Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh Trường THPT Tương Dương 1 trong giai đoạn hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:54

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu các yếu tố trong hệ thống giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh THPT hiện nay: chủ thể giáo dục, mục tiêu, chương trình, nội dung, phương pháp, hình thức, phương tiện giáo dục và đối tượng giáo dục đó là học sinh THPT, chủ yếu ở độ tuổi 16 - 18.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh Trường THPT Tương Dương 1 trong giai đoạn hiện nay

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT TƯƠNG DƯƠNG1 ----------  ---------- ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRUYỀN THỐNG YÊU NƯỚC CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT TƯƠNG DƯƠNG 1 TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY Lĩnh vực: Kỹ năng sống Nhóm tác giả: 1. Nguyễn Thị Nam – Giáo viên. Đt: 0389235808 2. Hoàng Đăng Tùng- Giáo viên. Đt: 0915420680 Đơn vị: Trường THPT Tương Dương1 Nghệ An, tháng 04 năm 2023 1
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Dân tộc Việt Nam đã trải qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. Lịch sử của dân tộc Việt Nam đã được viết bằng máu và mồ hôi của nhiều thế hệ ông cha đã làm nên biết bao kỳ tích anh hùng, những trang sử vẻ vang đầy khí thế. Chính những điều đó đã tạo nên truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam mà trong đó nổi bật nhất là lòng yêu nước - một truyền thống cao quý vừa được hun đúc và phát huy suốt trong quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Mỗi người Việt Nam đều có quyền tự hào về những trang sử hào hùng của dân tộc, những người đã hy sinh để bảo vệ mảnh đất quê hương. Những người đã viết nên thiên sử của dân tộc và sẽ luôn là hành trang của các thế hệ người Việt Nam. Có thể nói truyền thống yêu nước là một sợi chỉ đỏ xuyên suốt qua toàn bộ lịch sử của đất nước Việt Nam, là thước đo giá trị tinh thần của từng con người, từng công dân trước cộng đồng. Yêu nước trở thành một lẽ sống, một triết lý xã hội và nhân sinh của con người Việt Nam, nó thấm nhuần trong máu thịt của từng con người hình thành nên truyền thống vẻ vang của dân tộc. Nhờ đó mà từ bao đời nay, từ thế hệ này nối tiếp thế hệ khác đã chiến đấu không tiếc xương máu của mình để đập tan biết bao lũ xâm lăng tàn bạo, giữ vững nền độc lập cho dân tộc, xây dựng đất nước ngày càng vững mạnh. Đất nước ta có được độc lập, tự do và thống nhất toàn vẹn lãnh thổ như ngày hôm nay chính là nhờ sự phát huy tinh thần yêu nước của biết bao tấm gương anh hùng cách mạng đã đổ máu và ngã xuống. Lòng yêu nước của người Việt Nam không chỉ là tư tưởng, tình cảm mà đã trở thành triết lý, là chủ nghĩa yêu nước, là ý chí, khí phách, quyết tâm và hành động của mỗi con người. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và cướp nước”. Tuy nhiên, Người cũng chỉ rõ rằng “…tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm…”. Chính vì vậy “bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước…” Ngày nay, trong sự nghiệp đổi mới của đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng đang diễn ra trong một bối cảnh quốc tế hội nhập nhiều thời cơ nhưng cũng không ít khó khăn thách thức. Trước yêu cầu của lịch sử, tinh thần yêu nước, chủ nghĩa yêu nước của dân tộc cần được phát huy mạnh mẽ hơn nữa. Trong công cuộc đổi mới đó, thế hệ trẻ đóng một vai trò hết sức quan trọng. Họ là lực lượng nòng cốt, là động lực thúc đẩy sự phát triển của đất nước. Vì vậy, bồi dưỡng và giáo dục lòng 2
yêu nước cho thế hệ trẻ, đặc biệt là học sinh ở các trường THPT là một việc làm cần thiết và quan trọng. Với những lý do như trên, chúng tôi chọn đề tài: “Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh Trường THPT Tương Dương 1 trong giai đoạn hiện nay” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm trao đổi cùng đồng nghiệp, để nâng cao giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh THPT. 2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: 2.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu các yếu tố trong hệ thống giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh THPT hiện nay: chủ thể giáo dục, mục tiêu, chương trình, nội dung, phương pháp, hình thức, phương tiện giáo dục và đối tượng giáo dục đó là học sinh THPT, chủ yếu ở độ tuổi 16 - 18. 2.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu nâng cao hiệu quả giáo dục của truyền thống yêu nước cho học sinh trường THPT Tương Dương 1. 3. Các phương pháp tiến hành - Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể như: logic, phân tích - tổng hợp, quy nạp - diễn dịch, điều tra xã hội học... nhằm thực hiện mục đích, nhiệm vụ đã đặt ra. - Phương pháp hỗ trợ: Thống kê số liệu, phân tích số liệu, khảo sát. 4. Tính mới, tính sáng tạo của biện pháp - Những luận điểm và kết luận của đề tài sẽ góp phần làm sáng tỏ và cung cấp luận cứ khoa học cho việc xác định các quan điểm về giáo dục truyền thống yêu nước nói chung, giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh THPT nói riêng. - Đề tài góp thêm kinh nghiệm cho giáo viên giảng dạy môn GDCD, Lịch sử, Giáo dục quốc phòng, Ngữ văn, các nhà quản lý, lãnh đạo của trường và những ai quan tâm đến công tác giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh THPT hiện nay. - Đề tài đề xuất một số giải pháp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh THPT hiện nay. 3
PHẦN II. NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC GIÁO DỤC TRUYỀN THỐNG YÊU NƯỚC CHO HỌC SINH THPT 1. Cơ sở lý luận 1.1. Một số khái niệm * Truyền thống: Truyền thống là những yếu tố về sinh hoạt xã hội, phong tục, tập quán, lối sống, đạo đức của một dân tộc được hình thành trong quá trình được lưu truyền từ đời này sang đời khác từ xưa đến nay. * Yêu nước: Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng (2011) định nghĩa:“Yêu nước là một trong những tình cảm sâu sắc nhất, đã được củng cố qua hàng trăm năm, hàng nghìn năm tồn tại của các quốc gia biệt lập”. Tinh thần yêu nước của người Việt hình thành và biểu hiện rõ nhất trong đấu tranh chống kẻ thù xâm lược. Thật hiếm thấy dân tộc nào trên thế giới lại có quá trình chống ngoại xâm kiên cường bền bỉ như dân tộc ta mà kẻ thù là những đế chế hoặc đế quốc vào loại hùng mạnh bậc nhất thế giới. Trước cuộc chiến đấu không cân sức như vậy thì con đường sống còn chiến thắng là phải biết huy động sức mạnh tổng hợp cả vật chất lẫn tinh thần của toàn dân. Hoàn cảnh ấy đã tác động sâu sắc đến sự hình thành và phát triển của truyền thống yêu nước, ý chí quật cường bất khuất và niềm tự tôn dân tộc. * Khái niệm giáo dục và giáo dục truyền thống yêu nước: Theo từ điển Tiếng Việt, giáo dục:“là hoạt động nhằm tác động một cách có hệ thống đến sự phát triển tinh thần, thể chất của một đối tượng nào đó, làm cho đối tượng ấy dần dần có được những phẩm chất và năng lực như yêu cầu đặt ra”. Giáo dục có nội dung rất phong phú bao gồm giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mỹ, lao động, kinh tế, quốc phòng, an ninh, chính trị, tư tưởng…Trong đó chính trị - tư tưởng được xác định là một nội dung chủ đạo và có vị trí đặc biệt trong việc rèn luyện, xây dựng các tri thức chính trị, hình thành nhân cách, củng cố niềm tin, quy định bản chất xã hội, bản chất giai cấp cho đối tượng giáo dục. Giáo dục truyền thống yêu nước là giáo dục cho học sinh sống có lý tưởng và trung thành với lý tưởng cách mạng. Đồng thời cũng chính là thực hiện mục tiêu của giáo dục: “Đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [điều 2, Luật Giáo dục, Nxb CTQG, Hà Nội 2005]. 4
Hiện nay, giáo dục truyền thống yêu nước được coi là hoạt động có mục đích của Đảng Cộng sản, Nhà nước và các đoàn thể chính trị - xã hội nhằm hình thành ở học sinh, học sinh thế giới quan khoa học, rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, niềm tin vào sự nghiệp cách mạng do Đảng khởi xướng, lãnh đạo, khắc phục thói thụ động và thờ ơ chính trị, hình thành thái độ đấu tranh không khoan nhượng đối với các tư tưởng phản tiến bộ, thúc đẩy tính tích cực, tự giác, sáng tạo tham gia vào các phong trào cách mạng. 1.2. Nội dung truyền thống yêu nước cần giáo dục cho học sinh * Lòng tự hào dân tộc, ý chí tự cường Giáo dục lòng tự hào dân tộc, nâng cao ý thức tự lực, tự cường cho học sinh, qua đó phát huy vai trò của học sinh trong đấu tranh phản bác, làm thất bại âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. Giáo dục tinh thần đoàn kết, làm cho học sinh nhận rõ được vai trò của khối đại đoàn kết toàn dân tộc và đoàn kết quốc tế trong lịch sử dân tộc cũng như trong công cuộc đổi mới đất nước. Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ là nhiệm vụ chiến lược, lâu dài, quan trọng, đòi hỏi phải có sự quan tâm, đầu tư thích đáng. Đầu tư cho giáo dục, trong đó có giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ là đầu tư cho tương lai của đất nước. Đây là nhiệm vụ của toàn Đảng, của các cấp, các ngành, đoàn thể, gia đình và toàn xã hội; tạo điều kiện tối đa cho thế hệ trẻ học tập, lao động, cống hiến, là lực lượng xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, kế tục xứng đáng sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc. Nội dung giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh phải đảm bảo hướng đến các chuẩn mực xây dựng con người Việt Nam trong giai đoạn cách mạng hiện nay, bao gồm: - Có tinh thần yêu nước, tự cường dân tộc, phấn đấu vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có ý chí vươn lên đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn lạc hậu, đoàn kết với nhân dân thế giới trong sự nghiệp đấu tranh vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. - Có ý thức tập thể, đoàn kết, phấn đấu vì lợi ích chung. - Có lối sống lành mạnh, nếp sống văn minh, cần kiệm, trung thực, nhân nghĩa, tôn trọng kỷ cương phép nước, quy ước của cộng đồng; có ý thức bảo vệ và cải thiện môi trường sinh thái. - Lao động chăm chỉ với lương tâm nghề nghiệp, có kỹ thuật, sáng tạo, năng suất cao vì lợi ích của bản thân, gia đình, tập thể và xã hội. - Thường xuyên học tập, nâng cao hiểu biết, trình độ chuyên môn, trình độ thẩm mỹ và thể lực. 5
Nhà nước ta đặc biệt coi trọng việc giáo dục truyền thống văn hoá, văn hiến, đoàn kết cộng đồng, rèn luyện ý chí tự lực tự cường, lòng tự tôn dân tộc, khát vọng vươn lên chiếm lĩnh đỉnh cao trí tuệ, không cam chịu nghèo nàn lạc hậu; giáo dục tinh thần xung kích, tình nguyện vì cộng đồng và sự phồn vinh của đất nước cho học sinh. Giáo dục rèn luyện truyền thống yêu nước, đạo đức cách mạng cho học sinh trong giai đoạn hiện nay có ý nghĩa hết sức quan trọng, góp phần đào tạo, giáo dục thế hệ học sinh có trình độ kiến thức, nghiệp vụ chuyên môn cao, bản lĩnh chính trị vững vàng, xứng đáng là chủ nhân tương lai đưa nước nhà sánh vai cùng các dân tộc tiên tiến trên thế giới, xứng đáng với mong ước của Bác Hồ kính yêu. * Tinh thần đoàn kết, yêu thương dám xả thân vì độc lập dân tộc Đoàn kết là mọi người gắn bó, đồng tâm nhất trí với nhau thành một khối vững chắc, cùng hành động để đạt được một lí tưởng, một mục đích nhất định. Đoàn kết là một truyền thống nổi bật của dân tộc Việt Nam trong suốt quá trình lịch sử dựng nước và giữ nước. Thực tế lịch sử giữ nước và dựng nước mấy ngàn năm đã cho thấy chia rẽ thì yếu, đoàn kết sẽ tạo nên sức mạnh và dẫn đến thành công. Trong giai đoạn hiện nay, tinh thần đoàn kết dân tộc vẫn luôn là thước đo phẩm giá để đánh giá thái độ, tình cảm và trách nhiệm của mỗi con người. Vì vậy, việc bồi dưỡng tinh thần đoàn kết cho học sinh sẽ góp phần quan trọng vào việc đào luyện ra những lớp người sống có bản lĩnh trí tuệ, có tình thương trách nhiệm với bản thân, gia đình và đất nước. Giáo dục tinh thần đoàn kết cho học sinh trước hết là nâng cao nhận thức trong học sinh về vai trò, vị trí của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam. Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam từ lâu trở thành truyền thống đối với dân tộc ta, chỉ khi nào học sinh nhận thức được vai trò của chủ nghĩa yêu nước thì mới tạo động lực cho họ làm việc phấn đấu vươn lên ngang tầm thời đại. Có nhận thức như vậy, thì họ mới thấy được trách nhiệm của mình trong tham gia những hoạt động xã hội, biết gạn đục, khơi trong để chắt lọc, giữ lại những gì là tinh túy nhất, tiêu biểu nhất để xây dựng hình mẫu người học sinh trong thời đại mới. * Tình yêu lao động, ham sáng tạo Khơi dậy và thúc đẩy sự xung kích, sáng tạo của tuổi trẻ là biện pháp quan trọng phát huy nguồn lực to lớn của xã hội, nhằm đóng góp tích cực vào sự nghiệp phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội... của đất nước. Chính từ đây, lòng tự hào và tinh thần tự tôn dân tộc ở các thế hệ thanh, thiếu niên nước ta ngày càng biểu hiện rõ rệt và khẳng định được giá trị đặc sắc của nó, để góp phần làm nên hình ảnh một nước Việt Nam năng động và đầy bản lĩnh trong quá trình hội nhập toàn cầu. Học sinh Việt Nam đang ra sức thi đua học tập, lao động sáng tạo, góp phần đắc lực thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội mà Nghị quyết Đại hội XII 6
của Đảng đã đề ra; xung phong tình nguyện lên rừng, xuống biển, tích cực nghiên cứu, ứng dụng khoa học, kỹ thuật, công nghệ, nhất là những ngành mũi nhọn, lĩnh vực mới; xung kích tham gia phòng chống và khắc phục hậu quả của thiên tai, góp phần tạo thêm khối lượng của cải vật chất to lớn cho xã hội, v.v.. Qua các phong trào hành động cách mạng trên nhiều lĩnh vực, thế hệ trẻ Việt Nam đã và đang ngày càng khẳng định vai trò là chủ thể tích cực trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Bằng ý chí và năng lực của mình, họ thích ứng nhanh với tình hình, nhiệm vụ mới, chủ động lập thân, lập nghiệp, không ngừng thi đua học tập, rèn luyện, trau dồi đạo đức cách mạng theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Trong công nghiệp và dịch vụ, học sinh đi đầu nghiên cứu, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, nâng cao tay nghề, chất lượng sản phẩm, dịch vụ. Trong nông nghiệp và nông thôn, đoàn viên, học sinh xung kích ứng dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật và công nghệ mới vào sản xuất và đời sống, tiếp tục triển khai sâu rộng phong trào phát triển kinh tế, tích cực và hiệu quả trong xây dựng nông thôn mới. Trong lực lượng vũ trang, phấn đấu nghiên cứu, phát huy sáng kiến về huấn luyện, bảo quản, cải tiến sử dụng trang bị kỹ thuật... Đoàn học sinh tăng cường nghiên cứu hình thức hỗ trợ các sáng kiến, ý tưởng sáng tạo của học sinh trong các lĩnh vực, thúc đẩy các cấp cán bộ đoàn xung kích đảm nhận, thực hiện các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, đất nước, nhất là ở những lĩnh vực, địa bàn khó khăn, vùng sâu, vùng xa. Tổ chức các đội trí thức trẻ tình nguyện, lực lượng học sinh xung phong thực hiện các chương trình, dự án kinh tế - xã hội gắn với bảo đảm an ninh - quốc phòng vùng biên giới, hải đảo, tham gia phát triển các khu kinh tế quốc phòng, cai nghiện và giải quyết việc làm sau cai nghiện cho học sinh. Lao động đi liền với sáng tạo trên cơ sở nguyên tắc tập trung dân chủ được coi là đòn bẩy, động lực mạnh mẽ và cũng là yêu cầu chặt chẽ thúc đẩy tuổi trẻ cả nước không ngừng phấn đấu vươn lên rèn luyện thể lực, trí lực cống hiến tri thức, sức trẻ của mình vì sự phát triển lớn mạnh của tổ chức đoàn về cả chất và lượng. Có thể nói, những phong trào nói trên đã khơi dậy và phát huy mạnh mẽ tiềm năng của đông đảo học sinh, tạo môi trường giáo dục, rèn luyện và phát triển lành mạnh cho tuổi trẻ cả nước. * Truyền thống hiếu học, chuyên cần Dân tộc Việt Nam là một dân tộc thông minh và có truyền thống hiếu học. Người Việt Nam lấy sự học làm điều căn bản để thực hiện đạo lý làm người. Trong suốt mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước, trải qua mọi thăng trầm của lịch sử, hiếu học là một truyền thống, là nguồn sức mạnh tinh thần to lớn, luôn được đề cao và coi trọng, đặc biệt được thế hệ trẻ phát huy. 7
Học sinh những chủ nhân tương lai của đất nước, lực lượng lao động chính của xã hội trong thời đại bùng nổ thông tin, toàn cầu hóa…cần phải kế thừa và phát huy mạnh mẽ truyền thống hiếu học của cha ông, của những thế hệ đi trước. Muốn có đủ tri thức, kỹ năng, hội nhập hiệu quả, phải tâm niệm một điều: học là để lấy kiến thức, học cho mình, và không bao giờ là đủ. Thêm vào đó phải luôn tạo cho mình một lí tưởng sống đúng đắn, cao đẹp để nó có thể làm ngọn đèn soi sáng con đường đi đến thành công của bản thân, phải có ý chí, nghị lực vượt qua mọi khó khăn để biến ước mơ thành hiện thực. Hiếu học là một quá trình tích luỹ lâu dài, không chỉ giới hạn vào việc đạt kết quả cho riêng một giai đoạn nào. Không tự thoả mãn với thành tích của mình mà hãy rèn luyện để có một tinh thần ham học hỏi, cầu thị. Chỉ có chí thú trong sự học, không bị đòi hỏi mà vẫn học, dốc lòng dốc sức theo đuổi tiến bộ thì khát vọng thành công cho cuộc sống sau này của bạn chắc chắn trở thành sự thật. Nghệ An là vùng đất hiếu học, chuyên cần, sáng tạo, hiện nay hình như đã thành một truyền thống lâu đời. Chính vì truyền thống ấy mà hiện nay học sinh Nghệ An không ngừng phát huy và đạt nhiều thành tích lớn trong các kì thi, quốc gia, quốc tế trong lao động sáng tạo. * Yêu dân tộc, yêu nhân dân, yêu CNXH và yêu sự nghiệp mà đất nước đang xây dựng Chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh là sự thống nhất giữa lòng yêu Tổ quốc với niềm tin chủ nghĩa xã hội. Niềm tin chủ nghĩa xã hội không phải chỉ là một nhận thức lý luận và tình cảm chung, mà phải biểu hiện ra thành hành động hàng ngày đấu tranh không mệt mỏi để xây dựng CNXH, làm cho đất nước ngày càng phồn vinh, nhân dân lao động ngày càng có đời sống vật chất và tinh thần không ngừng nâng cao. Sự thống nhất giữa yêu nước và yêu CNXH đòi hỏi mọi học sinh chúng ta phải ngày càng nhận thức rắng muốn đưa đất nước và dân tộc tiến lên không có con đường nào khác ngoài con đường đi lên CNXH. Sự thống nhất đó là một nội dung khách quan cho phép chủ nghĩa yêu nước không chỉ đóng góp vai trò động lực tinh thần trong lĩnh vực chiến đấu chống ngoại xâm mà cả trong lĩnh vực lao động xây dựng đất nước. Theo Hồ Chí Minh, chủ nghĩa xã hội là “xã hội ngày càng tiến, vật chất ngày càng tăng, tinh thần ngày càng tốt, đó là chủ nghĩa xã hội”. Chủ nghĩa xã hội là không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, trước hết là nhân dân lao động. Và chủ nghĩa xã hội là làm cho dân đủ ăn, đủ mặc ngày càng sung sướng, ai nấy được đi học. Đem lại cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc. Đó là những thành quả và sự nghiệp mà chúng ta đã xây dựng. Chính vì vậy mà học sinh những người chủ tương lai của đất nước phải yêu CNXH ngày nay hơn nữa. Phải 8
làm cho đất nước ngày càng phát triển để tiến nhanh tiến mạnh trong thế kỷ XXI, để có thể sánh vai, hội nhập với các nước trên thế giới. 1.3. Vai trò của giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh THPT 1.3.1. Giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh THPT góp phần phát triển con người toàn diện Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ:“Muốn xây dựng CNXH phải có con người XHCN”. Đức và tài là hai mặt của cùng một nhân cách con người, là những nội dung không thể thiếu trong giáo dục con người toàn diện. Mục đích cuối cùng của giáo dục toàn diện nhằm tạo ra lớp người có năng lực và phẩm chất đáp ứng yêu cầu thời đại. Hồ Chí Minh xác định “Trong việc giáo dục và học tập, phải chú trọng đủ các mặt: đạo đức cách mạng, giác ngộ XHCN, văn hoá, kĩ thuật, lao động và sản xuất”. Giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh là một trong những nội dung quan trọng trong công tác giáo dục toàn diện bởi ngoài kiến thức chuyên môn, văn hóa, người học sinh rất cần được trau dồi tư tưởng, đạo đức, lối sống, bồi dưỡng lòng yêu nước, sự quan tâm tới cộng đồng. Luật Giáo dục nước ta chỉ rõ: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo người học có phẩm chất chính trị, đạo đức, có ý thức phục vụ nhân dân, có kiến thức và năng lực thực hành nghề nghiệp tương xứng với trình độ đào tạo, có sức khoẻ để đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” . Bởi vậy, giáo dục truyền thống yêu nước với mục đích trang bị thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cộng sản và phương pháp luận biện chứng chính là góp phần hình thành nhân cách toàn diện cho học sinh. Đó là quá trình tác động đến thế hệ trẻ, giúp họ có nhận thức đầy đủ về lịch sử dân tộc, hình thành tình cảm yêu quê hương, đất nước, niềm tự hào với truyền thống đấu tranh dựng nước và giữ nước của cha ông, để từ đó hình thành nghĩa vụ công dân xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Việc giáo dục truyền thống yêu nước với mục đích giúp họ hiểu biết sâu sắc quá khứ gian khổ, đau thương nhưng anh dũng và vinh quang của dân tộc, từ đó nhận rõ giá trị của cuộc sống hiện tại để có niềm tự hào, lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội và tinh thần quốc tế chân chính; xây dựng thái độ lao động mới, ý thức tự lực tự cường, có trách nhiệm với xã hội, với tương lai của dân tộc, tiếp tục sự nghiệp của các thế hệ cha anh đi trước, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Việc giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ còn nhằm bảo đảm sự kế tục và thống nhất giữa các thế hệ cách mạng Việt Nam. Có thể nói rằng, công tác giáo dục truyền thống là một phần không thể thiếu để hình thành và phát triển đạo đức, nhân cách của thế hệ trẻ. Dân tộc Việt Nam với một truyền thống lịch sử rất đáng tự hào với nhiều chiến công hiển hách: những mốc son, dấu ấn đáng nhớ 9
ấy là kết tinh của lòng yêu nước, ý thức tự tôn, tự hào dân tộc, tinh thần chiến đấu hy sinh anh dũng của bao thế hệ cha anh đi trước. Giáo dục truyền thống yêu nước là nâng cao tinh thần yêu nước, phẩm chất đạo đức, lối sống XHCN cho học sinh THPT. Đó là sự tổng hợp những phẩm chất tích cực của con người nó thể hiện ở sự vững vàng, kiên định trong quan điểm, lập trường chính trị, không hoang mang, dao động trước những biến động và tác động phức tạp của cuộc sống xã hội cũng như những khó khăn, thách thức đối với bản thân; luôn trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với CNXH. Bản lĩnh còn thể hiện ở việc dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm để thực hiện mục tiêu, lý tưởng đó. Thông qua giáo dục truyền thống yêu nước, tình yêu nước của học sinh được hình thành và nâng cao. Điều đó được thể hiện ở sự trung thành với chế độ XHCN, lòng yêu nước chân chính, kiên định lập trường cách mạng, vững vàng trước những âm mưu, thủ đoạn tấn công của kẻ địch cũng như không hoang mang, giao động trước những biến động chính trị trên thế giới, góp phần đào tạo lớp người kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp của Đảng và dân tộc Việt Nam. Giáo dục truyền thống yêu nước kết hợp với thường xuyên giáo dục lối sống lành mạnh, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc. Giáo dục cho học sinh tinh thần trọng nghĩa, trung thực, tôn trọng kỷ cương phép nước, quy ước cộng đồng, bảo vệ môi trường, chống mọi tệ nạn và tiêu cực xã hội, tích cực bài trừ các hủ tục lạc hậu cản trở tiến bộ xã hội... Giáo dục cho họ có thái độ đúng, đấu tranh không khoan nhượng với thói hư tật xấu, lên án hành vi vô văn hoá, phi đạo đức. Đại hội Đảng lần thứ X chỉ rõ: “Xây dựng và hoàn thiện giá trị nhân cách con người Việt Nam, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc trong thời kỳ CNH, HĐH, hội nhập kinh tế quốc tế. Bồi dưỡng các giá trị văn hoá trong học sinh, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam”. Giáo dục truyền thống yêu nước góp phần định hướng hoạt động thực tiễn theo hướng nhân văn, tiến bộ, cách mạng, khoa học, sáng tạo... làm cho học sinh thấm nhuần tinh thần của Chủ nghĩa Mác -Lênin là góp phần “cải tạo thế giới”, tạo nên những học sinh hăng hái đi đầu trên nhiều lĩnh vực, có thái độ, nhận thức tốt và ý thức chính trị cao, có ý chí vượt qua khó khăn, vươn lên lập thân, lập nghiệp, phát huy mạnh mẽ truyền thống xung kích cách mạng của những thế hệ học sinh cách mạng lớp trước. 1.3.2. Giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh THPT góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển kinh tế tri thức và đẩy mạnh hội nhập quốc tế. Học sinh THPT chính là những học sinh có trí thức, có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển đất nước vì đây là một bộ phận quan trọng đóng góp vào 10
nguồn nhân lực chất lượng cao. Đại hội X của Đảng xem việc phát huy sức mạnh toàn dân tộc, đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới nhằm sớm đưa nước ta thoát khỏi tình trạng kém phát triển và đến năm 2020, cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại là nhiệm vụ chính trị trọng đại nhất của toàn Đảng, toàn dân trong giai đoạn hiện nay. Để thực hiện nhiệm vụ đó, trong khi không xem nhẹ việc khai thác ngoại lực, biến ngoại lực thành nội lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội, Đảng ta cũng cho rằng, nội lực là chính, trong đó, quan trọng nhất là nhân tố con người. Phát huy đựơc nhân tố con người Việt Nam nhất là thế hệ trẻ là cái bảo đảm cơ bản nhất cho thành công của sự nghiệp đổi mới. Nghị quyết Trung ương 7, Khoá X nhấn mạnh: “Học sinh được đặt ở vị trí trọng tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy nhân tố và nguồn lực con người”. Trước những yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng đòi hỏi phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác học sinh nhằm chăm lo, bồi dưỡng và phát huy cao nhất vai trò, sức mạnh của học sinh trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN. Hội nghị lần thứ 7 Ban chấp hành Trung ương khóa X chỉ rõ: “Học sinh là rường cột của nước nhà, là chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng CNXH...” . “Cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" tạo chuyển biến thực sự trong đạo đức, lối sống và hành động của học sinh. Đồng thời "xây dựng môi trường xã hội lành mạnh để học sinh rèn luyện, phấn đấu và trưởng thành… Có chính sách mang tính đột phá trong đào tạo nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao đáp ứng quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn liền với giải quyết việc làm, tăng thu nhập, hưởng thụ văn hóa, vui chơi, giải trí của học sinh”. Giáo dục truyền thống yêu nước qua việc trang bị thế giới quan duy vật biện chứng giúp cho học sinh THPT biết yêu lao động, tham gia lao động, học tập một cách nghiêm túc, đem lại chất lượng và hiệu quả cao. Từ đó, họ có khả năng vươn lên làm chủ khoa học công nghệ tiên tiến để xứng đáng với vị trí và vai trò của mình trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc ta. 1.3.3. Giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh THPT góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng - văn hoá. Giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh THPT là giáo dục đạo đức, lý tưởng cách mạng, lối sống, niềm tin, góp phần tạo nên một con người có niềm tin sâu sắc trung thành với Đảng, có lập trường vững vàng trước mọi thử thách. Điều đó góp phần giúp học sinh THPT có đủ dũng khí và khả năng bảo vệ hệ tư tưởng vô sản, bảo vệ Đảng Cộng sản và chế độ XHCN, bảo vệ các giá trị văn hoá truyền thống dân tộc và có sức đề kháng với “Diễn biến hoà bình” của các thế lực thù 11
địch với hình thức ngày càng thâm độc, tinh vi. Chiến lược “Diễn biến hoà bình” là một bộ phận trong chiến lược toàn cầu phản cách mạng của các thế lực thù địch. Đây là kiểu “chiến tranh không có khói súng, không đánh mà thắng”. Giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh có được phẩm chất đạo đức và lối sống lành mạnh trong trong điều kiện có sự tác động mặt trái của cơ chế thị trường ở nước ta và thế lực thù địch thực hiện âm mưu " Diễn biến hoà bình ", chống CNXH ở nước ta. Việc xây dựng phẩm chất đạo đức và lối sống lành mạnh sẽ không phải chỉ là tuyên truyền, hô hào, kêu gọi học sinh làm việc thiện, không làm điều ác, là sống có tình có nghĩa, là phải hy sinh lợi ích riêng của cá nhân để phục vụ cho lợi ích chung... mà vấn đề cốt lõi là phải trang bị cho họ thế giới quan duy vật biện chứng một cách toàn diện và vững chắc. Từ đó, học sinh thấy được giá trị, ý nghĩa và mục đích cuộc sống của con người, "không có gì quý hơn độc lập tự do", là "bức tường thép" để ngăn chặn lối sống cá nhân chủ nghĩa, thực dụng trọng đồng tiền mà các thế lực thù địch đang gieo rắc. Học sinh sẽ biết nêu cao tinh thần đấu tranh bảo vệ chân lý, bảo vệ cái đúng, cái tốt, lên án cái ác, cái xấu và cái tiêu cực; có thái độ kiên quyết, dứt khoát đấu tranh ngăn chặn và đẩy lùi mọi cái tiêu cực, sa đọa, suy thoái về đạo đức và lối sống trong nhà trường cũng như ngoài xã hội. Như vậy giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ học sinh có ý nghĩa là nhằm phát huy nội lực, phát huy tối đa nhân tố con người mà trước hết là tiềm năng và nội lực tinh thần tồn tại ở mỗi con người. Giáo dục tinh thần yêu nước sẽ làm cho học sinh luôn ở trong trạng thái hiện hữu của những tiềm năng, những nội lực tinh thần tích cực nhất của dân tộc. Và chính điều này đóng một vai trò quan trọng góp phần tạo nên sức mạnh chính trị - tinh thần của đất nước trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 2. Cơ sở thực tiễn Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm đến giáo dục và đào tạo. Đó là sự quan tâm toàn diện, trên tất cả mọi lĩnh vực. Nhà nước còn áp dụng hàng loạt những biện pháp tích cực để tăng cường chất lượng giáo dục. Chính nhờ sự đầu tư của Nhà nước mà các trường không ngừng được củng cố, cơ sở vật chất kỹ thuật khang trang, nhiều trường được hiện đại hóa từng bước, nhờ đó mà học sinh có điều kiện học tập tốt hơn. Với nội dung chương trình giảng dạy không ngừng được hiện đại hóa, cùng với quá trình đổi mới phương pháp giảng dạy, học sinh được tiếp cận tri thức toàn diện, hiện đại, tăng cường tính tích cực, tự đào tạo của mình. Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XII khẳng định: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu. Phát triển giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Giáo dục lòng yêu nước là một trong những nhiệm vụ hết sức quan trọng của nước ta trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Mục đích là nhằm nâng cao hơn 12
nữa tinh thần yêu nước, yêu chế độ CNXH, tinh thần bất khuất, kiên cường trong chống giặc ngoại xâm cũng như tinh thần hiếu học, cần cù sáng tạo trong lao động. Trong sự nghiệp cách mạng, Đảng ta luôn đánh giá cao vai trò của học sinh nói chung, học sinh THPT nói riêng. Nghị quyết Trung ương 7, khoá X của Đảng tiếp tục khẳng định vai trò to lớn đó: “Học sinh là lực lượng xã hội to lớn, một trong những nhân tố quan trọng quyết định tương lai, vận mệnh dân tộc... công tác học sinh là vấn đề sống còn của dân tộc” . Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến công tác truyền thống yêu nước cho học sinh nhằm giáo dục lý tưởng cách mạng, nâng cao bản lĩnh chính trị, xây dựng những lớp người kế tục trung thành với lý tưởng của Đảng và của cách mạng Việt Nam “Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội”. Báo cáo chính trị tại Đại hội X của Đảng khẳng định: “Coi trọng bồi dưỡng cho học sinh khát vọng mãnh liệt xây dựng đất nước giàu mạnh, gắn liền lập nghiệp bản thân với tương lai của cộng đồng, của dân tộc, trau dồi cho học sinh bản lĩnh, phẩm chất và lối sống của thế hệ trẻ Việt Nam hiện đại”. Để tăng cường hơn nữa công tác giáo dục lòng yêu nước cho học sinh, sinh viên, năm 2014, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông; các ĐH, học viện, trường ĐH, CĐ và TCCN dạy nghề triển khai thực hiện nghiêm túc việc hát Quốc ca tại lễ chào cờ, đảm bảo 100% học sinh, sinh viên hát đúng nhạc và lời Quốc ca, tạo điều kiện cho trẻ mầm non được nghe Quốc ca thường xuyên nhằm giáo dục tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc. Trong giáo dục phổ thông trung học, giáo dục truyền thống yêu nước là một phần không thể thiếu để hình thành và phát triển đạo đức, nhân cách của học sinh và được diễn ra dưới nhiều hình thức tổ chức giáo dục như: tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề cho học sinh, tổ chức các buổi thăm qua di tích lịch sử, viện bảo tàng, các buổi gặp gỡ bà mẹ Việt Nam anh hùng, các cựu chiến binh... Thông qua các buổi sinh hoạt ngoại khóa, đã trang bị thêm cho học sinh kiến thức về chủ nghĩa yêu nước Việt Nam và đạo đức cách mạng trong tình hình mới, giúp học sinh nhận thức đầy đủ hơn về truyền thống yêu nước nồng nàn của dân tộc Việt Nam trong thời chiến cũng như thời bình, tinh thần đoàn kết, thương yêu giúp đỡ lẫn nhau trong bất cứ hoàn cảnh nào. Từ đó giúp học sinh luôn gìn giữ và phát huy giá trị chủ nghĩa yêu nước, ra sức phấn đấu học tập, rèn đức luyện tài cống hiến trí tuệ, sức lực xây dựng quê hương, đất nước giàu mạnh hơn trong thời đại mới. Để giáo dục tốt truyền thống yêu nước, các trường THPT cần có nhiều biện pháp, cách thức để giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh. Tại trường THPT Tương Dương1 cũng đã triển khai đồng bộ các phương thức, biện pháp khác nhau để làm tốt hơn công tác giáo dục truyền thống yêu nước đến các em học sinh tại trường. 13
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC TRUYỀN THỐNG YÊU NƯỚC CHO HỌC SINH TẠI TRƯỜNG THPT TƯƠNG DƯƠNG 1 1. Đặc điểm tình hình chung của địa phương và của Nhà trường Tương Dương là huyện miền núi, vùng cao biên giới nằm ở phía Tây Nam của tỉnh Nghệ An, là nơi khởi nguồn của dòng sông Lam, có quốc lộ 7 đi qua. Tương Dương nằm cách thành phố Vinh gần 200 km và cách cửa khẩu Nặm Cắn 90 km; có tổng chiều dài đường biên giới với nước bạn Lào là 59,73 km. Huyện Tương Dương có vị trí địa lý: Phía tây giáp huyện Kỳ Sơn; Phía bắc và Phía nam giáp Lào; Phía đông bắc giáp huyện Quế Phong; Phía đông giáp huyện Quỳ Châu; Phía đông nam giáp huyện Con Cuông. Tương Dương cũng là huyện có truyền thống lịch sử và văn hóa lâu đời. Hiện nay Tương Dương có 17 xã thị trấn, có 6 dân tộc sinh sống: Thái, Tày Poong, Khơ Mú, HMông, Ơ Đu, các dân tộc ở Tương Dương sống hòa thuận, cùng chung tay góp sức xây dựng quê hương Tương Dương ngày càng phát triển. Giáo dục Tương Dương những năm gần đây đã đạt những thành tích đáng khích lệ, có nhiều thay đổi tích cực nhưng chất lượng giáo dục vẫn còn thấp, đặc biệt là chất lượng học sinh đại trà. Trong những năm qua, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, bằng các chương trình, mục tiêu về xoá đói, giảm nghèo, chương trình xoá tranh, tre, nứa, mét cho các trường học, chương trình thay sách giáo khoa, chương trình đào tạo bồi dưỡng giáo viên cho nên giáo dục Tương Dương đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt là chất lượng giáo dục và đội ngũ giáo viên THPT. Trường THPT Tương Dương 1 đóng ở trung tâm của thị trấn Thạch Giám huyện Tương Dương. Trường bao gồm: 40 phòng học, trong đó có 40 phòng kiên cố và 03 phòng bán kiên cố, một phòng Tin, 01 phòng Tiếng Anh. Ngoài ra, còn có 1 phòng thư viện, 3 phòng thiết bị, 1 phòng y tế, 1 phòng tư vấn tâm lí học đường, phòng đa chức năng. Số lượng học sinh của trường là 1073 em với 30 lớp. Trong những năm qua dưới sự lãnh đạo của Sở GD&ĐT, Huyện uỷ, HĐND - UBND huyện, sự nỗ lực của toàn ngành giáo dục, sự ủng hộ của toàn xã hội, giáo dục huyện Tương Dương luôn luôn quán triệt các quan điểm phát triển giáo dục của Đảng ta: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”, “Xây dựng nền giáo dục có tính nhân dân, dân tộc, khoa học, hiện đại, theo định hướng XHCN”, “Giáo dục là sự nghiệp của Đảng, của Nhà nước và của toàn dân”, “Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển”. Giáo dục huyện Tương Dương đã có những bước phát triển vượt bậc. Thực hiện có kết quả các mục tiêu giáo dục: Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. 1.1. Thuận lợi Trong những năm qua giáo dục Tương Dương nói chung, giáo dục THPT nói riêng đã đạt được những thành tựu cơ bản trong việc nâng cao chất lượng đội 14
ngũ giáo viên phục vụ cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Ban thường vụ huyện ủy đã ban hành nhiều chương trình, kế hoạch nhằm thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. * Về phía nhà trường: - Về quy mô, cơ sở vật chất của trường phát triển theo hướng đa dạng, được sắp xếp hợp lý, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu học tập của học sinh các dân tộc trong huyện. Sở GD&ĐT Nghệ An cấp thiết bị 2 phòng thực hành Vật lý-CN, Sinh học-CN và 16 máy vi tính cho 1 phòng thực hành Tin học. - Trường cũng đã vận động tài trợ lắp 30 ti vi kết nối internet tạo điều kiện cho việc áp dụng CNTT trong dạy và học, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. Ban lãnh đạo nhà trường luôn quan tâm, chia sẻ, động viên giáo viên và học sinh; luôn trăn trở để tìm giải pháp nâng cao chất lượng dạy - học. Những năm qua, chất lượng giáo dục của trường có sự chuyển biến rõ rệt, chất lượng giáo dục đảm bảo ổn định và được nâng cao. Chất lượng đội ngũ đảm bảo đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới: 100% giáo viên có trình độ đại học, 10/71 giáo viên có trình độ thạc sĩ, có 10/71 giáo viên có trình độ lí luận chính trị trung cấp. Trong năm học 2021 - 2022 Trường có 100% GV tham gia bồi dưỡng chương trình giáo dục phổ thông 2018 đạt khá trở lên, có 11 đồng chí đạt danh hiêu CSTĐCCS, 1 đồng chí được Giám đốc Sở GD-ĐT tặng Giấy khen, 2 đồng chí được Bộ Giáo dục tặng Bằng khen. * Về phía học sinh: - Trường THPT Tương Dương 1 có tổng số học sinh 1011 em (tính đến tháng 03 năm 2023) gồm 3 khối, mỗi khối 10 lớp. Khối 10 có 391 em, khối 11 có 340 em và khối 12 có 280 em. Trong đó dân tộc Thái chiếm 72,15%, dân tộc Mông chiếm 6,45%, dân tộc Kinh chiếm 9,14%, dân tộc Khơ mú chiếm 10,65%, dân tộc Tày Poọng chiếm 1,40%, dân tộc Hoa 0,21%. Tỉ lệ học sinh nữ chiếm 42,24%. - Kết quả xếp loại học sinh năm học 2021- 2022: + Tỉ lệ xếp loại học lực: Giỏi 35 HS chiếm 3,49%; Khá: 497 HS chiếm 49,6%; Trung bình: 466 HS chiếm 44,71%; Yếu: 3 HS chiếm 0,03 %; không có học sinh kém. + Thi học sinh giỏi tỉnh đạt 3 giải nhì gồm các môn: GDCD, Toán, Văn; 4 giải ba gồm các môn: Sinh học, Lịch Sử, Văn, Địa lý. Có 02 sản phẩm thi KHKT dự thi cấp tỉnh đạt 01 giải ba. Có 01 sản phẩm dự cuộc thi sáng tạo trong thanh thiếu niên nhi đồng cấp tỉnh đạt giải nhì. 15
+ Tỉ lệ TN THPT đạt 96,7% so với chỉ tiêu là 95%. Giáo dục nghề phổ thông: 100% tham gia học và dự thi cấp chứng chỉ và 100% đạt loại khá, giỏi, trong đó giỏi chiếm 294/300 (98%). Đây là những thành quả rất đáng trân trọng và tự hào của cán bộ, giáo viên của nhà trường đối với một địa bàn miền núi còn có nhiều khó khăn. 1.2. Khó khăn Chất lượng học sinh còn thấp, thi tuyển hay xét tuyển đều còn thiếu chỉ tiêu. Điều kiện CSVC nhà trường, kinh tế địa phương, phụ huynh còn nhiều khó khăn nên đầu tư cho việc nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục gặp nhiều khó khăn. Đa số học sinh của trường THPT Tương Dương 1 đều là con em đồng bào các dân tộc thiểu số. Các em đến trường với lòng ham học hỏi và niềm tin sâu sắc về tương lai phía trước. Đa số các em đều là con em các gia đình khó khăn, điều kiện kinh tế vô cùng thiếu thốn, bố mẹ phải đi làm ăn xa. Vì vậy, việc giáo dục đạo đức cũng như học hành bố mẹ ít quan tâm. Tất cả các hoạt động của con em phần phó mặc cho nhà trường, xem như đó là trách nhiệm và nghĩa vụ mà nhà trường phải lo. Bên cạnh đó, xã hội đang từng ngày, từng giờ thay đổi, cơ chế thị trường cạnh tranh quảng cáo, phim ảnh, báo mạng, các trò chơi điện tử trên mạng ảnh hưởng không ít đến tâm lý các em. Nước ta trong thời kỳ hội nhập quốc tế, mở rộng quan hệ hợp tác với tất cả các nước trên thế giới, do đó không tránh khỏi việc các tệ nạn xã hội từ bên ngoài xâm nhập vào Việt Nam, mà đối tượng dễ xâm nhập nhất là học sinh THPT. Tập làm người lớn trong khi nhận thức về mọi lĩnh vực còn hời hợt, đơn giản dẫn đến một số học sinh tha hoá về đạo đức; ăn nói thiếu văn hóa, trốn học đi đánh điện tử, đánh nhau, trộm cắp vặt… 2. Thực trạng giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tại trường THPT Tương Dương 1 2.1. Những kết quả đạt được 2.1.1. Công tác tuyên truyền giáo dục tư tưởng về truyền thống yêu nước Có thể nói công tác giáo dục tư tưởng, chính trị, giáo dục lòng yêu nước cho học sinh THPT là một nhiệm vụ hết sức quan trọng. Nhà trường là môi trường giáo dục chuyên nghiệp, có nền nếp kỷ cương, kỷ luật, là nơi trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản, chính thống và cũng là nơi giáo dục cho học sinh lý tưởng sống, rèn luyện cho học sinh những phẩm chất đạo đức cần thiết của công dân, tạo dựng cho họ những ước mơ hoài bão lớn lao. Nghị quyết Đại hội lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VII nhấn mạnh: “Học sinh là lực lượng xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Sự nghiệp đổi mới có thành công hay thất bại, sự nghiệp cách mạng Việt Nam có đi đúng con đường xã hội chủ nghĩa hay không tùy thuộc phần lớn vào lực 16
lượng học sinh, vào việc bồi dưỡng, giáo dục, rèn luyện của học sinh”. Như vậy, vấn đề học sinh nói chung và học sinh THPT nói riêng phải được đặt lên hàng đầu ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát huy nguồn lực cách mạng là nhân tố con người trong sự nghiệp giữ gìn và phát triển đất nước. Nhận thức rõ được điều đó BGH trường THPT Tương Dương1 kết hợp Đoàn TNCS HCM Tương Dương1 luôn chú trọng công tác giáo dục tư tưởng, chính trị cho toàn bộ Đoàn viên, học sinh trong Nhà trường. 2.1.2. Phối kết hợp giữa các tổ chức chính trị, đoàn thể trong Nhà trường cùng tiến hành đồng bộ các hoạt động giáo dục truyền thống yêu nước Phát huy vai trò của tổ chức Đoàn TNCSHCM, BGH nhà trường đã tạo điều kiện, hỗ trợ các đồng chí Ban chấp hành của nhà trường thực hiện tốt công tác giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh nhà trường. Từ đó các đồng chí trong BCH Đoàn TNCSHCM trường Tương Dương1 đã có nhiều hoạt động thiết thực để biến những văn bản chỉ đạo, những nghị quyết gắn liền với hoạt động giáo dục tinh thần yêu nước thành những hoạt động cụ thể, thiết thực như: - Mỗi năm Đoàn trường mở 2 lớp bồi dưỡng nhận thức Đoàn cho tất cả các đoàn viên học sinh trong toàn nhà trường, từ đó đã giúp HS trường THPT Tương Dương1 có thêm nhiều hiểu biết về lịch sử của Đảng và Đoàn, về gương các anh hùng liệt sĩ đã hi sinh vì Tổ quốc để từ đó giúp học sinh khơi nguồn tình yêu nước. - Hoạt động tuyên truyền giáo dục tinh thần yêu nước còn được Sân khấu hóa. Đoàn học sinh nhà trường còn nhận chăm sóc di tích Đền Vạn ở Cửa Rào, xã Xá Lượng- nơi thờ Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài, một danh tướng đời Trần - Đẩy mạnh phong trào thi đua lập nhiều thành tích chào mừng các ngày lễ lớn trong năm giữa các chi đoàn trong Nhà trường với các giờ học Tốt, con điểm Giỏi, các hoạt động văn hóa văn nghệ như chào mừng Nhà giáo Việt Nam ngày 20/11; ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam 3/2, ngày thành lập Đoàn TNCSHCM 26/3. Thông qua các hoạt động phong trào đoàn thể, sinh hoạt chào cờ đầu tuần, phong trào Đoàn, phong trào học sinh tình nguyện vì cộng đồng, ủng hộ đồng bào bị lũ lụt, thiên tai, hoạt động hướng nghiệp, trang bị tri thức khoa học, tri thức về cuộc sống, v.v... tạo điều kiện cho mỗi học sinh có cơ hội thể hiện tình cảm bản thân trước vận mệnh của dân tộc, sự sẻ chia với đồng bào còn khó khăn; được khẳng định mình, được cống hiến và được đáp ứng những nhu cầu chính đáng. Phong trào văn hóa thể thao không chỉ giúp cho học sinh rèn luyện thể chất, giữ gìn sức khỏe, tăng sức đề kháng của cơ thể, tránh được bệnh tật, mà còn giúp học sinh hiểu được tinh thần đồng đội, sức mạnh của sự đoàn kết và kỷ luật. Các hoạt động văn nghệ như liên hoan văn nghệ, văn nghệ xung kích, thi đấu giao hữu thể dục thể thao... giúp mang lại sự vui tươi, lạc quan, tinh thần nhân văn, cách mạng cho học sinh. 17
2.2. Hạn chế, tồn tại - Hình thức và nội dung giáo dục truyền thống yêu nước có lúc không phù hợp với từng đối tượng học sinh. - Thiếu sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và các tổ chức chính trị xã hội trong công tác giáo dục truyền thống yêu nước có lúc chưa chặt chẽ, nhịp nhàng. - Nội dung của các môn học giáo dục về truyền thống yêu nước còn trùng lặp, nhiều chỗ chưa hợp lý, phần lớn mang tính lý luận, ít thực tế, nhiều khi còn áp đặt, không tạo sự gợi mở tư duy cho học sinh. Từ đó dẫn đến học sinh chỉ biết thụ động nhận thức một chiều mà không có sự trăn trở tư duy, tự chiêm nghiệm để rút ra tri thức cho mình. - Chất lượng giáo dục nói chung, giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh nói riêng đã được nâng lên nhưng vẫn còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu của xã hội. Một số biểu hiện tiêu cực trong ứng xử, đạo đức học sinh đã có giảm đáng kể, tuy nhiên ở một số học sinh cá biệt vẫn còn vi phạm nội quy trường học, lớp không có ý chí vươn lên như: nghỉ học không có lí do, trong giờ học không nghi bài hoặc ngủ, vi phạm nội quy bị thầy cô nhắc nhở, nghiện đánh điện tử. Nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật mặc dù đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng ở một số học sinh vẫn còn tình trạng vi phạm quy định giao thông như: đi xe máy điện, không đội mũ bảo hiểm hoặc gửi xe máy, xe máy điện ở xung quanh nhà dân. Tinh thần tự giác và ý chí vươn lên của một số bộ phận học sinh còn hạn chế; chưa thật sự quan tâm đến việc học, còn đối phó, học chay, học vẹt, không tích cực, sáng tạo, một số ỉ lại cho thầy cô, nhờ bạn bè. Coi việc học không phải của mình. Tác động của cơ chế thị trường, sự phát triển của khoa học công nghệ, tác động đến lối sống thực dụng, ưa hưởng thụ, hám vật chất, xem nhẹ lời khuyên của cha mẹ, thầy cô, dẫn đến những biểu hiện lệch lạc. Hiện tượng một bộ phận học sinh thích “sống ảo”, dành thời gian quá nhiều vào facebook bình luận, post ảnh... gây sao nhãng việc học. Trong những năm vừa qua, trường THPT Tương Dương 1 đã rất quan tâm đến việc giáo dục về truyền thống yêu nước cho học sinh toàn trường. Tuy nhiên, trên thực tế, việc giáo dục tinh thần yêu nước vẫn chưa được thường xuyên, phương pháp - hình thức chưa phong phú nên chưa mang lại hiệu quả cao. Qua khảo sát học sinh ở 3 khối lớp 10, 11 và 12 với hai câu hỏi chúng tôi có các số liệu sau đây: Bảng 1: Là học sinh THPT, em có quan tâm đến lòng yêu nước hay không? Tổng số Rất quan tâm Quan tâm Không quan tâm 97 HS 25 % 61% 14% 18
Bảng 2: Theo em lòng yêu nước có vai trò như thế nào? Tổng số Rất quan trọng Quan trọng Không quan trọng 97 HS 48 % 46,7% 5,3% Bảng 3: Đánh giá nội dung, hình thức giáo dục truyền thống yêu nước (1) Học sinh Phong phú Không phong phú Đầy đủ Không đầy đủ Khối 10 64% 46% 55,2% 44,8% Khối 11 65% 45% 56,7% 43,3% Khối 12 60% 40% 61,1% 38,9% Tổng 63,3% 43,7% 57,7% 42,3% Kết quả trên cho thấy học sinh có quan tâm đến truyền thống yêu nước và thấy được vai trò của lòng yêu nước là rất quan trọng trong trường học. Đồng thời việc giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh đã được nhà trường và các đoàn thể trong trường quan tâm, chú ý nhưng kết quả chưa cao. Nội dung chưa thực sự phong phú, đa dạng. Bởi đánh giá tính không phong phú, không đầy đủ ở mức độ khá cao. Do đó đòi hỏi nhà trường cần phải quan tâm, chú trọng hơn nữa. 2.3. Nguyên nhân của kết quả đạt được và hạn chế 2.3.1. Nguyên nhân của kết quả đạt được - BGH nhà trường luôn chủ động trong chỉ đạo và phối kết hợp với các tổ chức chính trị trong nhà trường làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu nước tới tận học sinh. - Được sự quan tâm phối hợp chặt chẽ của các tổ chức chính trị xã hội trong và ngoài huyện như: Huyện đoàn, Hội Cựu chiến binh… - Đội ngũ giáo viên các bộ môn, giáo viên chủ nhiệm trong trường luôn nêu cao ý thức, trách nhiệm trong việc tuyên truyền giáo dục học sinh và đã có nhiều hình thức cách làm phong phú. 2.3.2. Nguyên nhân của hạn chế - Trường đóng trên địa bàn huyện miền núi, học sinh đều chủ yếu là con em thuộc diện khó khăn. - Do phụ huynh điều kiện kinh tế khó khăn nên phải đi làm ăn xa nhà, phó mặc con em mình cho nhà trường quản lý, giáo dục. 19
- Một số giáo viên chưa mạnh dạn đổi mới nội dung, hình thức và phương pháp dạy học; cơ bản giáo viên vẫn dạy theo chương trình cũ. - Chất lượng đầu vào lớp 10 thấp là một trong những trở ngại lớn cho việc thực hiện các hoạt động giáo dục của đơn vị. - Giáo viên đa số từ vùng xuôi lên công tác nên luôn có sự biến động về nhân lực điều này ảnh hưởng không ít đến quá trình giáo dục, dạy học học sinh. - Sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong việc giáo dục học sinh gặp nhiều khó khăn do đa số học sinh có bố mẹ đi làm rẫy hay đi làm ăn xa. - Mặt trái của CNTT, của thời đại công nghệ 4.0 cùng với sự buông lỏng quản lý của gia đình, của các chủ trọ đã và đang tác động mạnh đến nhận thức, thái độ của học sinh đối với việc học tập và rèn luyện đạo đức lối sống. - Một số hoạt động, nội dung giáo dục chưa hấp dẫn, mang nặng tính hình thức nên không thu hút được học sinh. - Nguồn kinh phí chi thường xuyên quá ít so với các chi phí hoạt động của nhà trường, cộng thêm nhà trường đóng trên vùng có điều kiền kinh tế xã hội khó khăn nên việc huy động các nguồn lực từ giáo viên, học sinh, phụ huynh hạn chế. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRUYỀN THỐNG YÊU NƯỚC CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT TƯƠNG DƯƠNG 1 TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY 1. Phát huy vai trò của Ban giám hiệu Nhà trường, Giáo viên giảng dạy và Đoàn TNCS Hồ Chí Minh 1.1 Đối với Ban giám hiệu nhà trường Ban lãnh đạo, cán bộ quản lí mà đứng đầu là đồng chí Hiệu trưởng nhà trường cần phải thấy rõ được tầm quan trọng của việc giáo dục tinh thần yêu nước với những truyền thống tốt đẹp của dân tộc là rất cần thiết. Đồng thời đấu tranh, phê phán thái độ thờ ơ với chính trị, mơ hồ về niềm tin, lý tưởng trong cán bộ lãnh đạo, quản lý, giáo viên và học sinh. Trong những năm qua Nhà trường luôn đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục chủ nghĩa yêu nước cho học sinh thông qua các biện pháp như: các buổi sinh hoạt chào cờ đầu tuần, sinh hoạt ngoại khóa …. nhằm bồi dưỡng chủ nghĩa yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc và trách nhiệm đối bản thân, gia đình và xã hội. Bên cạnh đó việc đầu tư trang thiết bị cơ sở vật chất nhằm nâng cao phương pháp giảng dạy cũng được BGH Nhà trường quan tâm chỉ đạo. Năm học 2020- 2021 trường đã kêu gọi tài trợ cơ sở vật chất được 30 chiếc tivi 65inch có kết nối internet, bê tông hóa sân trường. Mặt khác chú trọng việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên giảng dạy bằng cách tăng cường tạo điều kiện cho giáo viên đi học tập nâng cao trình độ chuyên môn về chính trị theo đúng mục tiêu và qui định của 20