zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Tài Liệu Phổ Thông

» Sáng kiến kinh nghiệm

Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong dạy học lịch sử lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS

Chia sẻ: Cỏ Xanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:51

Báo xấu

32
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của sáng kiến là đưa ra một số biện pháp sử dụng truyện kể lịch sử lớp 10 tiêu biểu, hữu ích để tạo sự hứng thú, niềm yêu thích học lịch sử cho HS, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường. Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi, hiệu quả của việc vận dụng lồng ghép kể chuyện vào dạy học lịch sử.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong dạy học lịch sử lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS

Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS PHẦN MỞ ĐẦU I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Lịch sử là môn học rất quan trọng không chỉ cung cấp tri thức khoa học cho con người mà còn bồi đắp lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc, hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ. Tuy nhiên thực tế những năm gần đây, hình như HS đang quay lưng lại với môn Lịch sử và không còn yêu thích môn học này, chất lượng dạy và học bộ môn giảm sút một cách kinh ngạc. Một thực trạng đáng buồn là tỉ lệ HS lựa chọn môn Sử trong kì thi tốt nghiệp (năm học 2013-2014) và kì thi THPT Quốc gia bắt đầu từ năm học này rất ít. Các em học lịch sử rất thờ ơ, học máy móc để đối phó với thầy cô. Riêng đối với môn Lịch sử lớp 10, tình trạng đó trở nên phổ biến hơn vì là lớp đầu cấp, chương trình không liên quan đến thi tốt nghiệp và cao đẳng, đại học nên HS học rất hờ hững, chưa đầu tư đúng mức. Đa số các em vẫn còn thói quen học đối phó, học vẹt, không nắm sâu được kiến thức vì vậy sẽ mau quên kiến thức cũ, hoặc có nhớ thì cũng không thực sự chính xác các sự kiện lịch sử. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên: Một là do một số thầy cô chưa đầu tư xứng đáng cho môn học, việc chuẩn bị tài liệu dạy học còn nghèo nàn. Trong quá trình dạy vẫn sử dụng lối thầy đọc- trò chép, lời giảng khô khan, phương pháp đơn điệu làm HS nhàm chán, không thích học. Hai là do bản thân môn Lịch sử lớp 10 có nội dung kiến thức nhiều, thời gian diễn ra dài và trải trên một không gian rộng lớn, gồm cả LSTG và LSDT mà chỉ từ 1- 2 tiết/ tuần. Khi học lịch sử thì yêu cầu các em phải nhớ sự kiện và hiểu nội dung bài học một cách chính xác, đầy đủ. Vì thế bộ môn Lịch sử khó gây được hứng thú học tập ở các em. Ba là do lối học thực dụng của HS và thái độ xem nhẹ môn Lịch sử của đa số phụ huynh, HS và kể cả một bộ phận GV nên chất lượng học tập không cao. Với kinh nghiệm giảng dạy chưa nhiều, song tôi luôn trăn trở làm sao để tiết học của mình trở nên hấp dẫn HS, khơi gợi sự thích thú và tích cực học ở các em. Ngoài các biện pháp khác như sử dụng đồ dùng trực quan, tài liệu tham khảo... một biện pháp tôi thường sử dụng là đưa truyện kể lịch sử vào bài học. Thông qua những câu chuyện lịch sử sinh động sẽ có tác dụng giúp HS ghi nhớ tốt những sự kiện lịch sử, những nhân vật, mốc thời gian… Từ đó HS thấy thích thú học tập tích cực hơn đối với Hoàng Thị Hậu 1 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS bộ môn lịch sử. Vì vậy việc kể chuyện trong giờ học lịch sử có ý nghĩa rất lớn đối với việc nâng cao hiệu quả bài học. Xuất phát từ đặc điểm bộ môn và thực tế dạy học trên, tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài “Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện lịch sử trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS” II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU: 1. Đối tượng nghiên cứu: Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện lịch sử trong DHLS lớp 10 (ban Cơ bản) ở trường THPT 2. Phạm vi nghiên cứu: HS lớp 10 trường THPT Trần Quốc Tuấn. III. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: 1. Phương pháp tổng hợp lí luận Sử dụng phương pháp này tổng hợp những công trình nghiên cứu, bài viết của các nhà lí luận và nghiên cứu về sử dụng tài liệu tham khảo trong DHLS làm tiền đề lí luận. + Nghiên cứu nội dung chương trình Lịch sử lớp 10, tài liệu tham khảo có liên quan để xây dựng nội dung câu chuyện Lịch sử ứng vào việc dạy học. 2. Phương pháp điều tra: Tìm hiểu thực trạng dạy, học Lịch sử nói chung và việc sử dụng những mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nói riêng ở trường THPT Trần Quốc Tuấn thông qua việc sử dụng 1 phiếu điều tra để điều tra GV trước khi thực hiện đề tài và 2 phiếu điều tra để điều tra HS trước và sau khi thực hiện đề tài. 3. Phương pháp thống kê: Sử dụng phương pháp thống kê để thống kê kết quả khảo sát và kết quả thực nghiệm, đánh giá hiệu quả đạt được của đề tài. 4. Phương pháp thực nghiệm: Sử dụng phương phá này kiểm nghiệm khả năng ứng dụng, hiệu quả của để tài làm cơ sở đánh giá sự đúng đắn của những giải pháp đề ra. Tôi đã đúc kết kinh nghiệm từ thực tế giảng dạy Lịch sử lớp 10 trên 2 đối tượng HS tại trường THPT Trần Quốc Tuấn trong học kì II của năm học 2013 – 2014 và học kì I năm học 2014 – 2015. Trong năm học 2013 – 2014, tôi chọn lớp 10B2 làm lớp thực nghiệm, lớp 10B3 làm lớp đối chứng. Trong năm học 2014 – 2015, tôi chọn lớp 10B1 làm lớp thực nghiệm, lớp 10B2 làm lớp đối chứng. Hai lớp này cơ bản có sự tương đương về năng lực. Hoàng Thị Hậu 2 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS IV. NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI: - Khai thác nội dung chương trình Lịch sử lớp 10 THPT, xác định những câu chuyện, các giai thoại lịch sử cần thiết, có thể sử dụng để nâng cao hiệu quả bài học. - Cung cấp một số nguyên tắc và quy trình sử dụng truyện kể lịch sử - Đưa ra một số biện pháp sử dụng truyện kể lịch sử lớp 10 tiêu biểu, hữu ích để tạo sự hứng thú, niềm yêu thích học lịch sử cho HS, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường. - Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi, hiệu quả của việc vận dụng lồng ghép kể chuyện vào dạy học lịch sử. V. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VÀ TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI 1. Lịch sử nghiên cứu: Về vấn đề sử dụng tài liệu tham khảo nói chung đã có nhiều nhà giáo dục trong và ngoài nước quan tâm, nghiên cứu nhằm tạo sự hứng thú cho học sinh và nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Lịch sử. Có thể kể đến như: + Cuốn “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào” của tiến sỹ Đairi + Ở Việt Nam trong cuốn “Giáo dục học” của Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt, tập 1, NXBGD Hà Nội, 1987 + Đặc biệt trong các giáo trình “Phương pháp dạy học lịch sử” của GS Phan Ngọc Liên cũng đánh giá cao vai trò của việc sử dụng tài liệu tham khảo trong đó có tài liệu về những mẩu chuyện lịch sử + Đặng Đức An, “Những mẩu chuyển lịch sử thế giới”, tập 1,2 NXB Giáo dục, 2004. + Nguyễn Thế Hoàn, Lê Thúy Mùi, “Những mẩu chuyện lịch sử- Quyển 1, 2” NXB Đại học sư phạm, Hà Nội, 2011 + Ngoài ra, vấn đề này cũng được đăng tải trên các tạp chí nghiên cứu giáo dục, nghiên cứu lịch sử như: Phương pháp kể chuyện lịch sử trong dạy học lịch sử ở THCS của Th.s Nguyễn Văn Đằng (Trường CĐSPHN), NCGD, tháng 5 năm 2000. + Hay khóa luận tốt nghiệp Một số biện pháp sử dụng những mẩu chuyện trong DHLS VN từ 1954- 1975 ở lớp 12 nhằm nâng cao hiệu quả bài học của Trần Thị Thu Hà, K54, ĐHSP Hà Nội... Như vậy, vấn đề sử dụng mẩu chuyện lịch sử trong dạy học đã được nhiều nhà giáo dục đề cập đến trong các công trình nghiên cứu của mình. Đó là những gợi mở Hoàng Thị Hậu 3 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS quí giá về mặt lý luận cho tôi khi nghiên cứu đề tài. Song vẫn chưa có đề tài nào đi sâu vào nghiên cứu việc sử dụng những mẩu chuyện trong dạy học lịch sử lớp 10. Hơn nữa, các tài liệu trên hầu hết đều khai thác mẩu chuyện lịch sử theo “một chiều”, nghĩa là GV cung cấp mẩu chuyện, rồi sau đó yêu cầu HS trả lời câu hỏi nhận thức. Điều đó cho thấy việc kể chuyện trong tiết dạy Lịch sử là điều không mới đối với một GV giảng dạy Lịch sử, nhưng việc nâng nó lên thành một kỹ năng và gây hứng thú cho HS trong quá trình học lại là một vấn đề không đơn giản. Thực tế cho thấy rằng một câu chuyện nội dung như nhau nhưng có người thì kể khô khan, không để lại ấn tượng gì trong đầu HS nhưng GV khác kể thì trở nên sống động, cuốn hút HS. 2. Tính mới của đề tài Điểm mới trong đề tài này là cách GV cho HS tiếp xúc với nguồn sử liệu không đơn thuần chỉ là GV cung cấp mẩu chuyện rồi yêu cầu HS nhận xét, mà quan trọng là để các em tự tìm ra nguồn sử liệu đó rồi phát hiện, phân tích được vấn đề nằm trong nguồn sử liệu. Việc tổ chức cho HS tiếp cận các nguồn sử liệu giúp các em có những hình ảnh cụ thể về sự kiện, hiện tượng lịch sử. Đây là khâu cực kỳ quan trọng của quá trình nhận thức lịch sử. Điều này phù hợp với mục tiêu phát huy tính tích cực và phát triển năng lực (năng lực tự học, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực phát hiện vấn đề, nhận xét, đánh giá) cho các em, phù hợp với xu thế ra đề thi trong vài năm gần đây. Từ đó giúp các em yêu thích môn Sử hơn dẫn đến chất lượng học tập đạt kết quả cao hơn. Hoàng Thị Hậu 4 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS PHẦN NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN 1. Quan niệm về mẩu chuyện lịch sử Kể chuyện lịch sử là một phương pháp dùng lời nói để diễn tả một cách sinh động hấp dẫn, có hình ảnh về một câu chuyện đã xảy ra trong quá khứ. Theo từ điển thuật ngữ lịch sử phổ thông (do GS. Phan Ngọc Liên chủ biên): “Truyện lịch sử là loại hình văn học về đề tài lịch sử, có phần hư cấu của tác giả, có phần có thể dùng làm tài liệu tham khảo về một nội dung lịch sử. Truyện lịch sử có tác dụng bồi dưỡng tình cảm, giáo dục tư tưởng và gây hứng thú học tập lịch sử cho học sinh ”. Theo định nghĩa trong từ điển Tiếng Việt của Hoàng Phê thì câu chuyện là “sự việc hoặc chuyện được nói ra”. Câu chuyện lịch sử có thể hiểu là những mảnh sự kiện, biến cố lịch sử liên quan đến nội dung bài học, có khi là những tình tiết liên quan đến các nhân vật lịch sử, có khi chỉ là giải thích cho một cái tên, địa danh, cho một khái niệm, thuật ngữ trong bài học. Câu chuyện lịch sử có thể dài, có thể ngắn. Những câu chuyện lịch sử được lựa chọn và viết lại ngắn gọn là những mẩu chuyện. Thông thường, nội dung một câu chuyện lịch sử hay một mẩu chuyện lịch sử bao gồm những yếu tố sau đây: - Mở đầu - Tình tiết phát triển - Tình tiết phát triển đến đỉnh cao - Tình tiết giảm đi và kết thúc. Một mẩu chuyện được bố cục như vậy mang kịch tính cao, dẫn dắt người nghe qua các sự kiện, làm cho họ ngày càng hứng thú. Câu chuyện hay mẩu chuyện đều không có sẵn, mà đòi hỏi GV phải chắt lọc từ tài liệu, sắp xếp thành mẩu chuyện phù hợp với bài học. Mẩu chuyện là một nguồn tài liệu tham khảo quan trọng trong dạy học lịch sử và có vai trò, ý nghĩa to lớn góp phần nâng cao hiệu quả bài học. 2. Vị trí, vai trò của việc sử dụng các mẩu chuyện trong DHLS Có thể nói kể chuyện lịch sử là phương pháp thông dụng nhất trong DHLS. Với vai trò là một nguồn tài liệu tham khảo - một nguồn kiến thức, việc sử dụng những mẩu chuyện lịch sử trong dạy học bộ môn có ý nghĩa rất lớn: Thứ nhất: Sử dụng những mẩu chuyện lịch sử góp phần khôi phục lại bức tranh quá khứ một cách sinh động, chân thực. Nhờ việc làm sáng tỏ bản chất của sự kiện, Hoàng Thị Hậu 5 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS hiện tượng, khắc hoạ sâu sắc nhân vật lịch sử, mẩu chuyện lịch sử góp phần tạo biểu tượng lịch sử, khắc phục được tình trạng “hiện đại hóa” lịch sử... Vì vậy việc sử dụng những mẩu chuyện lịch sử có vai trò to lớn trong việc khắc sâu kiến thức bài học, có tác dụng rất lớn đến nhận thức đúng đắn lịch sử của HS. Thứ hai: Thông qua mẩu chuyện lịch sử đã giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức cho học sinh một cách nhẹ nhàng, sâu sắc. Từ đó góp phần hoàn thiện nhân cách tốt đẹp cho các em. Thứ ba: Sử dụng những mẩu chuyện trong DHLS sẽ giúp HS phát triển năng lực cho HS: năng lực nhận thức, năng lực thực hành bộ môn và các kỹ năng, kỹ xảo như: thu thập tư liệu, tóm tắt chuyện, đánh giá sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử… Điều quan trọng là từ những câu chuyện mà HS tự sưu tầm, tự kể bằng chính những tình cảm và ngôn ngữ của mình sẽ giúp các em tự khám phá kiến thức, từ đó phát huy tối đa tính tích cực học tập của các em . Thứ tư: Việc sử dụng mẩu chuyện lịch sử có vị trí, vai trò về mặt đổi mới phương pháp dạy học: sử dụng mẩu chuyện lịch sử kết hợp với phương tiện trực quan, thảo luận nhóm... sẽ khắc phục tình trạng dạy “chay’, “đọc- chép”, làm cho tiết học Sử trở nên sinh động, hấp dẫn, HS hứng thú học tập hơn. Như vậy, sử dụng truyện kể lịch sử một cách đúng đắn, hợp lí chính là biện pháp đổi mới có hiệu quả trong dạy học lịch sử, nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy trong nhà trường. 3. Một số nguyên tắc, yêu cầu khi sử dụng mẩu chuyện lịch sử 3.1. Một số nguyên tắc khi sử dụng mẩu chuyện lịch sử Để sử dụng các mẩu chuyện, giai thoại lịch sử trong DHLS lớp 10 nói riêng cũng như ở các khối khác nói chung 1 cách hiệu quả, GV phải tuân thủ 1 một số nguyên tắc sau: - Phải nắm vững yêu cầu, mục tiêu, nội dung cơ bản của bài học. Đây là nguyên tắc số một để GV lựa chọn truyện kể lịch sử và quyết định hình thức sử dụng cho phù hợp. Tránh việc sử dụng quá nhiều dẫn đến việc tiết dạy Lịch sử trở thành tiết kể chuyện Lịch sử. - Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức: Nội dung câu chuyện đưa vào dạy học phải phù hợp với tâm lý lứa tuổi, hoàn cảnh và trình độ nhận thức của HS. Hoàng Thị Hậu 6 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS - Phải đảm bảo tính đúng đắn, chân thực của truyện kể lịch sử. Dung lượng của truyện phải ngắn gọn, ngôn ngữ truyện phải trong sáng, dễ hiểu, biểu cảm... Nếu truyện kể nguyên bản chưa đáp ứng được yêu cầu này thì GV phải thiết kế lại cho phù hợp với đặc trưng của bộ môn, phù hợp với nội dung, thời gian của tiết học. - Nguyên tắc phát huy tính tích cực của HS: Sử dụng truyện kể lịch sử phải hướng tới mục đích là nhằm phát huy tính tích cực, chủ động trong nhận thức và khơi gợi sự say mê tìm hiểu lịch sử của HS. GV sử dụng phương pháp kể chuyện không đơn thuần là để minh hoạ mà còn để cụ thể hoá kiến thức, tái hiện nội dung kiến thức để tạo biểu tượng lịch sử, rút ra bài học lịch sử. 3.2. Một số yêu cầu khi sử dụng mẩu chuyện lịch sử - Đối với GV phải đảm bảo các yêu cầu sau: + Giọng nói phải hấp dẫn, lôi cuốn, có ngữ điệu to nhỏ, cao thấp phù hợp với nội dung, tình tiết, sự kiện hoặc nhân vật của câu chuyện. + Sử dụng từ ngữ giàu hình ảnh, âm thanh phù hợp với thời gian xảy ra câu chuyện. Từ ngữ phải trong sáng, dễ hiểu với HS. Điệu bộ, cử chỉ phải phù hợp, tự nhiên không quá cường điệu. Từ ánh mắt, nụ cười, nét mặt của thầy cô đều làm cho câu chuyện kể hấp dẫn hơn. Thực tế cho thấy kĩ năng và nghệ thuật kể chuyện của GV đóng vai trò quan trọng quyết định tới sự thành công của việc sử dụng phương pháp này. + Kết hợp kể chuyện với nhiều phương pháp dạy học khác như: thảo luận, điều tra, giải quyết vấn đề, hỏi đáp, trực quan ... để không chỉ tác động đến thích giác mà còn huy động cả các giác quan khác của HS, kích thích HS phải động não tư duy và thậm chí tham gia hoạt động trong quá trình tiếp thu câu chuyện. + Kiểm tra kết quả kể chuyện bằng cách gọi HS lên phát biểu cảm nghĩ về câu chuyện và cho nhận xét về một tình tiết nào đó... + Thời gian giành cho HS hoặc GV kể chuyện không nên kéo dài quá 15-20 phút. Cần chú ý giành nhiều thời gian để HS tiếp xúc với sử liệu, qua đó tự hình thành các biểu tượng lịch sử. Đối với bất kì hình thức kể chuyện nào, GV cũng là người giúp đỡ HS trong quá trình chuẩn bị, tổ chức, khích lệ HS kể chuyện, nhất là những HS yếu kém. Thực hiện được như vậy sẽ đáp ứng được yêu cầu đổi mới PPDH nhằm phát huy tính tích cực của HS. Hoàng Thị Hậu 7 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS - Đối với HS: HS phải rèn luyện cho mình thói quen học tập tích cực, chủ động; đọc trước SGK và tìm tòi, nghiên cứu các thông tin trên sách báo, trên mạng; rèn luyện kỹ năng diễn đạt trước lớp. 4. Quy trình sử dụng mẩu chuyện lịch sử theo hướng phát huy tính tính cực của HS * Bước 1: Chuẩn bị - Về phía giáo viên: + Xác định mục tiêu và các sự kiện cơ bản của bài dạy để có cơ sở sưu tầm và lựa chọn câu chuyện lịch sử cho phù hợp. + Thiết kế lại hoặc tóm tắt nội dung câu chuyện lịch sử một cách ngắn gọn, dễ hiểu, dễ đưa vào bài học (nên lựa chọn những chi tiết sát nhất, “đắt” nhất để sử dụng). Có thể giao cho HS sưu tầm mẩu chuyện và phát phiếu học tập cho HS về nhà chuẩn bị theo câu hỏi có sẵn trong phiếu (những câu hỏi đó phải mang tính khái quát, tập hợp nhiều chi tiết trong câu chuyện). - Về phía học sinh: Chuẩn bị trước nội dung bài học theo các câu hỏi trong phiếu học tập, các kênh thông tin, sưu tầm những mẩu chuyện theo chủ đề mà GV đưa ra từ tiết trước, sưu tầm tranh ảnh, tư liệu liên quan; đọc trước bài * Bước 2: Tổ chức kể chuyện trên lớp Có nhiều cách vận dụng hình thức kể chuyện khác nhau. Có thể HS hoặc GV kể. - Cách 1: GV cung cấp nội dung truyện kể lịch sử và yêu cầu HS suy nghĩ, trả lời câu hỏi nhận thức. GV lắng nghe HS trả lời, nhận xét, đánh giá, bổ sung và đưa ra kết luận. - Cách 2: HS sau khi đã tìm hiểu văn bản câu chuyện đã sưu tầm ở nhà mà GV giao cho từ tiết trước sẽ được phân vai kể chuyện hoặc đóng kịch thay cho lời kể của GV. GV nhận xét và sử dụng hệ thống câu hỏi gợi mở dẫn dắt HS đến với bài học lịch sử. Hoàng Thị Hậu 8 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ Để nắm được thực trạng sử dụng các PPDH và việc sử dụng phương pháp kể chuyện trong DHLS lớp 10 nói riêng, tôi đã tiến hành điều tra 7 GV dạy Sử và 80 HS lớp 10 tại trường THPT Trần Quốc Tuấn và kết quả thu được như sau: 1. Thực trạng GV: Số GV lựa chọn / tổng Tỉ lệ Câu hỏi Phương án trả lời số 7 GV được hỏi % 1. Theo thầy (cô) có Cần thiết 6 85,7% cần thiết sử dụng Bình thường 1 14,3% những mẩu chuyện Không cần thiết 0 0% trong DHLS không? 2. Thầy (cô) có Thường xuyên 1 14,2% thường sử dụng tài Thỉnh thoảng 3 42,9% liệu về mẩu chuyện vào dạy học bộ môn Chưa bao giờ 3 42,9% không? Thiếu nguồn tư liệu sử dụng 4 57,1% Sợ mất nhiều thời gian, dạy 28,6% 3. Lý do thầy (cô) 2 không kịp giờ không sử dụng hoặc Khó khăn trong soạn bài, tổ 14,3% ít sử dụng mẩu 1 chức dạy học chuyện lịch sử là gì? HS không thích học 0 0% Bài học không hiệu quả 0 0% 4. Thầy (cô) thường Cụ thể hóa sự kiện, hiện 71,4% 5 sử dụng mẩu chuyện tượng lịch sử lịch sử trong dạy học Tường thuật 4 57,1% nhằm mục đích gì? Nêu đặc điểm nhân vật 6 85,7% Giải quyết vấn đề, trả lời câu 28,6% 2 hỏi Hoàng Thị Hậu 9 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS 5. Một số kinh - Câu chuyện được lựa chọn phải gắn với sự kiện, hiện tượng, nhân nghiệm của thầy (cô) vật lịch sử. trong việc đưa mẩu - Chuyện kể ngắn gọn, súc tích, hấp dẫn. chuyện lịch sử vào - Nút kết của câu chuyện nên để HS giải quyết. bài giảng để nâng cao hiệu quả bài học Bảng 1. Tổng hợp điều tra GV tổ Lịch sử trường THPT Trần Quốc Tuấn trước khi thực hiện đề tài SKKN Thông quả kết quả điều tra trên cho ta thấy đa số GV đã nhận thức được: Cần thiết phải sử dụng mẩu chuyện vào DHLS. Tuy nhiên trong thực tiễn dạy học, các mẩu chuyện lịch sử đã được đưa vào bài dạy song không thường xuyên. Lí do đưa ra là: thiếu nguồn tài liệu để sử dụng (57,1%), thiếu thời gian (28,6%), khó khăn trong soạn bài, tổ chức dạy học (14,3%). Một số GV đã sử dụng nhưng chưa có phương pháp thực sự hợp lý và khoa học nên hiệu quả chưa cao. Phần lớn trong quá trình dạy GV vẫn thường áp dụng lối dạy truyền thống đọc – chép, liệt kê sự kiện. 2. Thực trạng HS: Trước khi sử dụng mẩu chuyện Lịch sử nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS, tôi đã tiến hành khảo sát 2 lớp thực nghiệm (lớp 10B2 – năm học 2013 – 2014, lớp 10B1 – năm học 2014 – 2015) Kết quả thu được như sau: Số HS lựa chọn / tổng Tỉ lệ Phương án trả lời Câu hỏi số 80 HS được hỏi % Rất hứng thú 5 6,3% 1. Em có hứng thú Hứng thú 15 18,7% với bộ môn Lịch sử Bình thường 25 31,3% hay không? Không hứng thú 35 43,7% Phải ghi nhớ nhiều sự kiện 65 81,2% Thầy (cô) dạy khô khan, 45 56,3% 2. Vì sao em ít hứng không hấp dẫn thú học môn Lịch sử Bản thân chưa có phương 35 43,8% pháp học tập hợp lí Lựa chọn ngành nghề sau này 50 62,5% rất khó khăn Hoàng Thị Hậu 10 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS 3. Em có thích GV Có thích 64 79,8% kể chuyện lịch sử Bình thường 16 20,2% trong dạy học Không thích 0 0% không? 4. Em có biết những Biết nhiều 3 4% câu chuyện nào liên Một hoặc hai 28 34,5% quan đến Lịch sử Không biết 49 61,5% lớp 10? Bảng 2. Tổng hợp điều tra HS 2 lớp thực nghiệm trước khi thực hiện đề tài SKKN Qua điều tra cho ta thấy đã có rất ít HS có hứng thú với môn Lịch sử, đa số cho đây là một môn học tẻ nhạt, nhàm chán nên dẫn đến chất lượng học tập không cao. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này 1 phần là do cách giảng dạy của GV thiếu thuyết phục chưa có khả năng thu hút và lôi cuốn HS khiến giờ học trở nên nặng nề. Qua khảo sát cho thấy hầu hết các em rất thích các thầy cô sử dụng mẩu chuyện trong giờ học Lịch sử, nhưng các em còn biết rất ít câu chuyện lịch sử. Từ việc khảo sát trên có thể khẳng định rằng việc sử dụng mẩu chuyện lịch sử trong dạy học là một phương tiện quan trọng và cần thiết đối với GV và HS. 3. Nội dung cơ bản của chương trình Lịch sử lớp 10 (ban Cơ bản) và những mẩu chuyện có thể sử dụng trong DHLS lớp 10 THPT. - Phần Lịch sử thế giới (LSTG): được dạy trong 31 tiết, gồm: + Lịch sử thế giới thời nguyên thuỷ, cổ đại và trung đại 16 tiết + Lịch sử thế giới cận đại. 15 tiết - Phần Lịch sử Việt Nam (LSVN): được dạy trong 16 tiết bao quát tiến trình lịch sử dân tộc từ nguồn gốc đến giữa TK XIX, ngoài ra có 2 tiết lịch sử địa phương. Căn cứ vào lượng kiến thức cơ bản trong từng bài, sự phân phối thời gian cho các phần kiến thức trong một tiết học và nguồn giai thoại, chuyện kể lịch sử thu thập được, tôi chọn lọc, điều chỉnh một số mẩu chuyện phù hợp với mục tiêu bài học (Nội dung các mẩu chuyện có ở phần Phụ lục 2): Bài Tên bài Tên mẩu chuyện lịch sử 1 Sự xuất hiện loài người và bầy - Con người do thượng đế sinh ra hay từ Hoàng Thị Hậu 11 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS người nguyên thủy vượn chuyển hóa thành? - Việc phát minh ra lửa Các quốc gia cổ đại phương Người cổ Ai Cập xây dựng Kim tự tháp 3 Đông như thế nào? Các quốc gia cổ đại Phương Tây - Ác-si–mét- Nhà bác học lớn của Hy Lạp 4 - Hy Lạp và Rô-ma cổ đại - Vì sao tháng 2 có 28 ngày? Chính sách bạo ngược của Tần Thủy 5 Trung Quốc thời phong kiến Hoàng Các quốc gia Ấn và văn hóa “Mahabharata” và “Ramayana”- 2 bộ sử 6 truyền thống Ấn Độ thi vĩ đại của Ấn Độ Sự phát triển lịch sử và nền văn A-cơ-ba- Hoàng đế hùng cường nhất của 7 hóa đa dạng của Ấn Độ đế quốc Mô- gôn ở Ấn Độ - Kinh thành Ăng-co- Một kì công sáng Vương quốc Campuchia và tạo của Cam-pu-chia 9 vương quốc Lào - Thạt Luổng- biểu tượng của văn hóa Lào Thời kỳ hình thành và phát triển Đời sống của lãnh chúa và nông nô trong 10 của chế độ phong kiến ở Tây Âu lãnh đại trong XHPK Tây Âu (từ TK V đến TK XIV) 11 Tây Âu thời hậu kỳ Trung đại Những cuộc phát kiến lớn về địa lí Các quốc gia cổ đại trên đất Cổ Loa Thành- Một kiến trúc quân sự 14 nước Việt Nam kiên cố Thời kỳ Bắc thuộc và các cuộc 16 Bạch Đằng- Mồ chôn quân Nam Hán đấu tranh giành độc lập dân tộc Quá trình hình thành và phát 17 Lê Thánh Tông- Ông vua giỏi trị nước triển của nhà nước phong kiến Những cuộc kháng chiến chống Trần Hưng Đạo- nhà quân sự kiệt xuất 19 ngoại xâm ở các thế kỷ X - XV thời Trần Xây dựng và phát triển văn hóa 20 Chu Văn An- người thầy giáo có khí tiết dân tộc trong các thế kỷ X - XV 22 Tình hình kinh tế ở các thế kỷ Thứ nhất Kinh Kì, thứ nhì Phố Hiến Hoàng Thị Hậu 12 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS XVI - XVIII Phong trào Tây Sơn và sự Nguyễn Huệ- anh hùng dân tộc, nhà cải 23 nghiệp thống nhất đất nước,bảo cách lớn vệ tổ quốc cuối thế kỷ XVIII Tình hình chính trị, kinh tế, văn Hồ Xuân Hương- nhà thơ lớn đầu TK 25 hoá dưới triều Nguyễn (nửa đầu XIX TK XIX) Cách mạng Hà Lan và CMTS - Chuyện “Cừu ăn thịt người” 29 Anh - Sác-lơ I lên đoạn đầu đài Chiến tranh giành độc lập của Oa-sinh-tơn- Người anh hùng đầu tiên 30 các thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ của nước Mĩ - Tình cảnh người nông dân Pháp trước 31 CMTS pháp cuối TK XVIII CM - Đánh chiếm ngục Baxti Chuyện về người phát minh ra máy hơi 32 CMCN ở châu Âu nước Hoàn thành CMTS ở châu Âu - Bixmac- Vị thủ tướng “sắt và máu” 33 và Mĩ giữa TK XIX - Lin-côn- Người giải phóng vĩ đại Quốc tế thứ nhất và Công xã Cuộc CMVS ngày 18/3/1871 và sự thành 38 Pari 1871 lập Công xã Pari. Lê-nin và PTCN Nga đầu TK 40 Lê-nin- Vị lãnh tụ vĩ đại của GCVS XX Song sử dụng những mẩu chuyện như thế nào để góp phần nâng cao hiệu quả bài học? Ở mục II, tôi sẽ đi sâu vào các biện pháp sử dụng. II. MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG MẨU CHUYỆN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 10 NHẰM NÂNG CAO HỨNG THÚ VÀ TÍNH TÍCH CỰC CỦA HS Ở phạm vi đề tài này, tôi xin giới thiệu một số biện pháp sử dụng những mẩu chuyện lịch sử trong bài nội khoá Hoàng Thị Hậu 13 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS 1. Sử dụng mẩu chuyện lịch sử để giới thiệu, dẫn dắt vào bài mới. Đây là khâu "khởi động" bộ máy tư duy của HS. GVcần giúp HS nhận thức được: Đối tượng sẽ nhận thức là gì? Những việc cần làm trong tiết học hoặc một phần tiết học là gì? Kết quả học tập cần đạt đến là gì? Nếu thường xuyên sử dụng cách giới thiệu bài thông thường, sáo mòn theo kiểu “Ở tiết học trước các em đã tìm hiểu về nội dung a, tiết học hôm nay cô trò chúng ta sẽ tiếp tục tìm hiểu về nội dung b” sẽ khiến HS thấy nhàm chán, mất tập trung chú ý. Vì vậy, GV cần tạo động cơ cho HS bằng nhiều phương pháp khác nhau, đặc biệt là tạo tình huống có vấn đề bằng cách sử dụng truyện kể lịch sử để gây sự tò mò, hứng thú cho HS khi chuẩn bị học bài mới. Muốn định hướng mục tiêu, xác định nhiệm vụ học tập được tốt, mẩu chuyện dùng để giới thiệu, dẫn dắt vào bài mới của GV phải đạt được các yêu cầu sau: + Câu chuyện phải súc tích, giàu tính khái quát và giàu hình ảnh + Phải đề cập tới cốt lõi của bài học + Tạo ấn tượng, gợi trí tò mò của HS Ví dụ 1: Để dẫn dắt, giới thiệu bài 1 “Sự xuất hiện loài người và bầy người nguyên thuỷ”. GV cung cấp cho HS truyện kể về học thuyết tiến hoá của Đác- uyn: “ Năm 1859, nhà khoa học người Anh là Đác uyn công bố học thuyết tiến hoá và nguồn gốc của loài người. Ngay lập tức, những cuộc tranh luận nảy lửa giữa các nhà khoa học đã xảy ra. Nhiều người ủng hộ và không ít kẻ phản đối. Một số tờ báo đăng tranh biếm hoạ Đác uyn, họ vẽ ông có hình dạng một con vượn. Bởi ông cho rằng, người và loài vượn có chung tổ tiên.” . GV dừng một chút để gây sự chú ý của HS rồi dẫn dắt tiếp: “Liệu Đác-uyn đúng hay sai? Con người có nguồn gốc từ đâu? Xuất hiện như thế nào? Cô trò chúng ta sẽ học bài mới để hiểu điều đó.” Ví dụ 2: Khi học tiết 1 bài 11“Tây Âu thời hậu kì trung đại”, GV kể cho HS nghe câu truyện về các cuộc phát kiến địa lí như sau: “ Vào thế kỉ XIV, khi cuốn sách “Những truyện kì lạ” của Máccô Pôlô được xuất bản đã thổi bùng lên cơn khát vàng và hương liệu của giới tư sản châu Âu. Ấn Độ trở Hoàng Thị Hậu 14 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS thành miền đất hứa cho tham vọng kiếm tiền của những kẻ thích phiêu lưu. Người Ý, đặc biệt là người Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha đổ xô vào các cuộc thám hiểm vượt đại dương đi tìm đường sang Ấn Độ. Trải qua nhiều chuyến đi đầy nguy hiểm, vất vả, năm 1498 người Bồ Đào Nha mới tới nơi và độc chiếm con đường đó suốt 18 năm. Còn Cô-lôm-bô dù không đến được Ấn Độ song cũng vì thế mà phát hiện ra châu Mĩ.” GV phát vấn: Tại sao châu Âu lại đổ xô tìm đường sang Ấn Độ? Những chuyến đi đó đem lại hệ quả gì? Đó chính là nội dung của tiết học hôm nay mà cô trò chúng ta sẽ tìm hiểu . 2. Sử dụng mẩu chuyện lịch sử để miêu tả, khắc họa nhân vật lịch sử Thông thường trong SGK Lịch sử không giới thiệu tiểu sử của các nhân vật, mà chỉ có hình ảnh (tranh vẽ hoặc chân dung) và thông qua những sự kiện cơ bản trong sự nghiệp để làm sáng tỏ hoạt động và công lao to lớn của nhân vật. Khi trình bày các sự kiện liên quan đến nhân vật lịch sử nào, GV cần sưu tầm những mẩu chuyện liên quan đến nhân vật đó, có thể là kể về thói quen, tài năng, cống hiến, hay một câu chuyện vui về nhân vật đó. Cũng cần thiết phải tường thuật những hoạt động của họ để làm cơ sở cho việc đánh giá công lao của các nhân vật đó đối với lịch sử. Trên cơ sở đó, GV giáo dục tư tưởng, tình cảm, thái độ cho HS về lòng biết ơn, sự khâm phục, kính trọng đối với nhân vật lịch sử. GV có thể vừa là người dẫn chuyện, trực tiếp kể chuyện hoặc có thể là người dẫn dắt, gợi ý giúp HS nắm vững cốt truyện. Khi kể chuyện có thể kết hợp với tranh ảnh để tạo biểu tượng. Điều này có tác dụng làm cho HS nhớ lâu về nhân vật ấy. Ví dụ 1: Khi dạy mục “Cuộc đấu tranh thống nhất nước Đức” trong bài 33“Hoàn thành cách mạng tư sản ở châu Âu và Mĩ”. * Bước 1: Chuẩn bị: Xác định nội dung cơ bản của mục là quá trình thống nhất Đức bằng vũ lực “từ trên xuống” của Bix-mác vì vậy tôi chọn câu chuyện “Bix-mác- Thủ tướng sắt và máu”. (phần Phụ lục 2) * Bước 2: Tổ chức kể chuyện trên lớp : - Sau khi yêu cầu HS quan sát bức tranh Bix-mác và cung cấp xong câu chuyện trên, GV phát vấn: Bix-mác là con người như thế nào? Ông đã làm gì để thống nhất đất nước ? Chủ trương đó có tích cực và tiêu cực gì? Hoàng Thị Hậu 15 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS - GV theo dõi HS trả lời, nhận xét và đưa ra kết luận: Bix-mác là nhà quân sự độc tài, cứng rắn. Để thực hiện chủ trương của mình ông đã không từ một thủ đoạn nào. Con đường thống nhất đất nước bằng “sắt và máu” đã giúp cho nước Đức hoàn thành thắng lợi cuộc CMTS. Nhưng hậu quả tiêu cực là dẫn đến tâm lí hiếu chiến, quân phiệt của một bộ phận dân tộc Đức. Ví dụ 2: Khi dạy bài “Phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất nước, bảo vệ tổ quốc cuối thế kỷ XVIII” * Bước 1: Chuẩn bị: Xác định nội dung của toàn bài là qua diễn biến của phong trào, đánh giá công lao, vai trò của Quang Trung- Nguyễn Huệ và phong trào Tây Sơn trong sự nghiệp thống nhất đất nước, bảo vệ tổ quốc vì vậy từ tiết trước tôi giao cho HS đọc bài và sưu tầm những mẩu chuyện, tài liệu liên quan đến tiểu sử và sự nghiệp cầm quân của Nguyễn Huệ từ 1771-1789 (theo định hướng các câu hỏi trong phiếu học tập), bản thân tôi cũng chuẩn bị câu chuyện “Nguyễn Huệ- anh hùng dân tộc, nhà cải cách lớn” * Bước 2: Tổ chức kể chuyện trên lớp : - Ở mục I, sau khi giới thiệu hoàn cảnh bùng nổ phong trào, GV nêu yêu cầu HS “Hãy kể 1 câu chuyện mà em biết về 3 anh em nhà Tây Sơn và diễn biến cuộc khởi nghĩa này (1771- 1788)” rồi gọi HS kể chuyện về tiểu sử và diễn biến giai đoạn đầu của phong trào từ đó nêu bật vai trò của Nguyễn Huệ và phong trào Tây Sơn trong sự nghiệp thống nhất đất nước. - Sang mục II sau khi chia nhóm và yêu cầu HS hoàn thành bảng thống kê 2 cuộc kháng chiến, GV chiếu lần lượt 2 lược đồ trận Rạch Gầm- Xoài Mút và Ngọc Hồi- Đống Đa, yêu cầu HS lên tường thuật diễn biến chính và nêu bật “Tài thao lược của Nguyễn Huệ thể hiện trong 2 trận đánh như thế nào?” - Ở phần củng cố, GV yêu cầu cả lớp thảo luận nội dung: Đánh giá vai trò của phong trào nông dân Tây Sơn và công lao của Nguyễn Huệ - Quang Trung đối với đất nước cuối TK XVIII. Sau khi HS thảo luận, trả lời, GV nhận xét và kết luận: phong trào Tây Sơn và Nguyễn Huệ - Quang Trung đã hoàn thành 3 nhiệm vụ: nhiệm vụ g/c: (đánh bại các tập đoàn phong kiến, thống nhất đất nước); bảo vệ độc lập dân tộc (Đánh bại quân Xiêm và quân) và thiết lập 1 vương triều mới tiến bộ. Hoàng Thị Hậu 16 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS 3. Sử dụng mẩu chuyện lịch sử kết hợp với đồ dùng trực quan để tường thuật diễn biến sự kiện lịch sử Khi học các bài có nội dung liên quan đến diễn biến của một cuộc khởi nghĩa, cuộc kháng chiến hay chiến dịch, GV ngoài sử dụng lược đồ, hay sa bàn, trong quá trình tường thuật sự kiện, GV kết hợp kể những câu chuyện liên quan đến sự kiện đang trình bày, điều này giúp HS ghi nhớ tốt hơn diễn biến của sự kiện đó. GV có thể tổ chức cho HS tự tìm hiểu về tư liệu lịch sử rồi mô tả, tường thuật lại diễn biến của sự kiện, GV có vai trò hổ trợ, bổ sung giúp HS tái hiện lại lịch sử, xây dựng lại biểu tượng lịch sử một cách hoàn chỉnh hơn. Ví dụ 1: Khi dạy nội dung “Tiến trình của cách mạng” trong bài “CMTS Pháp 1789”, tiết 1. * Bước 1: Chuẩn bị: Xác định nội dung cơ bản của mục là sự kiện tấn công ngục Bax- ti vì vậy tôi yêu cầu HS khai thác tranh“Tấn công ngục Baxti”, sưu tầm tư liệu kể lại diễn biến cuộc tấn công ngục Ba-xti theo các gợi ý trong nội dung thứ 2 của (xem phần Giáo án minh họa) * Bước 2: Tổ chức kể chuyện trên lớp : - GV chiếu đoạn phim và cho HS quan sát tranh “Tấn công ngục Bax-ti” yêu cầu HS kể lại cuộc tấn công“Đánh chiếm ngục Baxti”. - Sau khi HS kể, GV goi HS khác bổ sung, khắc sâu bằng câu hỏi: “Ý nghĩa của ngày 14/7 là gì?”. Sau khi HS trả lời, GV nhận xét và kết luận: Cuộc chiến phá ngục Baxti đã đánh đổ biểu tượng của chế độ phong kiến Pháp, thể hiện sức mạnh vĩ đại của nhân dân lao động và mở đầu cuộc đại CMTS. Vì lẽ đó, CẢNH TẤN CÔNG NGỤC BAXTI ngày 14/7 được lấy là ngày quốc khánh của nước Pháp. Ví dụ 2: Trong bài 16 “Thời Bắc thuộc và các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc (Thế kỉ - X)” Hoàng Thị Hậu 17 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS * Bước 1: Chuẩn bị: Trong các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu (Thế kỉ - X), tôi chọn chiến thắng Bạch Đằng để khắc sâu kiến thức cho HS. Vì vậy sau khi dạy bài 15, tôi giao HS đọc bài và tìm tư liệu về chiến thắng Bạch Đằng theo các gợi ý: Ngô Quyền đã chuẩn bị cho trận đánh như thế nào? Kế hoạch mai phục, nhử địch và phản công, lợi dụng thủy triều được thực hiện ra sao? Ý nghĩa của chiến thắng này đối với dân tộc? * Bước 2: Tổ chức kể chuyện trên lớp : GV sử dụng “Lược đồ chiến thắng Bạch Đằng 938” (hoặc có thể cho HS tự vẽ trước ở nhà) với mẩu chuyện “Bạch Đằng- Mồ chôn quân Nam Hán”. GV yêu cầu HS dựa vào lược đồ trình bày diễn biến trận Bạch Đằng. Sau khi HS trình bày, GV nhận xét đồng thời sử dụng mẩu chuyện trên. Qua đó HS hiểu rõ về nghệ thuật quân sự tuyệt vời của nhân dân ta mà tiêu biểu là Ngô Quyền. Đó là lợi dụng việc thuỷ triều lên xuống, cho đóng cọc bịt sắt xuống cửa sông Bạch Đằng, cho quân mai phục và nhử địch vào trận thuỷ, đúng như kế hoạch đánh thắng giặc sau một ngày. Đây được xem là trận đánh tiêu biểu để lại nhiều kinh nghiệm cho các trận thủy chiến sau này, đã chấm dứt 1000 năm Bắc thuộc. Lược đồ chiến thắng Bạch Đằng 938 4. Sử dụng mẩu chuyện lịch sử để cụ thể hóa các sự kiện, hiện tượng có nội dung về tình hình kinh tế- chính trị, văn hoá- xã hội… Dạng bài này nhằm cung cấp cho HS những hiểu biết về tình hình kinh tế, chính trị, xã hội ở 1 nước (khu vực) trong 1 thời kỳ (giai đoạn) nhất định. Để dạy tốt dạng bài này GV cần: Mô tả được: Tình hình đất (khu vực) trong thời kỳ (hay sau thời kỳ nào đó) như thế nào? Trong tình cảnh đó chính quyền (hay nhân dân, nhân vật lịch sử) đã làm gì, làm như thế nào? Kết quả của việc làm đó. Vì vậy, khi dạy loại bài này GV triệt để sử dụng phương tiện trực quan: tranh ảnh, kênh hình kết hợp với mô tả sinh động nhằm tái tạo hình ảnh về sự kiện, hiện tượng, rèn luyện kỹ năng mô tả, nhận xét, đánh giá, so sánh, cảm nhận và liên hệ để HS thấy rõ giá trị vật chất, tinh thầnn. GV cần đưa ra các câu chuyện sinh động tăng thêm sự hấp dẫn cho bài dạy. Hoàng Thị Hậu 18 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS Ví dụ 1: Khi dạy bài 30 “Cách mạng công nghiệp ở Châu Âu” tôi thực hiện các bước sau đây: * Bước 1: Chuẩn bị: Xác định nội dung cơ bản của bài là mục 1 vì vậy ở tiết trước tôi giao cho HS về nhà đọc bài và tìm hiểu các thành tựu của CMCN ở Anh và sưu tầm truyện kể về phát minh nào quan trọng nhất. * Bước 2: Tổ chức kể chuyện trên lớp : - Sau khi tổ chức cho HS hoạt động nhóm tìm hiểu các thành tựu của CMCN ở Anh, và “Thành tựu nào được coi là phát minh vĩ đại, quan trọng nhất? Vì sao? Hãy kể câu chuyện về phát minh đó” gọi HS các nhóm trả lời, có thể mỗi nhóm đưa ra ý kiến khác nhau nhưng quan trọng là phải làm rõ vì sao lại chọn phát minh đó. - GV theo dõi HS trả lời, nhận xét và đưa ra kết luận: Máy hơi nước của Giêm Oát là thành tựu vĩ đại của CMCN ở Anh. Nhờ máy hơi nước mà năng suất lao động không ngừng tăng lên, làm giảm sức lao động cơ bắp của con người và khởi đầu quá trình công nghiệp hoá ở Anh. Ví dụ 2: Khi dạy tiết 1 bài 31 “Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII” * Bước 1: Chuẩn bị: Xác định nội dung cơ bản của tiết học là mục “Tình hình kinh tế, xã hội”, hình ảnh trực quan cần phân tích là bức tranh “Tình cảnh nông dân Pháp trước cách mạng”. Vì vậy, từ tiết trước tôi phát phiếu học tập, giao HS về nhà dựa trên bức tranh biếm họa “Tình cảnh nông dân Pháp trước cách mạng”, kết hợp các tư liệu khác, hãy kể câu chuyện về tình cảnh nông dân Pháp trước CM thông qua việc trả lời các ý nhỏ thuộc câu 1 của nội dung thứ nhất trong phiếu học tập (xem giáo án minh họa) * Tổ chức kể chuyện trên lớp - Để hiểu rõ tình hình xã hội Pháp trước CM, GV chiếu bức tranh “Tình cảnh nông dân Pháp trước cách mạng”, chú thích 1 số chi tiết trong bức tranh, yêu cầu HS xác định: Dựa vào trang phục hãy phán đoán trong bức tranh gồm có những ai? Quyền lợi, địa vị và mối quan hệ giữa họ như thế nào. Từ đó hình thành cho HS về chế độ 3 đẳng cấp trong xã hội Pháp. - GV chiếu tiếp biểu đồ thu nhập của nông dân và kể câu chuyện trên rồi đặt câu hỏi: + “Em có nhận xét gì về đời sống người nông dân Pháp trước cách mạng? ” Hoàng Thị Hậu 19 Trường THPT Trần Quốc Tuấn
Một số biện pháp sử dụng mẩu chuyện trong DHLS lớp 10 nhằm nâng cao hứng thú và tính tích cực của HS + “Tại sao đời sống người nông dân Pháp lại như vậy? Đời sống đó báo hiệu điều gì?” - GV theo dõi HS trả lời, nhận xét và bổ sung 1 số chi tiết trong mẩu chuyện “Tình cảnh người nông dân Pháp trước CM” đưa ra kết luận bằng sơ đồ. + Đời sống của người nông dân Pháp trước CM vô cùng khổ cực. Cái đói khổ đã làm biến dạng hình hài họ, khiến cuộc sống của họ không khác gì cuộc sống của con vật. Tầng lớp nông dân chính là những người khốn khổ nhất, bi thảm nhất trong đẳng cấp thứ ba trước CMTS Pháp . + Nguyên nhân của tình cảnh trên là do sự bóc lột tàn tệ của đẳng cấp thứ nhất và thứ hai đối với nông dân. Điều đó báo hiệu, từ trong cuộc sống bùn đen đau khổ đó, người nông dân sẽ vùng dậy tiến hành một cuộc cách mạng “long trời lở đất” (Các Mác), đánh đổ giai cấp phong kiến thống trị để giành quyền sống cho mình. IV. MINH HỌA GIÁO ÁN SỬ DỤNG MẨU CHUYỆN LỊCH SỬ NHẰM NÂNG CAO HỨNG THÚ VÀ TÍNH TÍCH CỰC CHO HS Tuần: 22 Tiết PP: 39 Ngày soạn: Bài 31: CÁCH MẠNG TƯ SẢN PHÁP CUỐI THẾ KỈ XVIII (Tiết 1) I. MỤC TIÊU BÀI HỌC: 1. Kiến thức: Qua tiết học, HS cần: - Biết được nguyên nhân sâu xa và nguyên nhân trực tiếp bùng nổ CMTS Pháp cuối TK XVIII. - Trình bày diễn biến từ ngày CM bùng nổ (14/7/1789) đến trước 10/8/1792. 2. Thái độ: - Biết trân trọng những quan điểm tiến bộ của “Triết học Ánh sáng” trong cuộc tấn công vào thành trì của chế độ phong kiến. - Nhận thức vai trò của quần chúng nhân dân trong cách mạng. 3. Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng quan sát, kĩ năng phân tích, so sánh, đánh giá SKLS, tìm hiểu các tư liệu lịch sử từ các nguồn khác nhau, trình bày lại kết quả học tập bằng lời nói. 4. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự học, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, sử dụng ngôn ngữ. Hoàng Thị Hậu 20 Trường THPT Trần Quốc Tuấn

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.