẫn đƣợc tiếp tục triển khai để phát triển các phẩm chất và năng lực của học sinh. - Giai đoạn giáo dục định hƣớng nghề nghiệp: Ngoài các hoạt động hƣớng đến cá nhân, xã hội, tự nhiên, nội dung Hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp ở cấp trung học phổ thông tập trung hơn vào hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp nhằm phát triển năng lực định hƣớng nghề nghiệp. Thông qua các hoạt động hƣớng nghiệp, học sinh đƣợc đánh giá và tự đánh giá về năng lực, sở trƣờng, hứng thú liên quan đến nghề nghiệp, làm cơ sở để tự chọn cho mình ngành nghề phù hợp và rèn luyện phẩm chất và năng lực để thích ứng với nghề nghiệp tƣơng lai. Trong thời đại công nghiệp 4.0 hiện nay với sự lên ngôi của trí tuệ nhân tạo, nhiều ngành nghề truyền thống đã và đang mất đi, nhiều ngành nghề mới hoặc còn chƣa ra đời, việc định hƣớng nghề nghiệp càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Ngƣời ta thƣờng ví: “Một người được hướng nghiệp trước khi vào đời giống như một lữ khách với hành lý nặng trĩu trên vai, bước đi chậm nhưng chắc vì họ đã xác định được hướng đi, cơ chế thị trường dù khắc nghiệt nhưng họ vẫn đứng vững. Một người không được hướng nghiệp cẩn thận thì như một lữ khách, hành lý trên vai nhẹ tênh nhưng đầu thì nặng trĩu, họ rất dễ bị vấp ngã trước những mặt trái của cơ chế thị trường”. Lâu nay, chúng ta vẫn tƣởng rằng hƣớng nghiệp là chỉ cho ai đó chọn một nghề nghiệp, một trƣờng đại học. Thực tế, học sinh thƣờng lựa chọn theo cảm tính, theo phong trào hoặc do bị mất phƣơng hƣớng nên "nhắm mắt đƣa chân"... dẫn đến việc chọn ngành học, nghề nghiệp không phù hợp. Hƣớng nghiệp cho học sinh THPT cần phải đƣợc bắt đầu sớm và tốt nhất là qua trải nghiệm. Có nhƣ vậy, học 5
sinh sẽ phát triển phẩm chất, năng lực cần thiết, nhận ra điểm mạnh của bản thân để từ đó lựa chọn, đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp sau này. 1.3. Mục tiêu và nội dung phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh trung học phổ thông qua hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 1.3.1. Mục tiêu Hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp cấp THPT giúp học sinh phát triển các phẩm chất, năng lực đã đƣợc hình thành ở cấp tiểu học và cấp trung học cơ sở. Kết thúc giai đoạn giáo dục định hƣớng nghề nghiệp, học sinh có khả năng thích ứng với các điều kiện sống, học tập và làm việc khác nhau; thích ứng với những thay đổi của xã hội hiện đại; có khả năng tổ chức cuộc sống, công việc và quản lý bản thân; có khả năng phát triển hứng thú nghề nghiệp và ra quyết định lựa chọn đƣợc nghề nghiệp tƣơng lai; xây dựng đƣợc kế hoạch rèn luyện đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp và trở thành ngƣời công dân có ích. Hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp giúp học sinh củng cố thói quen tích cực, nền nếp trong học tập và sinh hoạt, hành vi giao tiếp ứng xử có văn hoá và tập trung hơn vào phát triển trách nhiệm cá nhân: trách nhiệm với bản thân, trách nhiệm với gia đình, cộng đồng; hình thành các giá trị của cá nhân theo chuẩn mực chung của xã hội; hình thành và phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong cuộc sống; biết tổ chức công việc một cách khoa học; có hứng thú, hiểu biết về một số lĩnh vực nghề nghiệp, có ý thức rèn luyện những phẩm chất cần thiết của ngƣời lao động và lập đƣợc kế hoạch học tập, rèn luyện phù hợp với định hƣớng nghề nghiệp khi kết thúc giai đoạn giáo dục cơ bản và giáo dục định hƣớng nghề. Hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp hình thành, phát triển ở học sinh năng lực thích ứng với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hƣớng nghề nghiệp; đồng thời góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung. Hoạt động này còn giúp học sinh khám phá bản thân và thế giới xung quanh, phát triển đời sống tâm hồn phong phú, biết rung cảm trƣớc cái đẹp của thiên nhiên và tình ngƣời, có quan niệm sống và ứng xử đúng đắn, đồng thời bồi dƣỡng cho học sinh tình yêu đối với quê hƣơng, đất nƣớc, ý thức về cội nguồn và bản sắc của dân tộc để góp phần giữ gìn, phát triển các giá trị tốt đẹp của con ngƣời Việt Nam trong một thế giới hội nhập. Hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp giúp học sinh củng cố thói quen tích cực, nền nếp trong học tập và sinh hoạt, hành vi giao tiếp ứng xử có văn hoá và tập trung hơn vào phát triển trách nhiệm cá nhân: trách nhiệm với bản thân, trách nhiệm với gia đình, cộng đồng; hình thành các giá trị của cá nhân theo chuẩn mực chung của xã hội; hình thành và phát triển năng lực giải 6
quyết vấn đề trong cuộc sống; biết tổ chức công việc một cách khoa học; có hứng thú, hiểu biết về một số lĩnh vực nghề nghiệp, có ý thức rèn luyện những phẩm chất cần thiết của ngƣời lao động và lập đƣợc kế hoạch học tập, rèn luyện phù hợp với định hƣớng nghề nghiệp khi kết thúc giai đoạn giáo dục cơ bản. 1.3.2. Phát triển năng lực của học sinh trung học phổ thông qua hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cấp trung học phổ thông Giáo dục hƣớng nghiệp bao gồm toàn bộ các hoạt động của nhà trƣờng phối hợp với gia đình và xã hội nhằm trang bị kiến thức, hình thành năng lực định hƣớng nghề nghiệp cho học sinh, từ đó giúp học sinh lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực, tính cách, sở thích, quan niệm về giá trị của bản thân, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của gia đình và phù hợp với nhu cầu của xã hội. Giáo dục hƣớng nghiệp có ý nghĩa quan trọng góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện và định hƣớng lựa chọn nghề đúng với năng lực, sở trƣờng và đam mê của học sinh sau trung học phổ thông. Giáo dục hƣớng nghiệp trong Chƣơng trình GDPT 2018 đƣợc xây dựng trên cơ sở kế thừa ƣu điểm của hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp trong Chƣơng trình GDPT hiện hành; bám sát nội dung Đề án 522 của Chính phủ. Nội dung giáo dục hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp cấp THPT bao gồm: Hoạt động hƣớng vào bản thân; Hoạt động hƣớng đến xã hội; Hoạt động hƣớng đến tự nhiên; Hoạt động hƣớng nghiệp; Trong đó: + Hoạt động tìm hiểu nghề nghiệp: Tìm hiểu ý nghĩa, đặc điểm và yêu cầu của nghề; Tìm hiểu yêu cầu về an toàn và sức khỏe nghề nghiệp; Tìm hiểu thị trƣờng lao động. + Hoạt động rèn luyện phẩm chất, năng lực phù hợp với định hƣớng nghề nghiệp: Tự đánh giá sự phù hợp của bản thân với định hƣớng nghề nghiệp; Rèn luyện phẩm chất và năng lực phù hợp với định hƣớng nghề nghiệp. + Hoạt động lựa chọn hƣớng nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định hƣớng nghề nghiệp: Tìm hiểu hệ thống trƣờng cao đẳng, đại học và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp khác của địa phƣơng, trung ƣơng; Tham vấn ý kiến của thầy cô, ngƣời thân và chuyên gia về định hƣớng nghề nghiệp; Lựa chọn cơ sở đào tạo trong tƣơng lai và lập kế hoạch học tập phù hợp với định hƣớng nghề nghiệp. 7
35% 30% 30% 30% 25% 25% 20% 15% 15% 10% 5% 0% Bản thân Xã hội Tự nhiên Hướng nghiệp Biểu đồ 1: Bố trí thời lượng về các nội dung giáo dục hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cấp THPT Để đảm bảo tính đồng bộ, hiệu quả của các hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp, chƣơng trình tổng thể xác định rõ năng lực định hƣớng nghề nghiệp (thành phần của năng lực tự chủ và tự học) cũng nhƣ các yêu cầu cần đạt cho năng lực này ở từng cấp học. Trên cơ sở đó, các môn học, hoạt động giáo dục xác định cơ hội và nêu yêu cầu cần đạt cụ thể về giáo dục hƣớng nghiệp trong môn học, hoạt động giáo dục phù hợp với đặc điểm, tính chất của môn học để thực hiện thống nhất trong cả nƣớc. Dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực là một nội dung mang tính thời sự, phù hợp với xu thế và mục tiêu của giáo dục trong bối cảnh hiện nay. Với định nghĩa về năng lực nhƣ trên chúng ta có thể hình dung việc dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực cho học sinh phải là một quá trình dạy học chú trọng tổ chức hoạt động cho học sinh. Thông qua hoạt động, học sinh có thể hình thành, phát triển năng lực, bộc lộ đƣợc tiềm năng của bản thân; nhận biết đƣợc giá trị cá nhân, tự tin để đạt đƣợc mục tiêu và tiếp tục phát triển. 1.3.3. Yêu cầu cần đạt của phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trung học phổ thông qua hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 1.3.3.1. Yêu cầu cần đạt của phát triển năng lực Năng lực tự chủ: Tự thực hiện những công việc hằng ngày của bản thân trong học tập và trong cuộc sống gia đình, chủ động, tích cực tham gia các hoạt động ở lớp, ở trƣờng, cộng đồng. Phân tích đƣợc điểm mạnh và điểm hạn chế của bản thân và biết tự điều chỉnh bản thân, vận dụng đƣợc hiểu biết về quyền và nhu cầu chính đáng của cá nhân để tự bảo vệ mình. Đặt đƣợc các câu hỏi khác nhau về cùng một sự vật, hiện tƣợng trong quá trình hoạt động. Nhận diện đƣợc các tầng 8
bậc cảm xúc khác nhau của bản thân và ngƣời khác để biết tự điều chỉnh cảm xúc của mình và có thái độ và hành vi cảm xúc phù hợp với hoàn cảnh. Năng lực giao tiếp và hợp tác: xác định đƣợc mục đích giao tiếp và hợp tác, nội dung giao tiếp phù hợp với mục đích giao tiếp và nội dung hợp tác. Sử dụng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ phù hợp với mục đích, nội dung và ngữ cảnh giao tiếp, biết điều chỉnh giọng nói (cƣờng độ, tốc độ, nhịp độ) phù hợp với mục đích, ngữ cảnh giao tiếp, sử dụng ngôn ngữ cơ thể (ánh mắt, điệu bộ, cử chỉ…) phù hợp với mục đích và nội dung giao tiếp. Chủ động thiết lập đƣợc mối quan hệ với bạn bè, thầy cô và những ngƣời xung quanh, biết nuôi dƣỡng, giữ gìn và mở rộng các quan hệ khác, biết làm chủ các mối quan hệ để không ảnh hƣởng tiêu cực đến bản thân và ngƣời xung quanh. Thể hiện lắng nghe tích cực và biết cách thỏa thuận, thuyết phục bạn trong nhóm để đƣợc hỗ trợ, chia sẻ khi cần và biết hỗ trợ bạn cùng thực hiện nhiệm vụ nhóm; bƣớc đầu xác định đƣợc vai trò của từng cá nhân trong hoạt động và khả năng đóng góp của bản thân trong nhóm và nhận nhiệm vụ phù hợp và thể hiện trách nhiệm hoàn thành công việc đƣợc giao. Biết dựa vào mục đích đặt ra để đánh giá sự hợp tác trong hoạt động nhóm; nêu mặt đƣợc, mặt thiếu sót của cá nhân và của cả nhóm và rút ra đƣợc những bài học kinh nghiệm từ sự hợp tác. Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Phân tích đƣợc tình huống nảy sinh vấn đề, hình thành đƣợc những câu hỏi có tính khám phá cái mới trong vấn đề. Bƣớc đầu dự đoán đƣợc về sự phát triển của vấn đề trong một số điều kiện khác và đề xuất đƣợc các giải pháp khác nhau cho các vấn đề, sàng lọc và lựa chọn đƣợc giải pháp hiệu quả cho những vấn đề đặt ra. Thực hiện đƣợc giải pháp giải quyết vấn đề và nhận ra sự phù hợp hay không phù hợp của giải pháp thực hiện. Đánh giá đƣợc hiệu quả của các giải pháp đã thực hiện và rút ra đƣợc một số bài học kinh nghiệm trong giải quyết vấn đề. Chỉ ra đƣợc những ý tƣởng khác lạ trong cuộc sống xung quanh và thể hiện đƣợc sự hứng thú bền vững đối với các hoạt động khám phá trong lĩnh vực nhất định, đƣa ra đƣợc một số ý tƣởng mới, độc đáo đối với bản thân và ngƣời xung quanh. 1.3.3.2. Yêu cầu cần đạt của phát triển phẩm chất Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp góp phần hình thành và phát triển các phẩm chất chủ yếu theo các mức độ phù hợp với mỗi cấp học đã đƣợc quy định trong Chƣơng trình tổng thể. Những biểu hiện của các phẩm chất này có thể đƣợc mô tả nhƣ sau: - Yêu nƣớc: Rung cảm và thể hiện thái độ yêu thƣơng, niềm tự hào đối với cảnh quan thiên nhiên, di tích, truyền thống của địa phƣơng, đất nƣớc, truyền thống yêu hoà bình…; thể hiện thái độ kính trọng, biết ơn ngƣời lao động, ngƣời có công với nƣớc; Tích cực, chủ động vận động ngƣời khác tham gia các hoạt động bảo vệ thiên nhiên, phát huy giá trị các di sản văn hoá của quê hƣơng, đất nƣớc và chủ động, tích cực tham gia và vận động ngƣời khác tham gia các hoạt 9
động xã hội góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc. - Nhân ái: Thể hiện sự quan tâm chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần không chỉ cho bản thân, ngƣời thân mà còn cho cộng đồng; Thiết lập đƣợc mối quan hệ hài hòa với ngƣời xung quanh, mang lại cảm xúc tích cực cho họ và thể hiện tôn trọng sự khác biệt của mọi ngƣời; Tích cực, chủ động vận động ngƣời khác tham gia phòng ngừa, ngăn chặn các hành vi bạo lực, hành vi phi đạo đức, hành vi thiếu ý thức xã hội và tham gia các hoạt động từ thiện và hoạt động phục vụ cộng đồng; Thể hiện lòng trắc ẩn đối với nhân loại, con ngƣời nói chung và cảm thông, khoan dung với những hành vi, thái độ có lỗi của ngƣời khác. - Chăm chỉ: Ý thức hoàn thành mọi loại nhiệm vụ đƣợc giao, cố gắng vƣợt khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ; Luôn tìm kiếm sách, báo, tƣ liệu từ các nguồn khác nhau để đọc mở rộng hiểu biết và thực hiện các nhiệm vụ đƣợc giao; Tham gia công việc trong gia đình, lao động sản xuất theo yêu cầu thực tế, phù hợp với khả năng và điều kiện của bản thân; Tích cực tham gia các công việc phục vụ cộng đồng và tích cực học tập, rèn luyện để chuẩn bị cho nghề nghiệp tƣơng lai. - Trung thực: Tự tin trình bày, chia sẻ quan điểm cá nhân trƣớc mọi ngƣời trong quá trình hoạt động và cuộc sống; Thành thật với bản thân, nhận thức và hành động theo lẽ phải; Sẵn sàng đấu tranh bảo vệ lẽ phải, bảo vệ ngƣời tốt, điều tốt, không bao che hành động xấu; Thể hiện sự công tâm, minh bạch trong các quan hệ và không dùng những gì không thuộc về mình. - Trách nhiệm: Xây dựng đƣợc hình ảnh cá nhân khỏe mạnh về thể chất và tinh thần; Thể hiện đƣợc trách nhiệm trong tổ chức cuộc sống gia đình, góp phần xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc; Có ý thức trách nhiệm trong học tập và rèn luyện để chuẩn bị cho nghề nghiệp tƣơng lai; Chủ động, tích cực tham gia và vận động ngƣời khác tham gia lao động công ích, tham gia các hoạt động tuyên truyền, chăm sóc, bảo vệ thiên nhiên, ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững, tham gia các hoạt động giáo dục các vấn đề xã hội… và đánh giá đƣợc hành vi chấp hành kỷ luật, pháp luật của bản thân và ngƣời khác; đấu tranh phê bình các hành vi vô kỷ luật, vi phạm pháp. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Đặc điểm tình hình Trường trung học phổ thông Huỳnh Thúc Kháng Trƣờng Quốc học Vinh (Collège de Vinh) thành lập ngày 01 tháng 9 năm 1920, năm 1943 đổi tên là Trƣờng Quốc học Nguyễn Công Trứ. Trƣờng Chuyên khoa Huỳnh Thúc Kháng đƣợc tách ra từ trƣờng Quốc học Huế năm 1947; đến năm 1950, thực hiện cuộc cải cách giáo dục lần thứ nhất, hai trƣờng này sáp nhập lại và lấy tên là Trƣờng phổ thông cấp 3 Huỳnh Thúc Kháng. Từ năm 1962, do sự nghiệp giáo dục phát triển, trên địa bàn tỉnh Nghệ An có nhiều trƣờng cấp 3 đƣợc thành lập, trƣờng đƣợc đổi tên là trƣờng phổ thông cấp 3 Vinh; đến năm 1976 đổi tên là Trƣờng phổ thông cấp 3 Vinh I. Năm 1981 đổi lại tên là Trƣờng trung học 10
phổ thông Huỳnh Thúc Kháng cho đến ngày nay. Đây là mái trƣờng nổi tiếng bởi truyền thống dạy tốt - học tốt, nơi đây đã là một trong những chiếc nôi đào tạo nhiều hiền tài cho đất nƣớc. Trƣờng có đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt, có năng lực chuyên môn vững vàng, tâm huyết vì mục tiêu phát triển của nhà trƣờng. Nhiều thầy cô giáo là Nhà giáo ƣu tú, tài năng sƣ phạm, Giáo viên dạy giỏi, Chiến sỹ thi đua các cấp… Các thầy cô thực sự là tấm gƣơng sáng cho học sinh noi theo, trở thành niềm tự hào của các thế hệ học sinh. Học sinh của trƣờng nổi tiếng về sự thông minh, hiếu học. Nhiều học sinh ƣu tú đã trở thành cán bộ lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nƣớc, là cán bộ chủ chốt của các bộ, ngành từ Trung ƣơng tới địa phƣơng, là các tƣớng lĩnh trong lực lƣợng vũ trang, là Anh hùng Lao động, Anh hùng lực lƣợng vũ trang nhân dân, là những giáo sƣ, viện sỹ, tiến sĩ, nhà khoa học, nhà giáo, nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ nổi tiếng, nhiều học sinh trở thành các doanh nhân thành đạt, những ngƣời lao động giỏi… đóng góp cho sự phát triển của địa phƣơng và đất nƣớc. Học sinh trƣờng Huỳnh đã đƣợc giáo dục toàn diện, dù công tác trên lĩnh vực nào cũng luôn có sức vƣơn lên mạnh mẽ để khẳng định bản lĩnh, ý chí và tố chất thông minh của mình; Ban đại diện cha mẹ học sinh quan tâm, phối hợp chặt chẽ và tham mƣu với nhà trƣờng trong việc giáo dục học sinh, cùng tham gia xây dựng kế hoạch phát triển nhà trƣờng, trong đó có kế hoạch trải nghiệm sáng tạo. * Thuận lợi Khi triển khai các hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp nhà trƣờng nhận đƣợc sự ủng hộ nhiệt tình của Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An, các tổ chức trong nhà trƣờng: Cấp ủy - Ban giám hiệu nhà trƣờng, Công đoàn, Đoàn trƣờng, Hội cha mẹ học sinh… Đây là một yếu tố hết sức quan trọng quyết định đến thành công và chất lƣợng của hoạt động này. Trong quá trình thực hiện hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp tại trƣờng, bản thân các giáo viên đã đƣợc ban chuyên môn tổ chức học tập bài bản, khoa học, có chất lƣợng các nội dung tập huấn chuyên đề đổi mới phƣơng pháp của Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An. Các thành viên trong tổ, nhóm góp ý, đánh giá thẳng thắn, chân thành, có tính xây dựng cao. Đồng nghiệp luôn có những trao đổi bổ ích về chuyên môn trực tiếp hoặc trên e-mail, zalo, trên trang Facebook riêng của các nhóm, tổ. Ban chuyên môn của nhà trƣờng thƣờng xuyên tổ chức xây dựng chƣơng trình ngày một đa dạng và thiết thực, phù hợp với tình hình, đặc điểm tâm lí lứa tuổi HS và nội dung của chƣơng trình. Từ năm 2015 đến nay, hoạt động dạy học hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp đƣợc Sở GD&ĐT Nghệ An chú trọng triển khai. Ở Trƣờng THPT Huỳnh Thúc Kháng, trong những năm gần đây, hoạt động này đƣợc thực hiện rộng rãi ở tất cả các tổ chuyên môn với nhiều hình thức nhƣ tổ chức học sinh tham quan các di tích lịch sử cách mạng, dã ngoại, thành lập các câu 11
lạc bộ văn hóa và thể thao: Câu lạc bộ Tiếng Anh, đƣờng lên đỉnh Olympia, câu lạc bộ Toán học, Rung chuông vàng, câu lạc bộ bóng rổ, bóng đá, tổ chức các buổi ngoại khóa tìm hiểu về các ngày lễ lớn, ngày hội STEM… Các hoạt động thực tiễn này là cơ sở để chúng tôi rút kinh nghiệm, đƣa ra những giải pháp phù hợp với đề tài của mình. * Khó khăn - Thứ nhất: về điều kiện thời gian, không gian và kinh phí để tổ chức các hoạt động trải nghiệm. Năm học 2022 - 2023 nhà trƣờng có 50 lớp với 2262 HS. Năm học 2023 - 2024 số lớp lên đến 55 lớp với 2476 HS (Nguồn thông tin: VNedu Trƣờng THPT Huỳnh Thúc Kháng). Với số lƣợng HS của Trƣờng Huỳnh Thúc Kháng rất đông, nhà trƣờng phải tiến hành học hai ca nên thời gian và cả không gian để HS đƣợc trải nghiệm trong năm học rất khó bố trí. Vì thế, chúng tôi phải đầu tƣ thời gian, công sức để phối hợp với các bộ phận chức năng của nhà trƣờng xây dựng kế hoạch, tổ chức hoạt động trải nghiệm đạt hiệu quả cao. - Thứ hai: về phần tài liệu tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh THPT chƣa tập hợp thành hệ thống nhƣ đối với THCS (trung học cơ sở). Với đặc điểm tâm lý, lứa tuổi, yêu cầu chuẩn về phẩm chất năng lực đầu ra, chúng tôi không thể áp dụng máy móc những gì có trong tài liệu THPT. Mặc dù hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp là một hoạt động không mới trong dạy học trong những năm gần đây, nhƣng nội dung đề tài chúng tôi đặt ra là khá mới mẻ, đó chính là nội dung và đối tƣợng trải nghiệm, khai thác cũng nhƣ cách thức khai thác và giải pháp tiếp cận. - Thứ ba: tổng thời lượng của hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong chương trình 2018 là 105 tiết / 1 năm ứng với mỗi tuần 3 tiết. Do đó mỗi GV phải thực sự tâm huyết đầu tƣ về thời gian và nội dung mới đạt hiệu quả cao cho nội dung giảng dạy này. 2.2. Tình hình hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông nói chung và THPT Huỳnh Thúc Kháng nói riêng Hoạt động trải nghiệm thực tế đã có từ rất lâu trong các môn học ở các bậc học, các hoạt động ngoại khóa sinh hoạt tập thể. Trên thực tế tại Trƣờng THPT Huỳnh Thúc Kháng, các hoạt động trải nghiệm và trải nghiệm hƣớng nghiệp đã đƣợc nhà trƣờng tiến hành một cách quy mô và bài bản, có tính hệ thống cao, thể hiện: Thứ nhất: Cấp ủy, Ban giám hiệu nhà trƣờng và ban chỉ đạo hoạt động trải nghiệm và trải nghiệm hƣớng nghiệp bám sát các văn bản chỉ đạo của các ban ngành: 12
- Văn bản chỉ đạo của Bộ: Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành nhiều văn bản về hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp cho học sinh, nhƣ: + Chƣơng trình GDPT 2018, Ban hành kèm theo Thông tƣ số 32/2018/TT BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trƣởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp là môn học bắt buộc 105 tiết/năm cho học sinh lớp 10. + Công văn số 4020/BGDĐT-GDTrH, V/v hƣớng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học năm học 2022-2023. Thứ hai: Cấp ủy, BGH nhà trƣờng và Ban chỉ đạo hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp đƣa ra các nội dung hoạt động và trải nghiệm phù hợp với nhu cầu và khả năng của học sinh. Các hoạt động này có thể bao gồm các buổi thuyết trình, thực tập, tham quan các di tích lịch sử, tìm hiểu về các ngành nghề... Đảm bảo tính ứng dụng và thực tiễn của kế hoạch, từ đó tạo ra một môi trƣờng học tập thân thiện giúp học sinh cảm thấy thoải mái để học tập và thực hiện các hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp. Bên cạnh đó, nhà trƣờng quan tâm đến môi trƣờng học tập an toàn, chủ động sáng tạo, tạo ra các hoạt động vui nhộn và thú vị để học sinh tham gia. Thứ ba: Cấp ủy, BGH nhà trƣờng và Ban chỉ đạo hoạt động TNHN đã xây dựng một kế hoạch giáo dục toàn diện. Trong đó, kế hoạch giáo dục trải nghiệm, hƣớng nghiệp đƣợc tích hợp vào kế hoạch giáo dục toàn diện của nhà trƣờng. Nhà trƣờng cung cấp cho học sinh các kỹ năng và kiến thức cần thiết để giúp học sinh đạt đƣợc mục tiêu nghề nghiệp của mình, tích cực tƣơng tác với cộng đồng; Nhà trƣờng tích cực tƣơng tác với cộng đồng để tìm kiếm các cơ hội học tập và trải nghiệm cho học sinh. Các cơ hội này có thể bao gồm các buổi tƣ vấn tuyển sinh, tham gia các hoạt động cộng đồng và tìm kiếm hỗ trợ từ các doanh nghiệp và tổ chức phi chính phủ; Nhà trƣờng tổ chức các hoạt động hỗ trợ học tập cho học sinh nhƣ các lớp học bổ sung, câu lạc bộ học tập, tƣ vấn học tập... để giúp học sinh đạt đƣợc mục tiêu hƣớng nghiệp của mình. Tạo ra sự đam mê và khuyến khích sự sáng tạo bằng cách tạo ra các hoạt động và trải nghiệm độc đáo và thú vị. Thứ tư: việc phân công và chỉ đạo của Cấp ủy, BGH nhà trƣờng và Ban chỉ đạo hoạt động TNHN cũng nhận đƣợc sự hợp tác và đồng thuận cao từ các giáo viên, nhân viên và phụ huynh. Các giáo viên cần có sự hiểu biết và hỗ trợ trong việc thực hiện các hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp cho học sinh. Nhân viên của nhà trƣờng đảm bảo sự an toàn và tiện nghi cho các hoạt động giáo dục. Phụ huynh cũng đóng góp vào việc xây dựng kế hoạch giáo dục của trƣờng bằng cách cung cấp thông tin về sở thích và khả năng của con em mình. 13
II. MỘT SỐ BIỆN PHÁP GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT VÀ NĂNG LỰC CHO HỌC SINH THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM VÀ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƢỚNG NGHIỆP TẠI TRƢỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNG, THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN 1. Xây dựng khung năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp của giáo viên Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng 1.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về ý nghĩa, tầm quan trọng của tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông Kết quả hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp nhƣ thế nào phụ thuộc rất nhiều vào tổ chức hoạt động này. Nếu đƣợc tổ chức tốt, hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp sẽ chuyển hóa kiến thức, kĩ năng, thái độ thành năng lực của HS, đáp ứng yêu cầu của quá trình giáo dục “Từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất ngƣời học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trƣờng kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội” (Trích dẫn theo Đảng Cộng sản Việt Nam - 2013, Nghị quyết số 29/NQ-TW của Ban Chấp hành Trung ƣơng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, văn phòng Trung ƣơng Đảng, Hà Nội). - Cán bộ quản lý (CBQL) và GV trƣờng THPT phải nhận thức đầy đủ ý nghĩa, tầm quan trọng của tổ chức trải nghiệm và trải nghiệm hƣớng nghiệp cho HS. Tuy không phải là môn học nhƣng trải nghiệm là một hoạt động bắt buộc trong chƣơng trình GDPT mới. Hoạt động này gắn với từng môn học, là một phần không thể thiếu đƣợc của môn học. Ngoài ra, hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp còn đƣợc tổ chức ở ngoài lớp, ngoài trƣờng với nội dung và hình thức phong phú, huy động nhiều lực lƣợng tham gia. Vì thế, CBQL và GV trƣờng THPT vừa là ngƣời tổ chức, vừa là ngƣời phối hợp các lực lƣợng tham gia tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp cho HS. Nhà trƣờng phải đổi mới, trở thành một không gian mở, có sự phối hợp, kết nối của nhiều bên liên quan (đoàn thể, chính quyền, cộng đồng địa phƣơng, cơ sở nghiên cứu, cơ sở sản xuất và hợp tác quốc tế…). - Cán bộ quản lý (CBQL) và GV nhà trƣờng đã có chính sách bồi dƣỡng, tập huấn về các văn bản hƣớng dẫn của Bộ GD&ĐT về tầm quan trọng của các hoạt động giáo dục trong nhà trƣờng; Cung cấp tài liệu, các kênh thông tin cho GV, hƣớng dẫn GV cách nghiên cứu tài liệu về hoạt động trải nghiệm; Trang bị cho giáo viên kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp nhƣ: Lập kế hoạch thiết kế hoạt động, lƣu ý đến mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp, phƣơng tiện hoạt động; Tìm hiểu hình thức tổ chức có thể thực hiện. Mỗi nhà trƣờng cần có kế hoạch chỉ đạo điểm sau đó nhân rộng ra toàn trƣờng. - Tổ chức hội thảo, trao đổi và chia sẻ kinh nghiệm về hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hƣớng nghiệp trong nhà trƣờng. 14