Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số kinh nghiệm triển khai mô hình Ngôi nhà Trí tuệ trường THPT Đặng Thúc Hứa góp phần phát triển văn hóa đọc và hỗ trợ triển khai các hoạt động giáo dục học sinh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:69

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến nhằm huy động các nguồn lực về tài chính, con người của các tổ chức, cá nhân tham gia đóng góp cho hoạt động giáo dục nhà trường; Tạo cơ hội cho học sinh tham gia vào các hoạt động học tập chủ động ngoài nhà trường; học tập thông qua trải nghiệm và tổ chức các hoạt động giáo dục cho các cấp học khác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số kinh nghiệm triển khai mô hình Ngôi nhà Trí tuệ trường THPT Đặng Thúc Hứa góp phần phát triển văn hóa đọc và hỗ trợ triển khai các hoạt động giáo dục học sinh

MỘT SỐ KINH NGHIỆM XÂY DỰNG MÔ HÌNH NGÔI NHÀ TRÍ TUỆ TRƯỜNG THPT ĐẶNG THÚC HỨA GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC VÀ HỖ TRỢ TRIỂN KHAI CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HỌC SINH. Lĩnh vực: Quản lý Năm thực hiện: 2022 - 2023
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT ĐẶNG THÚC HỨA MỘT SỐ KINH NGHIỆM XÂY DỰNG MÔ HÌNH NGÔI NHÀ TRÍ TUỆ TRƯỜNG THPT ĐẶNG THÚC HỨA GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC VÀ HỖ TRỢ TRIỂN KHAI CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HỌC SINH. Lĩnh vực: Quản lý Tác giả: Nguyễn Thị Nga, Nguyễn Khắc Điệp, Trần Khắc Thanh. Năm thực hiện: 2022 - 2023 Điện thoại: 0945.020.387
MỤC LỤC PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ .......................................................................................... 1 I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI. .................................................................................. 1 1.1. Xu thế học tập suốt đời.............................................................................. 1 1.2.Vai trò quan trọng của đọc sách, rèn luyện các kĩ năng trong quá trình phát triển mỗi cá nhân . ........................................................................ 1 1.3. Các giải pháp phát triển văn hóa đọc trong nhà trường chưa thật sự đồng bộ, hiệu quả. ........................................................................................... 1 1.4. Xu hướng đa dạng hóa các hoạt động giáo dục, các hình thức học tập cho HS............................................................................................................... 2 II. TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI.............................................................................. 2 III. MỤC ĐÍCH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. ................................. 2 1. Mục đích ....................................................................................................... 2 2. Phương pháp nghiên cứu............................................................................ 3 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .................................................................. 4 I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ............................................................ 4 1. Cơ cở lí luận. ................................................................................................ 4 1.1. Văn hóa đọc và phát triển văn hóa đọc. ............................................... 4 1.2. Các hoạt động giáo dục học sinh. ........................................................ 5 2. Cơ sở thực tiễn. ............................................................................................ 6 2.1. Thực trạng về văn hóa đọc và việc phát triển văn hóa đọc tại trường THPT Đặng Thúc Hứa. ............................................................................... 6 2.2. Thực trạng triển khai các hoạt động giáo dục tại trường THPT Đặng Thúc Hứa. ..................................................................................................... 7 II. Xây dựng và triển khai mô hình NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa góp phần phát triển văn hóa đọc; hỗ trợ các hoạt động giáo dục học sinh. .. 8 2.1. Mô hình NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa. ................................ 8 2.1.1. Vài nét về mô hình Ngôi nhà Trí tuệ. ................................................ 8 2.1.2. Ngôi nhà Trí tuệ Trường THPT Đặng Thúc Hứa. ............................ 8 2.2. Giải pháp phát triển văn hóa đọc từ mô hình NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa.......................................................................................... 10 2.2.1. Sự chỉ đạo thống nhất, sát sao, thường xuyên của Đảng ủy, Ban giám hiệu; sự thống nhất đồng lòng của tập thể giáo viên, các tổ chức chính trị trong nhà trường. ....................................................................... 10 2.2.2. Xây dựng và thu hút nguồn lực xây dựng thư viện mở Ngôi nhà Trí tuệ trường THPT Đặng Thúc Hứa. ........................................................... 11
2.2.3. Triển khai hiệu quả thư viện mở cho cộng đồng tại NNTT ‘trường THPT Đặng Thúc Hứa. ............................................................................. 13 2.2.3. Giới thiệu nguồn sách số và tài liệu hữu ích qua mạng xã hội. ..... 16 2.2.4. Tổ chức các cuộc thi viết theo chủ đề; giới thiệu sách, kể chuyện theo sách,… khuyến khích và thường xuyên lan tỏa tinh thần đọc sách trong giáo viên và học sinh. ...................................................................... 17 2.2.6. Lồng ghép tiêu chí đọc sách trong đánh giá học sinh. ................... 24 2.2.7. Xây dựng và tổ chức các hoạt động đọc sách tại các điểm đọc vệ tinh của Ngôi nhà Trí tuệ tại cộng đồng. .................................................. 25 2.3. Mô hình Ngôi nhà Trí tuệ trường THPT Đặng Thúc Hứa hỗ trợ các hoạt động giáo dục học sinh. ...................................................................... 29 2.3.1. Tổ chức các hoạt động hỗ trợ dạy và học tiếng Anh online miễn phí. ................................................................................................................... 29 2.3.2. Tổ chức các hoạt động giao lưu, chia sẻ với các cá nhân xuất sắc; học giả, trí thức trong và ngoài nước. ...................................................... 32 2.3.3. Giáo dục HS thông qua trải nghiệm triển khai các hoạt động lan tỏa văn hóa đọc và giáo dục tại cộng đồng cho học sinh cấp học khác... 33 2.3.4. Hỗ trợ hoạt động giáo dục hướng nghiệp. .................................... 37 2.3.5. Tăng cường vai trò của giáo dục gia đình trong giáo dục toàn diện học sinh. .................................................................................................... 38 2.3.6. Thu hút các nguồn học bổng, thiết bị hỗ trợ học tập cho học sinh. 39 III. Đánh giá chung về mô hình Ngôi nhà Trí tuệ trường THPT Đặng Thúc Hứa và hướng phát triển mô hình. .................................................................. 41 3.1. Mục đích khảo sát ................................................................................... 41 3.2. Nội dung và phương pháp khảo sát ....................................................... 41 3.3. Đối tượng khảo sát .................................................................................. 42 3.4. Kết quả khảo sát về tính cấp thiết và tính khả thi và của các giải pháp đã đề xuất ........................................................................................................ 42 3.4.1. Tính cấp thiết..................................................................................... 42 3.4.2. Tính khả thi. ...................................................................................... 42 3.4.3. Hiệu quả của mô hình. ...................................................................... 44 PHẦN BA: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................... 46 1. Kết luận .......................................................................................................... 46 2. Kiến nghị. ....................................................................................................... 46
DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT TT Chữ viết tắt Ý nghĩa 1 HS Học sinh 2 GV Giáo viên 3 HĐGD Hoạt động giáo dục 4 NNTT Ngôi nhà Trí tuệ 5 THPT Trung học phổ thông
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI. 1.1. Xu thế học tập suốt đời Báo cáo “Giáo dục thế kỉ XXI” của Hội đồng giáo dục thuộc UNESSCO năm 1997 đã khẳng định vai trò của giáo dục trong sự phát triển của xã hội và của cá nhân, đồng thời khẳng định học tập suốt đời là chìa khóa để mỗi cá nhân thích ứng với các thách thức của thế kỉ XXI. Trong bối cảnh khoa học công nghệ biến đổi mỗi ngày, giáo dục chính là chìa khóa quyết định mở ra con đường phát triển bền vững. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói “Trong cách học lấy tự học làm cốt”. Như vậy, bên cạnh việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong nhà trường; việc khuyến khích để học sinh tự học và học tập suốt đời là mục tiêu dài hạn để xây dựng cộng đồng, xã hội học tập. 1.2.Vai trò quan trọng của đọc sách, rèn luyện các kĩ năng trong quá trình phát triển mỗi cá nhân . Trong hành trình học tập của mỗi cá nhân, nhà trường là giai đoạn vô cùng quan trọng trong việc phát triển thể lực, trí lực, hoàn thiện nhân cách, trí tuệ; gợi mở cho các em trí sáng tạo, khám phá những chân trời mới, những hiểu biết của thế giới. Tuy vậy, cá nhân chỉ dựa vào giáo dục nhà trường là không đủ. Cá nhân chỉ phát triển khi xác định được giáo dục là nhu cầu tự thân, tiến hành thường xuyên, liên tục. Có thể nói sách là đại diện cho kho tàng tri thức của nhân loại và “Đọc sách là cách học tốt nhất”. Đọc sách là một trong những con đường giúp mỗi người có thể tự học, tự bồi dưỡng nâng cao vốn hiểu biết của bản thân, bồi dưỡng làm giàu thêm vốn sống và làm đẹp tâm hồn. Trong kỷ nguyên số, việc giáo dục kĩ năng sống, bồi dưỡng nhận thức, tâm hồn, tình cảm cho giới trẻ, nhất là học sinh, đang được cả xã hội quan tâm, hầu hết HS cũng ngày càng ý thức cao hơn về việc tự hình thành, rèn luyện và phát triển các kĩ năng sống cho mình. Việc tạo môi trường để học sinh đọc sách và tham gia các hoạt động trải nghiệm, các hoạt động cộng đồng có ý nghĩa tích cực và thiết thực góp phần phát triển kĩ năng cho học sinh. 1.3. Các giải pháp phát triển văn hóa đọc trong nhà trường chưa thật sự đồng bộ, hiệu quả. Mặc dù đã có nhiều chính sách khuyến khích phát triển văn hóa đọc, tuy nhiên thống kê cho thấy tỷ lệ người Việt đọc sách vẫn còn thấp. Tuy giáo dục là môi trường của sách vở; nhưng sự lan tỏa văn hóa đọc trong nhà trường còn gặp không ít khó khăn. Các giải pháp còn thiếu đồng bộ và chưa có tính hệ thống. Nhu cầu có một không gian đọc sách chất lượng; xây dựng môi trường để giáo viên, học sinh tự học; khơi dậy tinh thần đọc sách; học hỏi từ sách, học hỏi lẫn nhau, lan tỏa và phát triển văn hóa đọc; giúp học sinh có thêm cơ hội học tập, giao lưu sẽ là môi trường giáo 1
dục chủ động, thân thiện và tích cực, phù hợp với định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh hiện nay. 1.4. Xu hướng đa dạng hóa các hoạt động giáo dục, các hình thức học tập cho HS. Sau đại dịch Covid 19, sự kết nối và ứng dụng các nền tảng số trong giáo dục đã thu hẹp khoảng cách về không gian, thời gian. Các nguồn tài nguyên học tập trở nên dồi dào nhờ internet; cơ hội để giao lưu, chia sẻ được kéo gần hơn nhờ mạng xã hội,… Trong xu hướng xây dựng nền giáo dục mở, thực học, bên cạnh việc thu hút các nguồn lực xã hội, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất thì việc tìm kiếm, giới thiệu và đưa các cơ hội, hình thức học tập mới cho HS ngoài các giờ lên lớp; hỗ trợ quá trình tự học của học sinh là cần thiết và thuận lợi hơn rất nhiều. Ngoài các hoạt động dạy học theo chương trình nhà trường thực hiện nghiêm túc, cần tạo thêm các môi trường giáo dục hỗ trợ, tăng tính liên kết, mở rộng cơ hội học tập cho học sinh. Trường THPT Đặng Thúc Hứa đóng trên địa bàn dân cư kinh tế còn nhiều khó khăn. Mức độ quan tâm, đầu tư cho giáo dục còn nhiều hạn chế. Việc triển khai mô hình NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa không chỉ huy động nguồn lực tài chính từ xã hội, tạo không gian tự học; thu hút nhân lực từ các cá nhân, tổ chức trong tổ chức các hoạt động giáo dục cho học sinh; khuyến khích phụ huynh đồng hành cùng con mà còn thúc đẩy và lan tỏa tinh thần học tập suốt đời trong cộng đồng dân cư. Với những kết quả đạt được trong năm qua, chúng tôi đúc rút “Một số kinh nghiệm triển khai mô hình Ngôi nhà Trí tuệ trường THPT Đặng Thúc Hứa góp phần phát triển văn hóa đọc và hỗ trợ triển khai các hoạt động giáo dục học sinh.”. II. TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI - Lần đầu tiên mô hình Ngôi nhà Trí tuệ được triển khai tại trường THPT Đặng Thúc Hứa và cũng là mô hình đầu tiên trong khối THPT của cả nước. - Các giải pháp để phát triển văn hóa đọc được xây dựng đồng bộ; gắn kết với gia đình và cộng đồng; có sự liên kết chặt chẽ với chương trình giáo dục nhà trường. - Các hoạt động giáo dục triển khai tại NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa phù hợp với học sinh; tạo sự liên kết giữa các cấp học trong và ngoài địa phương; huy động được nguồn lực từ cộng đồng đóng góp cho giáo dục. - Các giải pháp và hoạt động triển khai được đề ra phù hợp, khả thi với thực tiễn giáo dục tại đơn vị, địa phương và xu hướng đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay. III. MỤC ĐÍCH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. 1. Mục đích - Phát triển văn hóa đọc trong học sinh, lan tỏa tinh thần đọc sách trong cộng đồng và tạo môi trường học tập, khuyến khích học sinh tự học. 2
- Huy động các nguồn lực về tài chính, con người của các tổ chức, cá nhân tham gia đóng góp cho hoạt động giáo dục nhà trường. - Tạo cơ hội cho học sinh tham gia vào các hoạt động học tập chủ động ngoài nhà trường; học tập thông qua trải nghiệm và tổ chức các hoạt động giáo dục cho các cấp học khác. - Tăng cường phối hợp nhà trường, gia đình và xã hội trong công tác giáo dục. Kết nối và lan tỏa tinh thần học tập suốt đời trong nhà trường và cộng đồng dân cư. - Đánh giá hiệu quả và nhân rộng mô hình trong các trường học; cấp học. 2. Phương pháp nghiên cứu. - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết. - Phương pháp điều tra. - Phương pháp xử lý số liệu. - Phương pháp phân tích và tổng hợp thực tiễn. 3
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1. Cơ cở lí luận. 1.1. Văn hóa đọc và phát triển văn hóa đọc. Tại hội thảo “Văn hóa đọc, thực trạng và giải pháp” tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh (2010), là một khái niệm được các chuyên gia văn hóa, nhà nghiên cứu khoa học sử dụng phổ biến nhất hiện nay. Theo đó, “Văn hóa đọc” được lý giải theo cả nghĩa rộng và nghĩa hẹp như sau: Ở nghĩa rộng, đó là ứng xử đọc, giá trị đọc và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân, của cộng đồng xã hội và của các nhà quản lý và cơ quan quản lý nhà nước. Như vậy, văn hoá đọc ở nghĩa rộng là sự hợp thành của ba yếu tố, hay chính xác hơn là ba lớp như ba vòng tròn không đồng tâm, ba vòng tròn giao nhau. Ở nghĩa hẹp, đó là ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân. Ứng xử, giá trị và chuẩn mực này cũng gồm ba thành phần: thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc. Ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân trong xã hội là thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc của mỗi người. Trước hết cần tạo ra và phát triển thói quen đọc suốt cuộc đời cho mỗi người. Xây dựng thói quen đọc phải được bắt đầu từ tuổi ấu thơ. Còn trong suốt cuộc đời đi học là quá trình học tập và rèn luyện các kỹ năng đọc. Trong suốt quá trình học tập, mỗi cá nhân phát hiện ra sở thích đọc của chính họ để phát huy sở trường và hạn chế những sở đoản. Thói quen và kỹ năng đọc mang tính chất đồng loạt, còn sở thích đọc lại phụ thuộc hoàn toàn vào từng cá nhân cụ thể. Yếu tố này tạo ra sự đa dạng, phong phú, giàu màu sắc cho nền văn hoá đọc trong xã hội. Ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của cộng đồng xã hội là sự phát triển của các hội nghề nghiệp liên quan tới đọc như: Hội tác gia, hội nhà báo, hội xuất bản, hội thư viện... Ứng xử đọc của cộng đồng xã hội còn phải kể tới truyền thống văn hoá tôn vinh người viết sách, người đọc sách và người truyền thụ kiến thức. Ở đây không thể không kể tới những hoạt động đa dạng và phong phú của các tổ chức văn hoá xã hội khác nhằm phát triển văn hoá đọc như: hoạt động của hội phụ nữ, hội thanh niên... tổ chức thi đọc sách, thi tìm hiểu một vấn đề nào đó thông qua tìm hiểu sách báo. Ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của các nhà quản lý và cơ quan quản lý nhà nước là chính sách, đường lối và ứng xử hàng ngày nhằm phát triển nền văn hoá đọc. Các hoạt động này đều nhằm tạo ra hành lang pháp lý phát triển tài liệu đọc có giá trị và lành mạnh cho mọi người đọc khác nhau và sự thuận tiện của tài liệu đọc đến với người đọc. Nghĩa là người đọc, không phân biệt giàu nghèo, không phân biệt tuổi tác, không phân biệt nơi cư trú đều dễ dàng tiếp cận đến những tài liệu đọc giá trị họ mong muốn, để họ có cơ hội cải thiện chính cuộc sống của họ. Đó là chính sách, đường lối phát triển nền công nghiệp có chất lượng cao, giá cả hợp lý, hợp với 4
túi tiền của mọi người dân và phân phối rộng khắp trên toàn quốc, với các hình thức, biện pháp tuyên truyền, hướng dẫn đọc phong phú, đa dạng và hiện đại. Như vậy, ở nghĩa rộng văn hoá đọc, hay nói nền văn hoá đọc của mỗi quốc gia phải bao gồm đầy đủ ba thành phần: ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của các quan chức và cơ quan nhà nước; ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của cộng đồng xã hội và ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của mỗi thành viên trong xã hội. Phát triển văn hoá đọc là phát triển thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc cho mọi thành viên trong xã hội, nhưng yếu tố quan trong và quyết định đi được đến đích cuối cùng đó chính là ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc lành mạnh của các quan chức và cơ quan quản lý nhà nước. Yếu tố tạo ra môi truờng thuận lợi cho mọi người dân tiếp cận tài liệu đọc chất lượng cao, môi trường tôn vinh người viết sách, người đọc sách và người truyền thụ kiến thức, tôn vinh các bậc cha mẹ đọc cho con cái nghe, chủ động giáo dục kỹ năng đọc cho mọi người dân là yếu tố quyết định thành bại của quá trình phát triển nền văn hoá đọc của mỗi quốc gia. Đề án phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 được thủ tướng chính phủ phê duyệt theo quyết đinh 329/QĐ-TTg đã xác định “Phát triển văn hóa đọc là một trong những nội dung quan trọng của sự nghiệp phát triển văn hóa, giáo dục của đất nước” và cần sự tham gia có trách nhiệm của các cấp ủy, chính quyền, các đoàn thể, tổ chức xã hội, các cơ sở giáo dục và các tổ chức khác liên quan cùng gia đình, cộng đồng. 1.2. Các hoạt động giáo dục học sinh. Các HĐGD là một bộ phận gắn bó hữu cơ, thống nhất và toàn diện của quá trình sư phạm ở nhà trường phổ thông nói chung và trường THPT nói riêng; là điều kiện thuận lợi để HS phát huy vai trò chủ thể của mình trong hoạt động, nâng cao được tính tích cực hoạt động, qua đó rèn luyện những nét nhân cách của con người mới phát triển toàn diện. HĐGD triển khai trong nhà trường hiện nay gồm hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp, hoạt động giáo dục tăng cường… vừa củng cố, mở rộng kiến thức đã học, vừa phát triển các năng lực, kỹ năng sống cơ bản, bồi dưỡng các phẩm chất cần thiết của HS theo mục tiêu giáo dục chung. Tuy vậy, nhà trường là không phải thành tố duy nhất ảnh hưởng đến quá trình phát triển nhân cách của HS. Trải nghiệm của HS càng nhiều thì vốn hiểu biết của HS càng lớn; kĩ năng càng tốt, khả năng thích nghi với hoàn cảnh càng cao. Bên cạnh những HĐGD tại nhà trường, giáo dục gia đình đóng vai trò quan trọng, các trải nghiệm xã hội, trải nghiệm qua sách, qua câu chuyện của người khác, qua hoạt động cộng đồng; … làm cho HĐGD trở nên toàn diện, gần gũi với cuộc sống. Trong bối cảnh, khoảng cách giữa các vùng miền có nhiều sự chênh lệch về điều kiện kinh tế, cơ hội giáo dục thì việc mở rộng môi trường giáo dục ra khỏi khuôn khổ nhà trường, tiếp cận các HĐGD từ bên ngoài là một hướng phát triển phù hợp xu thế vận động của xã hội. 5
2. Cơ sở thực tiễn. Trường THPT Đặng Thúc Hứa đóng trên địa bàn xã Võ Liệt, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An. Trường có quy mô 30 lớp; 77 cán bộ, giáo viên nhân viên; 1269 học sinh. Trong những năm gần đây, trường có nhiều thành tích trong công tác giáo dục toàn diện, là một trong những điểm sáng của giáo dục bậc THPT huyện Thanh Chương. 2.1. Thực trạng về văn hóa đọc và việc phát triển văn hóa đọc tại trường THPT Đặng Thúc Hứa. Giới trẻ có ngày càng nhiều hình thức giải trí, một bộ phận không nhỏ thờ ơ với đọc sách. Theo số liệu thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công bố năm 2018, tỷ lệ đọc sách của người Viêt là 4 cuốn/người/năm, trong đó 2,8 cuốn là sách giáo khoa và còn lại 1,2 cuốn là sách khác. Năm 2013, số sách phân bổ tại các thư viện bình quân là 0,35 bản/người, vốn đã rất ít lại chủ yếu tập trung ở đô thị, còn ở khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu vùng xa, trẻ em và người dân rất khó tiếp cận sách. Trong đó, hệ thống thư viện chính, được sử dụng nhiều nhất là thư viện trường học thì số lượng sách còn hạn chế, đa số không phù hợp về nội dung và thể loại, việc mượn đọc của học sinh cũng không hề dễ dàng. Để khảo sát thực trạng văn hóa đọc trong học sinh, tháng 9/2022 chúng tôi đã tiến hành lập phiếu khảo sát đối với 167 học sinh các lớp 10A1, 10A3, 10D2, 10C5; 11D, 11G, 11K, 11M trường THPT Đặng Thúc Hứa. (Link khảo sát: https://docs.google.com/forms/d/1vEydJ9uPrX_jPSXFJg- aptXgteaCbKyceltQCTajtkk/edit#responses) Kết quả cho thấy chúng tôi nhìn thấy đa phần các em HS hiểu được đọc sách quan trọng và rất quan trọng, tuy nhiên lại chưa có niềm yêu thích với việc đọc sách, một bộ phận không đọc sách ngoài SGK, thời gian dành cho việc đọc rất ít. Có nhiều nguyên nhân dẫn tới việc HS không thường xuyên đọc sách: môi trường tại nơi ở không có thư viện; thư viện trường học hạn chế về nguồn sách; không có tiếp cận được nguồn sách phù hợp lứa tuổi; không đủ tiền để mua sách, không có thói quen đọc sách…. 6
HS trường THPT Đặng Thúc Hứa nói riêng và HS trên địa bàn Thanh Chương nói chung còn hạn chế trong tiếp cận thư viện cộng đồng lớn. Có tới 97,6% học sinh được khảo sát mong muốn có thư viện đa dạng nguồn sách, không gian đọc thân thiện để mượn và đọc sách trong nhà trường. Đây cũng là trăn trở từ lâu của tập thể hội đồng giáo dục nhà trường. Năm 2017, nhà trường đã phát động xây dựng Tủ sách Hiếu học. Với sự ủng hộ của các cựu học sinh, các cá nhân, tổ chức; tủ sách Hiếu học đã thúc đẩy phong trào đọc trong nhà trường một cách đáng kể. Tuy vậy, tủ sách Hiếu học chưa thể đáp ứng được đủ nhu cầu của HS, GV. Thêm vào đó, việc tổ chức quản lý trong phạm vi hoạt động câu lạc bộ, chưa thường xuyên nên chưa có tính lan tỏa phát huy văn hóa đọc mạnh mẽ trong toàn trường. 2.2. Thực trạng triển khai các hoạt động giáo dục tại trường THPT Đặng Thúc Hứa. Căn cứ và thực tiễn đơn vị, trường THPT Đặng Thúc Hứa xây dựng chương trình nhà trường phù hợp thực tiễn đơn vị, bám sát chỉ đạo của Sở GD-ĐT Nghệ An; vừa chú trọng nâng cao chất lượng dạy học trên lớp, vừa đa dạng hóa các HĐGD tập thể. Nhà trường luôn chú trọng công tác giáo dục đạo đức, tư tưởng, lối sống, kĩ năng trong triển khai từng HĐGD. Căn cứ vào chương trình năm học, nhà trường chỉ đạo triển khai các HĐGD tại lớp học; sinh hoạt dưới cờ, các câu lạc bộ sở thích với nhiều hình thức khác nhau như các diễn đàn trao đổi; hoạt động giao lưu, các cuộc thi văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao,… Các HĐGD nhà trường phù hợp với tâm lý, lứa tuổi, nguyện vọng và mục tiêu giáo dục, tạo ra môi trường giáo dục lành mạnh, tích cực cho các em học sinh. Mặc dù có khá nhiều sân chơi nhưng một bộ phận HS vẫn chưa tự tin, còn chưa mạnh dạn thể hiện năng lực của bản thân chủ yếu đang chú trọng vào kiến thức môn học, chưa dành đủ thời gian để rèn luyện các kĩ năng khác, còn e ngại với các kĩ năng nghe, nói tiếng Anh. Trước yêu cầu ngày càng cao của xã hội đối với sản phẩm giáo dục, tập thể hội đồng giáo dục nhà trường luôn đầu tư suy nghĩ, thay đổi cách nghĩ, cách làm, tạo điều kiện tối đa để học sinh phát triển năng lực, phẩm chất, tự tin, chủ động thích ứng với mọi biến đổi của xã hội. 7
II. Xây dựng và triển khai mô hình NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa góp phần phát triển văn hóa đọc; hỗ trợ các hoạt động giáo dục học sinh. 2.1. Mô hình NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa. 2.1.1. Vài nét về mô hình Ngôi nhà Trí tuệ. Ngôi nhà Trí tuệ là mô hình hoạt động nhân ái trong lĩnh vực giáo dục, tập trung vào việc tạo dựng, duy trì và phát triển những cộng đồng học tập suốt đời hoàn toàn miễn phí. Mô hình NNTT được sáng lập bởi anh Nguyễn Anh Tuấn - doanh nhân hiện đang sinh sống và làm việc tại TP Hồ Chí Minh. Ngoài NNTT, anh cùng cộng sự cũng sáng lập chương trình Tủ sách Nhân ái trao tặng hàng chục ngàn tủ sách khắp cả nước và nước ngoài. NNTT hiện đã xây dựng được 110 không gian học tập suốt đời ở 12 tỉnh thành của Việt Nam và 04 quốc gia khác trên thế giới (Malaysia, Australia, New Zealand và Japan). NNTT triển khai nhiều nội dung hoạt động như: thư viện cộng đồng miễn phí; các hoạt động đọc sách online; các hoạt động giao lưu với các nhà giáo dục, tấm gương xuất sắc; dạy và học tiếng Anh … NNTT giúp cho hàng ngàn người dân và trẻ em ở các vùng quê nghèo có cơ hội học tập miễn phí và chất lượng với các chuyên gia, giảng viên hàng đầu ở Việt Nam và quốc tế. Có thể nói NNTT một không gian của trí tuệ, chia sẻ, nơi mà tất cả mọi người đều có thể trở thành trò cũng có thể trở thành thầy. Nơi tất cả mọi người học tập cho chính mình. 2.1.2. Ngôi nhà Trí tuệ Trường THPT Đặng Thúc Hứa. Sau khi nghiên cứu mô hình hoạt động của NNTT; trực tiếp phối hợp NNTT Võ Liệt triển khai một số HĐGD, Ban hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp nhà trường đánh giá đây là mô hình có nhiều hoạt động phù hợp với chương trình giáo dục nhà trường, tạo không gian khích lệ tinh thần học tập chủ động của HS phù hợp với việc triển khai chương trình GDPT 2018. Với ý tưởng xây dựng NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa, chúng tôi tham khảo ý kiến của Phòng GD- ĐT huyện Thanh Chương, trao đổi liên hệ với anh Nguyễn Anh Tuấn và Ban điều hành hệ thống Ngôi nhà Trí tuệ; đề xuất và xin ý kiến Đảng ủy, Ban giám hiệu nhà trường. Sau khi được thống nhất về mặt chủ trương, nhận được sự phối hợp, hỗ trợ của Ban điều hành NNTT, Nhà trường đã phân công nhiệm vụ cho các cá nhân để thực hiện công tác chuẩn bị. NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa được xây dựng kế thừa và phát triển từ NNTT Võ Liệt do nhà nhân ái Phan Thủy Chi và con cháu dòng họ Phan Sỹ đầu tư xây dựng tại Thôn Trung Đức – Xã Võ Liệt. Trường THPT Đặng Thúc Hứa cùng hệ thống NNTT cùng triển khai xây dựng mô hình NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa là một điểm học tập cộng đồng thuộc sự quản lý của nhà trường. Mô hình nhằm phát triển văn hóa đọc từ trường học; lan tỏa mạnh hơn các hoạt động giáo dục trên 8
tinh thần học tập suốt đời, Nhà trường đã tiến hành cải tạo, tu bổ 1 phòng học làm không gian tổ chức các hoạt động của NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa. Phòng được trang trí khẩu hiệu thúc đẩy việc tự học; có các nội quy theo tinh thần cộng đồng, tự học suốt đời của hệ thống NNTT; giá sách phong cách phù hợp với các bạn trẻ. Nhà trường kết nối với Ban điều hành NNTT để được hỗ trợ nguồn lực sách và trao đổi xây dựng kế hoạch cụ thể cho việc ra mắt, thành lập ban điều hành và triển khai hoạt động của NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa trong năm học 2022 – 2023. NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa đi vào hoạt động với 1 không gian thư viện phục vụ cho hoạt động đọc sách tại chỗ. Hoạt động đọc sách trên nguyên tắc người đọc tự chọn; tự nguyện quản lý, tự giác mượn và trả. Thư viện NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa được HS trong Câu lạc bộ Sách và hành động đảm nhiệm phân loại, theo dõi. Đây cũng là cơ hội để HS học tập các kĩ năng quản lý thư viện, hợp tác nhóm. Ngoài địa điểm chính tại trường, NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa còn có 4 điểm đọc vệ tinh được đặt tại nhà riêng do 4 giáo viên nhà trường phụ trách. Không gian thư viện và page Ngôi nhà Trí tuệ trường THPT Đặng Thúc Hứa 9
Với không gian đọc với 1154 đầu sách chất lượng, NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa đã triển khai nhiều hoạt động khá đa dạng: các cuộc thi review sách; thi viết sáng tạo; triển khai hoạt động đọc tại các điểm đọc cộng đồng; các hoạt động giáo dục cho cấp tiểu học; lớp học tiếng Anh online; giao lưu với các diễn giả, khách mời trong và ngoài nước; diễn đàn trao đổi phương pháp học tập,…. Các hoạt động của NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa đã góp phần không nhỏ vào phát triển văn hóa đọc cũng như hỗ trợ các hoạt động giáo dục HS góp phần hoàn thành các mục tiêu giáo dục chung của nhà trường. 2.2. Giải pháp phát triển văn hóa đọc từ mô hình NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa. 2.2.1. Sự chỉ đạo thống nhất, sát sao, thường xuyên của Đảng ủy, Ban giám hiệu; sự thống nhất đồng lòng của tập thể giáo viên, các tổ chức chính trị trong nhà trường. Phát triển văn hóa đọc trong nhà trường là một chủ trương đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị đơn vị. Đảng ủy, Ban giám hiệu nhà trường xác định rõ sự cần thiết của việc phát triển văn hóa đọc trong mục tiêu giáo dục, phát triển năng lực, phẩm chất và kĩ năng cho HS. Tại trường THPT Đặng Thúc Hứa, Đảng ủy, Ban giám hiệu nhà trường thường xuyên quan tâm chỉ đạo việc phát triển văn hóa đọc. Ngay từ đầu năm học, Ban giám hiệu nhà trường đã xây dựng kế hoạch phát triển văn hóa đọc, trong đó xác định việc xây dựng NNTT là một giải pháp trọng tâm của năm học 2022 - 2023. Sau khi thống nhất về chủ trương, nhà trường đã triển khai công tác chuẩn bị hoàn thiện cơ sở vật chất; ra quyết định thành lập Ban điều hành NNTT với sự có mặt của các thành phần ban giám hiệu, các tổ chức công đoàn, đoàn trường; chủ nhiệm CLB, các cố vấn chuyên môn cho các lĩnh vực hoạt động. Đảng ủy, Ban giám hiệu chỉ đạo và định hướng và phê duyệt chương trình kế hoạch hoạt động của NNTT. Trong chỉ đạo công tác giáo dục hàng tháng, công tác chủ nhiệm hàng tuần; các hoạt động của Đoàn trường thường xuyên nhấn mạnh vai trò của đọc sách, các hoạt động của NNTT tạo nên động lực thúc đẩy các hoạt động lan tỏa văn hóa đọc trong đơn vị. Trong triển khai chương trình GDPT 2018, việc đổi mới và tạo ra những môi trường để HS thể hiện mình đòi hỏi sự quan tâm, suy nghĩ, sáng tạo của những người làm công tác giáo dục. Cán bộ giáo viên nhà trường luôn hỗ trợ công tác triển khai, động viên khuyến khích HS tham gia các hoạt động. Lãnh đạo nhà trường luôn chú trọng nhìn nhận những cá nhân tích cực đổi mới, sáng tạo trong triển khai công tác giáo dục để phân công nhiệm vụ phù hợp; góp phần tạo sức bật, sự lan tỏa cũng như mạnh dạn tiếp cận những cơ hội mới từ mô hình NNTT trong GV, HS. Sự chỉ đạo thường xuyên của Đảng ủy, Ban giám hiệu; sự đồng thuận, đoàn 10
kết tham gia của cán bộ, giáo viên là yếu tố quan trọng trong triển khai thực hiện mô hình NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa. 2.2.2. Xây dựng và thu hút nguồn lực xây dựng thư viện mở Ngôi nhà Trí tuệ trường THPT Đặng Thúc Hứa. * Mục đích Để phát triển văn hóa đọc trong nhà trường, việc thư viện có nguồn sách đa dạng, đáp ứng được yêu cầu của độc giả là điều kiện quan trọng. Nguồn sách thư viện cần đáp ứng 2 tiêu chí: + Số lượng sách đủ phục vụ bạn đọc. + Nội dung các đầu sách đa dạng, phù hợp với nhu cầu đọc của độc giả Thực trạng chung của đa số thư viện trường học là có không gian rộng nhưng không có đủ nguồn sách chất lượng phục vụ nhu cầu đọc của HS. Tương tự nhiều đơn vị khác, với nguồn ngân sách eo hẹp, việc đầu tư để bổ sung nguồn sách có chất lượng gặp không ít khó khăn tại trường THPT Đặng Thúc Hứa. Năm 2017 dự án Tủ sách Hiếu học Đặng Thúc Hứa đã kêu gọi được gần 500 cuốn sách phục vụ hoạt động đọc của HS. Số lượng sách được quyên góp tuy chưa nhiều nhưng là bước đầu xây dựng nền tảng, tạo điều kiện cho HS được tiếp cận với những đầu sách chất lượng. Việc xây dựng NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa là giải pháp kết hợp nội lực và ngoại lực để nhà trường có một thư viện mở đủ về mặt số lượng, đa dạng thể loại, phù hợp với nhu cầu tìm hiểu, đặc điểm tâm lý người đọc. * Cách thức thực hiện. Với đặc thù hoạt động của hệ thống NNTT, việc xây dựng thư viện cộng đồng được triển khai nhất quán ở mọi mô hình. Khi xây dựng NNTT, chương trình Tủ sách Nhân ái và Viện học tập suốt đời hỗ trợ nguồn sách ban đầu phục vụ triển khai modul thư viện. Hơn thế nữa, chương trình Tủ sách nhân ái đã làm công tác trao tặng sách cho nhiều trường học; nhà văn hóa; khu dân cư…trong và ngoài nước nên nguồn sách hệ thống NNTT hỗ trợ đa dạng; cập nhật, phù hợp độ tuổi. Danh mục sách hỗ trợ hoàn toàn dựa trên sự lựa chọn của giáo viên, học sinh nhà trường. Sự kết hợp nguồn lực hỗ trợ ban đầu của ban điều hành NNTT và nội lực nhà trường trong chuẩn bị cơ sở vật chất sẽ tạo nên thư viện mở, không gian mát mẻ, trang trí trẻ trung với nguồn sách chất lượng phục vụ nhu cầu đọc của giáo viên, học sinh. Trong quá trình hoạt động, NNTT còn mang tới cơ hội kết nối với các cá nhân, tổ chức quan tâm đến công tác phát triển văn hóa đọc. Sự vận dụng nguồn lực bên ngoài sẽ làm đa dạng thêm nguồn sách phục vụ cho nhu cầu đọc của giáo viên, học sinh. * Kết quả 11
Đối với quá trình xây dựng NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa, nguồn sách ban đầu được gây dựng từ: + Nguồn tuyển chọn từ tủ sách Hiếu học đã được nhà trường kêu gọi từ cựu học sinh và chọn lọc trong thư viện nhà trường: 318 cuốn. + Nguồn sách phù hợp với lứa tuổi THPT được kế thừa từ Ngôi nhà Trí tuệ xã Võ Liệt: 288 cuốn. + Nguồn sách hỗ trợ từ Viện học tập suốt đời, Tủ sách Nhân Ái và hệ thống Ngôi nhà Trí tuệ trao tặng phục vụ hoạt động địa điểm mới: 250 cuốn với tổng giá trị bìa 40.000.000. + Tổng số nguồn sách ban đầu phục vụ hoạt động đọc tại thư viện NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa là 854 cuốn. Sau khi đi vào hoạt động, với sự kết nối của cô Phan Thủy Chi nhà trường đã nhận được hỗ trợ 100 đầu sách thiếu nhi từ dòng họ Phan Sỹ chi Thanh Đức nhân kỷ niệm 100 năm ngày mất Tiến sĩ Phan Sỹ Thục. Nhà trường đã liên hệ và nhận được 200 cuốn sách cho học sinh THPT từ dự án tặng sách cho các trường học của Alphabook và Trạm đọc; 180 cuốn sách từ tủ sách Khởi nghiệp từ các doanh nhân. Hình ảnh các đợt nhận sách từ các đơn vị tài trợ cho Thư viện NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa 12
Hiện tại với 1334 đầu sách chất lượng, NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa hiện cơ bản đáp ứng nhu cầu đọc của học sinh và nhân dân tại địa phương. Bên cạnh sách phục vụ hoạt động thư viện, NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa đã kết nối để các nhà nhân ái, cựu học sinh tặng học bổng, quà bằng sách cho các cá nhân có thành tích cao trong các cuộc thi khích lệ phát triển văn hóa đọc. Quà tặng sách từ cựu học sinh và các anh chị trong BĐH Ngôi nhà Trí tuệ . 2.2.3. Triển khai hiệu quả thư viện mở cho cộng đồng tại NNTT ‘trường THPT Đặng Thúc Hứa. * Mục đích Trong nhiều hướng hoạt động được triển khai thì thư viện cộng đồng miễn phí được triển khai tại tất cả các NNTT trên cả nước. Với nguồn sách cơ bản được trang bị; NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa mở cửa phục vụ nhu cầu đọc của giáo viên, học sinh các cấp và người dân địa phương. Mục tiêu đặt ra là khai thác hiệu quả nhất nguồn sách tại thư viện NNTT nhà trường, nhất là đối với đối tượng học sinh. * Các biện pháp thực hiện - Thư viện đặt ở vị trí thuận lợi cho sinh hoạt của học sinh: Học sinh THPT có lịch dạy học chính khóa, học thêm trong và ngoài trường nhiều nên khung thời gian hạn chế. Không gian thư viện trong nhà trường cần bố trí tại vị trí phù hợp, thu hút học sinh, thuận tiện cho việc các em tìm đọc, mượn trả sách. - Công tác quản lý thư viện cần linh hoạt: Do sự hạn chế về mặt thời gian trong lịch sinh hoạt của học sinh, NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa chủ trương tối ưu hóa quá trình hoạt động tại thư viện; đa dạng hóa phương thức đề nguồn sách của thư viện dễ dàng tiếp cận nhất với học sinh và người dân. - Đánh giá hiệu quả đọc thực chất để người đọc nhìn nhận được giá trị mình thu được từ việc đọc sách: Việc biết mình thu được những kiến thức, bài học có giá 13
trị là một cách để người đọc có động lực tiếp tục cố gắng cũng như thư viện đánh giá được nguồn sách phù hợp với độc giả. Mặt khác nó rèn luyện kĩ năng tư duy, kĩ năng viết cho người đọc. *Kết quả thực hiện. - NNTT Trường THPT Đặng Thúc Hứa tuy diện tích không lớn nhưng được đặt ở không gian trung tâm của nhà trường, thuận tiện cho cả học sinh và giáo viên trong tiếp cận sách. Thư viện hoạt động theo nội quy chung của hệ thống thư viện cộng đồng NNTT: tự nguyện, tự giác và miễn phí. Thư viện NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa được quản lý bởi hoạt động tình nguyện của CLB Sách và hành động. Các thành viên của CLB Sách và hành động sẽ phân loại danh mục, đánh số, công khai nguồn sách, mở cửa thư viện NNTT trường sau các giờ học, đặc biệt là tất cả các ngày chủ nhật. NNTT Trường THPT Đặng Thúc Hứa phục vụ nhu cầu đọc tại chỗ và mượn sách về nhà của người đọc. Để việc mượn, trả sách về nhà được thuận lợi đối với học sinh, danh mục sách tại thư viện được công khai trên page của CLB Sách và hành động; page NNTT THPT Đặng Thúc Hứa – Võ Liệt. Nhà trường xây dựng nhóm cán bộ thư viện tại lớp. Mỗi lớp chọn 1 học sinh có trách nhiệm, yêu thích thích đọc sách làm công tác thư viện. Cán bộ thư viện lớp chia sẻ danh mục sách cho lớp. Học sinh có thể căn cứ vào danh mục sách để lựa chọn một số cuốn mình quan tâm. Cán bộ thư viện thay mặt các bạn trong lớp kiểm tra sách cần mượn có còn không; trực tiếp mượn, trả sách từ thư viện NNTT vào các ngày thứ 2 trong tuần. Việc quản lý thông qua các 14
cán bộ phụ trách lớp hạn chế số lượng người trực tiếp đến thư viện để tìm kiếm và mượn sách về nhà; tạo không gian đọc sách yên tĩnh phục vụ đọc tại chỗ. Đồng thời, việc mượn trả sách diễn ra nhanh chóng, dễ đánh giá tình hình chung của lớp. Đối với các bạn đọc không phải học sinh nhà trường, bạn đọc có thể đến đọc và mượn trực tiếp từ thư viện NNTT hoặc nhờ học sinh của trường mượn giúp. Không gian đọc sách tại NNTT THPT Đặng Thúc Hứa ngày chủ nhật. Đối với học sinh trường THPT Đặng Thúc Hứa, các cá nhân mượn sách về nhà được phát 1 phiếu review sách ngắn gọn. Phiếu review sách được thiết kế không yêu cầu quá cầu kì về mặt ngôn ngữ viết mà tập trung đánh giá khả năng đọc, hiểu, cảm nhận của riêng học sinh một cách đơn giản. Phiếu review sách được nộp lại cho thư viện NNTT khi người đọc trả sách. Việc xây dựng phiếu review ngắn bên cạnh rèn luyện khả năng viết, bồi dưỡng khả năng nhìn nhận, tự đánh giá còn là kênh đánh giá kết quả đọc thực sự và của học sinh. Mẫu phiếu thu hoạch ngắn được sử dụng tại thư viện NNTT trường THPT Đặng Thúc Hứa. Kết quả đọc được, CLB Sách và hành động theo dõi theo lớp. Điều này giúp thuận tiện trong việc đánh giá kết quả phong trào đọc của các lớp, và tiện cho việc 15