intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:34

Thêm vào BST
Báo xấu
22
lượt xem 4
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11" nhằm đưa ra một số cách làm mới, sáng tạo, phù hợp để tạo hứng thú cho học sinh mạnh dạn, chủ động, tự tin trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11. Những cách làm này có thể được thực hiện trước, trong và sau giờ học trên lớp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11

  1. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: MỘT SỐ CÁCH LÀM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRÌNH BÀY CẢM NHẬN CỦA MÌNH VỀ MỘT SỐ TÁC PHẨM THƠ TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN LỚP 11 Lĩnh vực: Chuyên môn (Ngữ Văn) ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 1
  2. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ UBND HUYỆN TÂN KỲ TRUNG TÂM GDNN - GDTX TÂN KỲ    SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: MỘT SỐ CÁCH LÀM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRÌNH BÀY CẢM NHẬN CỦA MÌNH VỀ MỘT SỐ TÁC PHẨM THƠ TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN LỚP 11 Tên tác giả: Trần Thị Kim Liên Lĩnh vực: Chuyên môn (Ngữ Văn) Năm thực hiện: 2022 Đơn vị: Trung tâm GDNN - GDTX Tân Kỳ Số điện thoại: 0839155456 Tân Kỳ, tháng 4 năm 2022 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 2
  3. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. Lý do chọn đề tài Ngày nay, chúng ta thường hay nói đến việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh. Trong đó, yếu tố được cho là quyết định chính là sự tương tác đồng bộ của các thành tố trong các phương pháp dạy học tích cực: người dạy, người học, học liệu, môi trường,... Một trong những quan điểm xây dựng chương trình giáo dục phổ thông 2018 là: “Chương trình giáo dục phổ thông bảo đảm phát triển phẩm chất và năng lực người học thông qua nội dung giáo dục với những kiến thức, kỹ năng cơ bản, thiết thực, hiện đại; hài hòa đức, trí, thể, mĩ; chú trọng thực hành, vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học để giải quyết vấn đề trong học tập và đời sống; tích hợp cao ở các lớp dưới, phân hóa dần ở các lớp học trên; thông qua các phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục phát huy tính chủ động và tiềm năng của mỗi học sinh, các phương pháp đánh giá phù hợp với mục tiêu giáo dục và phương pháp giáo dục để đạt được mục tiêu đó”. Việc nắm rõ ưu thế của từng phương pháp dạy học trên cơ sở phân hóa đối tượng, phân tích căn cứ về điều kiện, loại hình năng lực và phẩm chất cần phát triển ở người học,…từ đó lựa chọn các hình thức tổ chức dạy học phù hợp, tăng cường hoạt động trải nghiệm sáng tạo để đáp ứng mục tiêu giáo dục mới, thay vì chỉ thiên về “dạy cái” cần chú trọng hơn về “dạy cách”, từ chủ yếu quan tâm giúp học sinh “học cái gì” chuyển sang quan tâm hơn về “học như thế nào”. Phẩm chất và năng lực của người học sẽ được hình thành và phát triển qua các hoạt động giao lưu, kết nối, tương tác với thực tiễn đời sống để khơi dậy hứng thú học tập, rèn luyện kĩ năng sống, nâng cao hiểu biết về cuộc sống xung quanh. Dạy và học môn Ngữ văn trong nhà trường trung học phổ thông hiện nay đang đặt ra nhiều vấn đề cần được quan tâm. Tình trạng học sinh không còn hứng thú với việc học văn đã trở thành hiện tượng phổ biến. Trong khi đó, Ngữ văn là môn học không chỉ quan trọng trong trường học, trong các kỳ thi mà còn quan trọng trong việc hình thành nhân cách, đạo đức làm người. Việc đổi mới phương pháp giảng dạy Ngữ văn hiện nay đã và đang thực sự là yếu tố quyết định hiệu quả giờ dạy. Phương pháp dạy học đổi mới chú trọng đến việc phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh làm cho học sinh yêu thích môn học. Đặc biệt là làm sao để tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một đoạn thơ, bài thơ thông qua những cách hiểu, cách cảm của cá nhân, của tập thể lại là một việc cần thiết mà khó khăn. Những người làm công tác biên soạn chương trình và sách giáo khoa đã có nhiều nỗ lực làm cho văn chương mang hơi thở cuộc sống, thực sự là một môn học nuôi dưỡng thế giới tâm hồn và bồi đắp những phẩm chất cao đẹp, phát triển những phẩm chất và năng lực cốt lõi cho học sinh. Nếu chương trình Văn học ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 3
  4. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ trong bộ sách chỉnh lý hợp nhất năm 2000 còn thiên về cung cấp kiến thức cho người học, thì chương trình Ngữ văn 2006 đã có những điều chỉnh để bảo đảm sự cân bằng giữa truyền thụ kiến thức và giáo dục kỹ năng, đồng thời giáo viên khi giảng dạy cũng phải bám sát chuẩn kiến thức, kỹ năng được đặt ra trong mỗi bài học. Đến Chương trình giáo dục phổ thông ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26-12-2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (gọi tắt là Chương trình 2018) thì chú trọng trục kết hợp kiến thức - kỹ năng - phẩm chất - năng lực, chú trọng vận dụng văn chương vào cuộc sống. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 khẳng định mục tiêu của môn Ngữ văn là nhằm “phát triển các năng lực chung: Năng lực tự chủ và tự học; năng lực giao tiếp và hợp tác; năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo... giúp học sinh phát triển năng lực ngôn ngữ và năng lực văn học”. Trong tình hình dịch Covid - 19 diễn biến phức tạp thì các nhà trường phải thích ứng với việc dạy học trực tuyến hoặc kết hợp trực tuyến với trực tiếp. Điều này mặc dù đã được các thầy cô và học sinh tương đối thành thạo về mặt thao tác, kỹ thuật nhưng ít nhiều nó đều ảnh hưởng đến chất lượng của các giờ học, đặc biệt là những giờ Đọc - hiểu các văn bản thơ. Để tiết Đọc - hiểu các văn bản thơ hiệu quả thì cần có sự chuẩn bị tốt của cả giáo viên và học sinh. Trước hết là sự chuẩn bị những tài liệu, thiết bị, đồ dùng dạy học có liên quan. Giáo viên hướng dẫn học sinh những nội dung cần thiết để phục vụ tốt cho giờ học. Ngoài ra, rất cần một không khí học tập, một sự tương tác qua lại giữa người dạy và người học, thậm chí là phải nhìn thấy nét mặt, cử chỉ, điệu bộ của nhau. Và đặc biệt hơn nữa là phải làm thế nào để học sinh mạnh dạn trình bày cảm nhận của mình về các bài thơ, đoạn thơ được học trong khi các em chưa thật sự chú tâm, hay biết mà cũng không nói, ngại nói. Để các em học sinh bây giờ yêu thích học văn, hứng thú trao đổi trong giờ văn, nêu cảm nhận về tác phẩm thơ trong hay cả ngoài chương trình là rất khó. Cái khó này, đối với học sinh các trường phổ thông đã vậy thì đối với các em giáo dục thường xuyên (GDTX) càng khó hơn. Xuất phát từ yêu cầu đổi mới chương trình, phương pháp dạy học, cũng như một số kinh nghiệm trong quá trình dạy học, bản thân tôi xin mạnh dạn chia sẻ đề tài: “Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11”. 1.2. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài - Nghiên cứu thực trạng giảng dạy môn Ngữ văn, tiết Đọc - hiểu tác phẩm thơ, trong chương trình Ngữ văn lớp 11 hiện nay ở một số trường trung học phổ thông (THPT), trung tâm GDTX, trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên (GDNN - GDTX) trên địa bàn tỉnh Nghệ An. ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 4
  5. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ - Đưa ra một số cách làm mới, sáng tạo, phù hợp để tạo hứng thú cho học sinh mạnh dạn, chủ động, tự tin trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11. Những cách làm này có thể được thực hiện trước, trong và sau giờ học trên lớp. - Nâng cao chất lượng giờ học môn Ngữ văn ở các trường THPT, trung tâm GDTX, trung tâm GDNN- GDTX trong những buổi học trực tiếp hay trực tuyến; tạo hứng thú học tập để từ đó nâng cao năng lực và rèn luyện kỹ năng, trau dồi phẩm chất cho học sinh. 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Hoạt động dạy học môn Ngữ văn phần Đọc - hiểu một số tác phẩm thơ trong chương trình lớp 11 (Bài Đây thôn Vĩ Dạ - Hàn Mặc Tử, Tràng giang - Huy Cận, Chiều tối (Mộ) - Hồ Chí Minh,…). - Học sinh ở một số trường THPT, trung tâm GDTX, trung tâm GDNN - GDTX trên địa bàn tỉnh Nghệ An. - Hình thức tổ chức dạy học: trực tiếp và trực tuyến. 1.4. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lí luận - Khảo sát thực tế - Tổng hợp, phân tích - Phương pháp thống kê số liệu 1.5. Đóng góp mới của đề tài Đề tài đã đánh giá được thực trạng giảng dạy môn Ngữ văn, tiết Đọc - hiểu tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 hiện nay ở một số trường THPT, trung tâm GDTX, trung tâm GDNN - GDTX trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Đề tài đã đưa ra một số cách làm mới, sáng tạo, phù hợp để tạo hứng thú cho học sinh mạnh dạn, chủ động, tự tin trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 và từ đó các em cũng sẽ chủ động đọc, tiếp nhận các tác phẩm thơ khác ngoài chương trình. Những cách làm này có thể được thực hiện trước, trong và sau giờ học trên lớp một cách dễ dàng, tích cực, hiệu quả. Một số cách làm trong đề tài (đặc biệt là việc cho học sinh tự vẽ tranh minh hoạ, đọc diễn cảm) đã góp phần nâng cao chất lượng giờ học môn Ngữ văn ở các trường THPT, trung tâm GDTX, trung tâm GDNN - GDTX trong những buổi học trực tiếp hay trực tuyến (phù hợp với diễn biến phức tạp của dịch Covid -19), tạo ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 5
  6. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ hứng thú học tập để từ đó phát huy năng lực, sở trường và rèn luyện kỹ năng, trau dồi phẩm chất cho học sinh. Sáng kiến kinh nghiệm có thể dễ dàng áp dụng hiệu quả cho việc dạy học môn Ngữ văn khối trung học phổ thông và cả học sinh trung học cơ sở ở các vùng miền khác nhau. ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 6
  7. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ PHẦN 2: NỘI DUNG 2.1. Cơ sở lý luận Hứng thú là một thuộc tính tâm lí của con người. Hứng thú có vai trò rất quan trọng trong học tập và làm việc. Có thể nói rằng không có việc gì người ta không làm được dưới ảnh hưởng của hứng thú. M.Gorki từng nói: Thiên tài nảy nở từ tình yêu đối với công việc. Một cách khái quát có thể hiểu: Hứng thú là thái độ con người đối với sự vật, hiện tượng nào đó. Đó là biểu hiện của xu hướng về mặt nhận thức cá nhân với hiện thực khách quan, biểu hiện sự ham thích của con người về sự vật, hiện tượng. Khi ta có hứng thú về một cái gì đó, thì cái đó bao giờ cũng được ta ý thức, ta hiểu ý nghĩa của nó đối với cuộc sống của ta. Hơn nữa xuất hiện một tình cảm đặc biệt, và hứng thú lôi cuốn hấp dẫn chúng ta về phía đối tượng, tạo ra tâm lý khát khao tiếp cận đi sâu tìm hiểu. Nói một cách khác, hứng thú là thái độ đặc biệt của cá nhân đối với đối tượng nào đó, vừa có ý nghĩa đối với cuộc sống, vừa có khả năng mang lại khoái cảm cho cá nhân trong quá trình hoạt động. Cách hiểu này vừa nêu được bản chất của hứng thú, vừa gắn hứng thú với hoạt động của cá nhân. Như vậy, đối tượng tiếp nhận chỉ có thể gây hứng thú khi nó có ý nghĩa với cuộc sống của cá nhân. Về phương diện này, hứng thú là động lực thúc đẩy cá nhân hoạt động, mang lại khoái cảm cho cá nhân. Hứng thú tạo ra ở chủ thể sự đam mê, tò mò; kích thích và thúc đẩy các hành động tìm hiểu, khám phá đối tượng. Vậy hứng thú trong trong tập là như thế nào? Hứng thú học tập là trạng thái tâm lí, ý thức chủ đạo, tích cực cần có của người học trong quá trình học tập. A.K.Markova và V.V.Repkin cho rằng: “Hứng thú học tập là loại hứng thú chưa được ý thức một cách rõ ràng, có tính chất tình huống, thường chú ý tới những khía cạnh bên ngoài của đối tượng hoạt động học tập, ít có tác dụng thúc đẩy hành động học tập theo sáng kiến riêng của người học được xuất hiện dưới những phản ứng rất mãnh liệt nhưng ngắn ngủi”. A.G.Covaliop cũng chỉ rõ: “Hứng thú học tập chính là thái độ lựa chọn đặc biệt của chủ thể đối với đối tượng của hoạt động học tập, vì sự cuốn hút về tình cảm và ý nghĩ thiết thực của nó trong đời sống cá nhân”. Học tập là một quá trình nhận thức đặc biệt. Quá trình này có mục đích, đối tượng rõ ràng và được tổ chức, điều khiển bởi người giáo viên. Do đó, hứng thú học tập là dạng cụ thể của hứng thú nhận thức trong phạm vi dạy học và giáo dục. Có hứng thú thì học sinh mới tích cực học tập. Hứng thú là động lực thúc đẩy tính tích cực, mà nếu thiếu nó thì quá trình học tập sẽ không còn là sự vận động bên trong của người học. Hứng thú trong học Văn và trình bày cảm nhận của mình về tác phẩm văn học là thái độ lựa chọn đặc biệt của học sinh đối với quá trình, kết quả và sự vận dụng tri thức văn học vào đời sống do nhận thức được tầm quan trọng và ý nghĩa thiết thực ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 7
  8. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ của văn học với bản thân. Để đánh giá hứng thú học Văn, mà cụ thể là húng thú trình bày cảm nhận về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 của học sinh, người giáo viên cần quan tâm đến những biểu hiện yêu thích, say mê với các bài học thơ, có thái độ đón đợi giờ học. Về hành động: tích cực chủ động trong và ngoài giờ học, ham tìm hiểu, tích cực đóng góp xây dựng bài, chăm chú nghe giảng, ghi chép bài đầy đủ, đưa ra những câu hỏi, thắc mắc với giáo viên, đưa ra quan điểm cá nhân và những tranh luận với bạn, với thầy cô, thích đọc các vấn đề liên quan đến bài học... Về kết quả: Hứng thú học thơ được nhìn thấy ngay ở việc hoàn thành tốt những yêu cầu giáo viên đưa ra như học bài, soạn bài, sưu tầm những bài thơ cùng chủ đề, cùng tác giả... Cao hơn còn là sự tự giác tìm đọc, viết các vấn đề nghiên cứu liên quan hoặc sáng tạo các văn bản dưới góc nhìn của cá nhân (viết phê bình, chuyển thể thành truyện tranh, bài hát, kịch bản phim, sân khấu, lấy nguồn cảm hứng để sáng tác bài thơ của mình...). Đưa tác phẩm văn chương từ sự “im lặng” trong trang sách đến sự “sống động” ngoài đời thường là kì vọng của người giáo viên trong mục đích tạo hứng thú để người học chiếm lĩnh văn học. Cùng với tự giác, hứng thú làm nên tính tích cực nhận thức, giúp học sinh học tập đạt kết quả cao, có khả năng khơi dậy mạch nguồn của sự sáng tạo. Trong khi đó, việc khảo sát thực tế dạy và học các tác phẩm thơ trong chương trình ngữ văn trung học phổ thông bằng nhiều con đường đã cho thấy nhiều học sinh không có hứng thú trong học tập, mà đặc biệt là những giờ học tác phẩm thơ. Vì thơ là những tác phẩm có lớp ngôn từ giàu tính hình tượng, khó cảm, khó học, khó thuộc. Giáo viên cảm nhận được cũng đã khó, truyền tải được đến học sinh lại càng khó hơn. Điều này vừa được xem như là một biểu hiện vừa được xem như một nguyên nhân cơ bản của việc suy giảm chất lượng dạy học trong những tiết Đọc - hiểu tác phẩm thơ. 2.2. Thực trạng dạy học tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn trung học phổ thông 2.2.1. Ở các trường trung học phổ thông, trung tâm GDTX, trung tâm GDNN - GDTX M.Gorki từng nói “Văn học là nhân học” là để nhấn mạnh vai trò, ý nghĩa của văn học trong việc giáo dục đạo đức, nhân cách con người. Con người tự tìm ra ý nghĩa của cuộc sống, tự hoàn thiện nhân cách của mình thông qua việc học văn. Tuy nhiên, qua thực tế dạy học của bản thân và việc quan sát hứng thú học văn trong nhà trường của học sinh, chúng tôi cũng nhận thấy học sinh không mấy hứng thú. Từ chỗ không mấy hứng thú nên ý thức học của học sinh có nhiều giảm sút. Ngoại trừ một số em xác định học văn là để theo khối thi xét tuyển hoặc để thi học sinh giỏi, còn thì hầu như những em khác là học dường như bắt buộc, hình thức. Ngay trong việc chọn khối, lớp để học, rất ít học sinh chọn văn hoặc chọn khối có ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 8
  9. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ môn văn. Có thể thấy rõ một điều là học trò chán học văn, chán văn chương, rút gọn việc học văn bằng các hoạt động ghi không có sáng tạo và việc trả bài phần nào đúng với nghĩa là trả càng đủ, càng chính xác càng tốt. Công tác dạy và học Ngữ văn trong nhà trường THPT vốn luôn thu hút sự quan tâm của cộng đồng xã hội. Những thay đổi dù lớn hay nhỏ của chương trình, sách giáo khoa, phương pháp tổ chức hoạt động dạy học hay cách thức kiểm tra đánh giá... đều có thể gây ra những cuộc trao đổi, thảo luận sôi nổi trên các phương tiện truyền thông đại chúng. Tuy nhiên, đối lập với sức nóng mà môn Ngữ văn trong nhà trường THPT có thể tạo ra với dư luận xã hội thì sự quan tâm và hứng thú của học sinh với môn học này dường như ngày càng giảm đi. Nhiều học sinh tốt nghiệp THPT vẫn không viết được một đoạn văn mạch lạc, không thể trình bày lưu loát một vấn đề, hay tình trạng học vẹt theo văn mẫu vẫn diễn ra khá phổ biến. Trong các bài học môn Ngữ văn, thơ vẫn thường được đánh giá là loại văn bản dễ gây hứng thú nhất cho học sinh. Hứng thú (như đã nói ở trên) trước hết được tạo nên từ bản thân đối tượng cần tìm hiểu, tiếp nhận. Chính những đặc trưng thể loại cơ bản của thơ tạo nên các hứng thú ấy. Thơ ca, có thể nói, là thể loại tác động, làm hình thành trong người học nhanh nhất những tư tưởng, tình cảm, cảm xúc tốt đẹp. Nói đến thơ là nói đến cảm xúc, là bộc bạch của suy tư, chiêm nghiệm tình cảm của nhà thơ về thế giới quan, về những vấn đề nhân sinh đặt ra trong cuộc sống. Đọc thơ, dường như người đọc cảm nhận đó là thế giới nội tâm của con người. Chính đặc điểm thế giới thơ ca là thế giới của cảm xúc, hình ảnh thơ mang tính biểu tượng cao, ngôn ngữ thơ hàm súc, cô đọng, một mặt tạo nên sức hấp dẫn, cuốn hút của thơ, nhưng mặt khác cũng là một trong những nguyên cớ khiến nhiều học sinh e ngại khi tiếp xúc với thơ, đặc biệt là thơ trữ tình. Học sinh thường nhầm lẫn cảm xúc thông thường với xúc cảm thẩm mỹ, hoặc lí giải văn bản thơ một cách ngây ngô, dung tục. Sự khác biệt về tâm lí tiếp nhận và thiếu hụt kiến thức về thể loại của học sinh khi tiếp nhận thơ ca hiện nay đang là vấn đề đáng lo ngại. Thực trạng học sinh ở các trường THPT, trung tâm GDTX, trung tâm GDNN - GDTX giảm hứng thú, không còn say mê, không thích hay chán học văn, chán văn chương có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Gạt qua một bên những nguyên nhân cá biệt chủ quan như hạn chế về năng khiếu, trình độ, động cơ cá nhân của cả người dạy, lẫn người học văn, ta có thể xác định một số nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng học sinh thiếu hứng thú với văn học sau đây: Trong thời đại công nghệ thông tin, truyền thông hiện nay, văn hoá nghe nhìn đang lấn át văn hoá đọc. Trong nhịp sống gấp gáp của thời đại, con người còn quá ít thời gian để suy tư, ước vọng, nghiền ngẫm tác phẩm văn chương; Nền kinh tế thị trường với nhưng mặt trái của nó đang làm cho con người trở nên thực dụng hơn, nghèo nàn hơn về tâm hồn, có xu hướng cho rằng văn chương là thứ xa xỉ và ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 9
  10. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ vô bổ; Nhiều người dạy và phần đông người học chưa thực sự ý thức được mục tiêu của dạy - học văn không chỉ là trang bị công cụ, phát triển năng lực đọc hiểu và tạo lập văn bản mà còn là chuyển hoá những giá trị thẩm mỹ thành giá trị sống, hướng tới việc hình thành và phát triển nhân cách con người. Nhiều thầy cô dạy văn giành quá nhiều thời gian cho việc bình tán chi tiết, thủ pháp nghệ thuật, phân tích những hình tượng đơn lẻ, chưa dành thời gian thích đáng cho việc củng cố ý nghĩa thẩm mỹ tư tưởng của chính thể tác phẩm, qua đó liên hệ với cuộc sống thường ở cuối mỗi bài khi gần hết giờ, thầy cô vội vã đưa ra bài học lý luận có sẵn, học sinh gấp sách lại là cũng quên luôn; Trong việc dạy - học văn tồn tại một độ chênh đáng kể giữa quan niệm, nếp giảng văn phần nào mang tính giáo điều truyền thống với những yêu cầu đổi mới sang hướng dạy học tích cực, chuyển trọng tâm từ cung cấp tri thức sang phát triển năng lực cho người học. Việc lý giải hiện tượng văn chương nhiều khi còn phiến diện, một chiều, đơn thuần cảm tính, thiếu căn cứ của sự “hiểu” ý nghĩa của chính thể. Hoạt động dạy - học văn còn nhiều bất cập. Hệ thống bài tập, để kiểm tra, thi, đáp án còn mang nặng giáo điều, hạn chế sáng tạo của học sinh, tạo điều kiện cho cách viết theo văn mẫu khuôn sáo cũng làm giảm hứng thú văn học của học sinh rất lớn; Các hình thức hoạt động ngoại khoá văn học cho học sinh chưa thật phong phú và hiệu quả; Nhiều giờ dạy văn còn mang nặng tính hình thức, có khi còn là dạy cho xong, học cho xong; Những giờ Đọc - hiểu văn bản thơ còn khô khan, nặng nề, không có hứng thú;… Để tạo hứng thú cho học sinh trong học tập cần tập trung vào hiệu quả thực sự của việc dạy học là học sinh biết tự học; tự hoàn thiện kiến thức và tự rèn luyện kỹ năng; nhiệm vụ khó khăn và quan trọng nhất của giáo viên là làm sao cho học sinh thích học; Dạy học phải làm cho học sinh cảm thấy biết thêm kiến thức của mỗi bài học ở mỗi môn học là có thêm những điều bổ ích, lý thú từ một góc nhìn cuộc sống,… 2.2.2. Hình thức tổ chức dạy học: trực tiếp, trực tuyến Dạy học trực tiếp là hoạt động của giáo viên và học sinh được đến trường để giáo viên đứng trước lớp hướng dẫn, trình bày, cung cấp thông tin cho học sinh. Dạy học trực tiếp là cách dạy học truyền thống, trong đó giáo viên và học sinh tham gia một buổi học trực tiếp cùng một lúc. Việc dạy học trực tiếp sẽ giúp thúc đẩy giao tiếp nhiều hơn trong lớp học. Học sinh có cơ hội tốt hơn để thảo luận về ý tưởng và cảm xúc của mình trong nhóm, học sinh và giáo viên hiểu nhau hơn, chia sẻ thông tin được nhiều hơn. Tuy nhiên, do thực tế học sinh THPT hiện nay ý thức tự học và hứng thú học tập còn nhiều hạn chế nên việc học trực tiếp một số giờ học chưa được như mong muốn. Trong đó, đối với việc học môn Ngữ văn và giờ Đọc - hiểu thơ, như đã nói ở trên, hiệu quả chưa cao. Trong giờ học, vẫn còn tình trạng là có những em chán nản tìm lí do “ốm” để nghỉ tiết, có em ngủ gật, gục mặt trên bàn hoặc làm việc riêng, đem bài tập môn khác ra làm trong giờ,... ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 10
  11. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Việc dạy học trực tiếp đối với học sinh THPT là rất cần thiết và quan trọng. Tuy nhiên, do hai năm nay, tình hình dịch Covid - 19 nên thời gian học sinh phải học trực tuyến tương đối nhiều. Dạy học trực tuyến là lựa chọn hàng đầu trong bối cảnh dịch kéo dài và diễn biến phức tạp. Ưu điểm lớn nhất của học trực tuyến chính là nhờ việc tài liệu học tập, câu hỏi thảo luận, bài kiểm tra đều được lưu trữ trên nền tảng trực tuyến, người học có thể dễ dàng truy cập những nội dung này vào bất kỳ thời gian nào, ở bất cứ đâu. Bài giảng sẽ được phát trực tiếp để người học tham gia ngay tại thời điểm đó, đồng thời cũng được ghi hình lại làm tài liệu hỗ trợ để sử dụng khi cần. Tuy nhiên, học trực tuyến cũng có một số nhược điểm, nổi bật nhất là trong môi trường học trực tuyến, người học sẽ không được ai nhắc nhở cũng như không có thời gian biểu cụ thể để tuân theo. Điều này có thể khiến người học mất tập trung nếu bản thân họ chưa biết tự kỷ luật cũng như chưa có khả năng sắp xếp thời lượng học tập. Ngoài ra, còn một số rào cản khác như thiết bị, đường truyền, tương tác giữa người học và người dạy... Người dạy cần chuẩn bị chi tiết các hoạt động, tài liệu hỗ trợ trước và sau bài giảng trực tuyến nhằm giúp người học nắm được chủ đề trước khi tham gia buổi học và ôn tập lại kiến thức sau đó. Kiểm tra, sử dụng các thiết bị giảng dạy và tài liệu buổi học xem có tương thích với phần mềm giảng dạy trực tuyến không. Tương tự, người học cũng phải chuẩn bị đầy đủ trang thiết bị hỗ trợ việc học như máy tính, các phần mềm cần thiết, thiết bị ghi hình, thiết bị hội thoại để tham gia lớp học trực tuyến. Dạy học trực tuyến hiện nay đang được xem là giải pháp tối ưu trong điều kiện học sinh phải tạm dừng đến trường để phòng tránh dịch. Dù vậy, hình thức này có những hạn chế nhất định như: thầy - trò ít được tương tác trực tiếp, chất lượng tiết học phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật, đường truyền mạng, kỹ năng sử dụng công nghệ của giáo viên… Hơn nữa, do đặc thù môn học vừa mang tính khoa học vừa mang tính nghệ thuật nên bộ môn Ngữ văn còn gặp những khó riêng như: khó truyền cảm hứng cho học sinh qua ánh mắt, nụ cười, ngữ điệu lời giảng; bài giảng có thể bị ngắt quãng do học sinh, có đôi khi là cả giáo viên bị mất kết nối khiến thầy và trò giảm hứng thú đối với bài học. Đặc biệt, do đặc thù là môn tự luận, giáo viên không thể sử dụng các công cụ kiểm tra đánh giá trực tuyến như các môn thi trắc nghiệm, khó giao bài, chấm bài kiểm tra trên các trang trực tuyến... Dạy học trực tiếp hay trực tuyến hiện nay phần nào còn phụ thuộc vào tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp. Hình thức dạy học nào cũng có những ưu thế nhất định. Tất nhiên, với học sinh THPT thì dạy học trực tiếp vẫn là hình thức dạy học mang lại những hiệu quả cao hơn. Nhưng dù hình thức nào thì cái quan trọng đối với dạy học ngữ văn, nhất là đọc hiểu văn bản thơ là phải tạo được hứng thú, thái ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 11
  12. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ độ tích cực cho người học. Người học phải thực sự chủ động, tích cực học tập để chiếm lĩnh tri thức, hiện thực hoá tri thức vào cuộc sống. 2.3. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 (Bài Đây thôn Vĩ Dạ, Tràng giang, Chiều tối,…) Thực tế cho thấy, khi tìm hiểu các văn bản thơ hiện đại trong chương trình Ngữ văn lớp 11, người dạy và người học có những thuận lợi như văn bản thơ hiện đại ở lớp 11 là những tác phẩm được chọn lọc, có dung lượng vừa phải, biểu hiện chân thực tư tưởng, tâm hồn, tình cảm của các nhà thơ; mang hơi thở của cuộc sống và phản ánh không khí, tinh thần của thời đại. Toàn bộ các giá trị, ý nghĩa này nằm trong cấu trúc và hệ thống ngôn từ của bài thơ. Chúng ta chỉ có thể chiếm lĩnh văn bản thơ khi cảm nhận được nó. Mà muốn cảm nhận được văn bản thơ, người học phải có hiểu biết cơ bản về thể loại, hơn thế, phải có sự đồng cảm, đồng điệu... Tuy nhiên, thơ ca là tiếng nói của cảm xúc và trí tưởng tượng mãnh liệt. Việc dồn nén, chất chứa các ý nghĩa, ẩn dụ trong giới hạn câu từ tối thiểu, “ý tại ngôn ngoại”, đôi khi khiến nó trở thành rào cản, thách thức với người học. Theo Anna Lake Prescott (Mỹ) thì thơ ca khó và đáng sợ, “ngay cả các sinh viên giỏi ở các trường cao đẳng cũng có thể sợ thơ, một phần bởi họ tiếp nhận thơ như các thông điệp khó hiểu, bí ẩn với lời khuyên hoặc niềm tin vàng ngọc - giống như chiếc bánh may mắn”. Trong chương trình dạy học Ngữ văn hiện hành, yêu cầu đổi mới phương pháp cũng đề cập vấn đề phát huy vai trò chủ động, tích cực của học sinh. Giáo viên cần trao quyền cảm thụ và sáng tạo nghệ thuật cho học sinh trong quá trình tiếp nhận văn bản. Để làm tốt điều này, giáo viên cần có sự chuẩn bị chu đáo trong mỗi bài học, hướng dẫn học sinh tham gia đồng sáng tạo nghệ thuật với nghệ sĩ. Muốn vậy thì học sinh phải đóng vai trò trung tâm của hoạt động dạy học. Có nghĩa là các em phải chủ động, tích cực, phải tham gia nhiệt tình các hoạt động mà giáo viên hướng dẫn, mạnh dạn trao đổi thông tin, ý kiến. Đối với Đọc - hiểu văn bản thơ thì phải trình bày cảm nhận của mình để vừa được chia sẻ với thầy cô, bạn bè vừa được mọi người nhận xét, góp ý, bổ sung để hoàn thiện. Đồng thời, qua đó, giáo viên cũng có được những đánh giá đầy đủ về sự tiếp nhận và tương tác của học sinh để rồi có những điều chỉnh và hoàn thiện hơn cho phương pháp và các hình thức dạy học. Với một số cách làm như sau sẽ tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 (Bài Đây thôn Vĩ Dạ - Hàn Mặc Tử, Tràng giang - Huy Cận, Chiều tối - Hồ Chí Minh,…). 2.3.1. Tìm hiểu các tài liệu liên quan đến tác giả, tác phẩm Trong quá trình Đọc - hiểu tác phẩm văn học, giáo viên phải luôn luôn định hướng cho học sinh cách đối thoại với văn bản từ bối cảnh xác định của người học. ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 12
  13. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Điều này có nghĩa là, người học phải đọc hiểu tác phẩm trong quá trình vận dụng, liên hệ và mở rộng nhận thức của mình về tác giả, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm, ý đồ sáng tạo của nhà văn, nội dung, tư tưởng và cảm hứng sáng tạo của tác giả. Bởi đối thoại với văn bản cũng chính là độc giả đang đối thoại với tác giả. Mà điều này lại hết sức cần thiết đối với các văn bản thơ vì thơ là tiếng nói của cảm xúc, của tâm hồn tác giả, nói như nhà thơ Tố Hữu: “Thơ chỉ tràn ra khi trong tim ta cuộc sống đã thật đầy”. Nói một cách khác, thơ chỉ bật ra khi mạch nguồn cảm xúc chạm tới trái tim của người nghệ sĩ. Thơ lúc này là phương tiện để người nghệ sĩ bày tỏ tình cảm của mình với thế giới xung quanh. Những sự vật cảm tính bên ngoài tác động vào nhận thức của người nghệ sĩ, người nghệ sĩ đón nhận những rung động, những âm vang của cuộc đời rồi chuyển tải những suy nghĩ ấy của mình vào thơ. Vì vậy, để hiểu rõ về nội dung, tư tưởng của một tác phẩm thơ thì rất cần thiết phải tìm hiểu những nội dung liên quan đến tác giả, tác phẩm. Ngoài ra, trong dạy học Đọc - hiểu một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11, người giáo viên rất cần phải hướng dẫn học sinh tìm hiểu những tài liệu liên quan đến tác giả và tác phẩm. Bởi vì, chính việc tìm hiểu này không chỉ giúp cho học sinh hiểu đúng, hiểu rõ, hiểu thêm về tác phẩm mà còn là cơ sở để tạo hứng thú ban đầu cho học sinh tiếp xúc với tác phẩm. Thực ra, trong sách giáo khoa, phần tiểu dẫn có đã có những kiến thức cơ bản, ngắn gọn về nội dung này nhưng là chưa đủ. Nếu chúng ta tìm hiểu thêm ở các tài liệu khác thì sẽ phong phú hơn và dễ tạo hứng thú tìm hiểu hơn về tác phẩm. Hơn nữa, việc hướng dẫn học sinh tìm hiểu trước, giáo viên khi lên lớp sẽ giảm bớt được thời gian cho phần này, để giành thời gian cho phần khác, nhất là trong các tiết dạy online khi mà thời gian có nhiều hạn chế. Trước hết giáo viên phải hướng dẫn cho học sinh tìm hiểu nội dung kiến thức phần Tiểu dẫn trong sách giáo khoa bằng cách cho các tự đọc, tự tìm hiểu và tự rút ra những ý quan trọng liên quan đến bài thơ được học. Phần Tiểu dẫn trong sách giáo khoa Ngữ văn cung cấp cho học sinh những tri thức về văn học sử như kiến thức về đặc điểm thời đại, hoàn cảnh ra đời của văn bản văn học, cuộc đời, sự nghiệp văn chương cũng như phong cách nghệ thuật của tác giả, cung cấp tri thức về lí luận văn học như về thể loại. Đó chính là những phương tiện để khám phá văn bản theo quan điểm tiếp cận đồng bộ, giúp học sinh có kiến thức cơ bản về tác phẩm để phần nào các em tự thẩm định để đánh giá tác phẩm ở một mức độ nào đó. Những kiến thức cơ bản về bối cảnh xã hội, văn hóa cũng như hiểu biết về tác giả là những thông tin vô cùng quan trọng hỗ trợ quá trình tiếp cận và khám phá thế giới nghệ thuật trong tác phẩm. Đây là những điều kiện cần thiết để hiểu cặn kẽ, thấu đáo về văn bản, nhất là văn bản thơ. Không biết về tác giả, những nét phong cách nghệ thuật, quan điểm sáng tác, không nắm được hoàn cảnh ra đời của ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 13
  14. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ bài thơ thì rất khó có thể nắm được nội dung, tư tưởng của tác phẩm một cách sâu sắc. Bởi vì đây là mối quan hệ không thể tách rời giữa nhà thơ với tác phẩm, giữa chủ thể sáng tạo và sản phẩm sáng tạo, “Thơ không có phẩm chất nhất định, phẩm chất của người là phẩm chất của thơ”(Cao Bá Quát). Cho nên trong quá trình dạy học, cụ thể là với một số tác phẩm như bài thơ Đây thôn Vĩ Dạ (Hàn Mặc Tử), Tràng giang (Huy Cận), Chiều tối (Hồ Chí Minh) tôi đã hướng dẫn học sinh đọc và tìm hiểu phần Tiểu dẫn cụ thể, nắm những nét chính quan trọng và đặc biệt có liên quan đến bài thơ. Vì là đối tượng học sinh GDTX, đa số các em nắm bắt có phần chậm hơn nên phần này là phải yêu cầu học sinh nắm rõ ở nhà trước để đến lớp giáo viên chỉ cần nói qua để đỡ mất thời gian, ưu tiên cho nội dung khác, với lại các em phải nắm rõ thì các em mới tiếp cận với bài học thuận lợi hơn. Ngoài những kiến thức đã được giới thiệu trong sách thì giáo viên cũng phải biết cách hướng dẫn học sinh tự tìm hiểu các tài liệu ngoài sách giáo khoa có liên quan đến tác giả, tác phẩm được học như tranh ảnh, sách báo, video, bài viết,… Cách làm này nhằm phát huy tinh thần chủ động, tích cực của mỗi học sinh nhằm tự chiếm lĩnh lượng thông tin cần thiết. Thời đại ngày nay là thời đại của công nghệ thông tin. Chỉ trong thời gian rất ngắn, với sự hỗ trợ của mạng internet, chúng ta có thể có được những thông tin cần tìm về tác giả, tác phẩm văn học. Những tài liệu này rất đa dạng và phong phú. Vì vậy, trên tinh thần đổi mới và thích ứng với dạy học trong tình hình dịch Covid - 19, giáo viên cần chú ý đến việc phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Giáo viên có lúc chỉ cần nêu yêu cầu cơ bản, gợi ý và hướng dẫn học sinh tự đọc sách giáo khoa, tham khảo thông tin trên mạng internet và qua một số tài liệu khác nếu có. Tất nhiên giáo viên nên định hướng để học sinh biết cách chuẩn bị trước khi đến lớp, biết sàng lọc thông tin. Và rõ ràng, khi tự mình phát hiện, chiếm lĩnh lượng thông tin cần thiết, học sinh sẽ ghi nhớ rất lâu, sẽ tạo được hứng thú tìm hiểu tác phẩm, nhất là những tác phẩm thơ chuẩn bị học và biết cách chuẩn bị cho những bài học tiếp theo. 2.3.2. Vẽ tranh minh hoạ theo cảm nhận Như chúng ta đã nói ở trên về thực trạng dạy học môn Ngữ văn và phần Đọc - hiểu thơ trong chương trình Ngữ văn THPT, rất nhiều học sinh cảm thấy chán học văn, không có hứng thú với các tác phẩm thơ. Nếu có biết thì các em cũng ngại nêu lên cảm nhận của mình. Mà cái quan trọng trong giờ dạy học tác phẩm thơ là phải làm sao cho học sinh có hứng thú học và mạnh dạn nói lên cảm nghĩ của mình. Trong thực tiễn dạy học một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 như bài Đây thôn Vĩ Dạ (Hàn Mặc Tử), Tràng giang (Huy Cận), Chiều tối (Hồ Chí Minh), bản thân tôi đã mạnh dạn áp dụng cách làm là cho học sinh vẽ tranh minh họa theo cảm nhận. ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 14
  15. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Vẽ tranh minh họa ở đây có nghĩa là sau khi các em được tìm hiểu về tác phẩm thì các em sẽ được giao nhiệm vụ vẽ tranh theo cảm nhận của mình về từng đoạn thơ trong bài hoặc cả bài. Thường thì học sinh có thể tùy chọn để vẽ (từng khổ thơ hoặc cả bài thơ). Vì vẽ tranh ở đây nó còn tùy thuộc vào khả năng, năng khiếu của học sinh nên không thể quá áp đặt các em là vẽ đoạn nào, khổ nào hay cả bài. Đồng thời, việc vẽ tranh ở đây có thể cho học sinh làm việc cá nhân hoặc làm việc theo nhóm. Đối với bài thơ Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử thì học sinh thích vẽ theo từng khổ thơ. Trong đó các em rất thích vẽ cảm nhận về khổ 1 (Sao anh không về chơi thôn Vĩ/ Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên/ Vườn ai mướt quá xanh như ngọc/ Lá trúc che ngang mặt chữ điền) và có nhiều tranh vẽ rất đẹp, rất nghệ thuật. Bài thơ Tràng giang của Huy Cận thì các em thích vẽ khổ đầu và khổ cuối. Còn bài thơ Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh thì có em lựa chọn vẽ tranh cả bài, có em chọn hai câu đầu, có em lại chọn hai câu cuối. Bức tranh vẽ dựa trên cảm hứng từ một bài thơ, đoạn thơ, đối với các em học sinh, là thể hiện cách cảm nhận về bài thơ, đoạn thơ đó. Muốn vẽ được thì các em phải hiểu một cách đầy đủ, chính xác về nó. Hiểu được thì các em mới cảm nhận được, cảm nhận được thì các em mới có thể chuyển tải vào tranh được. Cách làm này khá thú vị khi dạy học những bài thơ giàu chất hội họa. Và các em tỏ ra rất hứng thú. Thường thì giáo viên sẽ giành cho các em 5 đến 10 phút trên lớp để vẽ tranh. Sau khi vẽ xong thì các em sẽ trình bày ý tưởng và nội dung tranh vẽ. Khi này các em sẽ rất mạnh dạn trình bày cảm nhận của mình về bài thơ, đoạn thơ. Còn nếu như theo cách dạy thông thường thì các em rất ngại trình bày trước tập thể. Hoặc giáo viên cũng có thể cho các em về nhà để có thời gian vẽ tranh nhiều hơn. Đây cũng là cách để củng cố nội dung bài đã được học. Các em cảm thấy thích thú hơn trong giờ học văn và thậm chí nhiều em còn chuẩn bị cả tranh vẽ ở nhà trước khi đến lớp. Cách làm này, sau khi áp dụng, chúng tôi nhận thấy học sinh rất hào hứng, nhất là đối tượng học sinh GDTX - các em còn lười tư duy và chưa thật sự yêu thích việc học. ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 15
  16. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Một số hình ảnh tranh vẽ của học sinh: ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 16
  17. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Ngoài ra, cách làm này cũng đã giúp giáo viên và kể cả bản thân các em tự phát hiện và phát triển khả năng tư duy cũng như khả năng hội họa của mình. Có nhiều em bình thường khi học các em hiểu nhưng diễn đạt còn hạn chế và ngại nói nhưng khi cho vẽ tranh thì các em lại vẽ rất nhanh và khá là đẹp. Vẽ xong còn mạnh dạn thuyết trình về tranh vẽ. Để vẽ được tranh thì khi học các em lại chăm chú, tập trung cho việc học. Các em hoạt động nhiều hơn, tư duy nhiều hơn. Như vậy thì cách làm này đã giúp cho các em phát triển thêm cả vốn ngôn ngữ, rèn luyện khả năng diễn đạt, mạnh dạn thuyết trình trước tập thể. Trong tình hình dịch Covid - 19 diễn biến phức tạp, có nhiều thời gian chúng ta phải chuyển sang dạy học trực tuyến, dạy học trực tiếp kết hợp trực tuyến thì cách làm này lại được học sinh rất thích thú. Các em thích vẽ tranh và muốn giáo viên giành thời gian cho các em nói về tranh vẽ của mình. Mặc dù thời gian giành cho dạy tuyến không được nhiều, nhưng các em lại thích được vài ba phút giơ bức tranh của mình lên, vì đây phần nào là sản phẩm sáng tạo của các em. Những giờ dạy Đọc - hiểu văn bản thơ bằng hình thức online nhưng không hề nhàm chán, khô nhạt mà lại hấp dẫn. Các em được làm việc nhiều hơn, hiệu quả giờ dạy cao hơn. ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 17
  18. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Tuy nhiên, khi khuyến khích sự sáng tạo nghệ thuật của học sinh trong cảm thụ văn bản nghệ thuật bằng việc đối chiếu, chuyển thể tác phẩm sang loại hình nghệ thuật khác cần có sự định hướng của giáo viên. Tránh “vật chất hóa” hình tượng nghệ thuật, hoặc sử dụng hình ảnh trực quan thô sơ. Điều này sẽ phá vỡ bản chất của sáng tạo, làm méo mó hình tượng và thủ tiêu sự sáng tạo, trí tưởng tượng của học sinh. Hay nói một cách khác, ở đây học sinh sáng tạo dựa trên sự định hướng của giáo viên. Học sinh vẽ tranh dựa trên những hiểu biết đã được học, được tìm hiểu thì khi đó bài học mới được ghi nhớ một cách sâu sắc hơn, ý nghĩa hơn. 2.3.3. Đọc diễn cảm Như chúng ta đã biết, đọc văn, đọc thơ là bước khởi động để đi vào thế giới tác phẩm văn học, là bước gợi mở quan trọng để người đọc tiếp nhận được một cách trực cảm linh hồn của tác phẩm. Qua thực tế giảng dạy, chúng ta cũng có thể thấy rằng, để giờ Đọc - hiểu văn bản thơ hấp dẫn, tác động đến trí tưởng tượng, khơi gợi được cảm xúc của học sinh cần có hình thức đọc diễn cảm. Việc hướng dẫn đọc diễn cảm thơ là phát triển ở học sinh khả năng thể hiện tác phẩm văn học trong việc đọc phù hợp với hiểu biết của mình. Một giờ học tác phẩm thơ như những bài Đây thôn Vĩ Dạ (Hàn Mặc Tử), Tràng giang (Huy Cận), Chiều tối (Hồ Chí Minh),... mà giáo viên đọc tốt, học sinh đọc tốt góp phần làm cho giờ học trở nên hứng thú, hiệu quả. Để được như thế, giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh đọc diễn cảm. Tức là đọc một cách tự nhiên, đúng giọng điệu, có cảm xúc, thể hiện được nội dung, ý nghĩa của bài thơ. Đọc diễn cảm có thể thể hiện dưới nhiều hình thức như đọc ở nhà, đọc ở lớp, đọc một mình, đọc trước tập thể lớp, đọc trên lớp trước khi tìm hiểu tác phẩm hoặc sau khi được tìm hiểu tác phẩm. Với đối tượng học sinh GDTX của chúng tôi thì học những tác phẩm thơ mà bài thơ có dung lượng không dài như bài Đây thôn Vĩ Dạ (Hàn Mặc Tử), Tràng ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 18
  19. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ giang (Huy Cận), Chiều tối (Hồ Chí Minh),… thì tôi thường yêu cầu học sinh phải đọc thuộc. Và muốn đọc thuộc thì các em phải đọc nhiều lần, đọc nhiều để ghi nhớ, khi nhớ rồi thì giúp các em hiểu thêm, thấm dần. Từ đó, các em có thể đọc diễn cảm hoặc cao hơn nữa là các em có thể ngâm thơ. Vì học sinh bây giờ, không yêu cầu đọc thuộc, đọc diễn cảm thì các em chỉ nghe, tìm hiểu trên lớp rồi các em có thể dễ quên, nếu có nhớ thì cũng chỉ nhớ những nội dung cơ bản chứ không thuộc thơ. Điều này dẫn đến việc khi làm bài viết văn, nhiều em làm bài theo kiểu viết chay, diễn nôm thơ chứ không thuộc, không cảm nhận được. Giáo viên cần chú ý đến các vấn đề giúp học sinh thể hiện tác phẩm qua cách đọc như cách ngắt nhịp, cách nhấn nhá trong giọng đọc. Phải đọc làm sao cho diễn cảm, làm cho người nghe thấy được cái hay cái đẹp của tác phẩm. Đặc biệt phải chú ý đến ngữ điệu, sự thay đổi của giọng đọc, âm sắc, nét mặt. Nhiệm vụ của đọc diễn cảm là tái hiện lại hình tượng nghệ thuật, hiểu được giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ một cách chân thực. Qua đọc có thể giúp cho học sinh rèn luyện kĩ năng tổng hợp, vận dụng những kĩ năng đã học để cảm nhận những giá trị thẩm mĩ của tác phẩm. Kĩ năng đọc diễn cảm sẽ được hình thành trong quá trình phân tích ngôn ngữ, phát triển ngôn ngữ nói của học sinh. Nghệ thuật đọc diễn cảm là quá trình rèn luyện lâu dài, không ngừng tích lũy kiến thức và rèn luyện kĩ năng dần dần từng bước. Để học sinh đọc diễn cảm tốt, giáo viên phải yêu cầu học sinh hiểu được văn bản, phải thuộc thơ. Khi đọc diễn cảm nên kết hợp chặt chẽ với việc phát triển kĩ năng nghe. Có thể giáo viên đọc mẫu hoặc cho học sinh nghe một kiểu ngâm bài thơ đó. Ví dụ như, giáo viên có thể mở video ngâm bài thơ Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử trong phần khởi động của bài dạy. Đọc diễn cảm chỉ thực sự thành công khi học sinh thực sự hiểu và rung động với những gì mà nhà thơ muốn chuyển tải. Khi tổ chức tranh luận đối thoại trong giờ Đọc - hiểu, giáo viên cần định hướng điều chỉnh học sinh phát hiện và bộc lộ cách cảm nghĩ riêng, cách nhìn riêng gắn với đặc điểm nhân cách và trải nghiệm của bản thân về thế giới con người. Từ đó, giúp học sinh hiểu vấn đề sâu sắc và hình thành quan điểm cá nhân tích cực về đời sống và về văn học nghệ thuật nhằm phát triển năng lực cảm thụ văn học, năng lực thẩm mĩ của mình. Giáo viên sẽ hướng dẫn học sinh khắc phục cách hiểu “sẵn có” để tìm ra những ý nghĩa tích cực, mới mẻ của tác phẩm. Khi đọc, học sinh cần phải đọc tự nhiên, đúng giọng điệu, phải thâm nhập vào nội dung tư tưởng, nghệ thuật của bài thơ, truyền tải được tư tưởng của tác giả và đồng thời phải thể hiện được thái độ của mình đối với tác phẩm. Như vậy, nếu chúng ta hướng dẫn đọc diễn cảm văn bản thơ và đọc hiệu quả thì học sinh sẽ cảm thấy hứng thú với tác phẩm, có nhu cầu muốn tìm hiểu sâu sắc bài thơ, trình bày cảm nhận của mình, cách hiểu của mình. Có như vậy thì giờ Đọc - hiểu văn bản thơ mới trở nên nhẹ nhàng, hấp dẫn và sinh động hơn. Cách làm này ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 19
  20. Một số cách làm tạo hứng thú cho học sinh trình bày cảm nhận của mình về một số tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn lớp 11 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ cũng đã rèn luyện kĩ năng phát âm, kĩ năng trình bày, thể hiện của học sinh. Thực tế, các em học sinh ở vùng miền núi và vào học trong các Trung tâm GDTX, Trung tâm GDNN - GDTX thì ngay khi vào học lớp 10, có nhiều em đọc còn rất là chậm, phát âm chưa chuẩn xác và rất ngại khi đọc bài trước tập thể. Điều này cũng cũng đòi hỏi những người giáo viên dạy văn phải khắc phục và rèn luyện cho các em. Đọc thơ, đọc diễn cảm thơ là một trong những cách làm hay để rèn luyện kĩ năng đọc, phát âm cho học sinh. Cách làm này cũng giúp cho các em học cách tự học rất tốt. Các em có thể đọc ở nhà trước và sau khi đến lớp. Và quan trọng là các em thuộc được thơ, hiểu được thơ, yêu thơ. Việc yêu cầu học sinh đọc diễn cảm thơ khi học một số bài thơ trong chương trình ngữ văn 11, trong quá trình dạy học online khi dịch bệnh mà các em không thể đến trường, chúng tôi còn nhận thấy: có một số em khi học trực tiếp trên lớp hay ngại đọc kể cả khi đã thuộc. Nhưng khi học trực tuyến lại mạnh dạn đọc bài và đọc rất có cảm xúc. Nhận thấy điều đó nên có khi giáo viên còn chủ động gọi những em rất ít khi phát biểu để các em đọc bài (có khi biết là các em chưa thuộc và phải cầm sách giáo khoa đọc) để kích thích thái độ học tập và sự mạnh dạn của học sinh còn non yếu hơn. Nhiều lần gọi như thế, dần dần các em đã mạnh dạn, tự tin hơn trước tập thể. Đến khi học trực tiếp trở lại thì đã mạnh dạn trả lời câu hỏi cũng như các hoạt động thảo luận nhóm, chia sẻ ý kiến của cá nhân. Và chỉ có khi hòa đồng, tham gia các hoạt động tập thể thì học sinh mới có thể phát triển được toàn diện cả về ngôn ngữ, giao tiếp và kĩ năng sống. 2.3.4. Viết đoạn văn cảm nhận Trong quá trình dạy học tác phẩm thơ, để kiểm tra việc tiếp nhận cũng như khả năng diễn đạt của học sinh, giáo viên có thể cho học sinh viết đoạn văn cảm nhận về một câu thơ, ý thơ, hình ảnh thơ, đoạn thơ, bài thơ. Hình thức này có thể dễ dàng sử dụng ngay trong giờ học. Giáo viên có thể cho học sinh 5 đến 7 phút để thực hiện. Hoạt động này nên thực hiện vào cuối tiết học sau khi học sinh đã được tìm hiểu về tác phẩm, và cũng là hoạt động củng cố, nâng cao cho các em. Cách làm này cũng là để giáo viên kiểm tra ngược lại việc tiếp thu, hiểu bài và cảm nhận của học sinh như thế nào sau khi học. Và nó giúp cho việc rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn, kĩ năng sử dụng từ ngữ, kĩ năng diễn đạt của học sinh được tốt hơn. Trước hết, để viết đoạn văn, các em cần phải hiểu thế nào là đoạn văn. Đoạn văn được hiểu là một tập hợp các câu có quan hệ chặt chẽ với nhau, diễn đạt một nội dung nhất định, được phân đoạn trong văn bản bằng chỗ lùi vào đầu dòng, viết hoa và kết thúc bằng dấu chấm ngắt đoạn. Cho nên, khi giáo viên yêu cầu viết thì trước hết các em phải đảm bảo được các yêu cầu về đoạn văn. Trong chương trình dạy học Ngữ văn hiện hành, yêu cầu đổi mới phương pháp cũng đề cập vấn đề phát huy vai trò chủ động, tích cực của học sinh. Giáo viên cần ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sáng kiến kinh nghiệm 20
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2