Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số kinh nghiệm sử dụng phương pháp gây hứng thú trong dạy học lịch sử dân tộc cho học sinh lớp 12 Trung tâm GDTX&DN Tam Đảo

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:41

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài nhằm góp một phần nhỏ vào việc nâng cao chất lượng dạy và học môn lịch sử trong trường phổ thông, đáp ứng yêu cầu của xã hội trong thời kì hội nhập, đổi mới dạy học lịch sử trở thành một yêu cầu cấp thiết góp phần thay đổi nhận thức của xã hội về vị trí cũng như tầm quan trọng của bộ môn lịch sử đối với việc giáo dục thế hệ trẻ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số kinh nghiệm sử dụng phương pháp gây hứng thú trong dạy học lịch sử dân tộc cho học sinh lớp 12 Trung tâm GDTX&DN Tam Đảo

MỤC LỤC 1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 4 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 5 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................... 6 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................ 6 5. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 6 6. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 6 7. Cấu trúc của SKKN .......................................................................................... 7 NỘI DUNG ........................................................................................................... 7 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ............................................... 7 1.1. Cơ sở lý luận ................................................................................................. 7 1.1.1. Lý luận chung ......................................................................................... 7 1.1.2. Khái quát về chương trình lịch sử dân tộc (lịch sử Việt Nam) lớp 12 Ban cơ bản ........................................................................................................ 8 1.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................. 9 1.2.1 .Thực tiễn dạy – học lịch sử ở trường phổ thông ................................ 9 1.2.2. Thực tiễn dạy học ở Trung tâm GDTX & DN Tam Đảo ................... 11 Chương 2. KINH NGHIỆM SỬ DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRONG PHẦN LỊCH SỬ DÂN TỘC LỚP 12 Ở TRUNG TÂM GDTX&DN TAM ĐẢO ĐẠT HIỆU QUẢ ........................................................ 14 2.1. Giải pháp cũ ................................................................................................. 14 2.2. Giải pháp mới .............................................................................................. 17 2.2.1. Phương pháp ứng dụng công nghệ thông tin ...................................... 17 2.2.1.1. Ứng dụng công nghệ thông tin để tường thuật diễn biến một sự kiện lịch sử. ............................................................................................... 17 1
2.2.1.2. Ứng dụng công nghệ thông tin để miêu tả một sự vật lịch sử 23 ... 2.2.1.3. Ứng dụng công nghệ thông tin để tìm hiểu tài liệu tham khảo . 25 . 2.2.1.4. Ứng dụng công nghệ thông tin để tìm hiểu hình ảnh lịch sử 27 ...... 2.2.2. Phương pháp thảo luận nhóm .............................................................. 28 2.2.3. Sử dụng yếu tố văn thơ trong dạy học lịch sử ................................... 30 2.2.3.1. Đưa vào bài giảng một đoạn thơ, đoạn văn ngắn nhằm minh họa những sự kiện đang học ............................................................................. 30 2.2.3.2. Dùng một đoạn trích để cụ thể hoá sự kiện, nêu ra một kết luận khái quát giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn một thời kỳ, một sự kiện lịch sử ................................................................................................................. 33 2.2.3.3. Sử dụng tài liệu văn học trong việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh .................................................................................. 35 2.2.4. Sử dụng yếu tố âm nhạc trong dạy học lịch sử ............................. 36 2.3. Kết quả ....................................................................................................... 37 KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ ................................................................................... 38 1. Kết luận .......................................................................................................... 38 2. Kiến nghị ......................................................................................................... 39 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 39 2
DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT HS: Học sinh GV: Giáo viên THPT: Trung học phổ thông GDTX: Giáo dục thường xuyên GDTX&DN: Giáo dục thường xuyên và dạy nghề 3
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Tầm quan trọng của giáo dục nhân tài đối với sự hưng thịnh của đất nước đã được dân tộc ta đặc biệt chú trọng từ thời phong kiến, nhất là dưới thời Lê sơ (thế kỷ XV). Trên tấm bia Tiến sĩ đầu tiên dựng tại Văn Miếu Quốc Tử Giám ghi lại dòng chữ: “… Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh mà hưng thịnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu mà thấp hèn. Vì thế các bậc đế vương thánh minh không đời nào không coi việc giáo dục nhân tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí quốc gia làm công việc cần thiết…” (Tiến sĩ triều Lê, Thân Nhân Trung). Và để giáo dục một con người trở thành “hiền tài” của quốc gia thì vai trò của bộ môn lịch sử cũng góp một phần đáng kể. Lịch sử là một trong những môn khoa học rất quan trọng, vì môn Lịch sử giúp các em biết được quá trình phát triển của lịch sử loài người, nhất là biết được quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc ta qua bốn nghìn năm lịch sử. Đó là một quá trình lao động cần cù, sáng tạo và chiến đấu lâu dài, gian khổ, hi sinh của các thế hệ người Việt Nam. Qua việc học lịch sử, giúp các em hiểu được giá trị của cuộc sống và bồi dưỡng cho các em lòng tự hào dân tộc, sự biết ơn những người có công với nước, từ đó các em ý thức được trách nhiệm của mình đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước hiện nay. 4
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, tôi thấy học sinh coi trọng các môn tự nhiên (Toán, Lí, Hóa) còn môn Lịch sử và các môn khoa học xã hội nói chung, hầu như chỉ học để đối phó. Tình hình đó đã dẫn đến sự hiểu biết lịch sử của các em rất hạn chế, chất lượng bộ môn giảm sút so với nhiều năm trước. Vậy, làm thế nào để cải thiện chất lượng bộ môn? Tôi cho rằng, chỉ có cách duy nhất là giáo viên phải luôn tạo được sự hứng thú cho học sinh trong mỗi giờ Lịch sử. Trăn trở trước thực trạng đó đã nhiều năm, tôi đã học hỏi và rút ra một số kinh nghiệm về sử dụng phương pháp tạo hứng thú cho học sinh trong môn học Lịch sử, làm cho môn học không trở nên nặng nề, khô khan, nhàm chán, từ đó nâng cao dần chất lượng bộ môn. Chính từ đó, tôi đã chọn chọn đề tài “Một số kinh nghiệm sử dụng phương pháp gây hứng thú trong dạy học lịch sử dân tộc cho học sinh lớp 12 Trung tâm GDTX&DN Tam Đảo” làm đề tài nghiên cứu của mình năm nay. 2. Mục đích nghiên cứu Nhằm góp một phần nhỏ vào việc nâng cao chất lượng dạy và học môn lịch sử trong trường phổ thông, đáp ứng yêu cầu của xã hội trong thời kì hội nhập, đổi mới dạy học lịch sử trở thành một yêu cầu cấp thiết góp phần thay đổi nhận thức của xã hội về vị trí cũng như tầm quan trọng của bộ môn lịch sử đối với việc giáo dục thế hệ trẻ. Tuy nhiên, với việc lạm dụng những phương tiện dạy học hiện đại một cách quá mức không những không tăng thêm hiệu quả cho bài học mà còn làm giảm sút chất lượng dạy học lịch sử. Giáo viên nên kết hợp nhiều phương pháp dạy học trong một bài học sẽ làm thay đổi được tâm lí, tạo sự bất ngờ, không làm cho học sinh bị nhàm chán. 5
3. Nhiệm vụ nghiên cứu Phải nêu được thực trạng học lịch sử của học sinh hiện nay là gì. Sau đó sẽ đưa ra giải pháp mới – sử dụng sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, làm việc nhóm, sử dụng tài liệu văn học, âm nhạc trong dạy và học lịch sử. Qua từng bài giảng, giáo viên sẽ đưa những mẩu chuyện, những đoạn văn thơ (đã chọn lọc) vào bài học để minh họa làm rõ, sinh động hơn nội dung truyền đạt cho học sinh Cuối cùng ta thấy được hiệu quả khi sử dụng giải pháp mới bằng bảng số liệu về kết quả học tập của học sinh học lịch sử có tăng lên. 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu Học sinh Trung tâm GDTX&DN Tam Đảo khối 12. Không gian nghiên cứu: Trung tâm GDTX&DN Tam Đảo 5. Phạm vi nghiên cứu Soạn giảng bộ môn Lịch sử khối 12 theo chuẩn Kiến thức kỹ năng được điều chỉnh giảm tải trong năm học 2011 – 2012. Cụ thể là học sinh lớp 12A, 12B (năm học 2016 2017) 6. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp tổng hợp, phân tích: Tôi sử dụng phương pháp này theo hướng sưu tầm tìm đọc các tài liệu liên quan để phục vụ cho việc xây dựng cơ sở lí luận của đề tài. Phương pháp thực nghiệm: Tôi tiến hành dạy lớp 12A có sử dụng tài liệu văn học trong quá trình giảng, lớp 12B sử dụng phương pháp dạy truyền thống, sau đó cho làm bài kiểm tra 15 phút và bài một tiết. 6
Qua dữ liệu kết quả thu thập được trước và sau khi sử dụng các phương pháp gây hứng thú cho học sinh để minh họa làm sinh động bài học giữa 2 lớp 12A và 12B, để thấy được hiệu quả của việc sử dụng các phương pháp gây hứng thú cho học sinh trong dạy học lịch sử. 7. Cấu trúc của SKKN Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, đề tài gồm có 2 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn Chương 2. Kinh nghiệm sử dụng một số phương pháp dạy học trong phần lịch sử sử dân tộc lớp 12 ở Trung tâm GDTX&DN Tam Đảo. NỘI DUNG Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Lý luận chung Môn lịch sử ở trường phổ thông nhằm giúp học sinh có được những kiến thức cơ bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới, góp phần hình thành ở học sinh thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước, truyền thống dân tộc, cách mạng, bồi dưỡng các năng lực tư duy, hành động và thái độ ứng xử đúng đắn trong cuộc sống xã hội. Vì vậy phương pháp dạy học môn Lịch sử rất phong phú, đa dạng, bao gồm các phương pháp hiện đại (thảo luận nhóm, đóng vai...) và các phương pháp 7
truyền thống (trực quan, kể chuyện...). Để việc dạy học có hiệu quả, người giáo viên phải biết lựa chọn các phương pháp phù hợp với bài học, với đối tượng học sinh nhằm tạo cho học sinh hứng thú học tập. Theo luật giáo dục Việt Nam, "Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tư duy, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tư tưởng tình cảm đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh" 1.1.2. Khái quát về chương trình lịch sử dân tộc (lịch sử Việt Nam) lớp 12 Ban cơ bản Chương trình lịch sử Việt Nam lớp 12 THPT hiện hành kéo dài từ năm 1919 – 2000 diễn ra theo một quá trình liên tục những sự kiện lớn: Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời (3/2/1930), cách mạng tháng Tám thành công với sự thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (2/9/1945), 9 năm kháng chiến chống Pháp với thắng lợi trận Điện Biên Phủ “chấn động địa cầu” năm 1954, kháng chiến chống Mỹ với Đại thắng mùa Xuân năm 1975 và công cuộc đổi mới đất nước từ năm 1986 đến nay. Mỗi sự kiện là mốc đánh dấu một thời kỳ phát triển của lịch sử dân tộc. Tiến trình lịch sử cách mạng đầy vẻ vang đó cũng luôn gắn liền với một thời kỳ phát triển mạnh mẽ của nền văn học cách mạng. Những chiến công Lịch sử hào hùng của dân tộc chính là mảnh đất màu mỡ ươm mầm những tác phẩm bất hủ. Văn học gắn liền với Lịch sử, mỗi nhà văn, nhà thơ là một chiến sĩ hăng hái trên mặt trận văn hoá. Nền văn học cách mạng đã tái hiện rõ nét hình ảnh lịch sử oanh liệt của dân tộc trong thế kỷ XX. 8
1.2. Cơ sở thực tiễn 1.2.1 .Thực tiễn dạy – học lịch sử ở trường phổ thông Thực tê cho thây răng, cung v ́ ́ ̀ ̀ ơi s ́ ự phat triên kinh tê xa hôi thi chiên l ́ ̉ ́ ̃ ̣ ̀ ́ ược giaó ̣ ̀ ̀ ̣ duc va đao tao cung luôn đ ̃ ược đây manh, vai tro cua giao duc ngay cang đ ̉ ̣ ̀ ̉ ́ ̣ ̀ ̀ ược tăng cương, vi tri cua cac môn hoc trong nha tr ̀ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ̀ ương ngay cang đ ̀ ̀ ̀ ược nâng cao, ́ ́ ̣ ̣ trong đo co bô môn Lich sử. Trong vai năm gân đây, m ̀ ̀ ặc dù còn những hạn chế nhất định, song chât l ́ ượng day hoc lich s ̣ ̣ ̣ ử không ngưng đ ̀ ược nâng cao, ̀ ́ ̉ ̣ ở đôi ngu điêu đo thê hiên ̣ ̀ ọc sinh. ̃giáo viên va h ● Về phía giao viên ́ ̣ Nhìn chung đôi ngu ̉ ̣ ̣ ̃giáo viên giang day lich sử ở trương ̀ phổ thông hiêṇ nay được đao tao va bôi d ̀ ̣ ̀ ̀ ương môt cach c ̃ ̣ ́ ơ ban, đa sô ho nhân th ̉ ́ ̣ ̣ ưc đ ́ ược vi tri ̣ ́ ̉ ̣ ̣ cua bô môn Lich sử trong viêc giao duc đao đ ̣ ́ ̣ ̣ ưc, hinh thanh thê gi ́ ̀ ̀ ́ ơi quan cho ́ học sinh, cung nh ̃ ư viêc năm chăc nôi dung, truyên đat kiên th ̣ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ưc cua bô môn. ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ất tâm huyết và đa co nh Do vây, ho r ̃ ́ ưng đâ u t ̃ ̀ ư, chuân bi cho bai giang môt ̉ ̣ ̀ ̉ ̣ cach chu đao, tim nh ́ ́ ̀ ưng ̃ phương pháp dạy học mơi, ́ ưng dung c ́ ̣ ông nghệ ̀ ̉ ưng bai hoc va đa co nhiêu tiêt “day tôt”. thông tin theo yêu câu cua t ̀ ̀ ̣ ̀ ̃ ́ ̀ ́ ̣ ́ Tuy nhiên thực tiễn cho thấy, việc giáo viên sử dụng công nghệ thông tin dạy học nói chung và sử dụng công nghệ thông tin dạy môn Lịch sử nói riêng rất hạn chế, thậm chí nhiều giáo viên không quan tâm đến vấn đề này một cách đúng mức. Hầu hết, giáo viên chỉ sử dụng công nghệ thông tin vào những tiết học nào thật cần thiết hoặc các giờ dạy mẫu, tiết học có giáo viên dự giờ, tiết học hội giảng vào dịp 20 11 hàng năm. Đa số giáo viên chỉ dạy những gì có trong sách giáo khoa theo lối truyền thụ một chiều, ít khi huy động được tính tích cực học tập của học sinh. 9
̣ ́giáo viên chưa nhân th Môt sô ̣ ưc đung đăn vê vai tro, y nghia cua viêc ́ ́ ́ ̀ ̀ ́ ̃ ̉ ̣ ưng ́ ̣ dung công nghệ thông tin noi riêng va s ́ ̀ ử dung đô dung tr ̣ ̀ ̀ ực quan noi chung đê ́ ̉ ̣ ̉ ượng lich s tao biêu t ̣ ử cho học sinh. Nhiêu thây cô ch ̀ ̀ ưa phat huy đ ́ ược tinh tich ́ ́ cực cua h ̉ ọc sinh thông qua sử dung c ̣ ông nghệ thông tin trong dạy học. ̀ ̣ ̉ ược lôi day truyên thông cua Cuôi cung la viêc không dê dang thay đôi đ ́ ̀ ̃ ̀ ́ ̣ ̀ ́ ̉ ̣ ́ ́ môt sô giao viên lâu năm, thương xuyên day lich s ̀ ̣ ̣ ử theo lôi “thây đoc tro ́ ̀ ̣ ̀ ̣ ̀ ưng dung c chep”. Ho cho răng ́ ́ ̣ ông nghệ thông tin vao day hoc lich s ̀ ̣ ̣ ̣ ử không ̣ ̣ ̉ ̀ ̀ ̀ mang lai hiêu qua ma con lam cho học sinh không tâp trung ghi chep bai, ch ̣ ́ ̀ ỉ chú ́ ưng hinh anh trinh chiêu ma thôi. ý quan sat nh ̃ ̀ ̉ ̀ ́ ̀ ● Về phía hoc sinh: ̣ Nhưng năm gân đây, chât l ̃ ̀ ́ ượng va sô l ̀ ́ ượng nhưng h ̃ ọc sinh gioi môn ̉ ̣ Lich sử trong cac ki thi h ́ ̀ ọc sinh gioi cac câp đ ̉ ́ ́ ược nâng lên môt b ̣ ươc. Tuy ́ nhiên, thực tiễn dạy học lịch sử ở trường phổ thông những năm gần đây luôn khiến cho dư luận xã hội và cả những người trong cuộc phải “giật mình”, bởi hàng năm, số thí sinh tham dự các kì thi có môn Lịch sử đạt điểm dưới trung bình rất lớn. Tiêu biểu là kỳ thi tuyển sinh đại học, cao đẳng năm 2009 vừa qua, trong 3 môn thi khối C thì môn Lịch sử tiếp tục ở vị trí “đội sổ”, là môn có điểm thi thấp nhất. Số thí sinh điểm thi dưới 5 chiếm tỉ lệ cao, trong đó, số bài có số điểm từ 0 2 điểm không phải là ít. ̣ Môt trong nhưng nguyên nhân dân t ̃ ̃ ơi tinh trang trên la ́ ̀ ̣ ̀phương pháp dạy học lich s ̣ ử cua ̉ giáo viên chưa tôt, ch ́ ưa thực sự thu hut đ ́ ược cac em. Nhiêu ́ ̀ học sinh co cach hiêu sai lêch “day lich s ́ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ử thât dê, chi cân hoc thuôc sách giáo ̣ ̃ ̉ ̀ ̣ ̣ ̀ ược”. Đa sô h khoa la đ ́ ọc sinh chưa hiểu đung vê vai tro, vi tri cua bô môn Lich ́ ̀ ̀ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ sử. Cac em vân co quan niêm coi môn Lich s ́ ̃ ́ ̣ ̣ ử la “môn hoc phu” nên không tâp ̀ ̣ ̣ ̣ ̀ ư thơi gian, s trung đâu t ̀ ưc l ́ ực. 10
Đến nay, ngành giáo dục không có văn bản nào quy định môn lịch sử là môn phụ, nhưng trong thực tiễn, cách điều hành của không ít trường vô tình làm cho môn này trở thành môn phụ. Điều đó ảnh hưởng tới việc giảng dạy của giáo viên, việc học của HS và định hướng học tập cho con cái của nhiều phụ huynh. Ngoài ra, cần phải tính đến yếu tố "đầu ra" liên quan đến môn học này, điều có thể khiến nhiều HS e ngại. Thực tế cho thấy những người làm việc ở các ngành khoa học xã hội nhân văn nói chung thường có thu nhập không cao, ít cơ hội phát triển hơn so với các ngành được cho là "thời thượng" như kinh tế, tài chính, ngân hàng. Cơ hội việc làm đối với những sinh viên tốt nghiệp loại khá, giỏi trong các ngành học thuộc khối khoa học xã hội nhân văn cũng khá chật vật… 1.2.2. Thực tiễn dạy học ở Trung tâm GDTX & DN Tam Đảo Thuận lợi: Giáo viên có nhiều cố gắng thay đổi phương pháp giảng dạy của mình theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh thông qua các phương pháp dạy học như: sử dụng dồ dùng trực quan, phương pháp giải quyết vấn đề, miêu tả, kể chuyện, nêu đặc điểm nhân vật …. Giáo viên tích cực hướng dẫn học sinh thảo luận nhóm, hỗ trợ kiến thức cho nhau, thông qua hoạt động này những học sinh yếu kém sẽ được sự hướng dẫn của giáo viên và các học sinh khá giỏi, học sinh sẽ nắm chắc kiến thức và hiểu sâu hơn về bản chất của sự kiện, hiện tượng lịch sử. Trong quá trình giảng dạy, giáo viên kết hợp và khai thác triệt để các đồ dùng và phương tiện dạy học như tranh ảnh, bản đồ, sơ đồ, mô hình, ứng dụng công nghệ thông tin… Học sinh có chú ý nghe giảng, tập trung suy nghĩ trả lời các câu hỏi giáo viên đặt ra, một số em có chuẩn bị bài mới ở nhà. Học sinh tham gia tích cực trong việc thảo luận nhóm và đã đưa hiệu quả cao trong quá trình lĩnh hội 11
kiến thức. Học sinh yếu, kém đã và đang nắm bắt kiến thức trọng tâm cơ bản thông qua các hoạt động như thảo luận nhóm, đọc sách giáo khoa, vấn đáp… các em đã mạnh dạn trả lời các câu hỏi ghi nhớ các sự kiện, nhân vật, một quá trình cách mạng trong việc chiếm lĩnh kiến thức của mình. Hạn chế: Đặc thù của học sinh Trung tâm GDTX&DN là nhận thức của các em còn hạn chế, tư duy chậm, lười suy nghĩ. Gặp phải những câu hỏi tư duy học sinh chưa trả lời được, ý thức chuẩn bị bài của một số em chưa tốt đã ảnh hưởng đến hiệu quả giờ dạy trên lớp của giáo viên. Mặt khác, vẫn còn một số ít giáo viên chưa tích cực hóa hoạt động của học sinh tạo điều kiện cho các em suy nghĩ, nắm vững kiến thức, vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học “thầy nói, trò nghe’, “thầy đọc, trò chép”. Do đó nhiều học sinh chưa nắm kiến thức mà chỉ học thuộc một cách máy móc, trả lời câu hỏi thì nhìn sách giáo khoa hoàn toàn. Một số câu hỏi giáo viên đặt ra khó, học sinh không trả lời được nhưng lại không có câu hỏi gợi ý nên nhiều khi phải trả lời thay cho học sinh. Một số tiết giáo viên chỉ nêu vài câu hỏi và chỉ gọi một số học sinh khá, chưa có câu hỏi giành cho đối tượng học sinh yếu, kém, làm cho đối tượng này ít được chú ý và không được tham gia hoạt động đều này làm cho các em tự ti về năng lực của mình, các em cảm thấy chán nản và không yêu thích môn học. Học sinh chưa có tinh thần học tập, một số em vừa học vừa làm, việc tiếp thu bài chậm, đặt câu hỏi phải cụ thể, lặp lại nhiều lần. Các em chưa xác định được động cơ học tập, học như thế nào? học cho ai? học để làm gì? Vì thế các em chưa phát huy hết vai trò và trách nhiệm của người học sinh. Học sinh chưa xác định nội dung của bài học, tiếp thu bài một cách máy móc, các em luôn có tư tưởng lịch sử là môn phụ nên không cần thiết. Điều tra cụ thể: 12
Trong quá trình vừa giảng dạy vừa nghiên cứu đặc điểm tình hình học tập bộ môn của học sinh vừa tiến hành rút kinh nghiệm qua mỗi tiết dạy.Việc điều tra được thực hiện thông qua những câu hỏi phát triển tư duy trên lớp, kiểm tra 15 phút, kiểm tra 1 tiết. Qua điều tra, đa số học sinh chỉ trả lời những câu hỏi mang tính chất trình bày, còn những câu hỏi giải thích tại sao, so sánh, đánh giá nhận thức thì trả lời chưa được tốt, chưa biết vận dụng và liên hệ kiến thức giữa các bài các chương với nhau, chưa nắm rõ các sự kiện lịch sử qua các giai đoạn hay lẫn lộn giữa sự kiện này với sự kiện khác. Cụ thể: Lớ Sĩ Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém S % S % S % S % S % p s L L L L L ố 12 2 0 0 12 46, 10 38, 4 15, 0 0 A 6 2 5 3 12B 2 0 0 2 7,6 15 57, 9 34, 0 0 6 8 6 13
Chương 2. KINH NGHIỆM SỬ DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRONG PHẦN LỊCH SỬ DÂN TỘC LỚP 12 Ở TRUNG TÂM GDTX&DN TAM ĐẢO ĐẠT HIỆU QUẢ 2.1. Giải pháp cũ Trước đây tôi đã hướng dẫn học sinh thực hiện một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả học lịch sử: Thứ nhất, các em cần có kế hoạch học tập ngay từ đầu. Thực tế cho thấy, nhiều học sinh có tâm lí đợi biết môn thi tốt nghiệp thì mới bắt đầu học thì hiệu quả sẽ rất thấp. Vì lúc này, với áp lực của 6 môn thi tốt nghiệp, các em sẽ “học gấp, học vội’’ thì khó có thể học hết chương trình, dễ nhớ nhầm, nhớ sai, dẫn tới tình trạng “râu ông nọ cắm cằm bà kia”. Hơn nữa, nếu các em có học hết thì cũng sẽ nhanh quên, không hiểu rõ, hiểu sâu kiến thức và sẽ không xác định đúng yêu cầu của đề thi, dẫn tới lạc đề. Nếu chúng ta học ngay từ đầu, với phương châm “mưa lâu thấm đất” thì các em sẽ trang bị đầy đủ kiến thức cho mình, tự tin hơn, vững vàng hơn trong thi cử. Thứ hai, các em cần đặt ra mục tiêu học tập cho bản thân. Nếu các em đã ý thức việc học sử phải bắt đầu ngay từ đầu thì mỗi ngày, các em cần đưa ra mục tiêu là cần học bao nhiêu câu (hoặc vấn đề). Và tất nhiên các em nên thực hiện nghiêm túc điều này. Các em có thể nhờ thầy cô, cha mẹ, anh chị kiểm tra hoặc bạn học cùng kiểm tra chéo. Thứ ba, trên lớp các em cần chú ý nghe giảng và ôn bài ngay sau đó. Việc chú ý nghe giảng sẽ giúp các em hiểu tường tận vấn đề hơn, nhớ kĩ và nhớ lâu hơn rất nhiều. Do đó, các em sẽ có hứng thú hơn và học bài nhanh 14
thuộc hơn nhiều thay vì các em chỉ học thuộc lòng nhằm “cố nhớ”. Nghe giảng giúp các em không chỉ “biết sử” mà còn “hiểu sử”. Sau mỗi bài học trên lớp, các em cần ôn tập lại bài. Từ đó học sinh có thể khắc sâu kiến thức đã học thay vì đến tiết sử hôm sau mới xem lại kiến thức đã học. Thứ tư, các em cần tích cực phát biểu trong mỗi giờ học. Các em xây dựng bài trong tiết học sẽ giúp mình và giúp các bạn trong lớp học tốt hơn. Để phát biểu ý kiến của mình thì các em đã tư duy và qua việc tình bày ý kiến của mình trước lớp học thì các em được tập diễn đạt ý kiến của mình, mỗi lần nói là mỗi lần nhớ. Các em cần tránh tình trạng học thụ động “thứ nhất ngồi ì thứ nhì đồng ý” Như vậy, giờ học của các em sẽ buồn tẻ, không chút hào hứng học tập.Và khi đã không có hứng thú thì các em thấy “ngại” và “sợ” học bài Thứ năm, các em nên học theo đề cương, chủ đề, chủ điểm. Học theo phương pháp này các em có thể dễ dàng bao quát, hệ thống hóa kiến thức từng bài, chương trình học. Và các em sẽ tránh được tình trạng nhớ lộn xộn, lung tung… Ví dụ: Đối với phần lịch sử thế giới hiện đại từ 19452000, các em cần nắm được: + Trật tự thế giới sau chiến tranh + Liên Xô và các nước Đông Âu từ 1945 1991 và Liên Bang Nga từ 1991 2000 + Các nước Á, Phi, Mĩ la tinh từ 19451991 + Các nước Mĩ, Tây Âu và Nhật Bản 19452000 Thứ sáu, các em nên học tập và ôn tập bằng việc “sơ đồ hóa” kiến thức. 15
Đây là một cách học rất hiệu quả, giúp các em học nhanh, khắc sâu kiến thức. Thứ bảy, các em có thể vận dụng những “mẹo nhỏ” để dễ nhớ và nhớ lâu. Trong quá trình học bài, những số liệu, ngày tháng có thể ngẫu nhiên trùng với những con số hay ngày tháng ấn tượng với các em. Khi đó, sẽ tạo nên dấu ấn giúp các em nhớ lâu hơn Ví dụ: Số đại biểu quốc hội khóa I của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thì gắn liền với con số ấn tượng của bia 333 Khi học về chiến dịch nào thì bao giờ cũng có 3 phần: Hoàn cảnh, diễn biến và kết quả. Thứ tám, làm quen với đề thi Thực hiện điều này, sẽ giúp các em nhận ra cấu trúc một đề thi như thế nào để có hướng ôn tập hiệu quả. Đồng thời, đây cũng là một cách ôn tập hiệu quả. Và các em sẽ biết được khả năng học tập của mình đến đâu để có hướng điều chỉnh, bổ sung kịp thời. Thứ chín, sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử Và trong các cách đó, tôi đã chọn lọc (cách sử dụng tài liệu văn học) và bổ sung thêm các cách (sử dụng sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, làm việc nhóm, sử dụng yếu tố âm nhạc) trong dạy học lịch sử, tôi thấy học sinh hứng thú với bài học và cũng ghi nhớ lâu hơn. 16
2.2. Giải pháp mới 2.2.1. Phương pháp ứng dụng công nghệ thông tin Theo số liệu khoa học mà tổ chức UNESCO đã công bố: Học sinh chỉ nhớ 15% thông tin khi nghe, 25% thông tin khi nhìn nhưng nếu được kết hợp giữa nghe và nhìn thì thông tin thu nhận được đạt tới 65%. Như vậy khi ứng dụng công nghệ thông tin với kênh hình, kênh chữ và các ứng dụng khác sẽ giúp học sinh học tập chú ý hơn, tạo được cảm xúc, tìm tòi, nhận thức và khái quát hóa sự kiện, hiện tượng. Qua thực tế và kinh nghiệm giảng dạy của tôi, có thể khẳng định rằng: việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hỗ trợ dạy học là phương pháp đem lại hiệu quả cao. Ứng dụng công nghệ thông tin vào hình thành kiến thức cho học sinh trong dạy học lịch sử sẽ làm cho giờ học trở nên sinh động không bị khô khan, tẻ nhạt, lôi cuốn được học sinh tham gia học tập tích cực, chủ động, tạo cho các em động cơ và không khí học tập thoải mái. Đây là nền tảng cho việc tiếp thu kiến thức khoa học lịch sử một cách hiệu quả, qua đó giáo dục và phát triển toàn diện học sinh và nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. Công nghệ thông tin làm nhiệm vụ hỗ trợ cho các phương pháp dạy học khác, cho nên giáo viên có thể ứng dụng nó để hỗ trợ cho việc tường thuật, hoặc miêu tả các sự kiện, hiện tượng lịch sử...kết hợp với lời trình bày sinh động của giáo viên. Giáo viên cũng có thể chiếu một đoạn phim tài liệu hoặc tư liệu tham khảo để các em đọc và tìm hiểu. Sau đây là một số phương pháp ứng dụng công nghệ thông tin. 2.2.1.1. Ứng dụng công nghệ thông tin để tường thuật diễn biến một sự kiện lịch sử. Ví dụ: Bài 18 Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp (1946 1950), khi dạy về chiến dịch Việt Bắc Thu Đông năm 1947, tôi sử dụng lược đồ chiến dịch Việt Bắc có kí hiệu, hình ảnh với hiệu 17
ứng sinh động thể hiện hướng tiến công của quân bộ, quân thủy và quân dù của Pháp; hướng tiến công của ta và nơi ta bao vây, tiêu diệt địch... Dựa vào lược đồ, chiếu đến đâu, tôi tường thuật diễn biến của chiến dịch đến đó, tôi thấy học sinh rất chú ý theo dõi. Ngày 7/10/1947, từ sáng sớm một binh đoàn dù đổ quân xuống chiếm thị xã Bắc Cạn và chiếm thị trấn Chợ Mới, Chợ Đồn. Cùng ngày hôm đó, một binh đoàn lính bộ từ Lạng Sơn đánh lên Cao Bằng, rồi từ Cao Bằng, một cánh quân khác đánh xuống Bắc Cạn, tạo thành gọng kìm bao vây phía đông và phía bắc Căn cứ địa Việt Bắc. Ngày 9/10/1947, một binh đoàn hỗn hợp lính bộ và lính thủy đánh bộ ngược sông Hồng, sông Lô và sông Gâm lên thị xã Tuyên Quang, Chiêm Hóa, Đài Thị (Tuyên Quang) bao vây phía tây Căn cứ địa Việt Bắc. 18
Tại Bắc Cạn, ngay từ đầu, quân ta đã chủ động, kịp thời phản công và tiến công địch, tiến hành bao vây, chia cắt, cô lập chúng, tổ chức tập Đèo Bông Lau kích vào những nơi địch chiếm đóng, Đài Thị 30-10-1947 phục kích trên đường từ Bắc cạn đi Khe lau Chợ Mới Chợ Mới, Chợ Đồn. Vừa chặn đánh 24-10-1947 địch, ta vừa bí mật, khẩn trương di chuyển các cơ quan Trung ương, Nơi quân Pháp nhảy dù Mũi tấn công của quân Chính phủ, công xưởng, kho tàng Pháp Quân Pháp rút lui VIỆT BẮC THU ĐÔNG1947 Ta phản công Ta bao vây đến nơi an toàn. Ở hướng Đông, quân ta phục kích chặn đánh địch trên đường số 4, cản bước tiến của chúng, tiêu biểu là trận đánh Bản Sao đèo Bông Lau ngày 30/10/1947. Ở hướng Tây, quân ta phục kích chặn đánh nhiều trận trên sông Lô. Cuối tháng 10 1947, 5 tàu chiến địch có máy bay hộ tống từ Tuyên Quang đi Đoan Hùng lọt vào trận địa phục kích của ta tại Đoan Hùng. Đầu tháng 11/1947, 2 tàu chiến và 1 ca nô địch đã lọt vào trận địa phục kích của ta tại Khe Lau. Ví dụ: Dạy bài 20 Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp kết thúc, khi tường thật diễn biến chiến dịch Điện Biên Phủ, tôi thực hiện như sau: Chiếu lược đồ Chiến dịch Điện Biên Phủ 19
Trước khi tường thuật diễn biến đợt 1, tôi yêu cầu các em nhìn lên lược đồ trên màn hình xem chú thích. Sau đó tôi bắt đầu tường thuật, kết hợp nêu câu hỏi. Giáo viên nêu câu hỏi: Chiến dịch Điện Biên Phủ bắt đầu từ bao giờ và chia làm mấy đợt Học sinh trả lời: Chiến dịch Điện Biên Phủ bắt đầu từ 1331954 đến hết 731954 và được chia làm 3 đợt. Giáo viên chiếu các địa điểm tiến công đợt 1 của ta và nêu câu hỏi: Dựa vào lược đồ em cho biết đợt 1, ta tiến công địch ở đâu ? 20